Konstytucja najwyższe władze. Wprowadzenie Przeczytaj Schemat interaktywny Sprawdź się Dla nauczyciela

(1)

Konstytucja – najwyższe władze

Wprowadzenie Przeczytaj

Schemat interaktywny Sprawdź się

Dla nauczyciela

(2)

Wszyscy zauważamy, że naszym życiem sterują liczne zakazy i nakazy, które wpływają na nasze funkcjonowanie. Podobnie jest z państwem, którego działanie opiera się na określonych zasadach i prawach. Są one zawarte w dokumencie zwanym konstytucją, który jest uchwalany lub nadawany danemu państwu przez uprawniony do tego organ władzy. Konstytucja stanowi najwyższe prawo w państwie, jej przestrzeganie jest obowiązkiem obywateli. W Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje konstytucja uchwalona 2 kwietnia 1997 roku.

Twoje cele

Zapoznasz się ze strukturą oraz organizacją pracy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyjaśnisz rolę Zgromadzenia Narodowego.

Przeanalizujesz kompetencje Prezydenta RP.

Scharakteryzujesz kompetencje Rady Ministrów.

Poznasz strukturę sądownictwa w Rzeczypospolitej Polskiej.

Konstytucja – najwyższe władze

Źródło: Kancelaria Sejmu/Rafał Zambrzycki, licencja: CC BY 2.0.

(3)

Przeczytaj

Uchwalenie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku

W następstwie przemian polityczno‑społeczno‑gospodarczych, jakie rozpoczęły się w 1989 roku, zaistniała konieczność nowelizacji, a z czasem zmiany konstytucji obowiązującej w Rzeczypospolitej Polskiej. Dało to początek długotrwałemu procesowi, który ostatecznie doprowadził do przygotowania projektu ustawy zasadniczej.

2 kwietnia 1997 roku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Została ona przyjęta przez obywateli w ogólnopolskim referendum konstytucyjnym z 25 maja 1997 roku. Po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483) i odczekaniu okresu vacatio legis 17 października 1997 roku weszła w życie. Wydarzenie to zakończyło okres przebudowy ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Rzeczpospolitą Polską. Tym samym ustalona została struktura i kompetencje najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej. Wprowadzona została zasada trójpodziału władzy opisana przez Monteskiusza. Podzielił on władzę na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Schemat prezentujący trójpodział władzy w Rzeczypospolitej Polskiej. Porównaj, czy jest zgodny z koncepcją Monteskiusza.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Władza ustawodawcza

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku władzę ustawodawczą przekazała w ręce sejmu i senatu. Obie izby pracują według zasady permanencji, która oznacza, że są one stale aktywne; posiedzenie izb można zwołać zawsze, nie ma przerwy międzysesyjnej. Obrady parlamentu są jawne i każdy obywatel może je obserwować. Jedynie na wniosek Prezydium Sejmu lub Prezydium Senatu, lub grupy 30 posłów albo 10 senatorów można bezwzględną większością głosów utajnić obrady ze względu na dobro państwa.

Sejm RP

W Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonuje dwuizbowy parlament, który składa się z izby niższej – Sejmu RP, oraz izby wyższej – Senatu RP. Sejm, mimo że jest izbą niższą, ma większe kompetencje od

senatu. Geneza izby niższej sięga czasów sejmu walnego z 1493 roku. W 1505 roku została uchwalona konstytucja, na mocy której sejm stał się

najwyższym organem władzy ustawodawczej w Polsce, i tak jest obecnie. Sejm obraduje

zwyczajowo co drugi lub co trzeci tydzień. Urzędem wspierającym sejm i jego organy w pracy jest

Kancelaria Sejmu.

Logotyp Sejmu RP. Zastanów się, do czego nawiązuje.

Źródło: domena publiczna.

(4)

Marszałek sejmu Elżbieta Witek uderza laską marszałkowską na rozpoczęcie obrad Sejmu RP. Zastanów się, z czego wywodzi się ten zwyczaj.

Źródło: Kancelaria Sejmu/Aleksander Zieliński, licencja: CC BY 2.0.

Laska marszałkowska jest symbolem władzy marszałka sejmu, który stoi na czele Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.

Konstytucja RP zakazuje łączenia pewnych funkcji publicznych, co określamy zasadą incompatibilitas. Dotyczy to mandatu poselskiego i senatorskiego, których nie wolno łączyć ze sobą i z innymi funkcjami państwowymi.

Sejm RP po wyborach z 25 października 2015 roku. Zwróć uwagę, jak są rozdzielone miejsca w Sejmie RP.

Parta rządząca:

Prawo i Sprawiedliwość (240);

niezrzeszeni (1).

Opozycja:

Pla orma Obywatelska – Koalicja Obywatelska (155);

Kukiz'15 (16);

Polskie Stronnictwo Ludowe – Koalicja Polska (22);

Konfederacja (5);

Unia Polityki Realnej (4);

Przywrócić Prawo (3);

Wolni i Solidarni (3).

Źródło: Aight 2009, licencja: CC BY-SA 4.0.

Senat RP

Andrzej Frycz-Modrzewski

(5)

Senat to druga izba parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej, tradycyjnie określana jako izba wyższa.

W okresie PRL instytucja senatu została zniesiona na podstawie wyników referendum z 1946 roku. Dopiero 4 czerwca 1989 roku wybrany został senat I kadencji. Stało się to możliwe dzięki postanowieniom Okrągłego Stołu.

Wybory do senatu I kadencji były wielkim sukcesem Solidarności, która zdobyła 99 spośród 100 miejsc w senacie.

Do senatu było wybieranych po dwóch senatorów z każdego województwa, z wyjątkiem warszawskiego i katowickiego, skąd wybierano po trzech senatorów.

Oprac. na podst. danych Państwowej Komisji Wyborczej Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zgromadzenie Narodowe

W sytuacjach określonych przez Konstytucję RP posłowie i senatorowie obradują razem jako

Zgromadzenie Narodowe pod przewodnictwem marszałka sejmu lub w jego zastępstwie – marszałka senatu.

Zgromadzenie Narodowe przyjęło też 2 kwietnia 1997 roku Konstytucję RP.

Władza wykonawcza

Władza wykonawcza w RP spoczywa w ręku Prezydenta RP i Rady Ministrów. W myśl Konstytucji RP prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa i gwarantem władzy państwowej. Ma władzę wykonawczą i pełni rolę zwierzchnika sił zbrojnych. Prezydent RP jest najwyższym reprezentantem państwa w stosunkach międzynarodowych. Ratyﬁkuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach.

Prezydent RP jest wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych,

bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Jego kadencja trwa 5 lat i może być raz powtórzona. Prezydentem RP może zostać obywatel polski, który w dniu wyborów ma ukończone 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu RP.

Kandydatów na Prezydenta RP mogą zgłaszać obywatele mający pełnię praw wyborczych. Muszą oni zebrać 100 tys. podpisów popierających danego

O poprawie Rzeczpospolitej

Senat jest tym, co pozostałe władze do szlachetnych działań pobudza, od nieuczciwych odwodzi, a namiętności studzi. Dlatego bez rady, opinii i kontroli Senatu nic w Rzeczpospolitej ani poza jej granicami czynić się nie godzi.

Źródło: Andrzej Frycz-Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej, 1551.

“

Logotyp Senatu RP Źródło: domena publiczna.

(6)

kandydata na urząd Prezydenta RP. W wyborach uczestniczą wszyscy zarejestrowani kandydaci.

Prezydentem zostaje ten, który w pierwszej turze otrzyma ponad połowę ważnie oddanych głosów.

W polskich realiach dochodzi jednak z reguły do drugiej tury głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największym poparciem z tury pierwszej. Przykładem takiej sytuacji są wybory z roku 2020, gdzie do drugiej tury weszli Andrzej Duda i Rafał Trzaskowski. Kandydat, który zdobędzie więcej głosów, zostaje Prezydentem RP. Jego kadencja rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym i kończy się z chwilą złożenia jej przez nowo wybranego prezydenta. Organem doradczym Prezydenta RP w sprawach bezpieczeństwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Kompetencją prezydenta jest nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się. Może stosować prawo łaski oraz zwracać się z orędziem do parlamentu. W sprawach ważnych Prezydent RP może zwołać Radę Gabinetową, czyli Radę Ministrów pod swoim przewodnictwem, z tym zaznaczeniem, że nie ma ona kompetencji Rady Ministrów.

Kompetencje Prezydenta RP dzielimy na własne, wymagające dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, oraz prerogatywy, które takiego wymogu nie mają. Prerogatywy są zawarte w art. 144 Konstytucji RP.

Rada Ministrów

Drugim organem władzy wykonawczej jest Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, zwana rządem. Jest to kolegialny organ władzy wykonawczej składający się z Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów.

Dodatkowo mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów.

Kompetencje Rady Ministrów w świetle Konstytucji RP, artykuł 146 Prowadzenie wewnętrznej i zagranicznej polityki RP:

1) zapewnienie wykonanie ustaw;

2) wydawanie rozporządzeń;

3) koordynacja i kontrola prac organów administracji rządowej;

4) ochrona interesów Skarbu Państwa;

5) uchwalanie projektu budżetu państwa;

6) kierowanie wykonaniem budżetu państwa, uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych i sporządzanie sprawozdania z wykonania budżetu;

7) zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego;

8) zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa;

9) sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi;

10) zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyﬁkacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie innych umów międzynarodowych;

11) sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju oraz określanie corocznie liczby obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej;

12) określanie organizacji i trybu swojej pracy.

Zadania Prezesa Rady Ministrów w świetle Konstytucji RP, artykuł 148 Prezes Rady Ministrów:

1) reprezentuje Radę Ministrów;

2) kieruje pracami Rady Ministrów;

3) wydaje rozporządzenia;

4) zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania;

5) koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów;

W wyborach w 2020 roku prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej został ponownie Andrzej Duda.

Źródło: domena publiczna.

(7)

6) sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w konstytucji i ustawach;

7) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Ministrowie kierują poszczególnymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów. Członkowie Rady Ministrów za naruszenie konstytucji lub ustaw oraz przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.

Władza sądownicza

Według artykułu 173 Konstytucji RP władzę sądowniczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują sądy i trybunały, które są władzą niezależną od innych władz. Wydają one wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

Słownik

konstytucja

(od łac. constituo – urządzać, ustanawiać, regulować); akt prawny; ustawa zasadnicza, która ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie

trójpodział władzy – podział władz

to taki model organizacji państwa, w którym władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza jest od siebie niezależna i znajduje się w ręku różnych organów władzy

zasada incompa bilitas

(łac. niepołączalność); zasada niełączenia określonych funkcji publicznych; odnosi się do funkcji pełnionych w administracji zarówno rządowej, jak i samorządowej

Zgromadzenie Narodowe

organ konstytucyjny składający się z posłów i senatorów obradujących wspólnie; wywodzi się z II Republiki Francuskiej; zostało przyjęte jako instytucja przez wiele krajów demokratycznych, w tym Polskę

(8)

Schemat interaktywny

Polecenie 1

Zapoznaj się ze schematem interaktywnym dotyczącym sejmu i senatu, a następnie wykonaj polecenia.

Struktura Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Struktura Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Ćwiczenie 1

Wskaż różnice między prawem wyborczym do sejmu i senatu.

Ćwiczenie 2

Omów funkcje komisji śledczych powoływanych przez Sejm RP.

Ćwiczenie 3

Przedstaw zakres kompetencji Prezydium Sejmu RP.

(9)

Sprawdź się

Ćwiczenie 1

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej została uchwalona przez...">

Dokończ zdanie.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej została uchwalona przez...

Zgromadzenie Narodowe.

Sejm RP.

Senat RP.

Trybunał Konstytucyjny.

輸

Ćwiczenie 2

Judykatywa to...">

Dokończ zdanie.

Judykatywa to...

władza wykonawcza.

władza ustawodawcza.

zasada niezawisłości sądów.

władza sądownicza.

輸

(10)

Ćwiczenie 3

Przyporządkuj kompetencje do wybranych organów.

zwoływanie Rady Gabinetowej, uchwalanie projektu budżetu państwa, zarządzanie wyborów do sejmu i senatu, uchwalanie budżetu państwa, zapewnianie wykonania ustaw

Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

nie pasuje do żadnego z powyższych

醙

Ćwiczenie 4

Uzupełnij tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Zgromadzenie Narodowe, Rada Ministrów, Sejm RP, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium Sejmu, Rada Polityki Zagranicznej

Art. 126

... jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.

Art. 146

... prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 95

... sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.

醙

(11)

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z fotograﬁą i wykonaj polecenie.

Źródło: Archiwum Kroniki Sejmowej, domena publiczna.

Wyjaśnij, czyjej władzy jest symbolem i do czego służy przedmiot z fotograﬁi.

醙

(12)

Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z materiałem źródłowym i wykonaj polecenie.

Wskaż konstytucyjną rolę Zgromadzenia Narodowego.

難

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 114

1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.

2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.

(…) Art. 130

Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego następującej przysięgi:

„Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem”.

Przysięga może być złożona z dodaniem zdania „Tak mi dopomóż Bóg”.

(…) Art. 140

Prezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.

Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 21.05.2020 r.].

“

(13)

Ćwiczenie 7

Wskaż zasadę, która wprowadza zakazy wynikające z treści art. 102 i 103 Konstytucji RP. Wyjaśnij cel wprowadzenia tej zasady.

難

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 102.

Nie można być równocześnie posłem i senatorem.

Art. 103

1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.

3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.

“

Ćwiczenie 8

難

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 98

1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni

“

(14)

Wskaż, w jakiej sytuacji Prezydent RP obligatoryjnie skraca kadencję Sejmu RP.

przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.

3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza

jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.

4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu

i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona

zostaje również kadencja Senatu.

5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień

przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15. dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.

6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.

(…) Art. 155

1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

Art. 225

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy

budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

(15)

Dla nauczyciela

Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie Temat: Konstytucja – najwyższe władze

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

III. Organy władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

1) charakteryzuje zasady ustrojowe zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (demokratycznego państwa prawnego, unitarnej formy państwa, zwierzchnictwa narodu, gwarancji praw i wolności jednostki, konstytucjonalizmu, podziału i równowagi władz, republikańskiej formy rządu, pluralizmu, decentralizacji, samorządności, społecznej gospodarki rynkowej); analizuje sformułowania preambuły Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) charakteryzuje formy demokracji bezpośredniej; przedstawia specyﬁkę referendum ogólnokrajowego i rodzajów referendów lokalnych w Rzeczypospolitej Polskiej; wyjaśnia, jakie warunki muszą zostać spełnione, by referendum się odbyło oraz by jego wyniki były wiążące (w przypadku lokalnych: by było ważne); wyjaśnia – na wybranym przykładzie – wpływ konsultacji publicznych na kształtowanie prawa w Rzeczypospolitej Polskiej;

3) wyjaśnia, jak przeprowadzane są powszechne i bezpośrednie wybory organów władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej; na przykładzie wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej porównuje ordynację proporcjonalną i większościową; analizuje potencjalne wady i zalety każdego z tych systemów wyborczych;

4) przedstawia strukturę oraz organizację pracy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu

Rzeczypospolitej Polskiej (prezydium, komisje, kluby i koła; kworum, rodzaje większości) oraz status posła, w tym instytucje mandatu wolnego i immunitetu; wymienia kompetencje Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Zgromadzenia Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej;

5) wykazuje znaczenie, jakie dla pozycji ustrojowej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ma fakt wyborów powszechnych; przedstawia kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej:

ceremonialno‑reprezentacyjne, w stosunku do rządu, parlamentu i władzy sądowniczej, w polityce zagranicznej oraz bezpieczeństwa państwa; analizuje – z wykorzystaniem wyników badań opinii publicznej – poziom legitymizacji społecznej władzy prezydenckiej;

6) przedstawia kompetencje Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej; wymienia podstawowe działy administracji rządowej i zadania wojewody; wyjaśnia rolę prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej; przedstawia procedury powoływania i odwoływania rządu, używając określeń: wotum zaufania, konstruktywne wotum nieufności, wotum nieufności wobec ministra, dymisja (w tym w wyniku skrócenia kadencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej);

7) przedstawia zakres działania poszczególnych poziomów samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) w Rzeczypospolitej Polskiej, z uwzględnieniem struktury głównych kierunków wydatków budżetowych na te działania oraz źródeł ich ﬁnansowania;

8) przedstawia organy stanowiące i wykonawcze samorządu terytorialnego na poziomie gminy i miasta

(16)

na prawach powiatu oraz powiatu i województwa w Rzeczypospolitej Polskiej; charakteryzuje kompetencje tych organów i zależności między nimi;

9) przygotowuje opracowanie promujące działania organów wybranego samorządu terytorialnego na poziomie powiatu lub województwa w Rzeczypospolitej Polskiej;

10) przedstawia strukturę sądownictwa powszechnego i administracyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania Sądu Najwyższego; uzasadnia potrzebę niezależności sądów i niezawisłości sędziów;

11) przedstawia kompetencje Najwyższej Izby Kontroli, Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Stanu i prokuratury w Rzeczypospolitej Polskiej; uzasadnia znaczenie tych instytucji dla funkcjonowania państwa prawa.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

przedstawia strukturę oraz organizację pracy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej;

dostrzega rolę Zgromadzenia Narodowego;

analizuje kompetencje Prezydenta RP;

prezentuje kompetencje Rady Ministrów;

charakteryzuje strukturę sądownictwa w RP.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;

nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

analiza materiału źródłowego;

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem schematu;

burza mózgów.

Formy zajęć:

praca indywidualna;

praca w parach;

praca w grupach;

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Na poprzednich zajęciach uczniowie podzielili się na pięć grup. Każda grupa zapoznaje się z jedną

(17)

z pięciu najwyższych władz w Rzeczypospolitej Polskiej i przygotowuje na jej temat krótkie wystąpienie w postaci prezentacji multimedialnej.

2. Zapoznanie z tematem i celami zajęć.

Faza realizacyjna

1. Przypomnienie uczniom okoliczności uchwalenia Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., dzięki czemu zostały określone kompetencje i struktura najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Omówienie zasady trójpodziału władz na przykładzie Konstytucji RP.

3. Na zajęciach lekcyjnych każda z grup będzie w określonym przez nauczyciela momencie lekcji prezentować swoje materiały dotyczące jednego z naczelnych organów państwa polskiego.

4. Charakterystyka roli Sejmu RP, Senatu RP, Prezydenta RP, Rady MInistrów, sądów i trybunałów – uczniowie przedstawiają na forum klasy przygotowane wcześniej prezentacje multimedialne. W trakcie wyjaśniają rolę i znaczenie ustrojowe poszczególnych władz.

5. Przy omawianiu Zgromadzenia Narodowego nauczyciel wprowadza burzę mózgów, zadając pytanie o rolę i znaczenie tego organu państwowego.

6. W trakcie zajęć zespół klasowy samodzielnie konstruuje notatkę z lekcji, wykorzystując materiały przygotowane przez poszczególne grupy.

7. Uczniowie zapoznają się ze schematami graﬁcznymi prezentującymi strukturę Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Celem tego działania jest przybliżenie klasie struktury sejmu i senatu, zapoznanie z głównymi organami i przybliżenie ich kompetencji.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel podsumowuje zajęcia dotyczące najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r., zwraca uwagę na ich rolę i znaczenie.

2. Wykonanie ćwiczeń 1–4 przez uczniów.

Praca domowa:

Ćwiczenia 5–8 uczniowie wykonują w domu.

Materiały pomocnicze:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., sejm.gov.pl.

Andrzej Frycz‑Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej, 1551 r.

Dane o senatorach wg stanu na dzień wyborów, senat.gov.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Schemat interaktywny może zostać wykorzystany przez uczniów do porównania parlamentów Polski i wybranego europejskiego państwa lub do przygotowania uczniowskich prezentacji na temat obu izb parlamentu w Polsce.