Mateusz Łastowiecki
Interwencyjne badania
archeologiczne na terenie gm.
Łubowo w 1994 r.
Studia Lednickie 4, 477-482
1996
INTERWENCYJNE BADANIA ARCHEOLOGICZNE NA TERENIE GM. ŁUBOWO W 1994 R.
W latach 90 na terenie gm iny Ł ubow o prow adzone są liczne prace ziem ne zw iązane z d oprow adzaniem do w si w ody, gazu i telefonu. P odczas kontroli archeologicznej w ykopów stw ierdzono w ystępow anie w arstw y kulturow ej i m ateriału zab ytkow ego na stanow iskach w ym ienionych poniżej (num erację stanow isk podano wg arkuszy AZP) (ryc. 1.). M ateriały zabytkow e przechow yw ane są w m agazynie działu archeologiczne go M P P na L ednicy.
Lednogóra, stan. 45.
W w ykopie pod rury gazociągu stw ierdzono w ystępow anie szkieletów i fundam entu kam ienno-ceglanego. Po o dczyszczeniu profili zaobserw ow ano 2 w kopy grobow e, które w yeksplorow ano. W grobach obok resztek szkieletów (A. W rzesińska, 1995), zn ale ziono 2 drobne ułam ki n aczyń w czesnośredniow iecznych, całk o w icie obtaczanych, 1 fragm ent n aczynia now ożytnego. 2 skorupy w czesnośredniow ieczne w skazyw ałyby, że b y ć m oże je s t to cm en tarz w czesnośredniow ieczny (w g relacji w łaściciela pola p an a S zota są to pozostałości cm entarza ro zw iezionego w latach 30-tych, podczas niw elacji w zgórza).
120 m w kierunku zach. od szkieletów w ykop odsłonił k am ienno-ceglany funda m ent, będący praw dopodobnie reliktam i rybaków ki rozebranej w pocz. X X w ieku. W w yrzuconej ziem i w okół fundam entu znaleziono 20 skorup, w tym 1 ułam ek na czy n ia „siw eg o ” z okresu w pływ ów rzym skich, po zo stałe — to ułam ki n aczyń no w ożytnych.
B adania prow adzili: J. G órecki, M . Ł astow iecki, A. W rzesińska.
Imielno, stan. 15.
W w y k o p ie p o d rury w odociągu b ieg n ąceg o p o zach. stro n ie drogi z Im ie le n k a do Im ie ln a zao b serw o w an o w y stę p o w an ie w arstw y k u lturow ej na odcinku długości 250 m . W od czy szczo n y m p ro filu ściany zach. w ykopu w y d zielo n o 10 obiektów (ryc. 2), z k tórych ob. n r 8 i 9 to d o m o stw a -p ó łziem ian k i zag łęb io n e ok. 60 cm w calcu, szerokości ok. 4 m, z k am ien n y m p alen isk ie m (ob. nr 8) i k lep isk iem w y ło żo n y m g lin ą (ob. nr 9). P o zo sta ły c h 8 o b iektów — to n iew ielk ie, szerokości od 1 do 1,5 m, od 0 ,30 do 0 ,50 m zag łęb io n e w calcu, le jk o w ate ja m y w ypełnione sp a len izn ą (ryc. 2). Z n alezio n e w nich żużle żelazn e p o zw alają przy p u szc zać, ze są to resztki dym arek.
478 K R O N IK A
О
t
5km
Ryc. 1. Stan o w isk a arch eo lo g iczn e, na których przep ro w ad zo n o bad an ia interw ency jn e w 1994 r. A bb. 1. A rch äo lo g isch e F u n d stellen, a u f den im Ja h re 1994 die R ettu n gsg rab u n g en durch gefü h rt sind
Ryc. 2. Im ielno, gm . Ł ubow o, stan. 15. Profil ścian y zachodniej w ykopu. A bb. 2. Im ielno, G em . Ł u b o w o , Fst. 15. Profil d e r w estlich en W and d e r G rab u ngsfläche
4^
• - J
480 K R O N IK A
W spom niane ja m y w idoczne są je d y n ie w profilu ściany zach., n ie zaobserw ow ano ich na przeciw ległej ścianie w sch. w ykopu, co w skazyw ałoby, że linia d ym arek biec m ogła po osi płn.-płd. W ich rozm ieszczeniu na tej osi w yróżnić m ożna 3 skupiska. W części płd do takiego skupiska należałab y ja m a n r 10, p ó łziem ian k a (ob. nr 9) i dzielący j e 32 m pas z w arstw ą II utw orzoną z czarnej ziem i z w ęglam i drzew nym i. Z naleziono w niej 11 dro b n y ch żużli. O dcinek z w arstw ą II o nierów nym dnie m oże być p o zo stało ścią zniszczonych, płytkich ja m . S kupisko 2 odd alo n e od 1 o 25 m tw orzyłaby p ó łziem ian k a (ob. n r 8) i ja m y nr 7, 6, 5, oddalone od siebie o 1 - 3 m. Jam y 4 i 3 oddalone od siebie o 2 m , a od sk u p isk a 2 o 18 m tw o rzą skupisko 3. Jako obiek ty p ojedyncze traktow ać należy ja m ę nr 2, ze ścianką w y ło żo n ą d rew n ia nym i bierw ionam i, o d daloną od skupiska 3 o 50 m i leżącą 80 m na płn. od niej ja m ę nr 1, o trudnej do o k reślen ia fu nkcji, w której w ypełnisku w ystępują kam ienie i piasek.
Podczas o dczyszczania profili i przeglądania w yrzuconej ziem i znaleziono 42 dro b ne ( 7 x 7 x 5 — 5 x 2 x 2 cm ) żużle i 30 drobnych ułam ków naczyń (ryc. 3), które datow ać m ożna na okres w pływ ów rzym skich.
B adania prow adził M . Ł astow iecki.
Imielenko stan. 13.
W wykopie pod wodociąg, po wschodniej stronie drogi z Imielenka do Imielna, 60 cm poniżej darni, na odcinku długości 11 m stw ierdzono w ystępow anie w arstw y k ulturo
wej o m iąższości od 5 - 30 cm. Podczas odczyszczania profilu znaleziono 1 m ało charakterystyczną skorupę pradziejow ą.
P odczas poszerzania fundam entu za bytkow ej chałupy w R ybitw ach, stw ier dzono w ystępow anie w arstw y kulturow ej o m iąższości 3 0 - 1 0 0 cm . W w yrzuco nej ziem i znaleziono 360 ułam ków na czyń, w tym: 4 z okresu neolitu (K PL), 12 z okresu w pływ ów rzym skich, 189 z okresu w czesnośredniow iecznego (IX - X I I w. — 132 z nich p o chodzi z na czyń g órą obtaczanych, 57 — całk o w i cie obtaczanych), 6 fragm entów zaliczo no do naczyń stalow o-szarych, a 137 do now ożytnych.
B adania prow adził M . Ł astow iecki.
Rybitwy stan. 12.
R y c . 3. I m ie ln o , g m . Ł u b o w o , s ta n . 15. W y b ó r c e ra m ik i n a c z y n io w e j. R y s . M . Ł o m n ic k i. A b b . 3. I m ie ln o , G e m . Ł u b o w o , F st. 15. T o n g e fä ß f r a g m e n te (g e z . M . Ł o m n ic k i)
C hałupa stoi na rozległej osadzie, określonej ja k o Rybitw y stan 12, datow anej na okres w pływ ów rzym skich i w czesne średniow iecze (M . Ł astow iecki 1995).
B adania prow adził M . Ł astow iecki.
Moraczewo stan. 3.
P odczas ko p an ia row u pod rury w odociągow e w M oraczew ie przecięto w arstw ę kulturow ą, w idoczną na odcinku 130 m. W ykop przebiega ok. 50 m na pin-w sch. od wału grodu w czesnośredniow iecznego (C z. S trzyżew ski 1977, 1978, 1979, 1980).
Po odczyszczeniu profilu w ydzielono 4 zespoły obiektów , o w ym iarach od 1 9 - 32 m, przedzielone odcinkam i bez w arstw y kulturow ej długości od 4 do 20 m. Z e społy obiektów w ielkością naw iązują do dom ostw odkrytych n a gro d zie (Cz. Strzy żew ski 1979) bądź też są p ozostałościam i zagród (M . Ł astow iecki 1995).
P odczas o dczyszczania profilu i w w yrzuconej ziem i znaleziono 598 fragm entów n aczyń (7 — pradziejow ych, 591 w czesnośredniow iecznych, w tym: 69 obtaczanych przy kraw ędzi, 493 — obtaczanych do załom u brzuśca, 29 obtaczanych całkow icie oraz grzebień je d n o stro n n y trójpłytkow y z łukow atym grzbietem , połow ę p acio rk a ze szkliw a?, szydło kościane, m łotek żelazny z żelazn ą rączką). U łam ki naczyń w czes nośredniow iecznych datow ać należy na okres od V III do poł. X wieku. O biekt 1, w którym w ystępuje przew aga ułam ków naczyń obtaczanych je d y n ie przy kraw ędzi je s t przypuszczalnie obiektem starszym , który datow ać m ożna na koniec V III i IX w iek, i łączyć z grodem starszym . W pozostałych 3 zespołach obiektów dom inują ułam ki naczyń obtaczanych do załom u brzuśca, w ystępują w nich także ułam ki naczyń obtaczanych całkow icie, co pozw ala datow ać te zespoły na 1 poł. X w ieku i w iązać j e z użytkow aniem grodu m łodszego.
B adania prow adzili: J. G órecki, M . Łastow iecki.
Węgłewo stan. 25, gm. Pobiedziska.
W g inform acji X proboszcza z W ęglew a, obecny kościół zbudow ano w końcu X V III w ieku. Starszy kościół, ja k i cała w ieś wg m iejscow ej tradycji m iały się znaj dow ać na n iew ielkim w yniesieniu, ok. 1 km na płn.-zach. od obecnej w si. P rzep ro w adzone b ad an ia pow ierzchniow e i sondażow e na w skazanym o bszarze (w niew ielkiej odległości w kierunku wsch. od stan. 25) nie dostarczyły m ateriałów (brak skorup, b rak w arstw y kulturow ej) p otw ierdzających tę lokalizację.
B adania prow adził M. Ł astow iecki.
Waliszewo stan. 19, gm. Kłecko.
W zw iązku z w ym ianą podłogi w zabytkow ym kościele w W aliszew ie, p rzep ro w adzono tam sondażow e badania w ykopaliskow e, których celem było spraw dzenie:
1 — czy pod podłogą k o śc io ła w ystępuje w arstw a kulturow a z okresu w czesnego średniow iecza lub średniow iecza,
2 — czy zachow ały się relikty starszego kościoła (obecny w zniesiono w 1769 r.). W w yniku przeprow adzonych badań (w ykop 3 m x 3 m ) w prezbiterium kościoła nie stw ierdzono w ystępow ania w arstw y kulturow ej z okresu w czesnego średniow iecza, b ądź średniow iecza, w arstw y kulturow ej z tych okresów nie zaobserw ow ano także w 2 sondażach założonych na zew nątrz kościoła. W ystąpiły w nich je d y n ie pojedyncze
482 K R O N IK A
ułam ki naczyń z okresu w pływ ów rzym skich, w czesnego średniow iecza i średniow iecza p rzem ieszane z fragm entam i naczyń now ożytnych.
Pod belką podw al inow ą obecnego kościoła odsłonięto fundam ent zbudow any z 3 poziom ów kam ieni łączonych zapraw ą w apienną. N a fundam encie kam iennym zalegał poziom ceg ieł z niew ypalonej gliny, oddzielony od obecnej podw aliny 20 cm w arstw ą luźnej ziem i. Być m oże fundam ent ten w iązać należy ze starszym kościołem .
W środkow ej części prezbiterium odsłonięto kry p tę g robow ą ze zniszczonym i po chów kam i.
B adania prow adzili: M. C hojnacka, M. Łastow iecki.
Dziekanowice stan. 2a
W w ykopie pod rury gazociągu biegnącego po w sch. stronie drogi od skrzyżow ania z szosą gnieźnieńską do w si D ziekanow ice, zaobserw ow ano w arstw ę na odcinku dłu gości 60 m. W arstw a utw orzona je s t z brunatnoszarej próchnicy o m iąższości od 20 - 30 cm . Z naleziono tu 3 m ało charakterystyczne ułam ki n aczyń pradziejow ych (okres lateński?). O koło 20 m na płn. od płn. granicy zasięgu w arstw y w idoczny je s t obiekt, szerokości 2 m, m iąższości 10-15 cm , w ypełniony spalenizną. M ateriału zabytkow ego brak.
Dziekanowice, stan. 14.
W odległości 180 m w kierunku płn. od skrzyżow ania dróg G niezno-D ziekanow ice, w nieznacznym zagłębieniu terenu, w row ie na odcinku 10 m w idoczna je s t w arstw a k ulturow a o m iąższości 60 cm . Z naleziono tu je d n ą m ało charakterystyczną skorupę pradziejow ą (okres w pływ ów rzym skich?). Z aobserw ow any odcinek w arstw y łączyć należy ze w sch. skrajem osady w czesnośredniow iecznej.
B adania prow adził M. Ł astow iecki.
