Bezpłatny
dodatek"do „Głosu
WąbrNeskiego
“ poświęconyzagadnieniom
rolniczym.Nr. 22
Wąbrzeźno,
dnia18 lipca 1931 r. Rok 3
DO CZYNU!
Ciężkie chwile przeżywa cały Naród, Ciężko jest rolnictwu. Kryzys gospodarczy, jaki ogarnął Polskę, wycisnął swe piętno i na życiu wsi.
Zniechęcenie, przygnębienie, apatja ogarnęła nawet tych najsilniejszych, którzy żadnym przeci wnościom życiowym dotąd ugiąć się nie dali. Na
wet najświatlejsi kółkowicze jakby ustali w pracy, a z niewiarą zaczynają patrzeć na możnpść osią
gnięcia tych dobrych skutków, jakie przed paru laty miały być bezwzględnie możliwym owocem zdrowej i dobrze postawionej pracy społecznej w ich mniemaniu. Rozlega się jęk, narzekanie i szu
kanie tego ,,kogoś“, kto powinien życie gospodar
cze uzdrowić, zapewnić opłacalność pracy, dać za
pewnienie dobrego jutra.
Ale któż ma to uczynić, jak nie sami rolnicy zrzeszeni w mocną gromadę, świadomi celu swych wysiłków, świadomi dróg, któremi cel ten da się osiągnąć.
Czyż ospałość i gnuśność, usunięcie się od życia organizacyjnego, wstrzymanie się od uczęszczania na zebrania i powściągliwość od aktywnej pracy w kółkach — przyczyni się do polepszenia bytu rolnika?
Czy może zaoszczędzenie tych 2 zł. 50 gr, nieo płaconej składki do kółka rolniczego przyczyni się do uzdrowienia budżetu najdrobniejszego warszta tu i zapewni dochodowość gospodarstwa rolnego?
Czy może zaoszczędzony czas wskutek po wstrzymania się od udziału w zebraniu kółka raz na miesiąc zostanie korzystnie zużytkowany na pracę w gospodarstwie?
Nie i jeszcze raz nie!
Właśnie to powstrzymanie się od pracy w zrze szeniach rolniczych, ta apatja, taszczerze powiedz my chęć wysłużenia się innymi — głównym jest powodem ciężkiego stanu rolnictwa.
Nie jęczeć, a tworzyć mocny czyn potrzeba!
Nie narzekać i krytykować, a szukać dróg wyj ścia należy i znaleźć je można będzie, o ile soli darność rolnicza i karność organizacyjne skupi wszystkich rolników pod sztandarem jednej wiel
kiej organizacji; a kiedy się wszyscy w niej skupią, a wykonywa! będą zlecenia powołanych przez sie
bie władz, wówczas i rada na troski i kłopoty rol nika się znajdzie.
Że tak jest, przekonywuje nas o tern życie na każdym kroku. Popatrzmy na różne zrzeszenia i koncerny: węglarze każą nam płacić za węgiel tyle, ile chcą; źelaźniacy sprzedają wytwory swej pracy po cenach, nie stojących w żadnym stosun ku do płodów wytwarzanvch przez rolnika, który jest głównym odbiorcą żelaza; cukrownicy obni żając do śmieszności cenę za buraki, jednocześnie każą płacić za cukier ceny niewspółmiernie wyso kie w stosunku do surowca, z którego cukier się robi — więc do buraka!
I tak dalej i tak dalej — rzeźnicy, piekarze i młynarze etc,
A dlaczego oni są w stanie zmusić szerokie rzesze nabywców do stosowania się do narzuco nych przez siebie cen?
iBo są wszyscy zorganizowani, żyją w silnej dy scyplinie organizacyjnej, a przez to są w stanie do pilnować, by każdy ściśle zastosował się do usta
lonych cenprzez ogół,
I te garstki ludzi w porównanfu z ogromną rze
szą rolniczą skutecznie nam narzucają ceny, a my choć jęczymy i narzekamy, towary przez nich wy
produkowane kupować musimy, kupujemy je i pła cimy tyle, co nam każą,
A czy tak jest i w gromadzie rolniczej, w tej o- gromnej części społeczeństwa? W tych masach, które skupiają 75 proc. Narodu Polskiego? W tych rzeszach, które pracą swoją karmią i żywią całą Polskę? Nie, jest wręcz inaczej!
Każdy idzie swoją ścieżką, w rozsypkę. Niema więzów organizacyjnych, niema jedności, niema i jednomyślności.
Bierność i poddanie się losowi.
Jedna jest tylko cecha wspólna dla wszystkich,
— to narzekanie,
Ale chęci do zbiorowego czynu, do maszero
wania ramię przy ramieniu do wspólnego, rozum nego życia organizacyjnego brak,
li to jest jedna z przyczyn poważnych tej cięż
kiej sytuacji, w jakiej rolnictwo dziś się znalazło.
Nawet można powiedzieć więcej i nietylko, że do organizacji swojej garną się nieliczne jednost-
ki, ale szeroki ogół z chytrą miną przypatruje się wysiłkom tych nielicznych, w duszy myśląc, że jak oni coś wywojują, to i dla mnie kapnie. Jak się im uda przez systematyczną pracę znaleźć sposo by zaradcze na kryzys obecny, to i ja z tego sko
rzystam, choć w tejpracy udziału nie biorę i nie po noszę jej ciężarów.
Niestety, ten niby mądry, a bardzo chytry rol nik myli się głęboko, gdyż dopóki ogół cały rolni
czy nie skupi się w swych organizacjach, dopóki ogół tennie nauczy się karnie wykonywać i szybko stosować zlecenia swych władlz, dopóty rolnictwo nie będzie w stanie sprawnie przystosowywać się do konjunktur, a bieda w dalszym ciągu, a może i w wzmożonej sile będzie go gnębić. Trzeba, by wszyscy z biernej roli przeszli do czynnej. Trzeba, by wszyscy światlejsi rolnicy oddziaływali na są siadów niedowiarków i rozumnemi sposobami sta
rali się ich wciągnąć do kółek rolniczych. Ani je den’ ani dwóch, ani stu instruktorów najlepszych nie będzie w stanie tego zrobić, o ile cały ogół rol niczy nie stanie dopracy i jeden drugiego do niej nakłaniać nie będzie.
Kiedy się uda ludzi tych zgarnąć ogromną ilość pod sztandar organizacjirolniczej, trzeba, by wszy
scy wzajemnie oddziaływali na siebie, by w sze
regach tych nie było członków biernych; by każdy wypełniał ściśle i terminowo swoje zobowiązania:
uczęszczałna zebrania regularnie, opłacał składki, brał udział w planowaniu pracy, śmiało wypowia
dał swoje zdanie, rozumnie i z zastanowieniem się wybierał Zarządy, powoływał do nich ludzi najzdolniejszych, a powoławszy święcie wykony wał ich zlecenia.
Krótko mówiąc, trzeba wychować współczes nego rolnika, świadomego swych celów i dróg, ja- kiemi cel ten można osiągnąć:
wierzącego, że światła gromada, to siła, a si
łą światła i wiedzą da się wiele uzyskać;
pragnącego szczerze, by nietylko jemu, ale wszystkim dobrze było, a więc pracować trzeba w organizacji dla ogółu;
przekonanego głęboko, że największem dobrem na ziemi to jest naństwo własne, aże podstawą mocy Państwa Polskiego, to jest dobrze zorgani
zowane rolnictwo;
zdającego sobie sprawę, że nie z jęku wieczne
go i krytyki ciągłej, ale z czynów i zbiorowej zgo
dnejpracy —moc się rodzi.
Krótkie rady i wskazówki dla rolników w linen.
W lipcu należy pokończyć w polu plewienie buraków i kapusty, należy ziemniaki powtórnie o- kopać i obsypać, nie zapominając u bogato kwit
nących odmian obrywać kwiatu. Jeśli jest obawa, że ziemniaki będą gnić, to trzeba je skropić drugi raz siarczanem miedzi. Plewić kukurydzę, proso, mak. Skosić rzepak podczas rosy i zwieźć do stodoły, gdzie go zaraz młócić. Rozpocząć orkę pod oziminy. Jęczmień ozimy siec wcześniej, aby się nie osypał. Ze żniwami nie zwlekać, ale żąć, gdy ziarno świdowate, a w miarę pogody śpieszyć ze zwózką.
Również i w ogrodzie jest w lipcu dużo roboty, którą dobrze jest pokończyć przed żniwami. — Drzewka owocowe trzeba poprzywiązywać moc
niej do palików, gdyż często zdarzają się gwałto
Tak! dopóki nie wyrobimy w sobie tych cnót,—
trudno będzie pokonać te przeszkody, jakie na drodze do pomyślnego rozwoju rolnictwa dziś pię trzą się!
I to jest, zdaniem mojem, ten cel szczytny i szlachetny, potężny w swych skutkach, jaki wi nien przyświecać organizacjirolniczej —a czy ma jąc cel taki przed oczami, możemy myśleć, że nam pracy zabraknie, że nie znajdziemy treści dla wy trwałej pracy?
Nie doraźne korzyści niech nas przyciągają do organizacji rolniczej, nie chwilowa potrzeba zała
twienia tej czy innej sprawy bieżącej, ale troska o wyrobienie światłego rolnika obywatela, rozu miejącego swoje znaczenie w społeczeństwie i w państwie —niech będzie celem przynależności or ganizacyjnej.
Nie będzie wówczas tak, jak dotąd, że na ze- bianie kółka idę, bo mi się węgiel skończył i mu
szę go dziś zapisać, a do Kasy Steifczylka przycho dzę wtedy, kiedy potrzebuję pożyczkę dostać, do spółdzielni swej idę, kiedy mogę w niej o grosz ta niej kupić, ale nie troszczę się o to, by w kółku systematyczna praca ciągle trwała, by zlecenia stamtąd wychodzące w codziennem życiu stoso
wać, by referaty i pogadanki tam usłyszane w czyn zamieniać, by do kasy każdy grosz wolny wnosić, w poczuciu i przekonaniu, że dziś ten grosz chwi
lowo mnie zbędny, sąsiadom życie ułatwi, nieraz ich z wielkiej biedy uratuje; że w spółdzielni nie
tylko należy tańsze towary kupować, ale trzeba tę znów spółdzielnię i w kapitał zaopatrzyć.
Tak — tylko ciągła praca nad wychowaniem i urabianiem ludzi, wytworzy typ rolnika świado
mego znaczenia organizacyj rolniczych, znającego swoje prawa ale i obowiązki w stosunku do nich, troszczącego się o ich byt i rozwój,
A wówczas nie zabraknie tematów do systema tycznej pracy w kółkach i wiele da się zmienić w gospodarstwach naszych,podnieść ich'opłacalność, znaleźć właściwekierunki gospodarcze i zapewnić rentowność pracy i wysiłków w nie włożonych.
Niewątpliwie Zjazd doroczny wielkiej organi zacji rolniczej Pomorza, mając na względzie ten główny czynnik rozwoju organizacji, nakreśli plan działania w kółkach, a wykonując go w codziennej pracy, w jak najszybszym czasie odnajdzie rentow ność warsztatów i opłacalność włożonej w nie pracy.
wne burze letnie, które mogą złamać niejeden ła dnypieniek. Drzewa w lipca drugi raz pędzą; pod lewać je przeto mocno w czasie suszy gnojówką lub innemi płynnemi nawozami, dokładnie opatru
jąc drzewka, czy przy obfitym urodzaju gałęzie się nie łamią. Wszystkie więcej obciążone gałęzie trzeba zaraz popodpierać palikami. Rozpocząć należy w szkółce drzewek oczkowanie. Przygoto
wać doły dla tych drzewek, które mają być w je
sieni przesadzone. Przesadzać truskawki. Zbie rać ogórki. Wierzchołki bobu pozrzynać, przez co można plenność bobu znacznie zwiększyć, gdyż przez skrócenie głównego pędu otrzymuje się wię
ksze strączki dolne i więcej ziarna, które też jest dorodniejsze. Niszczyć wyciągiem z tytoniu mszy-
c e n a m ł o d y c h d r z e w k a c h o w o c o w y c h , n a b o b i e , g r o c h u i r ó ż n y c h i n n y c h r o ś l i n a c h .
'W s t a w a c h w l i p c u t r ą s i ę j e s z c z e l i n y i k a r p i e . I n n e g a t u n k i r y b m o ż n a j u ż z a c z ą ć ł o w i ć s i e c i a m i .
W p a s i e k a c h w l i p c u p r z y p a d a u n a s g ł ó w n e m i o d o b r a n i e . N a l e ż y w s z y s t k i e u l e z a o p a t r z e ć w n a d s t a w k i , w y b i e r a ć m i ó d . S p r a w d z i ć c z e r w i e n i e m ł o d y c h m a t e k , u z u p e ł n i a ć r ó j k o m g n i a z d a p r z e z d o d a w a n i e w ę z y s z t u c z n e j .
P r z y i n w e n t a r z u r o b o t y w l i p c u n i e b r a k . D r ó b n a l e ż y w y g a n i a ć n a ś c i e r n i s k a . W g o r ą c e d n i p a s z ę d l a k r ó w s i e c i w o z i ć r a n k i e m l u b w i e c z o r e m , a b y n i e w i ę d ł a . Ś w i e ż e g o o w s a z a r a z k o n i o m n i e d a w a ć . N a w ó z p o l e w a ć p i l n i e g n o j ó w l k ą , r o z - r ó w n a ć , u d e p t a ć i p r z e s y p a ć t o r f e m , z i e m i ą l u b m a r g l e m . W t y m c z a s i e n a l e ż y t e ż d o b r z e o p a t r z e ć w o z y , a b y b y ł y m o c n e i c a ł e i ż e b y b y ł y w p o g o t o w i u c z ę ś c i z a p a s o w e , j a k l u ś n i e , r o z w o r y , k o ł a i i n n e , k t ó r e c z ę s t o u l e g a j ą z ł a m a n i u . S z c z e g ó l n i e d b a ć o t o t r z e b a w g o s p o d a r s t w a c h g ó r s k i c h ,
g d z i e p o l a o d z a g r o d y s ą n i e r a z z n a c z n i e o d d a l o n e , a d r o g i z ł e . W d o m u t a k ż e c z e k a r o b o t a : s t r z e c h a n a s t o d o l e d z i u r a w a d o m a g a s i ę k o n i e c z n i e n a p r a w y , a b y z b o ż e n i e z a m o k ł o p o z w i e z i e n i u , p o d o b n i e ż d a c h n a s p i c h l e r z u ; k l e p i s k o p o w y b i j a n e t r z e b a w y r ó w n a ć i o d n o w i ć .
P a m i ę t a ć t a k ż e n a l e ż y w l i p c u o d r o g a c h . W ł a s n e d r o g i t r z e b a o p a t r z e ć , d z i u r y w y s y p a ć ż w i r e m
r z e c z n y m , g r u z e m l u b w b r a k u t e g o ż w y ł o ż y ć c h o ć b y c h o ć b y t r z c i n ą s t a w o w ą l u b p e r z e m , w y g r a b i o n y m z p ó l . M o s t k i p o n a p r a w i a ć , a b y s i ę p o d f u r a m i n i e z a ł a m y w a ł y . P r z y d b a ł o ś c i o d r o g i u - n i k a s i ę p ó ź n i e j s z e j s t r a t y c z a s u , a n i e r a z i n i e s z c z ę ś c i a , o k t ó r e n a z ł e j d r o d z e n i e t r u d n o . N i e z a p o m i n a ć t e ż n a l e ż y o z a b e z p i e c z e n i u o d o g n i a c a ł e g o z a p a s u s i a n a i z b o ż a z e b r a n e g o , n a j l e p i e j j e s z c z e p r z e d z w i e z i e n i e m , ż e b y u n i k n ą ć n i e b e z p i e c z e ń s t w a u t r a t y c a ł o r o c z n e g o z b i o r u p r z e z p o ż a r p r z y p a d k o w y . W a c ł a w G r a b a r c z y k .
— o —
RADY GOSPODARCZE,
Cieląca się krowa potrzebuje nieraz umiejętnej pomocy.
O b j a w y z b l i ż a j ą c e g o s i ę p o r o d u u k r o w y s ą p o w s z e c h n i e z n a n e , ż e t u z a j m o w a ć s i ę t e r n n i e b ę d ę . N a t o m i a s t o m ó w i m y s p r a w ę p o m o c y p r z y c i e l e n i u .
N a j w a ż n i e j s z ą r z e c z ą j e s t c z y s t o ś ć . A w i ę c p o d k r o w ę , k t ó r a z a c z y n a s i ę c i e l i ć , n a ś c i e l i m y d u ż o c z y s t e j s ł o m y . J u ż p o p r z e d n i o p o w i n n o s i ę o b m y ć d o k ł a d n i e n o g i , o g o n i w y m i ę k r o w y .
P r z y c i e l e n i u p o w i n i e n b y ć k t o ś , z n a j ą c y s i ę t r o c h ę n a p o m o c y , g d y ż n i e r a z t r z e b a d o k o n a ć p e w n y c h n i e w i e l k i c h z a b i e g ó w — o g r o m n i e w a ż n y c h d l a z d r o w i a k r o w y i c i e l ę c i a . J u ż r a z p o d k r e ś l i ł a m , ż e w s z y s t k o , z c z e m z b l i ż a m y s i ę d o k r o w y , m u s i b y ć b ę z w z g l ę d n i e c z y s t e . S z n u r , k t ó r y m n i e r a z t r z e b a p o m ó c w y c i ą g a ć c i e l ę , p o w i n i e n b y ć w y g o t o w a n y w c z y s t e j w o d z i e , d o b r z e j e s t m i e ć s p e c j a l n y s z n u r , k t ó r e g o n i e u ż y w a s i ę d o n i c z e g o i n n e g o . R ę c e p o m o c n i k a m u s z ą b y ć d o k ł a d n i e w y m y t e m y d ł e m , o p ł ó k a n e c z y s t ą w o d ą , p a z n o k c i e k r ó t k o o b c i ę t e i w y c z y s z c z o n e .
P ę c h e r z a p o r o d o w e g o , g d y w y j d z i e n a z e w n ą t r z n i e n a l e ż y n i g d y r o z r y w a ć , z w ł a s z c z a — j a k s i ę t o n i e s t e t y c z ę s t o r o b i — b r u d n e m i p a z n o k c i a m i .
J e ż e l i p o r ó d j e s t n o r m a l n y , c z a s e m n i e p o t r z e b n a j e s t w o g ó l e p o m o c . 'G d y k r o w a t r u d n o s i ę c i e l i , a l e u ł o ż e n i e p ł o d u j e s t p r a w i d ł o w e , p o m a g a m y t y l k o w t e n s p o s ó b , ż e z a k ł a d a m y p ę t l e s z n u r a n a n ó ż k i c i e l ę c i a p o z a k o l a n k a m i i w t e d y , — g d y k r o w a m a p a r c i e , — p o c i ą g a m y . N i g d y n i e n a l e ż y c i ą g n ą ć w t e d y , g d y b ó l ó w n i e m a , m o ż n a w t a k i m w y p a d k u u s z k o d z i ć w e w n ę t r z n e n a r z ą d y k r o w y .
D o ś ć c z ę s t o z d a r z a s i ę , ż e n a z e w n ą t r z w y c h o d z i g ł ó w k a i j e d n a n ó ż k a . W t e d y p o m a g a j ą c y p o w i n i e n p ł ó d c o f n ą ć w s t e c z , w ł o ż y ć r ę k ę d o n o - c h w y i o s t r o ż n e w y p r o s t o w a ć d l r u g ą n ó ż k ę - P o d o b n i e p o s t ę p u j e s i ę , g d y j e s t s k r ę c o n a g ł ó w k a c i e l ę c i a .
N a j g o r s z y w y p a d e k j e s t w t e d y , g d y p ł ó d u ł o ż o n y j e s t n i e n o r m a l n i e n . p . b o k i e m . G d y p o m a g a j ą c y m a d u ż ą w p r a w ę , m o ż e s a m u b r ó c i ć c i e l ę , — a l e n a o g ó ł j e s t t o d o ś ć n i e b e z p i e c z n e , m o ż n e s t r a
c i ć i c i e l ę i k r o w ę . W t a k i m w y p a d k u p o w i n n o s i ę k o n i e c z n i e z a w e z w a ć l e k a r z a w e t e r y n a r z a .
K w e s t j ę z a j ę c i a s i ę n o w o r o d k i e m o m ó w i m y w o s o b n y m a r t y k u l e . T e r a z j e s z c z e z a j m i e m y s i ę k r o w ą .
C z ę s t o z d a r z a s i ę , ż e k r o w a n i e m o ż e ł a t w o
„ w y c z y ś c i ć s i ę " . O s t r z e g a m p r z e d r ó ż n e m i s p o s o b a m i , s t o s o w a n e m i c z ę s t o , j a k n . p , p r z y w i e s z a n i e k a w a ł k a c e g ł y d o c z ę ś c i ł o ż y s k a , z n a j d u j ą c y c h s i ę n a z e w n ą t r z , — l u b t e ż o d d z i e l a n i e ł o ż y s k a r ę k a m i . Z w ł a s z c z a t o o s t a t n i e j e s t b a r d z o n i e b e z p i e c z n e , g d y ż ł o ż y s k o j e s t p r z y r o ś n i ę t e d o m a l e ń k i c h b r o d a w e k m a c i c y , k t ó r e b a r d z o ł a t w o u - s z k o d z i ć i s p o w o d o w a ć k r w o t o k . W w y p a d k u , g d y d o d r u g i e g o d n i a ł o ż y s k o n i e o d e j d z i e , n a l e ż y d a ć k r o w i e p r o s z e k , k t ó r y z r o b i ą w k a ż d e j a p t e c e , a m i a n o w i c i e :
P u l v , S u m . S a b i n a e 1 0 0 g r . N a t r . b i c a r b o n . 6 0 g r . P u l v . b a c c a r . J u n i p e r i 6 0 g r .
T ę i l o ś ć p o d z i e l i ć n a 4 c z ę ś c i i d a ć 4 r a z y d z i e n n i e p o j e d n y m p r o s z k u . K a ż d y p r o s z e k t r z e b a w m i e s z a ć d o d w ó c h l i t r ó w n a p a r u z s i e m i e n i a l n i a n e g o , r o z g o t o w a n e g o n a r z a d k i k l e j . P o n i e w a ż n a o g ó ł k r o w y p i j ą t o l e k a r s t w o n i e c h ę t n i e , w i ę c w l e w a s i ę p ł y n l e t n i ( n i e g o r ą c y ) d o f l a s z k i i p o w o l i w l e w a s i ę k r o w i e d o p y s k a w t e n s p o s ó b , ż e b y s z y j k a f l a s z k i w ł o ż o n a b y ł a z b o k u p y s k a , w m i e j s c u , g d z i e n i e m a z ę b ó w . Ł e b k r o w y p o w i n i e n b y ć l e k k o p o d n i e s i o n y w g ó r ę , z a r o g i .
D r u g i m b a r d z o d o b r y m ś r o d k i e m n a w y c z y s z c z e n i e s ą z a s t r z y k i p o d s k ó r n e z e s p o r y s z u z g l i c e r y n ą , a l e t e n z a b i e g p o w i n i e n r o b i ć l e k a r z w e - t e r y n a r j i .
D o b r e j e s t r ó w n i e ż p r z e p ł u k i w a n i e p o c h w y a ł u n e m l u b s o d ą o c z y s z c z o n ą , 4 ł y ż k i n a c z t e r y l i t r y w o d y z i m n e j . P ł ó k a n i e t r z e b a r o b i ć 3 r a z y d z i e n n i e i r r y g a t o r e m , k t ó r y m o ż n a k u p i ć w a p t e c e .
S t . K r a w c z y ń s k a .
Wskazówki maszynowe.
K a ż d y r o l n i k w i e , ż e o d w i l g o c i d r z e w o p ę c z n i e j e , p a c z y s i ę , g n i j e , p r z e z c o w s z y s t k i e w i ą z a n i a s ł a b n ą , a n a s t ę p n i e r o z p a d a j ą s i ę . C z y ż i c z ę ś c i ż e l a z n e n i e r d z e w i e j ą w s k u t e k w i l g o c i , a p r z e z t o
— 86 —LKJIHGFEDCBA
ró w n ie ż n ie k r u sz ą s ię i n ie ła m ią ? C z y w ó z lu b (ja k ie k o lw ie k n a r z ę d z ie a lb o m a s z y n a , n ie s to ją c a p o d p r z y k r y c ie m w s u c h e m m ie jsc u m o ż e b y ć tr w a ła 1 m o ż e d z ia ła ć s p ra w n ie N ie d o s y ć je s t je d n a k , a b y n a r z ę d z ia s ta ły w c h w ili s p o c z y n k u p o d s z o p ą . M u sz ą b y ć o n e je s z c z e z a b e z p ie c z o n e o d w ilg o c i, n a k tó r ą s ą z a w sz e n a ia ż o n e p o d c z a s p r a c y . D la te g o te ż w s k a z a n e je s t, a b y w s z y s tk ie c z ę ś c i, k tó r e p o d c z a s p r a c y n ie p o d le g a ją ś c ie ra n iu s ię , a to z a ró w n o d re w n ia n e , ja k ż e la z n e , b y ły p o m a lo w a n e f a rb ą o le jn ą . J e ś li je d n a k k o g o ś n ie s ta ć n a „ m a lo w a n e lu ś n ie “ , te n n ie c h p rz y n a jm n ie j s w e n a r z ę d z ia p o c ią g n ie p a r ę r a z y iz a d k ą s m o łą lu b k a rb o lin e u m , c z ę śc i z a ś ż e la z n e , k tó r e p o d le g a ją ś c ie ra n iu s ię , n ie c h p o s k o ń c z o n e ' p r a c y d o k ła d n ie o c z y ś c i i p o s m a ru je tłu s z c z e m z m ie s z a n y m z ja k ą ś ta n ią f a r b ą lu b k r e d ą , a lb o p o b ie li g ę s te m m le k ie m w a p ie n n e m , k tó r e p o w y s c h n ię c iu c h ro n i ż e la z o o d g łę b s z e g o rd z e w ie n ia .
L e c z n ie ty lk o z p o w o d u g n ic ia lu b rd z e w ie n ia n is z c z ą s ię s z y b k o w o z y , p łu g i, b ro n y i in n e n a r z ę d z ia i m a sz y n y . M o ż e je s z c z e w w ię k sz e j m ie rz e p r z y c z y n ia s ię d o te g o p e w n a o p ie s z a ło ś ć lu d z k a , a n a w e t b r a k z ro z u m ie n ia , ż e je d n a n ie d o k r ę c o n a n a k r ę tk a m o ż e s p o w o d o w a ć p o ła m a n ie s ię c a łe j m a sz y n y lu b je j c z ę ś c i. C z y ż b y n a k r ę c a n ie w k r ę t
k i lu b n a k r ę tk i m ia ło b y ć p rz y w ile je m ty lk o k o w a la lu b ś lu sa rz a , c z y ż k a ż d y s a m te g o z ro b ić n ie m o ż e , w y je ż d ż a ją c w p o le , z a m ia st p r z e z n ie d o p a tr z e n ie tr a c ić p o te m d ro g o c e n n y c z a s , a n ie ra z i s p o r o p ie n ię d z y n a w ię k sz ą n a p r a w ę ?
A z e s m a ro w a n ie m m a s z y n je s t je s z c z e g o rz e j!
T u n a jc z ę śc ie j p r z y c z y n ą z łe g o je s t n ie z r o z u m ie
n ie o s z c z ę d n o ś c i i b r a k z a m iło w a n ia d o m a s z y n . U ż y w a s ię o le ju i s m a ró w ta ń s z y c h , w te rn m o ż e m n ie m a n iu , ż e m a s z y n a to p r z e c ie ż n ie b y d lę , k tó r e z g o rz k n ia łe j lu b tr u ją c e j p a s z y je ść n ie b ę d z ie . L e je s ię w ię c d o o liw ia rk i z a tk a n e j k u rz e m i b ło te m , b y le c o i b y le ja k . P r a w d a , ż e m a sz y n a n ie p o s ia d a s m a k u , a le p r a w d a i to , ż e n ie d b a ły g o s p o d a rz , u ż y w a ją c n ie o d p o w ie d n ic h s m a ró w , ź le o li
w ią c i b r u d n o u trz y m iiią c s w ą p o m o c n ic ę — m a s z y n ę , n ie d łu g o d o z n ft s a m n ie s m a k u i g o ry c z y , w i
d z ą c , ja k o n a m u n ie s p r a w n ie p r a c u je i p r ę d k o s ię p s u je . N a le ż y p a m ię ta ć , ż e ty lk o d o b ry , c z y sty m a s z y n o w y o lć j, w la n y d o o c z y sz c z o n e j o liw ia rk i, d a n a le ż y tą r o b o tę .
P r z y n a jw ię k s z e j je d n a k d b a ło ś c i o m a s z y n ę , r o z m a ite c z ę ś c i p o p e w n y m c z a s ie Z a c z y n a ją s ię z u ż y w a ć . B y ło b y z n ó w n ie r o z s ą d n ą o s z c z ę d n o ś c ią c z e k a ć , a ż te c z ę śc i s ta n ą s ię c a łk o w ic ie n ie z d a tn e d o ro b o ty , lu b s ię p o ła m ią . Z c h w ilą , g d y ja k a ś c z ę ś ć m a sz y n y je s t o ty le s ta r ta , ż e n ie d z ia ła p r a w id ło w o , n a le ż y n a ty c h m ia s t ją z m ie n ić lu b n a p r a w ić u d o b re g o m a js tr a , a n ie u p a rta c z a z a ta n i g ro s z .
T y le c o d o p ie lę g n o w a n ia i o b c h o d z e n ia s ię z m a sz y n a m i. W s p o m n ę je s z c z e p a r ę s łó w o s p ó ł
k a c h m a s z y n o w y c h , k tó r e m o g ą u ła tw ić k a ż d e m u p o s łu g iw a n ie s ię d ro ż s z e m i m a sz y n a m i i d o p o m ó c w o s ią g n ię c iu w ię k s z y c h k o rz y ś c i. C h c ą c b o w ie m u p r a w ia ć le p ie j ro lę a lb o le p ie j d o c z y ś c ić z ia rn o , a lb o s p ia w n ie z e b r a ć lu b o m łó c ić ż b o ż e , o b e jś ć s ię b e z o d p o w ie d n ie j m a sz y n y n ie m o ż n a . A ż e d la p o s z c z e g ó ln e g o g o s p o d a r z a n a b y c ie w ię k sz e j ilo ś c i
m a sz y n je s t z b y t k o s z to w n e , n ie m a w ię c in n e g o w y jś c ia , ja k n a b v c ie ic h d o s p ó łk i z s ą sia d a m i, c z y li z a k ła d a n ie s p ó łe k m a sz y n o w y c h . „ G ro sz d o g ro
s z a , b ę d z ie p e łe n tr z o s " , — c z e g o n ie u d ź w ig n ie sz s a m , u d ź w ig n ie g ro m a d a .
(K a ż d y d o b ry g o s p o d a rz p o w in ie n w ię c z n a ć i p a m ię ta ć „ S ie d e m p r z y k a z a ń m a s z y n o w y c h ':
1 ) A n i p łu g a , a n i b ro n y , a n i w o z a , a n i ż a d n e j m a s z y n y , k tó r a tw o ją je s t, n ie p o z o s ta w ia j n a d w o r z e b e z p r z y k ry c ia .
2 ) N ie b ę d lż ie sz a n i w y je ż d ż a ł w d ro g ę w o z e m , a n i n ie b ę d z ie sz b r a ł d o r o b o ty p łu g a , b ro n y , a n i in n y c h n a rz ę d z i, z a n im n ie o b e jrz y s z , c z y w s z y s tk ie ś r u b y s ą n a m ie js c u , a n a ś r u b k i (m u te rk i) n a le ż y c ie d o k r ę c o n e .
3 ) P a m ię ta j, a ż e b y ś n a sz y n y n a le ż y c ie o liw ił i c z y ś c ił, d ó s m a ro w a n ia n ie u ż y w a j o le ju , c o ś g o w p o ś c ie n ie d o ja d ł, le c z k u p u j w ła śc iw e s m a ry .
4 ) C z c ij i s z a n u j s w o ją m a sz y n ę , d a j je j n a le ż y te s m a ro w a n ie p o d c z a s ro b o ty , a p o s k o ń c z o n e j p r a c y o c z y ś ć ją i w y s m a ru j c z ę ś c i p o d le g a ją c e rd z e w ie n iu .
5 ) U n ik a j m a jstró w — p a r ta c z ó w , c o ta n io n a p r a w ia ją , le c z z a to c ią g le n a p r a w ia ją .
6 ) P a m ię ta j, ż e d o p ó ty d z b a n w o d ę n a s i, d o p ó k i s ię u c h o n ie u rw ie ; n ie c z e k a j, a ż c i s ię w m a sz y n ie w a łk i, p a n e w k i lu b tr y b ik i o s ta te c z n ie p r z e tr ą , b o w r a z ie z ła m a n ia s ię ja k ie g o ś k a w a łk a , p o ła m ią s ię i s ą s ie d n ie c z ę ś c i,
7 ) P a m ię ta j, ź e je s te ś z b y t b ie d n y , a ż e b y s ia ć r ę k ą i to lic h e z ia rn o , s p r z ą ta ć z b o ż e s ie rp e m , a m łó c ić je c e p e m ; u ż y w a j s ie w n ik a , tr y je r a , ż n iw ia r
k i, m ło c a m i, a w ty m c e lu p o s ta r a j s ię z a w ią z a ć s p ó łk ę m a s z y n o w ą . S ta ry p r a k ty k .
KURACJA ROŚLINNA.
O d n ie p a m ię tn y c h ju ż c z a s ó w lu d z ie s z u k a li p o m o c y w c h o ro b a c h , s to s u ją c r o z m a ite z io ła . W ś ró d z a c h o w a w c z e j lu d n o ś c i w ie js k ie j d o tą d c ie s z ą s ię p o w o d z e n ie m ró ż n i z n a c h o rz y , k tó r z y le c z ą li ty lk o z io ła m i. R z a d k o k ie d y s to s u ją w ie śn ia c y n a n ie k tó re d o le g liw o ś c i le k i p o c h o d z e n ia z w ie - rz ę c e g o , ja k n p . s a d ło b o r s u c z e lu b n a w e t k o m a ro w e (ta k !), w d o b re j w ie r z e o trz y m u ją c w z a m ia n z a d ro g ie p ie n ią d z e o d m n ie j s k r u p u la tn y c h s p r z e d a w c ó w ... o d ro b in ę z w y k łe g o s m a lc u w ie p r z o w e g o . O c z y w iś c ie , ż e f a k ty p o d o b n e z a c h o d z ą je d y n ie n a k r e s a c h w s c h o d n ic h , g d z ie t. z w . s k ła d y a p te c z n e , o d p o w ia d a ją c e z a c h o d n im d ro g e rjo m , n ie k r ę p u ją s ię z b y tn io w s p r z e d a ż y le k ó w .
O k a z a ło s ię b o w ie m , ź e d ro g ą la b o ra to r y jn ą n ie p o d o b n a o trz y lm a ć w s z y s tk ie g o , c o p o tr a f i w y tw o r z y ć r o ś lin a p r z y u d z ia le e n e rg ji ś w ia tła s ło n e c z n e g o . — Z w ro t te n r o z p o c z ą ł s ię ju ż i n ie c o w c z e ś n ie j, p o r o k u 1 9 1 0 , g d y o d k r y to u z u p e łn ia ją c e s k ła d n ik i p o k a r m o w e , z w a n e w ita m in a m i, k tó r y c h n ie u d a ło s ię d o ty c h c z a s w y o d irę b n ić c h e m ic z n ie , a te rn w ię c e j s z tu c z n ie w y tw o rz y ć , a k tó r e z n ó w z n a jd u ją s ię w w ie lu s u ro w y c h p r o d u k ta c h s p o ż y w c z y c h . O d k ry c ie to z n a c z n ie w p ły n ę ło n a p o ję c ia d o ty c h c z a s o w e o o d ż y w ia n iu c z ło w ie k a i s p o w o d o w a ło ró w n ie ż p e w n e o d ro d z e n ie ś r o d k ó w le c z n ic z y c h ro ś lin n y c h . L e c z e n ie z io ła m i, p o p r z e d n io z a rz u c o n e n ie o m a l c a łk ie m , s to p n io w o z a c z ę ło p o w r a c a ć . T a k ie o d ro d z e n ie r o z p o c z ę ło s ię ju ż p r z e d k ilk u n a s tu la ty w e F ra n c ji, w A n - g lji i w A m e ry c e , a o s ta tn io i w N ie m c z e c h . U n a s w P o lsc e z a d a n ie m z ió ł le k a rs k ic h z a ją ł s ię n ie d a w n o d r. M u s z y ń s k i, p r o f e s o r u n iw e r s y te tu w i
le ń sk ie g o , k tó r y ju ż w ty m k ie r u n k u d o k o n a ł s z e re g u o b ls e rw a c y j w W ile ń s z c z y ź n ie .
