IJsverslag: Winter 1987-1988, Winter 1988-1989 en Winter 1989-1990

ministerie van verkeer en waterstaat

rijkswaterstaat

ijsverslag

ijsverslag

Rijksinstituut voor integraal zoetwaterbeheer en afvalwaterbehandeling Nota nr. 91.083 Hoofdafdeling Afdeling Auteur Informatie en ontwikkeling Berichtencentrum Medewerk(st)ers Berichtencentrum Lelystad. oktober 1991

Inhoud

3.3 Ijsbezetting op het Usselmeer en Markermeer 7 3.4 Ijsbezetting op de Waddenzee en Zeearmen 7

3.5 Ijsbezetting grote rivieren 7 4.0 Werking ijsberichtendienst 9 ijskaart 5 december 1990 10 ijskaart 6 december 1990 11

1. Inleiding

Met het verschijnen van dit verslag over de winters 1987/1988, 1988/1989 en 1989/1990 wordt de pu-blikatie van de jarenlange reeks ijsverslagen voort-gezet.

Het verslag geeft een documentatie van de ijsbe-zetting voor zover van belang voor de scheepvaart en van terzake dienende meteorologische gegevens. Deze documentatie bestaat uit kaarten, tabellen, overzichten, beschrijvingen en toelichtingen en heeft

ten doel de beschikbare gegevens toegankelijk te maken ten behoeve van de scheepvaart, de ijs-bestrijding en het beheer van de openbare wateren. De winters van 1987/1988 en 1988/1989 waren zacht. De temperaturen lagen boven het gemiddelde en er kwamen dan ook in deze winters geen ijsperiode's voor.

Er zal in dit verslag niet verder op deze winters wor-den ingegaan.

2. Verantwoording

Bij het samenstellen van dit verslag is veelvuldig - Watertemperatuurgegevens van het RIZA. gebruik gemaakt van:

- De ijswaarnemingen zijn afkomstig van lokale ijs-- Het "Maandoverzicht van het weer in Nederland" waarnemers, die deze via de regionale Uscentra

(publikatie 94 A van het Koninklijk Nederlands doorzenden aan het Berichtencentrum van Rijks-Meteorologisch Instituut) voor de ontlening van waterstaat, dat is ondergebracht bij het RIZA. meteorologische gegevens (zie bijlage 1).

3. Ijsbezetting en scheepvaartmogelijkheden

3.1 Algemeen 3.2 Verloop ijsbezetting binnenwateren

De winter van 1989/1990 was in het algemeen aan de warme kant, alleen de maand december was vrij normaal.

Er deed zich in deze winter een ijsperiode* voor, en wel van 2 december tot 7 december waarin met name in het noorden van het land wat ijs van be-tekenis is voorgekomen waarvan de scheepvaart enige hinder ondervond.

Op het Usselmeer/Markermeer/IJmeer en de Rand-meren rondom Flevoland werd in het algemeen slechts licht drijfijs waargenomen; de Waddenzee en de grote rivieren zijn ijsvrij gebleven.

In tabel 1 is nader aangegeven in welke tijdvakken op de daar bedoelde wateren ijs voorkwam.

De vaarwegen voor de binnenvaart zijn hierbij inge-deeld naar groepen van provincies; geen onder-scheid is gemaakt tussen grote en kleine vaarwegen. Uit deze tabel blijkt dat alleen de kanalen in het noorden van het land met ijs waren bedekt.

Tevens vindt men in tabel 1 een overzicht van de bevaarbaarheid van de belangrijkste kanalen. Hierin is de periode van ijsbezetting en het aantal dagen waarop de vaarwegen goed, vrij goed, moei-lijk bevaarbaar en onbevaarbaar waren aange-geven.

Hierbij wordt opgemerkt dat dit afhankelijk is van scheepstype en motorvermogen.

Na een periode van zacht weer daalde de tempera-tuur in het begin van de maand december zeer snel en zette de vorst in.

In de nacht van 3 op 4 december was er sprake van matige vorst met overdag temperaturen rond het vriespunt.

Er werd toen een begin van ijsvorming waarge-nomen op een aantal kleine vaarwegen in het Noor-den en ZuiNoor-den van het land.

Op 5 december was de ijsbezetting op een aantal van deze vaarwegen dusdanig toegenomen dat deze moeilijk tot zeer moeilijk bevaarbaar waren. In de nacht van 5 op 6 december trok een front be-horende bij een depressie over ons land met regen, veel wind en trad de dooi in.

De volgende dag was de ijsbezetting reeds aan-zienlijk afgenomen en werd op de doorgaande vaarwegen vrijwel geen hinder meer ondervonden van ijsgang.

De temperatuur was opgelopen naar enkele graden boven het vriespunt en zakte verder de gehele res-terende periode van deze winter niet of nauwelijks meer onder het vriespunt.

*Een ijsperiode is gedefinieerd als een periode van tenminste vijf aaneengesloten dagen waarop van vijf of meer scheepvaartkanalen op onderlinge af-stand van tenminste 10 kilometer ijsbezetting wordt n o m o l o n

aantal dagen CD

1

Ijsbezetting en scheepvaartmogelijkheden op de kanalen

Goe d bevaarbaa r

1

1

Ijsbezetting en scheepvaartmogelijkheden op de kanalen

D e c e m b e r 1 9 8 9 Goe d bevaarbaa r

I •

1

Ijsbezetting en scheepvaartmogelijkheden op de kanalen

1 2 3 4 5 6 7 8 Goe d bevaarbaa r > o t -CD

1

A. Groningen, Friesland, Drenthe. Overijssel

i . Eemskanaal 2. Winschoterdiep F B A 1 1 1 3 1 3 A G Wildervanckkanaal c A 2 2 4. Van Starkenborahkanaal B _A 2 2 5. Prinses Margnetkanaal B A 2 2 6. Johan£nsokanaal

7 Van Harinxmakanaal: Harlinqen - Leeuwarden

L e e u w a r d e n - Fonejacht C A 8. Houkeslool 9. N o o r d W i l l e m s k a n a a l G G G G A 2 4 6 4 10. Drentsche Hoofdvaarl A 2 4 6 4 11. Meppelerdiep A 6 12 Zwarle Water B A 2 2 13. Zwolle - Usselkanaal

14 Twenthekanalen Zutphen Enschede C A 1 1 2

Zijtak naar Almelo B B B B A 6 6

B. N o o r d - H o l l a n d , Zuid-Holland. Utrec i, Gelderland 1 Noordzeekanaal

2. Zaan

3. Noordhollandsch Kanaal:

Den Helder - Alkmaardermeer (Gat v.d. Meer) A l k m a a r d e r m e e r ( G a t v.d. M e e r ) - Amsterdam

IJSTOESTAND OP HET IJSSELMEER. MARKERMEER EN DE WADDENZEE Waarmingspunt Deci jmber

5 1989 jmber 5 _{6 7 . 8 .} Usselmeer 1. Lemmer B A 2 Staveren B A 3. Komwerderzand 4. Den Oever 5. Medemblik

6. Enkhuizen (Krabbersgat, N. van de Sluis) 7. Ketelmeer

8. Lelystad (NO. van de Houtribsluizen)

Markermeer

1. Enkhuizen (Krabbersgat. Z. van de Sluis) 2 Hoorn

3. Amsterdam B A

4. Lelystad (Z.W. van de Houtribsluizen) Waddenzee 1. Nieuwe Statenzijl C 0 2. Delfzijl 3. Lauwersoog 4. Harlingen 5 Komwerderzand 6. Den Oever 7. Den Helder 8. OudeSchild 9. Vlieland 10 Tef^chellinci 11. Ameland • 12 Schiermonnikoog

Verklaring van de lettercode A blank water

B licht drijfijs C licht vast ijs

D middelzwaar. verspreid drijfijs E middelzwaar. opeengepakt drijfijs F middelzwaar drijfijs in geul of slop G middelzwaar vast ijs

H zwaar. verspreid drijfijs K zwaar, opeengepakt drijfijs L zwaar drijfijs in geul of slop M zwaar vast ijs

N ijsdam of kruiend ijs

O verdwijnend ijs, niet meer hinderlijk goed bevaarbaar vrij goed bevaarbaar moeilijk bevaarbaar onbevaarbaar

3.3 Ijsbezetting op het Usselmeer en het Markermeer

Op 5 december werd op het Usselmeer aan de oostzijde en op het zuidelijk gedeelte van het Markermeer licht drijfijs waargenomen.

Dit ijs was na het invallen van de dooi omstreeks 6 december spoedig verdwenen.

Een overzicht van de ijstoestand op de belangrijkste trajecten van deze meren is weergegeven in figuur 1.

3.4 Ijsbezetting Waddenzee en Zeearmen.

Op deze wateren is geen ijs waargenomen.

3.5 Ijsbezetting grote rivieren.

Ook hier werd geen ijs waargenomen.

Figuur 2 en 3 geeft een overzicht van de water-temperaturen op de Rijn en Maas.

Voorkomen van ijs op het Usselmeer/Markermeer

maand december '89 Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen 5 6 7 8 Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen Datum Amsterdam - Lelystad Lelystad - Lemmer Lelystad - Kamper Amsterdam - Enkhuizen

Usvrij Licht verspreid drijfijs Vast ijs Figuur 1.

Watertemperatuur van de Maas

Watertemperatuur van de Rijn

december 1989 - maart 1990 10 20 DECEMBER 1989 10 20 JANUARI 1990 10 20 FEBRUARI T i l 21T MAART Figuur 3.

8

4.0 Werking ijsberichtendienst

Binnen de Ijsberichtendienst worden drie aan-dachtsgebieden onderscheiden namelijk:

- de meren en kanalen.

- de grote rivieren Rijn en Maas. - de kustwateren.

De berichtgeving bestaat uit het uitgeven van een kaart van de betreffende gebieden waarop de ijs-toestand van de vaarwegen is aangegeven.

Deze kaart wordt alleen op werkdagen uitgegeven en bevat de toestand op de morgen van de dag van verzending.

De waarnemingen voor deze kaart vinden plaats tussen 08.00 en 10.00 uur en worden via de zoge-naamde Uscentra telefonisch of per fax doorgeven aan het Berichtencentrum.

Hier worden de waarnemingen verwerkt tot een kaart.

De kaart(en) worden aan ca. 850 adressen van vaarwegbeheerders, rederijen, verladers, schippers en andere belanghebbenden verzonden.

Ook wordt in voorkomende gevallen informatie over de ijstoestand verstrekt via de radio, N.O.S. tele-tekst. het ANP en de telefoon.

De Ijsberichtendienst is van 2 tot en met 7 decem-ber operationeel geweest.

In dit tijdvak werd op 2 dagen een ijskaart van de meren en kanalen uitgegeven.

IJSBERICHTENDIENST

IJSKAART

IJSBERICHT N o- 1 v a n 5 D E C 8 9

VOOR DE BINNENVAART

DE USTOESTANO OP DE WADDENZEE. ZEEARMEN EN USSELMEER IS AFHANKELIJK VAN WIND EN OF GEIIJ

VERKLARtNG

GOED BEVAARBAAR VRU GOED BEVAARBAAR MOEILIJK BEVAARBAAR ONBEVAARBAAR T W Q t V O H M * COMUTTEKS fl*WN H A o t n t »a?ofincBM(oeN rvoon - ..fTTERmuBSELME£ll,OP •MUiOtHltl Of IH n F C M T t h M U B T « S t * M O iCODCL(TTEmi V A A H V D m a > I U M r. AANGEVRAAOD

QAGEUUKS (OOK OP Z O * EN FE{STDAGEN> vAKAF I ' M UUR

I UtRfNT USTOCSIAND EN

SCHEePvAAHTUOGEluKHEOEN WORDEN WR$TR£H1 VIA RADIO S I I 17 46 UUR M DC-MCWKlMQChRuenCK-IZOWJAGS TE 10 98 UURl

8UIIE.N "ANTOORUHEN EENOVERZtCwI V I A lELEFOONOEANTWOORMR NR OUO0 707M

rijkswaterstaat

diensl bmnenwateren ' nza