Z A P I S K I
161
szy (na trzech k o lejn y ch ark u szach od w zorow an o sy tu a c ję k o ścieln ą w w a ż n ie j szy ch m iastach : w W arszaw ie, W ilnie, P ozn an iu , G n ieźn ie, P łock u , K rak ow ie, W rocław iu, L w o w ie , S an d om ierzu , T arn ow ie, L u b lin ie). N a m a p ie tej zaznaczono: gran ice p a ń stw a , w o je w ó d z tw , d iecezji, a rch id ia k o n a tó w i d ek an atów , k ated ry, k o le g ia ty (z w y r ó ż n ie n ie m czy ta k i k o śció ł p e łn ił te ż fu n k c je p arafialn e), p a ra fie i k o ścio ły filia ln e z rozróżn ien iem na m ie jsk ie i w ie js k ie . Oprócz tej głów n ej m a p y sporządzono d z ie w ię ć in n y c h w m n iejszej sk a li 1 :400 000, które z w y ją t k iem jed n ej (10), p r z e d sta w ia ją od ręb n ie te sam e p rob lem y, k tóre zn a la zły s ię na m ap ie p o d sta w o w ej. C zy r z eczy w iście w sz y stk ie z n ic h są «niezbędne? M apa 10 p rzed sta w ia ją ca sto su n k i w y z n a n io w e w R zeczy p o sp o litej w zb o g a ca k artogram y dołączone do „K ościoła w P o lsc e ” t. II: X V I— X V III w iek .
T ak ie u ję c ie p ro b lem a ty k i k o ścieln ej b ęd zie p rzy d a tn e n ie ty lk o dla h isto ry k a K ościoła. B ad acz d em ografii, sto su n k ó w n a ro d o w o ścio w y ch , h isto ry k gospodarczy a tak że i in n y c h p ro b lem ó w zn a jd zie tu bardzo u ży teczn ą p om oc i m ateriał.
P ra cy S ta n isła w a L ita k a n ie m ożn a p rzecen ić.
R. K.
J a n P a c h o ń s k i , G e n e r a l Ja n H e n r y k D ą b r o w s k i 1755— 1818, W y d a w n ictw o MON, W arszaw a 1981, s. 748, ilu str.
B ogato u d ok u m en to w a n a b io g ra fia p o w sta ła w op arciu o k w eren d ę w a rch i w a ch a u stria ck ich , fra n cu sk ich , n iem ieck ich , p o lsk ich i w ło sk ich ; au tor w y k o rzy sta ł m ięd zy in n y m i sw o je w y p isy z m a te r ia łó w zn iszczo n y ch w trak cie II w o j n y św ia to w e j (głów n ie z zesp o łu A rch iw u m L eg io n ó w i g en era ła Jana H en ryk a D ąbrow sk iego). W zn a czn y m za k resie u w z g lę d n ił ta k że w y n ik i badań, k tó ry ch rezu lta tem b y ło jeg o m o n u m en ta ln e d zieło L e g io n y p o ls k ie . P r a w d a i le g e n d a t. I —IV, W arszaw a 1969— 1979, ch ociaż okres „ le g io n o w y ” sta n o w i z a le d w ie około 25% tek stu .
N a jw ię c e j n o w y ch in fo rm a cji za w iera ją rozd ziały X I X i X X , k tóre d otyczą la t 1813— 1818. O kres ten , k ie d y D ąb row sk i po śm ierci ks. J ó zefa P o n ia to w sk ieg o z o sta ł n a c z e ln y m w o d zem w a lczą cej u b oku N a p o leo n a a rm ii p o lsk iej, n a stę p n ie organ izatorem w o jsk a K ró lestw a P o lsk ieg o i w r e sz c ie w ie lk o p o lsk im ziem ia n in em n a leża ł d otych czas do n a jsła b iej p ozn an ych k art jeg o życia.
W k sią żce k ła d zie s ię n a cisk n a d ziałaln ość w o jsk o w ą b oh atera p o w sta n ia k o ściu szk o w sk ieg o i w o je n n a p oleoń sk ich , szczeg ó ło w o o p isu jąc b itw y stoczon e pod jeg o d o w ó d ztw em lu b te, w k tó ry ch od egrał ja k ą ś rolę. N ie w ie le n atom iast p isze P a c h o ń s k i o ż y ciu p ry w a tn y m D ąb row sk iego; w p ew n ej m ierze w y n a g ra d za to ob szern e za k o ń czen ie, z a w iera ją ce r e fle k sje na tem a t jeg o zd oln ości, k u ltu ry in telek tu a ln ej, ch arak teru . P raca p isan a je s t ży w y m , p otoczn ym sty lem . Z w raca u w a g ę zn aczn a liczb a a n eg d o ty czn y ch w ręcz scen z ży c ia gen erała, w sp a rty ch na rela cja ch p a m iętn ik a rzy i często ilu stro w a n y ch cy ta ta m i.
K siążk ę w zb o g a ca ją szk ice i m ap y u k a zu ją ce p rzeb ieg d ziałań w o jen n y ch . A utor na p oczątk u p racy p rzed sta w ił d zieje p rzod k ów D ąb row sk iego, zaś w k o ń co w y ch p a rtia ch lo s y jeg o p otom k ów . W ypada żałow ać, iż n ie za ją ł się leg en d ą tej postaci, n ie w ie le m n iej ż y w ą n iż legen d a K o ściu szk i lu b k się c ia Józefa. J e st to jed n a k tem at, k tó ry za słu g u je n a osob n e stu d iu m .
A. S.
