Adam Kudła
Wodzisław Śląski - kościół
pominorycki : odkrycie elementów
gotyckich i polichromii
wczesnorenesansowej
Ochrona Zabytków 16/4 (63), 72-73
Ryc. 8. G ierałtow ice. K ościół św. K ata rzy n y , fra g m e n t p o lichrom ii na stro p ie naw y p rz e d sta w ia ją c y p a tro n kę kościoła. F o to g ra fia w y k o n an a w podczerw ieni (fot. P K Z — W arszaw a)
Ryc. 9. W odzisław Śląski. K ościół p om inorycki, od k r y te m alo w id ło n a podłuczu i ościeżach p o rta lu — w idok od s tro n y w schodniej. S ta n po k o n se rw ac ji
(fot. R. K rzem iński)
stosow aniem trzy d z iestu je d en m otyw ów o rn am e n ta ln y c h : ro ślin n o -k w iato w y c h , te k sty ln y c h , geom etrycznych, nielicznych zw ierzęcych (ptaki, jelo n k i, sarn y ) oraz h erald y czn y ch (orły). P onadto, u ży w ając p a tro n u literow ego, pow tórzono w te k s tu rze gotyckiej k ilk a k ro tn ie w ezw anie m od litew n e „H IL F GOT M A RIA B E R O T ”. E fe k t w ielo b arw n ej (głów nie czerń, biel, zieleń i cynober) p o lichrom ii podnoszą trzy, w y k o n an e odręcznie, m otyw y fig u ra ln e , z k tó ry ch w yró żn ia się w ize ru n ek p a tro n k i kościoła, św. K a ta rz y n y (ryc. 8). W ykonane przez L a b o ra to riu m G łów ne PK Z W arszaw a b ad a n ie belek ścian i desek k ru c h ty p ołudniow ej, p rzy użyciu la m py kw arco w ej, n ie u ja w n iło w cześniejszej polichrom ii, poza czytelną, f ra g m e n ta rycznie zachow aną (XVII w.?) złożoną z czarnych splotów roślinnych. K onieczne o d czyszczenie i u trw a le n ie m alow ideł oraz k o lorystyczne scalenie u b y tk ó w p o dobrazia uczy teln ią w arto ść późnogotyckiej p olichrom ii stropów , k tó rą należy odnieść do o k resu w zniesienia obecnej budow li czyli ok. 1534 roku. D okonane o dkrycie m a pow ażne znaczenie ze w zględu n a nie zachow anie się b lisk ich czasowo lub fo rm a ln ie zabytków śląskich, a zarazem ja k o dow ód dalszych zw iązków a rty s ty c z nych, szczególnie z M ałopolską.
Barbara Ć w ik liń sk a
K ościół pom inorycki, daw n iej p.w. św. T rójcy w 1810 ro k u p rz e ję ty i p rz e kształco n y przez gm inę p ro te sta n c k ą po kasacie zakonu m inorytów . Po za w ale n iu się b arokow ych sk le p ie ń w 1831 ro k u p rz y k ry ty w naw ie i p re z b ite riu m płask im stro p em d rew n ia n y m , p rze b u d o w a n y na przełom ie X IX /X X w. w sty lu neo ro - m ań sk im (m.in. p ie rw o tn e lico fa sa d p o k ry to p se u d o ru sty k ą). P o ż a r w 1945 ro k u zniszczył dachy i stro p y oraz zdew astow ał w n ętrze. W ro k u 1957 rozpoczęto o d b u
W odzislaw Śląski —
kościół pom inorycki.
Odkrycie elem entów
gotyckich i polichro
m ii wczesnorenesan-
sowej
dowę. Ju ż w stępne b ad a n ia w ykazały, że pod Χ ΙΧ -w ieczną sz atą p seu d o ro m a ń sk ą k r y ją się elem en ty znacznie w cześniejsze, ja k np. zarysy otw orów gotyckich, ś la d y ipo sk lep ien iach , a w trójb o czn ej części p re z b ite riu m , poniżej p a ra p e tó w okien, p ro filo w a n y k am ien n y gzym s ze szczątkam i w sp o rn ik ó w d aw nych żeber sk le p ie n - nych. O dsłonięto rów nież za m u ro w an e przejście z kam ien n y m , fazow anym p o r ta lem gotyckim prow adzące do w y burzonych pom ieszczeń p rzyległych od płd. do prez b iteriu m . W m ie jsc u ty m o d k ry to rów nież polichrom ię. O dsłonięte m alow idło w y stę p u je obecnie na ścianach p rzejścia, sklepieniu, fra g m e n ta ry c z n ie n a pod- łuczu i ościeżach p o rta lu oraz w górnej części stro n y licow ej p o rta lu (ryc. 9). W ykonane je st ono te c h n ik ą w a p ie n n ą na g ru b o zia rn istej za praw ie. W sk ro m n ej gam ie k o lorystycznej w y stę p u ją trzy zasadnicze b arw y : szara, czarn a, i żółta. S k le p ienie ozdobione je st o rn a m e n te m ro ślinnym z ilu zjonistycznym m otyw em o bło ków. K om pozycję ścian stan o w i sw obodnie sp ły w ający w dół, stylizo w an y o rn a m e n t roślin n y w kolorze sta ry m , nieco ciem niejszym od tła i obw iedziony czernią. P rz e w ija się p rzezeń o rn a m e n t o podobnym c h a ra k te rz e , ry su jąc y się je d n a k s ła biej i w w ielu m iejscach za n ik a jąc y , u trzy m an y w kolorze ugru. Na licow ej p ła szczyźnie p o rta lu zachow any je st fra g m e n ta ry c z n ie p o w tarz ają cy się m o ty w ro ślinny zam k n ięty od dołu podw ójnym czarnym pasem biegnącym w dłuż w y k ro ju p o rta lu . M alow idło po odsłonięciu w ym agało n aty ch m iasto w y c h zabiegów k o n se r w ato rsk ic h . P o oczyszczeniu m echanicznym i zabezpieczeniu w zm ocniono ro z w a r s tw ia ją c ą się za p raw ę o ra z .zespolono o d d ziela ją cą się od podłoża w a rstw ę m a la rsk ą za pom ocą zastrzy k ó w em u lsji polio ctan u w inylu. U zupełniono u b y tk i w w y p ra w ie, zlikw idow ano pęknięcia. P u n k to w a n ie m kreskow ym scalono i uczytelniono kom pozycję. P ra ce k o n se rw a to rsk ie w y k o n ał w jesieni 1962 ro k u a rt. kons. R. K rz e m iński n a zlecenie W ojew ódzkiego K o n serw ato ra Z abytków . O gólny c h a ra k te r m a low idła o p rzew adze m otyw ów ren e san so w y c h pozw ala je dato w ać n a p ierw szą połow ę X V I w. Jednoczesne b ad a n ia budow li w ykazały, że była ona co n a jm n ie j d w u k ro tn ie p rze b u d o w a n a w okresie gotyku. B ad an ia przy gotyckich o tw orach okiennych, k tó re uległy z a m u ro w an iu z pow odu p rzy b u d o w an ia do kościoła od stro n y północnej b u d y n k u klasztornego, pzw oliły na odsłonięcie ro zglifień w e w n ę trz nych w ra z z pełn y m profilem k a m ie n ia rk i o b ram o w a n ia oraz m asw erk ó w i fra g m e n tó w lask o w an ia. O dnaleziono rów nież nieliczne, elem en ty k a m ie n ia rk i użyte ja k o 'budulec p rz y za m u ro w an iu otw o ró w . iBędą o n e sta n o w iły m a te ria ł ipomocn^czy p rzy p rac ach stu d ialn y c h nad re k o n s tru k c ją otw orów .
A d a m K udła
W z w ią z k u z zam ieszczo n ą w dziale „K r o n ik a ” n o ta tk ą o pracach ko n se rw a to rs k ic h p r z y z a m k u w S łu p s k u („Ochrona Z a b y tk ó w ” 1963, r. X V I, n r 1(60), str. 53) w y ja ś n ia m y na ży c ze n ie G łów nego K o n serw a to ra Z a b y tk ó w w oj. kosza liń skieg o , m gra inż. arch. F. P ta szy ń skieg o , że p r o je k t a d a p ta cji b u d y n k u , o p ra co w a n y i u z u p e łn ia n y od 1958 ro k u p rze z zespół p r o je k to w y P K Z G dańsk pod k ie r u n k ie m m gra inż. arch. A. S te fa n o w icza , sp o rzą d zo n y został w oparciu o p r o je k t ko n c ep c yjn y, w y k o n a n y w 1953 ro ku p rze z m gra inż. arch. Z y g m u n ta K nothego.
*
W notatce d o ty czą c ej d w o ru renesansow ego w Jeżo w ie w dziale „ K ronika” („Ochrona Z a b y tk ó w ” 1963, r. X V I , n r 3(62), s. 63) o m y łk o w o została zam ieszczona info rm a cja : „ P ro jekt a rc h ite k to n ic zn o -k o n se rw a to rsk i w y k o n a ł O ddział K r a k o w s k i P K Z (p ro je k ta n t — m g r inż. arch. J. S m ó lsk i)”. P o w in n a zn a jd o w a ć się ona n a p o c zą tk u n o ta tk i o re n esa n so w ych dom ach po d cien io w ych w Tarnow ie.
Za n ie d o p a trze n ie p rze p ra sza m y C zy te ln ik ó w .
R ed a k cja
