Sprawozdanie z działalności T. M. H.
za rok 1916.
R ok 1916 m ożna uw ażać za pom yślny dla T ow arzystw a M iłośników H istoryi: osw obodzone od tro skliw ej opieki policyi r o s y js k ie j— m ogło prze- d ew szystkiem T ow arzystw o rozw inąć szerszą działaln ość odczytow o-popula- ryzacyjną. Staran iem pań D -ra N atalii G ąsiorow skiej i D-ra Ju sty n y J a strzębskiej zorganizow any zo stał pod e gid ą T ow arzystw ^ cykl odczytów historycznych, przeznaczonych specyaln ie dla nauczycieli ludowych, które odbyw ały się w każde św ięto w gm achu byłego gim nazyum 4-go i cieszyły się dużą frekw en cyą publiczności. W ed łu g planu zak reślo n ego p rzez inicya- torki ob jęły one całokształt dziejów Polski, w ygłaszali zaś je p. p. Gomoliń- ska i Jastrz ę b sk a oraz panow ie B aran o w ski, B o jasiń sk i, D zw onkow ski, Eh ren - kreutz, H andelsm an, Kam ieniecki, M ościcki, R y b arsk i i Staw eno. O prócz tych odczytów popularnych zo rgan izo w ało Tow . M iłośników H istoryi sz e re g odczytów z dziejów w ojskow ości, sp o d ziew ając się, iż w y głaszan e w chwili, gdy odradza się w ojsk o polskie, p rzyn ieść m ogą istotną k orzy ść sp o łeczeń stwu. W roku spraw ozdaw czym odbyły się 4 p ierw sze odczyty z dziejów w ojskow ości, a m ianow icie:
D-ra M. H andelsm an a — D rużyna i rycerstw o za Piastów . D -ra Ign. Baranow skiego — Pospolite ruszenie. D -ra W. K am ien ieck iego — Stefan B a tory. D-ra K. K onarskiego — H etm ani i hussarya.
K orzystając ze sw ych sal odczytowych, u rządzało też w roku ubiegłym Tow . M iłośników H istoryi częściej niż lat poprzednich kon fereneye dla sw ych członków . W ygłosili je: 1) R ed ak to r J . K. K ochanow ski — Na progu n o w ego m illenium . 2) D-r W. K am ieniecki — Stosunki etnograficzne na wschodnich kresach Polski. 3) D-r I. B aranow ski — Ks. Ferdynan d Sęczy- kow ski. 4) D-r W . Ł op aciń ski —- Ignacy Potocki. 51 Al. K rau sh ar — Z agad kow a Kam ienica. 6) M. B aruch — Je r z y i Marcin Fukierow ie. 7) Prof. D-r D em biński — D yplom aci w łoscy na dw orze króla Stanisław a-A ugusta.
U rządzona w grudniu roku 1915 w ystaw a pam iątek pow stan ia listo pa dow ego zo stała zam knięta dop iero w połow ie lutego roku 1916, ciesząc się do końca dużą frekw en cyą publiczności. P rz e z sale w ystaw ow e przew inęło się około 10.000 zw iedzających, a w śród nich cały szere g w ycieczek, którym kom itet w ystaw ow y udzielał szcz egó ło w3rch w yjaśnień. W listopadzie roku sp raw o zd aw czego urządzon o w ystaw ę pam iątek po S tary m Ratuszu i R ad zie M iejskiej, korzystając z niezw ykłej u przejm ości M agistratu m iasta stołecz nego W arszaw y, który raczy ł w ypożyczyć T ow arzystw u posiadany p rzez sieb ie z b ió r portretó w prezyd en tó w i dobrodziejów m iasta, tudzież sze re g m ieczy katow skich i innych pam iątek. O rgan izując w ystaw ę „S tare go R atu sz a“ , p ragn ęło T ow arzystw o uczcić odrodzenie sam orządu W arszaw skiego. W czasie pom iędzy zam knięciem w ystaw y listopadow ej, a otw arciem w ystaw y R atu szow ej, sale T o w arzy stw a otw ierane były jed y n ie w niedzielę i św ięta dla publiczności, która licznie odw iedzała Kam ienicę zw aną Ks. K s. M azowieckich, by zw iedzić starożytn ą budow lę, a jed n ocześn ie ob ejrzeć w zrastające stale zb iory V arsav ian ô w — p rzed ew szystkiem dawnych planów i widoków n aszej stolicy. W roku ubiegłym zbiór ten w zrósł znacznie dzięki darom złożonym p rzez k siędza T raw ió sk iego , p. P rzecław skiego, m ecen asa K rau sh ara, p. W . B agień sk iego , p. p. R utskich, p. H. W ildera, sz e re g p rzed miotów nabyty też zo stał p rzez T ow arzystw o za pien iądze otrzym yw ane za
S P R A W O Z D A N IE Z D Z IA Ł A L N O ŚC I T . M. H . Z A R O K 1916. 439
sp rzed aż wydawnictw. Z nowo p rzy b y ły ch do zb iorów przedm iotów należy w ym ienić p rzed ew szystkiem panoram ę W arszaw y V ogla, sz e re g akw afort Ditricha, Noc listopadow ą P iw arsk ieg o —D itricha, p o rtre t olejny p rezy d en ta D ekerta, w resz cie cykl 20 kopii z o b razó w V ogla, zn ajdujących się w p o sia
daniu hrabiów R aczyńskich w W arszaw ie. O b razy te skopiow ali m alarze skierow ani do T ow arzystw a p rzez Sek cy ę pom ocy dla inteligencyi m iasta sto łeczn ego W arszaw y. Piękny cykl V o glo w sk i, b ęd ący ob razow ą kroniką W arszaw y za Stan isław a-A u gu sta — pozostanie trw ałą pam iątką św iadom ej sw ych celów i konsekw entnej działalności Sek cy i pom ocy dla inteligencyi. P oza kopiami V ogla w pracow n i Tow . M iłośników H istoryi w ykonano 3 kopie w idoków W arszaw y A lb ertiego , 2 w idoków T ie rg a ille ’a, 2 Schmidtnera> jed n ą niew iadom ego autora, nadto skopiow ano cenny plan placu Zam kow ego z roku 1819, i wykonano plan Rynku Staro m iejsk iego w końcu w ieku X V III-go na zasad zie m apy W a rsz a w y T ie rg aille ’a i T ary fy . W szystkie te p race p o większyły ikonograficzne zbiory T ow arzystw a. W z ro sła w roku sp raw o zdaw czym i biblioteka Tow . p ośw ięco n a sp ecy aln ie dziejom W arszaw y. P rz y rost je j, jakkolw iek ilościow o niewielki, był zupełnie norm alny, ja k na bibliotekę o tak wązkirn za k re sie specyalności. Biblioteka T ow arzy stw a sk a talogow ana i zinw entaryzow ana b y ła otw arta dla członków T ow arzystw a i osób p rzez nich w prow adzanych codziennie m iędzy godzinam i 11 — 3.
W ydaw nictw a T ow arzystw a zw iększyły się w roku bieżącym o je d e n tylko tom — m ianow icie p racę A. K raush ara „S a lo n y W arszaw sk ie", inne zapo w ied zian e p race nie ukazały się je sz c z e w druku, gdyż okoliczności w ojenne w strzym ały ich w ykończenie. N ależy natom iast stw ierdzić, iż w r o ku ubiegłym , pom im o n iesprzyjających okoliczności, Biblioteczka pośw ię cona d ziejo m W a rsz a w y rozch od ziła się w znacznie w ięk szej ilości: 2 w y d aw n ictw a— mianowicie: „W arszaw a za książąt M azow ieckich" i „Z dzie jó w rod ów p atrycyuszo w skich " zo stały już w yczerpan e w zupełności.
Z sekcyi T o w arzy stw a działały w ' roku b i e ż ą c y m i — a m ianow icie num izm atyczna, bibliotekoznaw cza i m etodologiczna. O dbyw ały one zebrania odczytow e w zak resie sw ej specyalności. S e k c y a num izm atyczna w ybiła nadto 2 m edale — ku upam iętnieniu konstytucyi 3 m aja i ku czci gen. S o w ińskiego, bibliotekoznaw cza zaś sek cy a okazała czynną pom oc przy zo rga nizowaniu w ykładów z zakresu B ibliotekoznaw stw a p rzy Tow. K u rsó w Nau kowych, tudzież p rzy opracow aniu p rojektu p rac nad katalogiem centralnym Bibliotek W arszaw skich.
P rz eg ląd u H istorycznego ukazało się w roku spraw odaw ezym 3 zeszyty.
ZARZĄD T. M. H. W RO KU 1916.
P re z e s: K rau sh ar A leksander, w icep rezes: L u bień ski hr. R o ger, se k re tarz: D-r B aranow ski Ignacy, zastęp ca sekretarza: D-r R y b arsk i Antoni, skarbnik: D-r L o p aciń sk i W in cen ty1), członkow ie: C zarnow ski Stefan, Han- delsm an M arceli, K orzon T adeusz, M arylski-Luszczew ski Antoni
Przew odniczący kom isyi m etodologicznej: W ładysław Sm oleń ski.
„ „ bibliotekozn aw czej: M ieczysław Rułikow ski.
„ „ num izm atycznej: Jó z e f W egn er.
„ „ bibliotecznej: M aksym ilian Baruch.
R edaktor „P rzeglądu H istorycznego": J K. K ochanow ski.
K om isya R ew izyjna: Ja k ó b G lass, W itold M arczew ski, Kaz. Stefań sk i. !) Od m arca 1916 r. po ustąpieniu D -ra W itolda K am ienieckiego.
