Katarzyna Wróblewska
"Dresdener Möbel des 18
Jahrhunderts", Gisela Haase, Leipzig
1983 : [recenzja]
Ochrona Zabytków 37/4 (147), 311
się w y k lu c z a ją . W o b e c p o w y ż s z e g o z a le c a się , a b y u c z y n ić w s z y s tk o co m o ż liw e w k ie r u n k u z a p e w n ie n ia s k u te c z n e j k o o r d y n a c ji z a r ó w n o p r o g r a m ó w , ja k i ś r o d k ó w fin a n s o w y c h p r z e z n a c z o n y c h n a tę d zia ła ln o ść. 5. D o d a tk o w e p r a k ty c z n e re k o m e n d a c je . 5. 1. U zn a ją c ja k o ś ć p ra c u z y s k a n y c h p r z e z in s ty tu c je a r c h ite k to n ic z n e sto p n ia p r z e d d y p lo m o w e g o i w z r a s ta ją c e z a in te r e s o w a n ie s tu d ia m i h is to r y c z n y m i, za le c a się o rg a n izo w a ć w s tę p n e k u r s y k o n s e r w a c ji a r c h i te k t u r y i w ie d z y o p r z y c z y n a c h z n is z c z e ń b u d y n k ó w . K u r s y ta k ie w in n y to w a r z y s z y ć k u r s o m p r o je k to w a n ia . 5.2. P o d k r e ś lo n o k o n ie c z n o ś ć p o sia d a n ia d o b r e j b ib lio t e k i i p o tr z e b ę z b io r ó w tr a d y c y jn y c h m a te r ia łó w b u d o w la n y c h ja k o p r z y k ła d ó w d o b re g o r z e m io s ła tr a d y c y jn e g o — w in s ty tu c ja c h sp e c ja liz u ją c y c h się w s tu d ia c h p o d y p lo m o w y c h . P o d k re ślo n o w a r to ś ć p isa n ia p ra c, b a d a ń la b o r a to r y jn y c h , k o n ta k tó w z k o n s e r w a to r a m i d z ie ł s z tu k i i n a u k o w c a m i. 5.3. W o b e c te g o , ż e z a d a n ie m k o n s e r w a c ji są d zia ła n ia m a ją c e n a c e lu m a k s y m a ln e z a p o b ie ż e n ie z n is z c z e n iu s p u ś c iz n y h is to r y c z n e j, p o d k re ś lo n o , że p ie r w s z e ń s tw o w in n o b yć p r z y z n a n e p r o s ty m m e to d o m u tr z y m a n ia b u d y n k ó w h is to r y c z n y c h . N a d r u g im m ie js c u w in n a z n a j d o w a ć się k o s z to w n a re s ta u r a c ja n ie k t ó r y c h b u d y n k ó w . P r z e d s ię b ra n e ś r o d k i w in n y o b e jm o w a ć in s p e k c ję b u d y n k ó w , p is e m n e r a p o r ty o s ta n ie o b ie k tó w . A r c h ite k c i, in s p e k to r z y b u d o w la n i i te c h n ic y p o w in n i u z y s k a ć m in im u m w ie d z y o k o n s e r w a c ji a r c h ite k tu r y w tr a k c ie k r ó tk ic h k u r s ó w p o d y p lo m o w y c h .
Gisela Haase, D re sd e n e r M ö b el d es 18 J a h r h u n d e r ts [M eble drezdeńskie z XVIII w.] VEB E. A. Seem ann Buch und K unstverlag, Leipzig Ш83, 390 ss.; w części tekstow ej 192 zdjęcia na kredowym papierze, z których większość jest barwna, 32 reprodukcje z osiem nastow iecznych podręczników; w katalogu 260 zdjęć czarnobiałych; całość oprawio na w płótno.
Książka podzielona została na rozdziały: 1. W prowadzenie
2. M iejsce mebla w ramach sztuk zdobniczych w Dreź n ie
3. Drezdeński cech stolarzy 4. Surowiec i jego obróbka
5. Meble późnobarofeowe czasów Fryderyka — Augusta I 1694!—»1733.
6. Rokoko; m eble czasów Fryderyka Augusta II 1733— 1763
7. Późne rokoko, m eble czasów Fryderyka A ugusta III 1763—1768, 1806— 1807
8 . Katalog m ebli (przedstawiono tu osiem stem pli spot kanych na m eblach oraz 251 egzem plarzy mebli, m.in. niektóre polonica i varsaviana; pod każdym zdjęciem umieszczono dane o pochodzeniu m ebla, jego wym iary, rodzaj użytego drewna, numer inwentarzowy, pod któ rym znajduje się w danym muzeum; spis literatury od noszący się do danego egzemplarza).
9. Załączniki (biografie m istrzów stolarskich pracują cych w XVIII w.' w Dreźnie; w ykaz źródeł; słownik itp).
W pracy omówiono m eble zachow ane do chw ili obec nej w muzeach NRD i świata w stanie „nienaruszo n ym ” i te zniszczone lub uszkodzone w czaslie wojny, o których dane czerpano z dokumentacji.
Pierw szą poważną pracą poświęconą meblom saksoń skim była w ydana w 1939 r. książka Rudolfa v. Arpsa- -Auberta pt. S a k s o ń s k i m e b e l b a r o k o w y 1700—1770. Przyczyniła się ona do tego, że m eble saksońskie uzna n e zostały za jeden z istotnych elem entów w niem iec kiej historii mebla. W ejście do europejskiej historii m e blarstw a meble te zawdzięczają wydanej w 1972 r. książ ce Georga H im m elhebera pt. S ty le s -m e u b le s , decors,
d u M o y e n A g e a nos jo u r s.
Najpoważniejszą i najobszerniejszą pracą poświęconą m eblowi saksońskiemu jest jednak książka Giselii Haa se, oparta na jej pracy doktorskiej. Przedstawione m eble pochodzą z różnych m iast Saksonii, ale przede w szystkim z Drezna, ponieważ zaprezentowane ekspo naty w w iększości pochodzą ze zbiorów dawnej saksoń skiej dynastii. Świadczą o tym akta Zarządu Dóbr Elek- torskich i Drezdeńskiego Cechu Stolarzy.
W rezydencji królewskiej w Dreźnie znajdowały się m e ble o najm odniejszych kształtach i dekoracji. B yły to prototypy mebli saksońskich. Na nich w zorowali się sto larze pozostałych m iast królestwa. Tylko w nielicznych w ypadkach zidentyfikow ano i omówiono meble, których zleceniodawcam i byli m ieszczanie lub sżlachta. Nie róż
nią się one jakością wykonania i w yglądem od m ebli dworskich. W Saksonii! modny w danym okresie kształt m ebla i jego ozdoby m iały m niejsze znaczenie niż w e Francji czy Prusach. Kam ienie szlachetne, kość słonio wa, macica perłowa i metale, mające szczególne znacze n ie w epoce rokoka, nie odgrywały tu w iększej roli. L i czyła się przede w szystkim funkcja użytkowa mebla. W przeciw ieństw ie do innych stolic europejskich, w Sak sonii większą uwagę zwracano na zastawy stołow e lub w yroby porcelanowe (które można było przewozić z Drez na do Warszawy i z powrotem) niż na sam e meble. Skromność w ozdabianiu mebli nie doprowadziła jed nak do zaniku ówczesnej tradycji. W Dreźnie również toczono spory między cechami o przywilej w ykon yw a nia okuć do mebli.
Na przykładzie drezdeńskiego cechu stolarzy omówiono w książce stosunki produkcyjne panujące w Dreźnie. Przeanalizowano też przepisy cechowe, sposób zostaw a nia m istrzem itd.
Autorka omawia w książce meble wykonane z drewna lub m ające konstrukcję drewnianą, nawet jeżeli zostały pokryte innymi materiałami, jak laka czy złoto. W Dreźnie do produkcji mebli używano na ogół drewna iglastego. Czasami tylko, idąc w ślad za Francuzami, A nglikam i czy Holendrami, stosowano jeszcze forniro w ane drewno dębowe. Przy fornirowaniu stosowano prze ważnie okleiny orzechowe, które dopiero pod koniec XVIII w. zastąpiono mahoniem. Krzesła w ykonyw ano na ogół z drewna bukowego, czasami tylko spotyka się krzesła dębowe. Zapotrzebowanie na drewno orzechowe było tak duże, że jak pisze Autorka — „ m ię d zy H a n a u
a F r a n k fu r te m ... n ie w o ln o b yło ż a d n e m u m ło d e m u r o l n ik o w i że n ić s ię y je ż e li n ie u d o w o d n ił, ż e z a s a d z ił i h o d o w a ł o k r e ś lo n ą lic zb ę d r z e w o r z e c h o w y c h”.
Autorka n ie omawia mebli ludowych ów czesnego okre su, nie charakteryzuje też ani jednego przykładu łóżka, gdyż nie zachował się żaden egzemplarz.
Książka zastała starannie opracowana pod względem re dakcyjnym i graficznym. Jedno- lub dwustronicowe, p ięk ne zdjęcia autorstwa Jurgena Karpińskiego przedstaw ia ją ńie tylko meble, ale również ich szczegóły. Część ilustracyjną uzupełniają św ietne rysunki Inga Brüx. Praca, aczkolwiek pomija problem y konserw atorskie, za sługuje na uwagę konserwatorów.
K a ta r z y n a W r ó b le w s k a
