Groch siewny. Zasady uprawy i stojące odmiany
Autor: prof. dr hab. inż. Marcin Kozak Data: 14 marca 2021
Czy groch siewny może być postępowy? W produkcji roślinnej praktycznym miernikiem postępu biologicznego są nowe odmiany hodowlane. Głównie te niosące m.in. zmianę pokroju roślin, poprawioną odporność na stresy
biotyczne i abiotyczne, zwiększenie plonów nasion, ziarna. Ale również poprawę ich cech jakościowych, a także często stabilizację poziomu plonowania w różnych warunkach agroekologicznych. Dlatego w polowej produkcji roślin obserwujemy największy „ruch odmianowy” w obrębie gatunków, które pełnią wiodącą rolę w polskim rolnictwie. To przede wszystkim pszenica i rzepak. A groch siewny?
Z puli roślin bobowatych grubonasiennych (strączkowych) polscy rolnicy mają największą możliwość wyboru zróżnicowanych odmian hodowlanych łubinu wąskolistnego oraz grochu siewnego. Z tych dwóch gatunków bardziej uniwersalnym jest groch siewny, ze względu na możliwość jego
konsumpcyjnego i paszowego wykorzystania. Jednak w praktyce polowej odnośnie grochu pojawia się poważny problem podnoszony często przez rolników – wyleganie roślin przed zbiorem. Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie, gdzie leżą przyczyny tego zjawiska?
Zacznijmy od genetyki
Odmiany grochu siewnego różnią się>Zacznijmy od genetyki
kwitnienia oraz wysokością łanu w fazie dojrzałości pełnej przed zbiorem. Ważne użytkowo cechy jakimi są długość łodygi i powiązana z nią podatność na wyleganie istotnie zależą od liczby wykształconych węzłów oraz długości poszczególnych międzywęźli. Im na roślinie są krótsze międzywęźla i mniejsza jest ich liczba, tym w praktyce sztywniejsza jest łodyga. Liczba powstałych międzywęźli na pędzie u danej odmiany hodowlanej grochu jest skorelowana z długością jej okresu wegetacji i zależy głównie od czynnika genetycznego, ale podlega zmienności w zależności od rodzaju gleby i stopnia jej uwilgotnienia w okresie wegetacji roślin.
Ponadto w miarę zwiększania się liczby zawiązanych strąków i ich rozwoju rośnie zużycie asymilatów (kosztem łodygi), co powoduje że górne międzywęźla są krótsze. Liczba węzłów w dolnej
(wegetatywnej) części łodygi zależy głównie od swoistych cech genetycznych i w małym stopniu ulega zmianie pod wpływem czynników środowiskowych. W górnej części łodygi (generatywnej) o liczbie wytworzonych węzłów decydują przede wszystkim czynniki środowiskowe. Łodyga grochu jest wewnątrz pusta i zwykle się nie rozgałęzia, jednak może się to w praktyce zdarzyć z powodu jej
uszkodzenia lub bardzo małej liczby rozwijających się roślin na jednostce powierzchni.
Stojący groch siewny
Prace genetyczne i hodowlane doprowadziły do przekształcenia u grochu pojedynczych listków tworzących liść parzystopierzasty w wąsy czepne i obecnie ta cecha występuje u większości dostępnych na rynku odmian hodowlanych. Ta „ścieżka hodowlana” powoduje lepsze sczepianie się roślin ze sobą i ogranicza wyleganie grochu siewnego. Aktualnie zwraca się uwagę aby wąsy pozostawały jak najdłużej elastyczne i niełamliwe, co pozwala utrzymać rośliny w pozycji pionowej w całym łanie praktycznie do zbioru.
Rozwijające się wąsy czepne ograniczają wyleganie grochu siewnego w późniejszym okresie fot. Paweł Hulanicki
Ponadto architektura łanu form wąsolistnych grochu zapewnia lepsze jego przewietrzanie, a to z kolei poprawia zdrowotność roślin i jakość nasion. Odmiany wąsolistne mają często zmniejszoną
powierzchnię asymilacyjną, w porównaniu do typowych odmian parzystopierzastych, lecz dostęp do światła jest lepszy, co warunkuje uzyskanie wysokich plonów nasion. Ponadto dzięki mniejszemu współczynnikowi transpiracji są one bardziej odporne na okresowe niedobory wilgoci w okresie wegetacji.
Praktyczne efekty genetyki i hodowli
Do istotnych cech struktury plonu grochu warunkujących także stopień wylegania należą:
liczba strąków na roślinie, liczba i masa nasion w strąku,
masa 1000 nasion.
Wraz z liczbą>Praktyczne efekty genetyki i hodowli
eoretyczny (biologiczny) nasion grochu. Największą stabilnością elementów struktury plonu charakteryzują się odmiany krótkołodygowe.
Liczba strąków na roślinie decyduje najsilniej o plonowaniu, lecz jest najmniej stabilna genetycznie.
Liczba wykształconych strąków w poszczególnych węzłach, a przez to obciążenie łodygi, mogą się znacznie różnić u poszczególnych odmian hodowlanych. Warto zwrócić uwagę na fakt, że
w optymalnych warunkach siedliskowych liczba zawiązanych strąków stanowi od 40 do 77% ogólnej liczby wytworzonych przez groch kwiatów. W bardzo niekorzystnych warunkach ten współczynnik ulega obniżeniu do zaledwie kilku procent.
Z kolei liczba nasion w strąku jest cechą dość zmienną i waha się najczęściej od 3 do 7. Dolne strąki zawierają więcej lepiej wykształconych nasion niż strąki górne.
Odporność grochu na choroby
W hodowli odpornościowej grochu siewnego odnotowano znaczny postęp w ostatnich latach. Polega on na zwiększeniu odporności odmian przede wszystkim na fuzaryjne więdnięcie grochu, zgorzelową plamistość zwaną askochytozą grochu oraz mączniaka rzekomego i mączniaka prawdziwego grochu.
Warto do uprawy grochu wybierać odmiany charakteryzujące się odpornością na powyższe patogeny na poziomie 7 i więcej w 9 stopniowej skali, gdzie 9 oznacza najwyższą odporność.
Z agrotechniką grochu za pan brat
Groch siewny nie toleruje błędów podczas siewu. Z agrotechnicznych czynników istotnie
wpływających na poziom uzyskiwanych plonów warto wskazać zalecaną przez hodowcę liczbę nasion lub roślin po wschodach na 1 m2, do uzyskania której rolnik powinien dążyć od samego początku planując siew. W zależności od typu odmiany hodowla>Z agrotechniką grochu za pan brat
ależy wysiać na 1 m2 waha od 75 do 125 sztuk.
Niestety ewentualnych błędów popełnionych przy siewie grochu nie można na dalszym etapie rozwoju roślin zniwelować całkowicie. Nawet poprzez stosowanie intensywnych zabiegów agrotechnicznych.
Dla spragnionych wysokiego plonu. Bobik FANFARE – Odmiana, którą cechuje znakomity potencjał plonowania i wysoki plon białka. Sprawdź również!
Architektura łanu grochu siewnego
Uzyskanie optymalnej architektury łanu podczas rozwoju roślin grochu jest jednym z priorytetowych zadań rolnika, które przeciwdziała wyleganiu roślin. Stosowanie zbyt niskich ilości wysiewu,
w stosunku do wartości zalecanych przez hodowców, jest pozorną oszczędnością materiału siewnego, powodującą zbytnie oddalenie roślin od siebie. Tym samym mniejsze możliwości wzajemnego podtrzymywania grochu w łanie poprzez sczepienie się roślin wąsami czepnymi.
Rozrzedzony łan grochu jest przez to bardziej podatny np. na niekorzystne działanie silnych wiatrów i opadów. Czynniki te zwiększają niebezpieczeństwo wylegania roślin od fazy zawiązywania strąków praktycznie do fazy dojrzałości pełnej nasion.
Groch siewny Salamanca ma zwarty łan istotnie redukujący wyleganie fot. Paweł Hulanicki
Z kolei rzadziej spotykane nadmierne zagęszczenie roślin w łanie wpływa na pogorszenie stanu zdrowotnego roślin. Skutkuje to zmniejszeniem plonu nasion i obniżeniem ich jakości technologicznej.
Można wymienić: zmniejszenie zawartości białka czy wzrost zawartości mykotoksyn.
Groch siewny a pękanie strąków
Zabiegiem plonochronnym rozważanym przez część producentów grochu jest oprysk w fazie dojrzałości żółtej nasion. Przeprowadza się go polimerowym preparatem ograniczającym pękanie strąków. Zmniejszenie pękania strąków niweluje straty nasion tuż przed i w czasie jednoetapowego zbioru kombajnowego. Należy jednak od samego początku mieć na uwadze podatność danej odmiany grochu na pękanie strąków. Ważna jest również konieczność zaplanowania odpowiednich ścieżek technologicznych w celu umożliwienia wykonania oprysku.
Długość okresu wegetacji poszczególnych odmian oraz występujące warunki pogodowe, szczególnie
w okresie dojrzewania roślin, determinują podatność na pękanie strąków w danym roku uprawy.
Podobnie kwestia wykonywania zabiegu desykacji grochu w uprawie na nasiona jest ściśle
powiązana z przebiegiem warunków termiczno-wilgotnościowych. Jak również swoistymi cechami odmianowymi oraz stopniem zachwaszczenia plantacji przed zbiorem. Ponadto wybór przez rolnika odmiany hodowlanej do uprawy w gospodarstwie powinien oprócz wysokiego plonu nasion zapewnić odpowiednią jego jakość. W zależności od konkretnych potrzeb odbiorcy końcowego – konsumpcyjną lub paszową.
Grochowy duet od Saaten-Union = Astronaute and Salamanca
Spośród grochu siewnego na liście odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw w 2021 roku (COBORU) czołowe miejsce zajmuje odmiana grochu Astronaute. Jest to odmiana z hodowli Saaten-Union, polecana do uprawy na terenie 15 województw. Astronaute to odmiana
ogólnoużytkowa grochu. Jest już bardzo dobrze oceniona pod względem uzyskiwanych plonów nasion. Zarówno w badaniach>Grochowy duet od Saaten-Union = Astronaute and Salamanca ianowego (PDO). Astronaute jest odmianą wysokoplonującą (111% wzorca, średnia 2016-2020 COBORU), o dużej odporności na wyleganie oraz wysokiej zawartości białka w nasionach. Jest to odmiana grochu dobrze już rozpoznana w praktyce przez rolników. Doceniana za wysoki poziom plonowania przewyższający w doświadczeniach ścisłych 6 ton nasion z hektara.
Lepsze parametry pod względem odporności na wyleganie ma groch siewny Salamanca.
Jest to kolejna interesująca ogólnoużytkowa odmiana z oferty hodowli Saaten-Union (Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke KG). Groch siewny Salamanca odznacza się bardzo wysoką odpornością (8º) na wyleganie. Co ważne, zachowuje przy tym bardzo wysoki potencjał plonowania (ponad 5 ton nasion z 1 hektara).
Problemy z wyleganiem roślin grochu oraz trudności związane z jego zbiorem, to jedne z głównych tematów dyskusji rolników. Odpowiedzią firmy Saaten-Union na te problemy jest właśnie odmiana Salamanca.
Groch siewny Salamanca
Salamanca jest żółtonasienną odmianą grochu siewnego o masie 1000 sztuk około 245 gramów.
Zalecana ilość wysiewu to 70-100 nasion na 1m2. Co przy wartości użytkowej (czystość x zdolność kiełkowania) na poziomie 80% daje odpowiednio od 214 do 306 kg nasion siewnych na 1 hektar.
Uprawniało to rolnika w 2020 roku do uzyskania dopłaty do nasion grochu w wysokości 108,77 zł. Oczywiście wyłącznie przy stosowaniu kwalifikowanego materiału siewnego.
Odmiana Salamanca odznacza się dobrym tempem wzrostu fot. Paweł Hulanicki
Rośliny grochu odmiany Salamanca odznaczają się dobrym tempem wzrostu. Dlatego szybko łączą się wąsami czepnymi i tworzą zwarty łan ograniczając wtórne zachwaszczenie na plantacji. Wyższe osadzanie pierwszych strąków w węzłach na pędach (wysokość roślin 95 cm) ogranicza
występowanie strat nasion podczas zbioru kombajnowego.
Salamanca ma dobrą odporność na choroby
Dobra zdrowotność roślin to warunek uzyskania wysokich plonów nasion. Salamanca odznacza się dobrą odpornością roślin na fuzaryjne więdnięcie grochu. Ale również askochytozę grochu oraz mączniaka rzekomego i mączniaka prawdziwego grochu. Jednak zawsze warto przedsiewnie nasiona zabezpieczyć zaprawą fungicydową z substancją aktywną tiuram, a następnie tuż przed siewem zaszczepić np. Nitraginą, Nitrofoską lub Nitrazą.
Zbiór grochu Salamanca
W praktyce należy zwrócić uwagę na optymalny termin zbioru. Jest on uzależniony jest od sposobu zagospodarowania zebranego plonu nasion i fazy dojrzałości. Rośliny przed zbiorem powinny mieć ciemnobrązową barwę łodyg. Plantacje nasienne odmiany Salamanca należy zbierać jednoetapowo na początku fazy dojrzałości pełnej nasion przy wilgotności 16-18%. Jest to ważne, aby nie
dochodziło do uszkodzenia zarodków w nasionach oraz pękania samych nasion.
Nasiona na cele paszowe mogą być zbierane przy nieco niższej wilgotności (14-16%). Mówiąc w skrócie zbiór, zbyt suchych nasion może powodować niepotrzebne straty plonu. Dużą zaletą ze względów żywieniowych (np. w tuczu trzody chlewnej) jest niska zawartość inhibitorów trypsyny.
Jednocześnie nasiona odmiany Salamanca posiadają wysoką zawartość białka ogółem. Na cele pastewne wskazane jest rozważenie uprawy tej odmiany współrzędnie z jęczmieniem jarym.
Poprawia to bilans aminokwasów egzogennych w uzyskanej paszy.
prof. dr hab. Marcin Kozak, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Literatura:
Bobrecka-Jamro D., Fordoński G., Kotecki A., Kozak M., Prusiński J., Pszczółkowska A., Szpunar-Krok E., Szukała J., 2020. Rośliny bobowate grubonasienne (strączkowe), w: Uprawa roślin. Tom III / Kotecki Andrzej (red.), ISBN 978-83-7717-342-8, ss. 19-235.
Jasińska Z., Kotecki A., 1993. Rośliny strączkowe. PWN Warszawa.
Strażyński P., Mrówczyński M., 2014. Metodyka integrowanej ochrony grochu siewnego dla producentów. IOR-PIB, Poznań.
Czytaj również – Jak uprawiać groch siewny?
Czy artykuł był przydatny?
Kliknij na gwiazdkę, by zagłosować
Submit Rating
Ocena 5 / 5. Liczba głosów 1
Na razie brak głosów. Możesz być pierwszy!
{ "@context": "http://schema.org", "@type": "CreativeWorkSeries", "aggregateRating": { "@type":
"AggregateRating", "bestRating": "5", "ratingCount": "1", "ratingValue": "5" }, "image": "https://www.agr ofakt.pl/wp-content/uploads/2021/03/Groch-siewny-Salamanca-Pawel-Hulanicki-01.jpg", "name":
"Groch siewny. Zasady uprawy i stojące odmiany", "description": "Groch siewny. Zasady uprawy i stojące odmiany"}
