Wykład 4 4. Wpływ hałasu na człowieka 4.1. Wprowadzenie

Wykład 4

4. Wpływ hałasu na człowieka 4.1. Wprowadzenie

Zgodnie z podaną uprzednio definicją

przez hałas rozumiemy dźwięki o dowolnym charakterze akustycznym, niepożądane w danych warunkach i dla danej osoby.

Omawiając wszystkie zagadnienia wpływu hałasu na człowieka, trzeba przede wszystkim rozpatrzyć problemy zmian występujących w obrębie narządu słuchu.

Narząd słuchu podzielić można na kilka części.

Zwyczajowo przyjęto dzielenie narządu słuchu w następujący sposób:

1. część zewnętrzna (ucho zewnętrzne), w której skład wchodzi małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny,

2. ucho środkowe z błoną bębenkową i kosteczkami słuchowymi: młoteczkiem, kowadełkiem i strzemiączkiem.

W uchu środkowym znajdują się także mięśnie śróduszne:

mięsień strzemiączkowy i mięsień napinacz błony bębenkowej.

Biorą one udział w procesie przewodzenia dźwięku w uchu środkowym,

3. ucho wewnętrzne, w którym znajdują się części receptorowe narządu słuchu i równowagi. Cześć ucha wewnętrznego odpowiedzialna za słyszenie nazywa się, ze względu na swój kształt, ślimakiem. We wnętrzu ślimaka

znajduje się narząd Cortiego, w którym usytuowane są komórki słuchowe odpowiedzialne za odbieranie bodźca akustycznego,

4. część ośrodkowa narządu słuchu (ośrodki słuchowe w mózgu).

Dźwięk dociera do narządu odbiorczego drogą powietrzną i drogą

kostną. Droga powietrzna biegnie

przez zagłębienie małżowiny usznej, przewód słuchowy zewnętrzny, jamę bębenkową i płyny ucha wewnętrznego do narządu Cortiego.

Małżowina uszna człowieka ma szczątkową funkcję. Zbiera ona i kieruje fale dźwiękowe do przewodu słuchowego zewnętrznego. Ma ona poza tym pewne znaczenie w podniesieniu ostrości słuchu, stanowiąc zasłonę dla fal dźwiękowych przychodzących z tyłu, odgrywa więc pomocniczą rolę w lokalizacji źródła dźwięku.

Przewód słuchowy zewnętrzny ochrania błonę bębenkową, a jego budowa i wydzielina jego gruczołów pomaga utrzymać odpowiednią temperaturę i wilgotność, od czego zależy w dużym stopniu sprężystość błony bębenkowej.

Najbardziej istotną częścią aparatu przewodzącego dźwięki jest ucho środkowe wraz z błoną bębenkową. Fala akustyczna, po przejściu przez przewód słuchowy zewnętrzny, uderza w błonę bębenkową i wprawia ją w drgania. Za pośrednictwem błony

bębenkowej zostaje wprawiony w ruch łańcuch

kosteczek słuchowych.

Ostatnia w kolejności z kosteczek, strzemiączko, ma

bezpośredni kontakt z przestrzeniami płynowymi ucha wewnętrznego. Ruch

strzemiączka powoduje przesuwanie płynów ucha wewnętrznego i w ten sposób pobudzenie narządu Cortiego.

Działanie układu dźwigni kosteczek wynika z faktu ich elastycznego powiązania

i długości poszczególnych ramion. W wyniku działania

układu dźwigni kosteczek drgania błony bębenkowej zostają wzmocnione dwukrotnie przed przeniesieniem na podstawę strzemiączka. Do wzmocnienia transmitowanego dźwięku przyczynia się również rezonans jamy bębenkowej i komórek powietrznych wyrostka sutkowatego. W pewnych warunkach łańcuch kosteczek ucha środkowego może powodować tłumienie docierających dźwięków. Pod wpływem dźwięków o wysokim natężeniu następuje reakcja obronna - skurcz mięśni śródusznych.

Działają one synergistycznie, usztywniając łańcuch kosteczek przez wciągnięcie błony bębenkowej (mięsień napinacz błony

bębenkowej) i zmniejszenie wychylenia podstawy strzemiączka (mięsień strzemiączkowy). Usztywnienie łańcucha kosteczek tłumi głównie tony niskie i średnie. Trzeba również pamiętać, że warunki akustyczne w jamie bębenkowej zależą od panującego w niej ciśnienia, a więc od sprawności trąbki Eustachiusza, która łączy jamę nosowo-gardłową z jamą bębenkową. Wszelkie zaburzenia powietrzności ucha środkowego sprawiają, że dźwięk przechodzący przez układ przewodzący jest bardziej tłumiony (przykładem może być „zatykanie” ucha podczas jazdy windą).

Ważnym i ciekawym aspektem organu słuchu człowieka jest jego obszar czułości (wrażliwości). Statystycznie stwierdzono, że narząd słuchu człowieka przystosowany jest do odbioru fal dźwiękowych o częstotliwości od 16 do 20000 Hz i ciśnieniu akustycznym zawartym w przedziale od 20 uPa do 10 Pa.

Ucho odgrywa rolę układu, który wykrywa kierunek, głośność, wysokość i barwę dźwięku. Wynika z tego, że dźwięki o

niektórych częstotliwościach są niesłyszalne. Dźwięki o częstotliwościach niższych od 20 Hz (16 Hz) nazywamy infradźwiękami, natomiast dźwięki o częstotliwościach wyższych od 20000 Hz nazywamy ultradźwiękami.

Intensywność dźwięku określana jest najczęściej dla warunków, przy których jest on niesłyszalny oraz przy których odczuwa się ból. Można więc powiedzieć, że wrażenie słuchowe ograniczone jest od dołu progiem czułości, a od góry granicą bólu.

Czułość ucha ludzkiego na wrażenia dźwiękowe jest różna dla różnych częstotliwości dźwięków. Największą czułością odznacza się ucho w zakresie częstotliwości 800-4000 Hz.

Czułość słuchu nie jest stała, przy niskim poziomie dźwięków jest ona duża, przy wysokim poziomie zaś mała. Zjawisko zmiany czułości słuchu podczas zmian poziomu nosi nazwę adaptacji.

Adaptacja odgrywa pewną rolę czynnika obronnego organizmu przeciw długotrwałemu oddziaływaniu hałasu.

Subiektywną miarą wrażeń słuchowych jest głośność dźwięku.

Przez głośność rozumiemy cechę wrażenia słuchowego, związaną głównie z wartością ciśnienia akustycznego dźwięku, umożliwiającą uporządkowanie dźwięków od cichych do głośnych. Głośność dźwię- ku zależy nie tylko od ciśnienia akustycznego, lecz również częstotliwości tonu, a w przypadku dźwięków złożonych od charakteru ich widma.

Jednostką głośności jest son. Ton o częstotliwości 1000 Hz i poziomie ciśnienia akustycznego 40 dB ponad próg słyszalności ma głośność równą jednemu sonowi.

Głośność dowolnego dźwięku oceniona przez słuchacza jako n razy większa aniżeli głośność tonu o wartości jednego sona wynosi n sonów.

Głośność kilku dźwięków o takim samym natężeniu, lecz o różnych częstotliwościach, może być różna.

Dla oceny wrażeń słuchowych wprowadzono pojęcie poziomu głośności dźwięku.

Przez poziom głośności dźwięku rozumiemy wielkość liczbowo równą poziomowi ciśnienia akustycznego, wytwarzanego w punkcie obserwacji przez falę bieżącą o częstotliwości 1000 Hz, która daje taką samą głośność jak dźwięk badany.

Zgodnie z prawem Webera-Fechnera pomiędzy subiektywnymi wrażeniami słuchowymi odczuwanymi przez ucho a wywołującymi je podnietami istnieje zależność logarytmiczna.

Odczucie poziomu jest więc proporcjonalne do logarytmu natężenia dźwięku o tej samej częstotliwości na progu słyszalności.

W ten sposób każdy dźwięk o danej częstotliwości będzie miał inne natężenie odniesienia odpowiadające tej częstotliwości.

Za jednostkę poziomu głośności przyjmuje się fon. Poziom głośności dźwięku wynosi n fonów, jeżeli przeciętny słuchacz ocenia go jako jednakowo głośny z tonem odniesienia 1000 Hz i o poziomie ciśnienia akustycznego n decybeli ponad ciśnienie odniesienia, 2-10^-5 paskali. Ton odniesienia wytwarzany jest przez

falę bieżącą, padającą na słuchacza zwróconego twarzą w kierunku źródła.

Dla innych częstotliwości zależność poziomu głośności od częstotliwości w postaci krzywych o równej głośności:

Krzywe równej głośności o poziomach od 0 do 130 fonów są zbiorami punktów, dla których ton słyszy się tak samo głośno przy każdej częstotliwości. Krzywa 0 fonów na tym samym rysunku oznacza próg czułości ucha, a krzywa 130 fonów granicę bólu.

Krzywe równego poziomu głośności:

Wykresy te pomagają przy ocenie poziomu głośności hałasów pochodzących np. z dwóch źródeł. Dla przykładu można przyjąć, że poziom hałasu jednego źródła wynosi 40 dB, a drugiego 45 dB przy częstotliwości z pasma 600-1200 Hz. Zgodnie z wartościami w dB, naniesionymi na krzywych równego poziomu głośności, znajdujemy głośności w sonach dźwięków pojedynczych. Wynoszą one odpowiednio dla 40 dB 1 son, dla 45 dB 1,5 sona. W sumie mamy głośność 2,5 sona, co powiada na wykresie poziomowi głośności 52-53 fonów.

Zgodnie z normą ISO-R-131-1959, przeliczenia głośności sonach, mając podany poziom głośności dźwięku w fonach, można dokonać na podstawie wzoru:

10

2

=

S

gdzie S jest głośnością w sonach, P — poziomem głośności dźwięku w fonach. Zależność ta słuszna jest dla przedziału poziomu głośności od 20 do 120 fonów. Mamy bowiem z powyższego wzoru

2

2 40

10

ln

ln ln +

= S

P

co dla S = 2,5 sona daje poziom głośności ok. 52,72 fonów.

Omówione uprzednio pojęcia: poziom głośności dźwięku oraz jego jednostka fon, pojęcie głośności z jednostką sonem odnoszą się do dźwięków prostych.

W przypadku hałasu, tj. dźwięków o dowolnym charakterze, percepcję szumu warunkuje nie tylko poziom natężenia słyszalnego, lecz również barwa dźwięków, która jest wynikiem kombinacji tonów. Istotną rolę odgrywa tutaj tzw. zjawisko maskowania, które polega na tym, że z dwóch tonów o różnych częstotliwościach słyszymy tylko ten silniejszy, gdyż słabszy ton jest zagłuszany. Przy jednakowym natężeniu tony niskie mają większy wpływ maskujący aniżeli tony wysokie. Zagłuszanie jest szczególnie duże, gdy oba tony mają zbliżoną częstotliwość.

Dźwięki o niskich częstotliwościach łatwo maskują dźwięki o wyższych częstotliwościach, podczas gdy trudno jest uzyskać efekt odwrotny, tj. maskowanie dźwięków o niskich częstotliwościach przez dźwięki o wysokich częstotliwościach.

Zjawisko maskowania nazywane jest niekiedy zagłuszaniem dźwięku; jest to zjawisko podwyższania dolnej granicy słyszalności dźwięku na skutek obecności dźwięku zagłuszającego.

Podniesienie dolnej granicy słyszalności będzie maksymalne w paśmie częstotliwości zagłuszającego tonu, przy czym to podniesienie nie jest jednakowe dla czystych tonów i szumów szerokopasmowych o jednakowym ogólnym poziomie. Różnicę tę można wyjaśnić w pewnym stopniu zjawiskiem dudnienia między tonami zagłuszającym i zagłuszanym.

Na rysunku pokazano podwyższenie dolnej granicy słyszalności na skutek zjawiska maskowania, w zależności od poziomu ciśnienia dźwięku i częstotliwości. Podwyższenie dolnej granicy słyszalności pokazane jest jako wynik maskowania wąskim pasmem szumu o

częstotliwości

środkowej 1200 Hz.

Określenie

głośności dźwięków złożonych stało się więc koniecznością, gdyż zjawisko

maskowania wpływa m.in. decydująco na możliwość

porozumiewania się ludzi pracujących w halach przemysłowych.

Podstawą do obliczenia sumarycznej głośności są wyniki analiz w pasmach oktawowych, półoktawowych oraz tercjowych.

Za pomocą wymienionych krzywych można przejść od wartości poziomu w pasmach na odpowiednie wskaźniki głośności. Dla oceny szkodliwości hałasu wprowadzono pojęcie hałaśliwości.

Pojęcie to wyrosło głównie na podstawie oceny hałasów lotniczych. Hałaśliwość określa się w noysach. Noys odpowiada sonowi, z tym że dotyczy on dokuczliwości hałasu.

4.2. Wpływ hałasu na organizm człowieka

Problem wpływu hałasu na organizm człowieka jest złożony.

Dotyczy on bowiem człowieka jako organizmu biologicznego, jednostki intelektualnej i członka grupy społecznej, a także wszelkich przejawów jego życia. Dlatego nasze zainteresowania idą w kierunku oddziaływania hałasu na stan zdrowia, na funkcje poszczególnych narządów i układów, a zwłaszcza jego wpływ na narząd słuchu.

Hałas oddziałuje nie tylko na organ słuchu, lecz również poprzez centralny układ nerwowy na inne organy. Ważne znaczenie ma również wpływ hałasu na życie psychiczne, sprawność umysłową, efektywność i jakość pracy. Wpływ hałasu na człowieka pokazano schematycznie na rysunku poniżej.

Szkodliwość, dokuczliwość, a także uciążliwość hałasu zależą od jego cech fizycznych oraz czynników charakteryzujących te zmiany w czasie, takich jak charakterystyka widmowa, wartość poziomu hałasu, częstość występowania, długość odcinków czasowych oddziaływania hałasu, charakter (ciągły, przerywany, impulsowy).

Z rysunku wynika, że szkodliwe oddziaływanie hałasu powoduje skutki zdrowotne i funkcjonalne. Nadmierny hałas nie tylko wpływa na narząd słuchu, lecz również na ogólny stan zdrowia, stan psychiczny i emocjonalny oraz somatyczny.

Powoduje brak poczucia bezpieczeństwa, brak poczucia niezależności, uniemożliwia porozumiewanie się i orientację w środowisku, pogarsza komfort pracy i wypoczynku.

W dalszym ciągu przy analizie wpływu hałasu na organizm ludzki rozpatrywać będziemy poziom dźwięku A. Stosowane w praktyce mierniki poziomu dźwięku zaopatrzone są w specjalne filtry korekcyjne częstotliwości: A, B, C oraz D.

Filtr korekcyjny A przystosowuje charakterystykę pomiarową przyrządu do charakterystyki czułości ucha w zakresie małych poziomów głośności (0-55 fonów),

filtr B w zakresie średnich (55-85 fonów),

a filtr C, dla dużych poziomów głośności, powyżej 85 fonów.

Dla szczególnie wysokich poziomów dźwięków, np. hałasów lotniczych, wprowadzono krzywe korekcyjne D.

W pomiarach poziomu dźwięku preferowana jest krzywa korekcyjna A. Ze względu na różnorodne oddziaływanie hałasu na organizm ludzki, hałasy podzielić można w zależności od ich poziomu A na następujące grupy:

1) poniżej 35 dB, 2) 35-70dB,

3) 70-85 dB,

4) 85-130dB, oraz 5) powyżej 130 dB.

Hałasy o poziomie A nie przekraczającym 35 dB są dla zdrowia nieszkodliwe, czasami denerwujące. Niekiedy dźwięki wytworzone przez naturę działają korzystnie.

Hałasy o poziomie A 35-70 dB wpływają ujemnie na organizm, powodując zmęczenie układu nerwowego, obniżenie czułości wzroku, utrudniają zrozumienie mowy, porozumiewanie się, niekorzystnie wpływają na sen i wypoczynek.

Ciągła ekspozycja hałasu o poziomie A 70-85 dB wpływa ujemnie na wydajność pracy, działa szkodliwie na zdrowie.

Następuje osłabienie słuchu, bóle głowy, zaburzenia nerwowe.

Hałasy o poziomach A zawartych w przedziale 90-130 dB są niebezpieczne dla organizmu, powodując liczne zaburzenia, m.in. układu krążenia, układu pokarmowego.

Hałasy o poziomach A wyższych od 130 dB wytwarzają drgania niektórych organów wewnętrznych człowieka, powodując ich choroby oraz zniszczenie. Przebywanie w hałasie o tym poziomie powoduje zaburzenia równowagi, mdłości, zmienia proporcję zawartości różnych składników we krwi, wywołując pewne choroby psychiczne itp.

Długotrwałe oddziaływanie hałasu na narząd słuchu powoduje zmiany patologiczne i fizjologiczne.

Bodźce fizyczne zapoczątkowują łańcuch reakcji biochemicznych, bioelektrycznych i energetycznych, poprzez które energia drgań akustycznych zamienia się na energię impulsów nerwowych z jednoczesnym odwzorowaniem cech bodźca. Bodźce o dużym natężeniu, działające nieprzerwanie przez dłuższy czas lub działające okresowo z przerwami,

powodują zmęczenie, wyczerpanie, a nawet całkowite zahamowanie aktywności komórek rzęsatych, a w dalszej kolejności ich zanik, co w konsekwencji powoduje, że narząd Cortiego traci swoją funkcję.

Zmiany fizjologiczne spowodowane działaniem hałasu to przede wszystkim zjawisko maskowania, polegające na tym, że z kilku tonów o różnych częstotliwościach słyszymy ton silniejszy, gdyż ton słabszy jest zagłuszany.

Czas oddziaływania hałasu ilustruje tabela:

Ryzyko utraty słuchu w % ekspozycja lata

Równoważny poziom A dźwięku dB

5 10 15 20 25 30 35 40 80 0 0 0 0 0 0 0 0 85 1 3 5 6 7 8 9 10 90 4 10 14 16 16 18 20 21 95 7 17 24 28 29 31 32 29 100 12 29 37 42 43 44 44 41 105 18 42 53 58 60 62 61 54 110 26 55 71 78 78 77 72 62 115 36 71 83 87 84 81 25 64

Pozasłuchowe skutki działania hałasu są wynikiem powiązań drogi słuchowej z innymi układami centralnymi i wegetatywnymi.

Połączenie drogi słuchowej z układem rąbkowym mózgowia umożliwia bodźcom słuchowym oddziaływanie na narządy wewnętrzne oraz na aktywność układu gruczołów o wydzielaniu dokrewnym.

Wyraźne reakcje wegetatywne występują wówczas, gdy poziom ciśnienia przekroczy 75 dB. Sygnały akustyczne powodują odruchy motoryczne, np. skurcze mięśni szyi, głowy i oczu.

Pod wpływem nagłych sygnałów akustycznych (eksplozje, wystrzały) następuje skurcz mięśni zmieniający całą postawę ciała. Zaobserwować można charakterystyczne nachylenie tułowia, otwarcie ust, grymas twarzy, zamknięcie powiek, a także zgięcie kolan i ramion.

Krótkotrwałe dźwięki, których poziom przekracza 75 dB, powodują zmianę oporności elektrycznej skóry. Następuje zmiana rytmu oddechowego, pojawiają się reakcje układu krążenia, wyrażające się skurczem obwodowych naczyń krwionośnych, a także wzrostem oporów krążenia. Mogą także wystąpić zmiany ciśnienia krwi. Zmienia się intensywność perystaltyki jelit i żołądka oraz funkcje wydzielnicze żołądka.

Doświadczenia przeprowadzone na zwierzętach pozwoliły zaobserwować zaburzenia funkcji rozrodczych i ograniczenie odporności na infekcje.

Bodźce akustyczne mają wpływ na funkcję innych zmysłów człowieka. Stwierdzono m.in., że hałas o poziomie ok. 120 dB zmniejsza prędkość ruchu gałek ocznych. Następuje zwężenie pola widzenia oraz zmiany percepcji kolorów. Zaobserwowano również pojawienie się oczopląsu i zawrotów głowy. Przy hałasach o poziomie ok. 125 dB mogą wystąpić zaburzenia zmysłu równowagi.

Wysuwane są hipotezy, że hałas może być przyczyną chorób nowotworowych, chorób sercowo-naczyniowych. Hałas wpływa ujemnie na zrozumiałość mowy. W hałasie o poziomie:

0 - 30 dB można porozumieć się szeptem, 30-55 dB głosem normalnym,

60-75 dB głosem podniesionym,

80-95 dB rozmowa jest bardzo utrudniona,

95-100 dB można porozumiewać się tylko krzykiem, powyżej 100 dB ustne porozumiewanie jest niemożliwe.

Hałas wpływa na orientację w środowisku pracy i życia, wpływa ujemnie na poczucie bezpieczeństwa i niezależności.

Hałas w czasie pracy w sposób zasadniczy wpływa na wydajność i jakość wykonywanej pracy. Nadmierny hałas zaburza możliwość skoncentrowania uwagi. Na skutek hałasu następuje stopniowa utrata energii, a funkcjonalne zmiany zachodzące w odśrodkowym układzie nerwowym stają się przyczyną narastającego zmęczenia i spadku zdolności do pracy.

Hałas utrudnia wykonywanie prac precyzyjnych i koncepcyjnych wymagających procesów myślowych, przedłuża czas reakcji prostych i złożonych, zwłaszcza czas wyboru decyzji.

4.3. Kryteria oceny szkodliwości hałasu

Kryteria związane z oceną szkodliwości działania hałasu, a co za tym idzie opracowane normy, podzielić na dwie grupy:

1) normy hałaśliwości stosowane w walce z hałasem, oparte na ocenie możliwości uszkodzenia narządu słuchu,

2) normy hałaśliwości stosowane w walce z hałasem, związane ze szkodliwymi efektami hałasu

Wiele krajów stosuje zalecenia przeciwhałasowe opracowane w ramach ISO. Zgodnie z nimi należy porównać charakterystykę hałasu zmierzonego z tzw. charakterystykami oceny hałasu N podanymi w normie ISO R 1996.

Krzywe oceny hałasu N są równe poziomowi ciśnienia akustycznego w dB dla pasm oktawowych, których częstotliwość środkowa wynosi 1000 Hz (por. tablica).

Środkowe częstotliwości pasm oktawowych w Hz

N 63 Hz 125 Hz 250 Hz 500 Hz 1000 Hz 2000 4000 Hz 8000

0 35,5 12,0 12,0 4,8 0 -3,5 -6,1 -8,0

5 39,4 26,3 16,6 9,7 5 1,6 -1,6 -2,8

10 43,4 30,7 21,3 14,5 10 6,6 4,2 2,3

15 47,3 35,0 25,9 19,4 15 11,7 9,3 7,4

20 51,3 39,4 30,6 24,3 20 16,8 14,4 12,6

25 55,2 43,7 35,2 29,2 25 21,9 19,5 17,7

30 59,2 48,1 39,9 34,0 30 26,9 24,7 22,9

35 63,1 52,4 44,5 38,9 35 32,0 29,8 28,0

40 67,1 56,8 49,2 43,8 40 37,1 34,9 33,2

45 71,0 61,1 53,8 48,6 45 42,2 40,0 38,3

50 73,0 65,5 58,5 53,5 50 47,2 45,2 43,5

55 78,9 69,8 63,1 58,4 55 52,3 50,3 48,6

60 82,9 74,2 67,8 63,2 60 57,4 55,3 53,8

65 86,6 78,5 72,4 68,1 65 62,5 60,5 58,9

70 90,8 82,9 77,1 73,0 70 67,5 65,7 64,1

75 94,7 87,2 81,7 77,9 75 72,6 70,8 69,2

80 98,7 91,6 86,4 82,7 80 77,7 75,9 74,4

85 102,6 95,9 91,0 87,6 85 82,8 81,0 79,5

90 106,6 100,3 95,7 92,5 90 87,8 86,2 84,7

95 110,5 104,6 100,3 97,3 95 92,9 91,3 89,8 100 114,5 109,0 105,0 102,2 100 98,0 96,4 95,0 105 118,4 113,3 109,6 107,1 105 103,1 101,5 100,1 110 122,4 117,7 114,3 111,9 110 108,1 106,7 105,3 115 126,3 122,0 118,9 116,8 115 113,2 111,8 110,4 120 130,3 126,4 123,6 121,7 120 118,3 116,9 115,6 125 134,2 130,7 128,2 126,6 125 123,4 122,0 120,7 130 138,2 135,1 132,9 131,4 130 128,4 127,2 125,9

W świetle obecnego stanu wiedzy przyjmuje się, że wartości dopuszczalne poziomu dźwięku A, w czasie 8- godzinnego dnia pracy nie powinny przekraczać 85 dB. Wartość tę przyjmuje się za wartość alarmową, a wartość 90 dB za wartość niebezpieczną.

Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku na stanowiskach pracy podane są w normie PN-84/N-01307 oraz w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia l grudnia 1989 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Zgodnie z tą normą i rozporządzeniem, na wszystkich stanowiskach pracy ze względu na ochronę słuchu dla 8-godzinnej ekspozycji na hałas, równoważny poziom dźwięku A nie powinien przekraczać 85 dB. Dla ekspozycji krótszej aniżeli 8 godzin dopuszczalną wartość równoważnego poziomu dźwięku L_Aeą należy obliczyć z wzoru:

dB t

L_Aeq 480

10 85+ log

=

t - czas ekspozycji na hałas w minutach dla t < 480 min.

Dla pozostałego czasu zmiany roboczej równoważny poziom dźwięku nie może przekroczyć wartości 80 dB. Maksymalna chwilowa wartość poziomu dźwięku A nie może przekroczyć 115 dB.

Dopuszczalna wartość równoważnego poziomu dźwięku umożliwiająca realizację podstawowych funkcji przez pracownika na danym stano wisku pracy nie powinna przekroczyć wartości podanych w tabeli poniżej. Wartości te obowiązują w przypadkach, gdy nie ma podanych szczegółowych przepisów określających wartości mniejsze.

Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach

Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach przeznaczonych do przebywania ludzi, w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej podaje norma PN-87/B-02151/02, obowiązująca od dnia l stycznia 1990 r.

Równoważny poziom dźwięku A hałasu przenikającego do pomieszczenia od wszystkich źródeł znajdujących się poza tym pomieszczeniem, a w przypadku budynków mieszkalnych, od źródeł hałasu znajdujących się poza mieszkaniem, w którego skład wchodzi pomieszczenie, nie może przekraczać wartości dopuszczalnych podanych w kolumnie 3 i 4 w tablicy poniżej.

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych I Leśnictwa z dnia 13 maja 1998r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.98.66.436 z dnia 1 czerwca 1998 r.). Przedstawione są one w tabelach:

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. określone są podane niżej wartości progowe poziomow hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, do kategorii terenu zagrożonego hałasem.

4.4. Hałas infradźwiękowy

Hałasem infradźwiękowym nazywamy hałas, w którego widmie występują składowe infradźwiękowe, tj. dźwięki w zakresie częstotliwości 2-16Hz. Infradźwięki występują w środowisku nawet w znacznych odległościach od źródeł.

Głównymi źródłami infradźwięków są maszyny i urządzenia przepływowe, urządzenia wentylacyjne, kotły energetyczne, elektrownie cieplne i wodne, środki transportu.

Infradźwięki są odbierane w organizmie głównie przez narząd słuchu i układ przedsionkowy. Progi słyszenia są tym wyższe, im niższa jest częstotliwość infradźwięków. Dla przykładu można podać, że dla częstotliwości 6 - 8 Hz wynoszą ok. 100 dB, a dla częstotliwości 12-16Hz ok. 90 dB.

Podstawową drogą percepcji infradźwięków są receptory czucia wibracji. Energia infradźwięków wywołuje charakterystyczne zjawisko rezonansu struktur i narządów

wewnętrznych organizmu człowieka, subiektywnie odczuwane już od wartości 100 dB.

Znaczna uciążliwość infradźwięków na organizm człowieka występuje przy niewielkich przekroczeniach progu słyszenia.

Odznacza się ona określonymi stanami nadmiernego zmęczenia, dyskomfortu, senności, zaburzeniami równowagi, zaburzeniami sprawności psychomotorycznej i funkcji fizjologicznych.

Infradźwięki odbierane są specyficzną drogą słuchową, a słyszalność ich zależy od poziomu ciśnienia akustycznego.

Poziomem ciśnienia akustycznego wywołującym ból ucha środkowego jest 140 dB dla częstotliwości 20 Hz, oraz 162 dB dla częstotliwości 2 Hz.

Wielu badaczy stwierdza, że na skutek działania infradźwięków występują zmiany w układzie nerwowym — przesunięcie wskaźnika mocy częstotliwości fal „alfa" w kierunku fal „teta", co charakteryzuje obniżenie stanu czuwania. Zmiany te są skorelowane ze zmianami w układzie oddechowym i układzie krążenia (obniżenie częstości tętna i oddechów).

Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. (Nr 61, poz. 284, z późn. zm.) ustalono wartości dopuszczalne hałasu infradźwiękowego w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz.

513) jako tzw. poziomy ciśnienia akustycznego w oktawowych pasmach o częstotliwościach środkowych od 8 do 31,5 Hz, odniesione do 8-godzinnego wymiaru czasu pracy dla ogółu pracowników wynoszące odpowiednio 105 do 110 dB.