Byliśmy w Yad Vashem…
Instytut…Z tym słowem kojarzy się potężny budynek, mający charakter biurowca.
Yad Vashem tym nie jest! To usytuowany na Har Hazikaron ( Wzgórzu Pamięci) w
Jerozolimie i rozciągający się na obszarze 45 akrów ( ponad 20 hektarów) kompleks, na który składa się wiele budynków i miejsc o różnym charakterze.
Nazwa, metaforycznie odnosząca się do sześciu milionów, często bezimiennych, żydowskich ofiar Holokaustu, oznacza "miejsce i imię" albo, w niektórych tłumaczeniach,
"pomnik i imię" i zaczerpnięta jest z Księgi Izajasza (Iz 56, 5): „…dam [im] miejsce w moim domu i w moich murach oraz imię lepsze od synów i córek, dam im imię wieczyste i
niezniszczalne…”.Wielki pomnik, oficjalnie nazywający się: Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem, powstał na mocy Ustawy o Pamięci, przyjętej w 1953 roku przez izraelski parlament Kneset.
Cały obszar Yad Vashem to wielki ogród. Tworzą go drzewa posadzone przez tych, którym nadano tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata - Nie-Żydów, którzy ratowali Żydów w czasie Holokaustu, ryzykując własne życie. Obok drzewek wbito w ziemię tabliczki, na których zapisano nazwiska Sprawiedliwych i państwa, które reprezentują. Z uwagą szukaliśmy nazwisk Polaków, wśród których jest najwięcej osób z takim tytułem, zatrzymując się przy drzewku posadzonym na przykład przez Irenę Sendlerową, Władysława Bartoszewskiego czy Jana Karskiego. Od roku 1999, ze względu na brak miejsca, nazwiska umieszczane są na specjalnej ścianie pamiątkowej.
Istotną częścią Instytutu jest Centrum Edukacyjne. W jego przygotowanych na seminaria i wykłady salach mieliśmy zajęcia. Z pewnym zaciekawieniem przyglądaliśmy się licznym grupom ludzi w różnym wieku, którzy pracowali w pomieszczeniach obok nas.
Niektórzy z naszego seminarium wiele godzin spędzili w sąsiadującym z częścią edukacyjną Archiwum Yad Vashem, poszukując konkretnych materiałów źródłowych.
Poruszeni byliśmy Nowym Muzeum Historycznym. To ogromny budynek, mający w przekroju kształt trójkąta. Jego szczyt jest oszklony i zwiedzającym towarzyszy smuga naturalnego światła. Ekspozycja zatopiona jest w półmroku, a składają się na nią różnorodne, nowocześnie prezentowane archiwalia. Robią wrażenie wielkie banery, telebimy, sale, do których przeniesiono oryginalne eksponaty i odtwarzano konkretne miejsca, na przykład fragment ulicy z warszawskiego getta. Wyjątkowe wrażenie wywiera Sala Imion. To ogromne pomieszczenie w kształcie rotundy. Na obniżonym, kopulastym suficie umieszczono liczne, na ogół portretowe zdjęcia ofiar Holokaustu. Kiedy więc zwiedzający podniesie głowę do góry, patrzy na niezliczone twarze pomordowanych. Kiedy głowę opuści i popatrzy w dół – zobaczy odbicie tych twarzy w lustrze wody, znajdującej się na środku Sali. Oryginalność rozwiązania, wymowa zastosowanego pomysłu są naprawdę poruszające!
Wyjątkowo ciekawą architektonicznie koncepcję zastosowano przy wyjściu z Muzeum: jego betonowe ściany rozchylają się i z mroku wychodzimy na wspaniałą, przesyconą słońcem panoramę Jerozolimy.
Nietypowych, wywołujących duże emocje miejsc jest w Yad Vashem wiele. Na przykład Dolina Gmin (Doliny Zabitych Wspólnot). To labirynt ogromnych bloków skalnych, podobno z lotu ptaka przypominających mapę Europy. Na olbrzymich kamieniach wyryto nazwy miast i miejscowości, w których przed wojną mieszkały wspólnoty żydowskie.
Wielkość i głębokość liter tych nazw odpowiada wielkości wspólnot. „Kielce” są wyryte olbrzymimi, głębokimi pociągnięciami rylca.
Na terenie Yad Vashem znajduje się kilkanaście mniejszych i większych pomników poświęconych m.in. zamordowanym w czasie Holokaustu dzieciom, żydowskim partyzantom i żołnierzom oraz Januszowi Korczakowi. Jest wśród nich zwracające naszą uwagę drzewo, którego konary i gałęzie utworzono z ciętych z metalu postaci ludzkich, trzymających się za
ręce i nogi. Trudno wyobrazić sobie lepszy sposób pokazania znaczenia ludzkiej solidarności!
Jeden z pomników to urwany wiadukt kolejowy, na którym stoi towarowy wagon, służący w czasie II wojny światowej do przewożenia Żydów do obozów zagłady. To dar polskiego rządu, przekazany przez prezydenta Lecha Wałęsę.
Galerie sztuki, biblioteka, centrum multimedialne, synagoga…Yad Vashem jest zdumiewającym i poruszającym Instytutem.
