Umowa darowizny
Art. 888 [Pojęcie]
§ 1. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego
świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
§ 2.(uchylony)
darowizna
• Przedmiot umowy – świadczenie darczyńcy, zmniejszające wartość jego majątku, spełnione na rzecz obdarowanego
• dokonywanie przysporzeń majątkowych bez ekwiwalentu ekonomicznego Umowa :
• Kauzalna (causa donandi)
• Nieodpłatna
• Nie jest umową wzajemną
darowizna
• Strony:
Darczyńca
Obdarowany
• Umowa ta nie jest kwalifikowana podmiotowo
darowizna
• Przedmiot przysporzenia:
Mogą to być różne przysporzenia,
(np. przeniesienie własności rzeczy, zapłata
kwoty pieniężnej, zwolnienie z długu) Mogą one być zarówno wynikiem działania, jak i
zaniechania darczyńcy,
darowizna
• Forma
Art. 890. Forma umowy darowizny
§ 1. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna,
jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
§ 2. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają
zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron.
darowizna
• Forma
• Oświadczenie woli darczyńcy powinno być zawarte w formie aktu notarialnego
• Oświadczenie obdarowanego może przybrać dowolną formę
• Oświadczenia stron umowy darowizny nie muszą być złożone jednocześnie; do zawarcia umowy dochodzi dopiero w chwili złożenia zgodnych oświadczeń przez obie strony.
• Mimo niezłożenia oświadczenia woli darczyńcy w formie aktu notarialnego, umowa staje się ważna, jeśli przyrzeczone
świadczenie zostało spełnione
• Umowa darowizny nieruchomości zawsze wymaga formy aktu notarialnego dla oświadczeń obu stron (art. 158)
darowizna
Przysporzenia niebędące darowizną Art. 889
Nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:
1) gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;
2) gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.
darowizna
• Przysporzenia niebędące darowizną
• bezpłatne przysporzenia nie stanowią darowizny, jeśli ich podstawą są umowy uregulowane innymi przepisami Kodeksu Cywilnego poza umową darowizny, bezpłatność stanowi element także innych stosunków zobowiązaniowych:
• bezczynszowej dzierżawy (art. 708 KC),
• użyczenia (art. 710 KC),
• bezodsetkowej pożyczki (art. 720 KC),
• nieodpłatnego zlecenia (art. 735 KC),
• nieodpłatnego przechowania (art. 836 KC),
• poręczenia (art. 876 KC).
Wyjątek - art. 906 § 2 KC do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje się przepisy o darowiźnie (wyraźne odesłanie do regulacji prawnych dotyczących darowizny)
darowizna
• Przysporzenia niebędące darowizną
• Zrzeczenie się prawa, którego zrzekający jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo uważane jest za niebyłe, np. zrzeczenie się dziedziczenia
Darowizna -Skutki umowy-
Art. 891. Odpowiedzialność darczyńcy
§ 1. Darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jeżeli szkoda została wyrządzona
umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
§ 2. Jeżeli darczyńca opóźnia się ze spełnieniem
świadczenia pieniężnego, obdarowany może żądać odsetek za opóźnienie dopiero od dnia wytoczenia powództwa.
Darowizna
-Skutki umowy-
• Przepis art. 891 KC dotyczy sytuacji prawnej darczyńcy w zakresie jego odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie darowizny zawiera
uregulowanie szczególne w stosunku do ogólnych zasad odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i n. KC)
• darczyńca ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za winę umyślną oraz rażące niedbalstwo, podczas kiedy
ogólne zasady odpowiedzialności konstraktowej obejmuje także przypadki braku dołożenia należytej staranności zasada udzielania słabszej ochrony uprawnionym do
świadczeń pod tytułem darmym
Darowizna
-skutki umowy-
Art. 892. Odpowiedzialność za wady rzeczy darowanej
Jeżeli rzecz darowana ma wady, darczyńca
obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził obdarowanemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich w czasie
właściwym. Przepisu tego nie stosuje się, gdy obdarowany mógł z łatwością wadę zauważyć.
Darowizna -skutki umowy-
• art. 892 KC dotyczy odpowiedzialności za szkody wywołane przez wady darowanej rzeczy (obejmuje zarówno wady fizyczne, jak i prawne)
• Zakres odszkodowania ogranicza się do uszczerbków wywołanych wadą przedmiotu darowizny.
• Na podstawie omawianego przepisu nie można, domagać się
przekazania zamiast rzeczy wadliwej – wolnej od wad, czy też realizacji innych niż świadczenie odszkodowawcze uprawnień.
• Powstanie odpowiedzialności darczyńcy uzależnione jest od tego, czy wiedział on o wadzie i nie zawiadomił o niej obdarowanego w czasie właściwym
• Darczyńcę zwalnia z odpowiedzialności zawiadomienie o wadach w czasie właściwym
darowizna
• Polecenie (modus)
• Należy do accidentalia negotii umowy darowizny Art. 893. Polecenie darczyńcy
Darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek
oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).
• określony krąg podmiotów może domagać się od obciążonego powinnego zachowania się wynikającego z treści polecenia, jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu
państwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się
• Osoba, która odnosi z polecenia korzyść, nie jest wierzycielem, lecz beneficjariuszem
Darowizna -polecenie-
Art. 894. Wypełnienie polecenia darczyńcy
§ 1. Darczyńca, który wykonał zobowiązanie wynikające z
umowy darowizny, może żądać wypełnienia polecenia, chyba że ma ono wyłącznie na celu korzyść obdarowanego.
§ 2. Po śmierci darczyńcy wypełnienia polecenia mogą żądać spadkobiercy darczyńcy, a jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny - także właściwy organ państwowy.
894 KC dopełnia uregulowanie art. 893 KC, określając:
•warunki realizacji żądania wypełnienia polecenia oraz
•krąg podmiotów uprawnionych do zgłoszenia tego żądania – za życia (§ 1) oraz po śmierci darczyńcy (§ 2)
Darowizna -polecenie-
Art. 895. Odmowa wypełnienia polecenia
§ 1. Obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia, jeżeli jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków.
§ 2. Jeżeli wypełnienia polecenia żąda darczyńca lub jego spadkobiercy, obdarowany może zwolnić się przez wydanie przedmiotu darowizny w naturze w takim stanie, w jakim przedmiot ten się znajduje. Przepisu tego nie stosuje się,
gdy wypełnienia polecenia żąda właściwy organ państwowy.
darowizna
• Odwołanie darowizny Art. 898. Odwołanie wykonanej darowizny
§ 1. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już
wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
§ 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego
odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z
obowiązkiem zwrotu.
darowizna
• Odwołanie darowizny
• element ochrony odczuć moralnych związanych z darowizną
• Pojęcie „rażącej niewdzięczności”
darowizna
• Odwołanie darowizny
• Uprawnienie do odwołania darowizny przysługuje:
Darczyńcy (chyba, że darowanemu PRZEBACZYŁ)
Spadkobiercy darczyńcy, po jego śmierci, jeśli:
a) gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania
b) gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę
życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy
darowizna
• Odwołanie darowizny
• darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do
odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego
• odwołanie darowizny następuje przez
oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.
darowizna
• Odwołanie darowizny – niedostatek darczyńcy Art. 896. Odwołanie darowizny niewykonanej
Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze nie wykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
Art. 897. Niedostatek darczyńcy
Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać
darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim
ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.
Kazus 1
Adalbert Z. postanowił darować swemu
bratankowi, Erazmowi R., swój cenny samochód.
Adalbert uznał, że to dla Erazma bardzo
korzystna sytuacja, zatem nie jest potrzebne jakiekolwiek oświadczenie Erazma (przecież z pewnością i tak się zgodzi) i zdecydował, że ukształtuje ten stosunek prawny jako
jednostronną czynność prawną.
• Czy Adalbert ma rację?
Kazus 2
Fidelis L. i Liwiusz U. zawarli umowę darowizny, której
przedmiotem miała być zabytkowa szafa. Fidelis, zgodnie z umową, wydał Liwiuszowi szafę. Jednak narzeczona
Fidelisa, Koleta G., która sama chciała podarować tę szafę swojej matce, stwierdziła, że umowa ta z
pewnością nie jest ważna, nie została bowiem zawarta w formie aktu notarialnego, czego wymaga kodeks cywilny.
• Czy Koleta ma rację?
• Co, gdyby przedmiotem umowy darowizny pomiędzy mężczyznami była nieruchomość?
Kazus 3
Pelagia O. zawarła ze swoim ukochanym, Rajmundem G., umowę darowizny, na mocy której Pelagia darowała mu trzypokojowe mieszkanie, położone w W. Wkrótce jednak para pokłóciła się i zerwała ze sobą. Zazdrosny Rajmund G.
publicznie kierował w stronę Pelagii różne, nieprzyjemne inwektywy, a w końcu – podpalił samochód Pelagii. Pelagia postanowiła odzyskać mieszkanie, pochopnie darowane Rajmundowi.
• Czy Pelagia ma szansę na odzyskanie mieszkania?
• Czy samo odwołanie darowizny sprawi, że Pelagia
automatycznie znów zostanie właścicielką mieszkania?
Kazus 4
• Józef M. podarował wnukowi Marcinowi J. samochód o wartości 50.000 zł.
Następnie - po dwóch latach od wykonania umowy – popadł w niedostatek, więc zażądał od wnuczka kwoty 300 zł miesięcznie. Wnuczek nie chciał jednak płacić tych pieniędzy i zaczął publicznie znieważać dziadka słowami
powszechnie uznawanymi za obraźliwe, wspomniał mu, że bezpodstawnie chciał go naciągnąć na alimenty oraz pogardliwie opisywał stan
podarowanego samochodu. Po miesiącu od tego znieważenia, Józef M.
wystosował do wnuczka list, w którym odwołał darowiznę.
Pytania:
• a) Kto jest obecnie właścicielem samochodu?
• b) Jakie roszczenia przysługują Józefowi M. wobec wnuczka i na jakiej podstawie prawnej?
• c) Czy wnuczek może zwolnić się z obowiązku oddania samochodu, płacąc jego wartość gotówką?
Kazus 5
• Spółka Bocian S. A. zawarła e-mailem umowę darowizny ze
Stowarzyszeniem „Opieka” we Wrocławiu, zobowiązując się do wpłaty 10.000 zł w dziesięciu miesięcznych ratach na działalność Statutową Stowarzyszenia, jaką jest opieka nad bezdomnymi zwierzętami. Spółka zapłaciła w pięciu ratach w sumie 5.000 zł, po czym przestała
dokonywać przelewów.
Pytania:
• a) Czy ta umowa darowizny jest ważna?
• b) Czy Stowarzyszenie może domagać się od spółki zapłaty pozostałej części pieniędzy?
• c) Czy gdyby Stowarzyszenie wydało uzyskanie pieniądze niezgodnie z celami statutowymi (np. na wycieczkę członków), to spółka mogłaby odwołać darowiznę i domagać się zwrotu zapłaconych już 5.000 zł?
