STRESZCZENIE
Tematem opracowania jest Centrum Kultury i Rozrywki Gdyni.
Projekt ma na celu zjednoczyć twórcze impulsy ludności i stać się globalnym centrum spotkań. Ponadto ma wykreować dostęp do nowych technologii, wiedzy oraz edukacji, mające fundamentalny wpływ na sytuację związaną z dobrobytem jednostek, społeczeństw i narodów.
Również ważnymi są stworzone przestrzenie publiczne, które mogą służyć do zrealizowania podstawowych działań, które są niezbędne do funkcjonowania całej lokalnej społeczności.
Dodatkową misją centrum kultury jest stworzenie charakterystycznego, znaczącego ośrodka w życiu Gdyni, miejsca, w którym ludzie mogą tworzyć lokalną i ponadlokalną historię. Co więcej ważną jest lokalizacja założenia na obrzeżach frontu wodnego, co pozwala na zrównoważenie i zbalansowanie potencjału miejskiego, otwartego krajobrazu, wody jako czynnika kształtującego wysokiej jakości struktury miejskie oraz aktywnego życia kulturalnego. Przestrzeń usytuowana nad wodą jest uważana za szczególny fragment zasobów naturalnych i jeden z najistotniejszych czynników rozwoju miasta portowego [Lorens 2013]. Potencjał intelektualny społeczeństwa powinien otrzymać wszelkie niezbędne warunki i klimat do rozwoju, co pozwoli wyrazić i samodoskonalić siebie.
Podstawową ideologiczną projektu było "zmieniać, ale nie niszczyć". W oparciu o tę zasadę stworzono koncepcję centrum, które organicznie wpisuje się w kontekst, kreując miejsca i strefy o różnym charakterze, które pomagają stworzyć komfortowe warunki dla każdego rodzaju użytkownika. Funkcje takie jak np. biblioteka, galeria, szkoła, sala koncertowa, miejsce do przedstawienia - pozwolą każdemu znaleźć coś dla siebie i zapewnią miejsce do współpracy w ramach wszystkich dziedzin życia kulturalnego i naukowego.
Słowa kluczowe: architektura, centrum kultury, Gdynia
ABSTRACT
The theme of the study is Gdynia Culture and Entertainment Centre.
The project aims to unite the creative impulses of citizens and become a universal meeting place. In addition, provide access to knowledge, new technologies, and education that have a fundamental impact on the well-being of societies, nations and individuals. Also important is the public space created for basic activities necessary for the entire local community to function.
An additional mission of the cultural center is to create a unique, significant and important center in the life of Gdynia, a place where people can create local and supra-local history. What is also important is the location of the site at the waterfront edge, which allows for balancing the urban space, open landscape, water as a factor in the formation of high-quality urban structures and active cultural life. Waterfront space is considered a special piece of natural resources and one of the most important factors in the development of a port city [Lorens 2013]. The intellectual potential of the society should receive all the necessary conditions and atmosphere for self- expression and self-improvement.
The basic principle and ideological basis of the project was "to change, but not to destroy".
Based on this principle, a concept for the center was created which organically fits into the context, creating spaces and places of a different character which help to create comfortable conditions for all kinds of users. Functions such as a library, a gallery, a school, a concert hall, a performance venue - will allow everyone to find something for themselves and provide a place for collaboration within all areas of cultural and scientific life.
Keywords: architecture, cultural center, Gdynia
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP I CEL PRACY ... 7
2. DEFINICJA CENTRUM KULTURY I ROZRYWKI ... 8
3. ZARYS HISTORII ROZWOJU CENTRUM KULTURY I ROZRYWKI ... 10
3.1. Antyczne korzenie ... 10
3.2. Średniowiecze i czasy nowożytne ... 14
3.3. W kierunku spółczesności ... 18
4. KRÓTKA HISTORIA DOMÓW KULTURY W POLSCE ... 22
4.1. Pałac kultury i nauki w Warszawie ... 22
4.2. Służewski Dom Kultury w Warszawie ... 24
4.3. Podsumowanie ... 26
5. ANALIZA WSPÓŁCZESNYCH CENTRUM KULTURY I ROZRYWKI ... 27
5.1. The Ronald O. Perelman Performing Arts Center (PAC) in New York ... 27
5.2. The Shed in New York ... 29
5.3. Väven Cultural Centre, Szwecja ... 31
5.4. Culture House Eemhuis, Holandia ... 33
5.5. Centrum Kultury Akiha Ward, Japonia ... 35
5.6. Podsumowanie ... 37
6. POLITYKA KULTURALNA UNII EUROPEJSKIEJ ... 38
7. PODSUMOWANIE OGÓLNE I WNIOSKI PROJEKTOWE ... 39
8. WPROWADZENIE DO PROJEKTU ... 41
8.1. Podstawa opracowania ... 41
8.2. Przedmiot opracowania ... 41
8.3. Uzasadnienie wyboru tematu i lokalizacji ... 41
9. DANE OGÓLNE, HISTORIA MIEJSCA ... 43
10. KONCEPCJA ARCHITEKTONICZNA ... 45
11. OPIS TECHNICZNY ... 46
11.1 Opis techniczny projektu zagospodarowania działki ... 46
11.1.1. Dane ogólne ... 46
11.1.2. Bilans terenu ... 46
11.1.3. Układ komunikacji ... 46
11.1.4. Infrastruktura techniczna ... 46
11.2 Opis techniczny do koncepcji architektoniczno- budowlanej ... 47
11.2.1 Dane ogólne ... 47
11.3 Zestawienie pomieszczeń ... 48
11.4 Opis rozwiązań konstrukcyjno- materiałowych ... 52
11.4.1 Fundamenty ... 52
11.4.2 Ściany zewnętrzne ... 52
11.4.3 Ściany wewnętrzne ... 52
11.4.4 Słupy ... 52
11.4.5 Stropy ... 52
11.4.8 Dach... 52
11.4.8 Stolarka okienna i drzwiowa ... 52
11.6 Wentylacja ... 52
11.6 Przystosowanie dla osób o ograniczonej zdolności poruszania się ... 52
11.7 Ochrona przeciwpożarowa oraz ewakuacyjna ... 53
12 Podsumowanie ... 54
WYKAZ LITERATURY ... 55
WYKAZ RYSUNKÓW ... 56
ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE ... 57
1. Plansza 1 ... 57
2. Plansza 2 ... 57
3. Plansza 3 ... 57
4. Plansza 4 ... 57
5. Plansza 5 ... 57
6. Plansza 6 ... 57
7. Plansza 7 ... 57
8. Plansza 8 ... 57
1. WSTĘP I CEL PRACY
Przedmiotem pracy jest centrum kultury i rozrywki w czasach obecnych i przyszłości.
Skoncentrowanie się na tym temacie jest jak nigdy aktualnym. W ostatnich latach daje się odczuwać zmianę w komunikacji międzyosobowej, która przeszła ze świata rzeczywistego do wirtualnego. Ludzie coraz bardziej pragną realnego kontaktu, potrzebują i poszukują przestrzeni, gdzie mogliby tworzyć coś z innymi. Od tego zmienia się kultura i jej odbiór. Aktualnie coraz częściej patrzy się na kulturę w Polsce, jako na stymulator rozwojowy życia społecznego. Dlatego rozwój centrów kultury jest jednym z głównych punktów polityki kulturalnej państwa.
Miejskie ośrodki kultury odgrywają niesamowicie istotną rolę w przestrzeni publicznej, mają zdecydowaną możliwość przyciągania użytkowników do publicznych wydarzeń, czego nie robią ani galerie, ani muzea, ani teatry. Miejskie centrum kultury są nadzwyczajnie jedynymi instytucjami kultury, które mogą wpływać tak szeroko i na tak wiele sposobów, na tak wiele środowisk i na tak wiele pokoleń.
2. DEFINICJA CENTRUM KULTURY I ROZRYWKI
Poszukując odpowiedzi na pytanie, co to jest centrum kultury i rozrywki, podane definicję w różnych źródłach są bez żadnej wyrazistości, beż określonych zasad, granic i ram, co świadczy o tym, że są problemy z definicją w tym temacie.
W przeciwieństwie do budynków o konkretnym przeznaczeniu i funkcji – biblioteka, muzeum, galeria, opera, teatr czy sala koncertowa - centrum kultury niesie w sobie wieloznaczność.
W przewodniku brytyjskiego naukowca Andrew Fire’a, na mapie są oznaczone ośrodki kultury i pełnione przez nie funkcje. Ta lista projektów obejmują budynki, które faktycznie pełnią różne funkcje:
- galerie publiczne tworzące kompleks wraz z placówkami edukacyjnymi i rekreacyjnymi;
- biblioteki miejskie połączone z teatrem lub uniwersytetem;
- sale muzyczne, które są połączone z przestrzeniami wystawienniczymi, często także ze strefami edukacyjnymi.
Czasami termin „ośrodek kultury” jest również używany w odniesieniu do budynków, które być może lepiej opisać jako instytucja naukowa. W wielu projektach amerykańskich ośrodki kultury kojarzone były z organizacjami religijnymi. W Europie Wschodniej mogli być częścią fabryki i pełnili funkcję obiektów rekreacyjnych przeznaczonych dla odpoczynku pracowników.
Francuski model ośrodka kultury, tzw. Maison de la Culture , przeniósł się na wschód w formie znanej jako Dom Kultury, który odpowiadał na zapotrzebowanie lokalnego społeczeństwa.
W oryginalnym założeniu otwarta przestrzeń służy na różnego rodzaju występy, to znaczy pełni funkcję miejsca o nieokreślonym przeznaczeniu, które może funkcjonować jako scena kinowa, teatralna, przestrzeń wykładowa i miejsce spotkań społeczności. Często część budynku jest uzupełniona o dodatkowe funkcje, takie jak mała biblioteka, sale konferencyjne i warsztatowe. [1]
Wg definicji encyklopedycznej: „Dom Kultury (też: centrum kultury) to instytucja kultury, która prowadzi działalność społeczno-kulturalną. W jej budynku znajdują się obiekty kulturalno- rozrywkowe, takie jak sale teatralne i kinowe, czytelnie, sale klubowe itp., w których można zorganizować zajęcia pozaszkolne, inicjatywy dydaktyczno-kulturalne dla młodzieży i dorosłych (warsztaty kulturalne, spektakle, wystawy).” [2]
Taka forma architektury włączy różne funkcje kulturowe, ale jeszcze nie odpowiada na pytanie o współczesny centrum kultury.
Centrum kultury to jeden z najbardziej mobilnych typów instytucji, szybko reagujący na przemiany społeczne, kulturowe i gospodarcze. Architektura obiektów kultury, porównując z innymi rodzajami budynków, jest bardziej zależna od systemu społecznego, jego polityki i ideałów, potrzeb kulturowych określonych grup ludności. Jednocześnie architektura tych instytucji wpływa na wymagania konsumentów i procesy społeczne. Dlatego przy założeniu programu funkcjonalnego takich obiektów istotne jest przewidywanie i badanie społeczne.
Nowoczesny centrum kultury to miejsce, które tętni życiem oraz stymuluje aktywność lokalną. Jest połączeniem między dalekimi od siebie grupami: starymi i młodymi, biednymi i bogatymi, urzędnikami i obywatelami. Ludzie tam nie tylko konsumują kulturę, ale także aktywnie
ją współtworzą. Sami stają się animatorami i twórcami tego, co się dzieje w centrum kultury.
Współczesny centrum kultury poszukuje ciekawe projekty absolutnie różnych grup i pomaga współtworzeniu ich programu. Nie postrzega ich jako konkurentów - tylko jako partnerów w swojej pracy. Przecież centrum kultury jest dla ludzi, a nie ludzi dla niego. Funkcjonuje uwzględniając potrzeby, pomysły, godziny pracy i odpoczynku swoich użytkowników. Każdy może założyć własny projekt, spotykać się i wymieniać doświadczeniami z innymi. Jednocześnie taki ośrodek kultury ciągle poszukuje swoich odbiorców . Stara się dotrzeć nie tylko do najaktywniejszych, ale też tych, którzy mają utrudniony dostęp do kultury [1]
Ideałem nowoczesnego centrum kultury jest połączenie wielu funkcji pod jednym dachem. Im bardziej zróżnicowane potrzeby mieszkańców można załatwić w jednym budynku, tym bardziej opłacalne jest jego utrzymanie dla miasta. Na pierwszy rzut oka przeznaczenie takich budynków jest postrzegane jako „coś publiczne”. Duży obiekt z otwartymi podejściami jest często otoczony parkami lub rekreacyjnymi obszarami miejskimi. To wszystko nie tylko kino z kawiarnią i sklepem. Wielofunkcyjne centra kulturalne to możliwość podnajęcia części lokalu na najbardziej nieoczekiwane wydarzenia – wystawy, spotkania lóż masońskich, konferencje naukowe itp. Pomieszczenia różnią się tylko wielkością i jakością wyposażenia multimedialnego.
Gdzieś wygodniej jest śpiewać, gdzieś tańczyć, a gdzieś obejrzeć film w formacie 5D. Taki centrum charakteryzuje otwartość, elastyczność i niezależność. Zwykle nie pozwala na ingerencję w programowanie, nawet na poziomie priorytetów. Swoboda dotyczy wyboru projektów, metod pracy, technologii, formy komunikacji itp. - Nie ma reguł, schematów ani standardów. Nie ma rozróżnienia na twórców, aktorów i organizatorów. Tradycyjne podziały:
muzyk-słuchacz, aktor-widz, muzealnik-zwiedzający, bibliotekarz-czytelnik itp. nie działają.
Jedyna relacja dotyczy mistrza, który jest raczej moderatorem, mentorem, a nie wykładowcą. [3]
Nowoczesne Centrum Kultury, które wzoruje się na powyższych wytycznych, zgodnie z najświeższymi badaniami społecznymi tworzy różne obszary funkcjonalne pomiędzy poszczególnymi przestrzeniami spotkań. Komunikacja i interakcja są kluczami do innowacji i kreatywności. To właśnie takie działania mogą zwiększyć skalę oddziaływania ośrodka poza obszar lokalny. Obiekt może zmienić wygląd dzielnicy, dzięki czemu może stać się magnesem i impulsem do dalszego rozwoju miejscowości.
3. ZARYS HISTORII ROZWOJU CENTRUM KULTURY I ROZRYWKI
3.1. Antyczne korzenie
Poszukując rozwiązań ukształtowania zespołów kultury o złożonej strukturze funkcjonalno-przestrzennej zostały przeanalizowane pierwsze założenia, zakorzenione w kulturze starożytnej.
3.1.1. Akropol w antycznej Grecji
Akropol w Atenach to najsłynniejszy akropol na świecie. To symbol nie tylko Aten, ale i całej starożytnej Grecji. Akropol w Atenach powstał na wzgórzu Akropolis ze stromych wapiennych klifów, o wysokości 156,63 m n.p.m..
Uważa się, że założył „górne miasto” pierwszy król Aten - Kekropsa. W okresie mykeńskim łagodne wzgórze pełniło wojskową i administracyjną funkcję. Na przełomie VI i VI w.
p.n.e. Akropol został centrum kulturalnym i religijnym.
Najgłówniejsze budowli ateńskiego Akropolu to: Partenon, Świątynia Ateny Nike, Erechtejon, Propyleje oraz Teatr Dionizosa.
Rys. 3.1 Schemat funkcjonalny Akropolu, Źródło: https://pl.pinterest.com/pin/575757133592851635/
Propyleje to uroczysta brama wjazdową na Akropol, dzieło architekta Mneziklesa, zbudowane w latach 437-432 p.n.e. Ta budowa składa się z muru o pięciu wejściach. Skrzydło lewe stanowiło tak zwaną Pinakotekę - pierwszą na świecie galerię obrazów. To było znaczącym krokiem w rozwoju kulturalnym starożytnej Grecji.
Niewielka Świątynia Ateny Nike położona obok bram wejściowych ,tworzy amfiprostyl o 4 kolumnach o porządku jońskim. Ta mała świątynia, o wymiarach 8x5,3 metrów, spoczywa na trzystopniowym fundamencie. Kolumny z białego marmuru wyróżniają się lekkością i smukłością.
Ukształtowanie wzgórza pozwoliło na wielopoziomową grę brył i planów, światła i cienia.
W najwyższym punkcie wzgórza znajduje się Partenon jako kulminacja całego założenia, Partenon został zbudowany w latach 447-432 p.n.e. przez architektów Kallikratesa i Iktinosa.
Partenon to perypter z amfiprostylem w porządku doryckim, o wymiarach w rzucie 70 m na 31 m.
W północnej części kompleksu znajduje się Erechtejon, który został zbudowany w 421- 406 p.n.e. W odróżnieni od Partenona, harmonię budowli osiągnięto za pomocą asymetrycznej konstrukcji, swobodnej kompozycji oraz niewielkich rozmiarów (23,5 x 11,63 m). Erechtejon charakteryzuje miękkie formy o porządku jońskim.
Teatr Dionizosa w Atenach nie był budowlą samoistną i zamkniętą, lecz jednym z kilku, znajdujących się na okręgu sakralnym Dionizosa, kojarzonym z kultem boga. W IV wieku na miejscu drewnianego teatru został zbudowany kamienny. W przeciwieństwie do symetrycznego teatru w Epidauros, przestrzeń dla widzów położona stosunkowo nieregularnie, od zachodu została ograniczona podwójnym murem. Orkiestra ma kształt półkola i od pierwszego rzędu siedzeń oddzielona jest nie tylko wolną przestrzenią, ale także rowem dla wody deszczowej, spływającej z widowni. W teatrze podczas Dionizjów i innych świąt odbywały się przedstawienia sceniczne . Później odbywały się tu zawody muzyczne. Ponadto teatr służył jako miejsce zgromadzeń narodowych, tym samym zamienił tak zwany Pnyks. W późniejszych czasach w teatrze można było zobaczyć walki kogutów, a w czasach rzymskich walki gladiatorów. Tym samym teatr był ośrodkiem życia publicznego, i stanowił multifunkcjonalną przestrzeń. [4]
Wnioski
Perykles przewidział, że budowa Akropolu zapewni zatrudnienie tysiącom ludzi, zdecydowanie pomoże aktywować gospodarkę oraz rozwój rzemiosła w całych Atenach. Finalnie powstał zespół świątyń i budynków użyteczności publicznej, które były zgodne z klasycznymi zasadami, ale w skali przewyższającą wszystko, co kiedykolwiek zostało stworzone. Miks różnych funkcji, skala odpowiadająca założeniu, lokalizacja na wzgórze, bogata ekspresja architektoniczna oparta na zasadach geometrii - wszystko to pozwoliło rozwój tej kultury. Ateny stały polityczną i kulturalną stolicą całego greckiego świata.
3.1.2. Bazylika, termy, teatr, cyrk jako przestrzeń publiczna w starożytnym Rzymu
Bazylika była budowlą, która współtowarzyszyła miejskim przestrzeniom publicznym i z upływem czasu stała się integralną częścią forum. Był to wielofunkcyjny budynek, pełniący funkcję giełdy, targowiska, sądu itp. Początkowo znajdował się najczęściej przy rynku. Miał wielonawowe, obszerne wnętrze z podwyższoną nawą główną, oddzieloną od naw bocznych rzędami kolumn. Taką strukturę i nazwę z czasem przyjęła wczesnochrześcijańska architektura sakralna. Początkowo bazyliki były wolnostojącymi budynkami, otaczającymi przestrzeń targową, ale później stały się ich nieodłącznymi elementami, tworzącymi przestrzenną strukturę forum (np.
Rys. 3.2 Schemat funkcjonalny Forum Traiani, Źródło: https://www.pinterest.com/pin/336784878366950100/
Zdecydowana część pozostałych budynków użyteczności publicznej, z wykluczeniem świątyń, które również często były kojarzone z forami, lokalizowała się swobodnie w strukturze miasta.
Prawdziwym wynalazkiem Rzymian są termy - publiczne łaźnie . Budowle te były ośrodkami życia społecznego, gdzie ludzie mieli okazję nie tylko wykonać zabiegi higieniczne, ale także spotkać się z innymi ludźmi, porozmawiać, podyskutować, a nawet przeczytać najnowsze prace publicystów. Termy znajdowały się w pobliżu Forum. . Były one dostępne za niewielka odpłatą, albo bezpłatne. Zasadniczo termy można uznać za bardzo wielkie obiekty sportowe, rozrywkowe i kulturalne, gdyż wyposażono je w baseny z zimną i ciepłą wodą, sale gimnastyczne, sale wystawowe i wykładowe, biblioteki, sklepy, a nawet teatry. O ich wielkości świadczy fakt, że termy Dioklecjana mieściły około 3000 użytkowników. Co więcej budynek term Karakalli miał wymiary około 250x150 m, a zlokalizowany był na działce o wymiarach 250x150
m, gdzie znajdował się wspólny ogród dla korzystających z term. Były one dostępne za niewielka odpłatą, albo bezpłatne.
Rys. 3.3 Schemat funkcjonalny Term Karakali,
Źródło: https://ohiostate.pressbooks.pub/exploringarchitectureandlandscape/chapter/baths-of-caracalla/
Termy, jako kompleks kulturowy zebrał wielu różnych ludzi w jednym miejscu, co pozwoliło na tworzenie różnorodnych połączeń zawodowych i kontaktów społecznych.
Teatr rzymski w przeciwieństwie do greckiego staje się konstrukcją samonośną dzięki zastosowaniu wielokondygnacyjnych arkadowych łuków podtrzymujących trybuny. Rozwinięciem tej struktury stał amfiteatr - eliptyczna w planie budowla, która powstała z połączenia dwóch teatrów . W amfiteatrach odbywały się różne publiczne przedstawienia.
Cyrk był miejscem występów o bardziej sportowym charakterze, w którym najczęściej odbywały się wyścigi rydwanów. Największym i najstarszym cyrkiem rzymskim był Circus Maximus. Miał on około 600 metrów długości i mieściło się w nim 250 tys. widzów . Dzięki temu prawie jedna czwarta mieszkańców Rzymu mogła jednocześnie korzystać z jego trybun. Tego tupu obiektów w starożytnym Rzymu było dużo. To potwierdza fakt o ważności widowisk i
3.1.3. Podsumowanie
Osiągnięcia starożytnych Greków i Rzymian ukształtowały kulturowy obraz współczesnej Europy. Kultura i architektura antyczna jest klasycznym wzorem, interpretowana na wiele sposobów aż do dziś.
Nie było dziedziny, której te cywilizacje nie dotknęły się. Technologia, prawoznawstwo, literatura, filozofia, teatr, sport i to tylko niektóre przykłady ich zainteresowań.
Wielowymiarowość rozwoju w starożytności umożliwiła tworzenie już wtedy kompleksów kulturowych, ponieważ były potrzebne. Tam ludzie widywali się, rozmawiali na różne tematy, obserwowali sztukę i odpoczywali, uprawiali się sportem.
Omówione przykłady odnoszą się do „ikon” kultury ludzkości. Ich proces formowania wykazuje płynność w powstaniu wielofunkcyjnych ośrodków kultury. Już wtedy Grecy i Rzymiany rozumieli, że rozwój w każdej dziedzinie jest możliwy we współdziałaniu z innymi.
3.2. Średniowiecze i czasy nowożytne
W średniowieczu instytucją określającą granice wzorców i zasad w prawie wszystkich sferach życia w Europie Zachodniej był Kościół rzymskokatolicki, na czele którego stał papież.
Kościołowi zostały podporządkowane nauka i sztuka. Przed laty duchowni stanowili jedyną wykształconą grupę, która kształtowała poglądy innych. Klasztory i uniwersytety stały się ośrodkami kultury i życia społecznego. Szkoły były prowadzone przez księży kościołów i klasztorów.
Wzrost znaczenia miast w XI-XIII w. spowodował rozwój kultury mieszczańskiej.
Istniejące szkoły przyklasztorne nieco osłabły, natomiast szkoły ulokowane przy katedrach przeżywają okres rozwoju. Trwało to nie długo, zakres studiów tych szkół okazał się niewystarczającym. I szkoły katedralne zaczęły przeformowywać się w uniwersytety:
Odpowiedzią na wzrastające zapotrzebowanie na wiedzę stały się uniwersytety. Tak utworzone zostały pierwsze uczelnie w Bolonii i Paryżu.
Nowożytność podkreśliła wartość życia ziemskiego i godność każdego człowieka. Tak rozumiana wartość życia ziemskiego wiązała się z ciekawością do świata i chęcią jego odkrywania. W czasach nowożytności rozwinęły się dziedziny nauki, technologii, polityki. W tej epoce rozpoczęła się modernizacja sztuki kultury i nauki. Duża ilość pięknych dzieł sztuki powstały przez cztery wieki nowożytności.
3.2.1. Klasztor Św. Galla jako ośrodek kultury monastycznej
Opactwo Św. Galla jest przykładem średniowiecznego klasztoru, jaki w IX-XI wiekach był jednym z najistotniejszych ośrodków kultury monastycznej i sztuki, który dał impuls do stworzenia wokół niego miasta Sankt Gallen.
Rys. 3.4 Widok na Opactwo Św. Galla
Źródło https://pl.wikipedia.org/wiki/Opactwo_Sankt_Gallen
Przy klasztorze była założona szkoła, w której mnisi studiowali naukę i sztukę. Ogromne znaczenie dla rozwoju sztuki miniatury książkowej miała tradycja szkoły artystycznej. Biblioteka klasztoru św. Galla jest jedną z najbogatszych i najstarszych na świecie. Jednym z ciekawszych eksponatów biblioteki jest opracowany na początku IX wieku plan św. Galla, przedstawiający wyidealizowany obraz średniowiecznego klasztoru (jedyny zachowany z wczesnego średniowiecza plan architektoniczny). Idealny układ zespołu klasztornego nigdy nie został w pełni zrealizowany. Ale on określił, że wokół kościoła i klasztorów należy wznosić budynki o charakterze niezależnego miasta. W idealnym założeniu klasztoru be były domy mieszkalne, dom opata, lekarza, ogrodnika, rzemieślnika, domy dla gości, hotel, szkoła, skryptorium, biblioteką, szpital, kuchnia, piekarnia i browar, młyn, stodoła, stajnia z pokojami dla personelu, ogródek warzywny i sad. Klasztor posiadał własny cmentarz. [6]
Rys. 3.5 Plan klasztoru w Sankt Gallen
Źródło https://co.pinterest.com/pin/73746512623124318/
3.2.2. Luwr jako ośrodek kultury w Paryżu
Luwr jest głównym budynkiem Paryża od XII wieku, dawną rezydencją królewską, jednym z najstarszych, najbogatszych i największych muzeów na świecie.
Pierwsza budowla na terenie współczesnego Luwru powstała w czasach francuskiego króla Filipa-Augusta. Król przed wyjazdem na krucjatę postanowił ufortyfikować swoją stolicę i zbudował wokół Paryża mur fortecy. Twierdza Luwr była częścią fortyfikacji Filipa Augusta, broniła miasta od zachodu. Pozostałości twierdzy nadal można zobaczyć u podstawy Luwru.
Pierwszym królem, który zrobił Luwr swoją rezydencją, był Karol V. Za jego czasów powstały mury fortyfikacyjne wokół Paryża i twierdza Luwru okazała się się wewnątrz murów. W rezultacie Karol przebudował fortecę na pałac. Dalszy rozwój Luwru wiąże się z Franciszkiem I. Ten król był wielkim miłośnikiem sztuki, to on przywiózł ze Włoch Renesans i Leonarda da Vinci. Franciszek I zdecydował zrobić Luwr swoją główną rezydencją. Renesansowy zamek wybudowany został przez architekta Pierre Lescota. Skrzydło Lescota jest najstarszym zachowanym budynkiem współczesnego Luwru i najlepszych wzorców architektury renesansowej w całej Francji.
Następnie zbudowano kolejne skrzydło, które całkowicie skopiowało pawilon Lescota. Za Henryka IV wzniesiono wzdłuż wybrzeża długą galerię , która łączyła królewską rezydencję z Zamkiem Tuileries. Ludwik XIV swoją główną rezydencją zrobił Wersal. Jednak za w tym czasie zbudowano wschodnią fasadę Luwru. Ta fasada autorstwa architekta Perraulta jest nadal uważana za arcydzieło klasycyzmu i służyła jako wzór dla wielu architektów. Po przeniesieniu się dworu królewskiego do Wersalu prace zastopowały się i dopiero w XIX wieku były wznowione.
Dziedziniec Luwru, w centrum którego znajduje się piramida, nazywany jest dziedzińcem Napoleona. Jego budowę zakończono w połowie XIX wieku. Szklana piramida została zbudowana w XX wieku, dodając zespołowi nutkę nowoczesności.
Rozbudowa Luwru trwała prawie 800 lat. Każdy nowy król Francji próbował wprowadzić zmiany w dotychczasowej architekturze rezydencji. Dlatego Luwr stał się mieszanką różnych stylów od czasów renesansu do klasycyzmu. Luwr służył jako pracownia dla królewskich rzeźbiarzy, malarzy i architektów. Było tak wiele pustych przestrzeni, że w Luwrze znajdowała się Królewska Akademia Malarstwa i Rzeźby.[7]
Rys. 3.6 Historyczny rozwój założenia Luwru, Źródło https://www.louvrebible.org/consultation?id=231
Muzeum Luwru zostało oficjalnie otwarte dla publiczności w 1793 roku. Ekspozycja Luwru - jedna z największych na świecie z ekskluzywną kolekcją europejskiego malarstwa, rzeźby i innych dzieł sztuki od średniowiecza do impresjonizmu, a także ma niezrównaną kolekcją starożytności ze Wschodu, Egiptu Rzymu i Grecji. Ponadto Luwr oferuje szeroki zakres wydarzeń: autorskie koncerty, programy specjalne, spotkania, wykłady, warsztaty dyskusyjne. Na przykład w salach odbywają się cykle koncertów muzyki klasycznej.
3.2.3. Podsumowanie
W średniowieczu ważną rolę pełnił mecenat kościoła. Średniowieczne klasztory pełniły, nie patrząc na funkcję sakralną, zarówno bardzo ważną funkcję kulturalną i społeczną. To w klasztorach otwarto pierwsze szpitale, domy dziecka, pierwsze szkoły, muzea i biblioteki. Dzięki temu lokalne społeczeństwo miało kontakt z innymi ośrodkami, odbywała się wymiana myśli kulturowych i technicznych. Działalność szkół parafialnych dała początek uniwersytetom i bibliotekom.
Obiekty kultury średniowieczne powstawały w rezultacie z narastającymi potrzebami społecznymi. Przestrzenie architektoniczne kontynuowały ideę tworzenia wszelkiego rodzaju przestrzeni, odpowiadające na różne potrzeby - takie jak - otwarte, zamknięte, zacienione, rozświetlone.
W czasach nowożytnych zgodnie z ideami humanizmu nastąpił przełom w kierunku człowieka, a działania artystów silnie kierowały się wzorami antycznymi. Zaczęto tworzyć wszelkiego rodzaju kolekcje, gromadziły się cenne dzieła sztuki. Powstały pierwsze muzeum dostępne dla ludzi.
3.3. W kierunku spółczesności
Od dawnych czasów polityka miała duży wpływ na rozwój kultury. W XIX wieku rozpoczął się intensywny rozwój różnych inicjatyw prywatnych w zakresie kultury i edukacji. Podejmowano próbę tworzenia swego rodzaju i twórczych ośrodków kulturalnych. Było to na początku tworzenia społeczeństwa klasowego, w którym lwią część stanowiła klasa średnia. Ale wraz ze wzrostem liczby zwykłych robotników, zaczął się zaostrzać problem nierówności klasowych. Klasa robotnicza była niezadowolona z podobnych zamkniętych ośrodków kultury, działających wyłącznie burżuazji.
Dla odnowienia stosunków społecznych, po drugiej wojnie światowej, wpływ państwa na procesy kulturowe gwałtownie wzrósł. Główną zasadą stało się kształtowanie ludzi w duchu narodu obywatelskiego, a nie etnicznego. W wielu krajach europejskich, takich jak Francja, Niemcy, Dania, Holandia, Polska, pojawiają się stowarzyszenia pracowników w celu edukacji. W Szwecji powstają tzw. Folkets House dla kooperatywnego szkolenia i samodoskonalenia pracowników. Celem polityki kulturalnej modelu modernistycznego, stało oddziaływanie na procesy kulturowe w kierunku demokratyzacji kultury.
Wiele się wydarzyło w latach sześćdziesiątych-dziewięćdziesiątych. Wspierana była edukacja młodzieży w miastach, którzy mieli stać się intelektem rozwijających krajów. Teatry, biblioteki, muzea, kina i inne instytucje kulturalne otrzymują dodatkowe. finansowanie rządowe.
W ten czas stali bardziej elastyczni pod względem zarządzania, decentralizacji decyzji, oraz możliwości wpływania na kreatywne i ogólnopaństwowe procesy kulturowe (decentralizacja struktury ośrodków kultury). [8]
3.3.1. Centrum kultury – Kulturhuset
Rys. 3.7 Schemat funkcjonalny Kulturhuset w Sztokholmu Źródło http://hicarquitectura.com/2018/07/peter-celsing-kulturhuset-1974/
W samym centrum Sztokholmu, przy placu Sergeles Torg, zlokalizowany centrum kultury Kulturhuset, który działa już od 45 lat. Za przezroczystą fasadą znajdują się kino, kawiarnia, sale widowiskowe, biblioteka, warsztaty i wystawy.
Strefa dzieci
Zasadniczo Rum för Bam to miła biblioteka, która ma część dla dzieciaczków. Są tu dywany i miękki książki, tworzące malowniczy bałagan, bo nie są zestawione na półkach. W bibliotece jest dużo miejsc, gdzie można pobawić się i również schować się z książką. Jest tutaj mała scena i ciemny pokój z lampami-gwiazdkami dla głośnego czytania. Taka przestrzeń również służy jako pracowania plastyczna.
Strefa młodych
LAVA – przestrzeń dla młodzieży, w której mogą realizować swoje przeróżne pomysły.
Można tu znaleźć miejsce do czytania, stemplowania, pisania i montażu filmów, scenę, studio nagrań, maszyny do szycia. Każdy, kto chce zrealizować swój projekt w LAVA, wypełnia krótką ankietę: „Co chciałbyś zrobić? Kiedy chcesz zacząć? Czego potrzebujesz? Co tydzień zespół LAVA rozpatruje propozycje młodych ludzi i kieruje ich pod opiekę coacha. Tutaj projekt może polegać na uszyciu bluzki, zrobieniu filmu, otwarciu wystawy, zorganizowaniu koncertu.
Przestrzeń Kulturhustet otwarta również dla tych, którzy nie są jeszcze świadomi swoich działań - mogą przyjść, porozmawiać, spotkać się z przyjaciółmi i posłuchać muzyki. Kulturhuset ciągle się zmienia i rozwija. [1]
3.3.2. UFA Fabrik w Berlinie
Rys. 3.8 Schemat funkcjonalny UFA Fabrik w Berlinie
Źródło https://www.ufafabrik.de/sites/default/files/download/ufafabrik_lageplan_2015-01-15.pdf
UFA Fabrik to międzynarodowe centrum kultury w Berlinie, które powstało na terenie byłej wytwórni filmowej (Universum Film AG). Po zamknięciu pracowni budynki zaczęły niszczeć w zastraszającym tempie i miały zostać wyburzone w połowie lat siedemdziesiątych. Jednak znaleźli się ludzie, którzy zauważyli i stwierdzili wykorzystać wyjątkowy potencjał tej przestrzeni.
Ogromny teren (około 18 tysięcy m²) z kilkunastoma obiektami został zamieniony w centrum kultury i ekologii. Głównym warunkiem jest zdecydowanie miejsce, w którym ludzie mogą się spotykać przez cały rok, niezależnie od narodowości, wieku, zawodu i zainteresowań. UFA to artystyczna wioska w centrum miasta z galerią, teatrem, cyrkiem, salą koncertową, szkołą, ekologiczną piekarnią i kawiarnią, sklepem ze zdrową żywnością, ośrodkiem pomocy społecznej i parkiem. Każde wydarzenie kulturalno-edukacyjne w UFA Fabrik wiąże się z udziałem i maksymalnym zaangażowaniem lokalnej społeczności.
Centrum jest praktycznie samowystarczalne, w sprawie wytwarzania energii elektrycznej - posiada rozwinięty system paneli słonecznych. Zbiera też deszczówkę, a na dachach budynków rosną zielone ogrody. W UFA jest mała farma ze zwierzętami o których dzieci uczą się dbać. UFA organizuje spotkania i seminaria poświęcone różnym aspektom ekologii.
3.3.3. Podsumowanie
Powojenny model polityki kulturalnej wpłynął na zmiany społeczno-kulturowe. Ludzie są coraz lepiej wykształceni, żyją w świecie informacyjnym, o ich uwagę walczą tysiące podmiotów rynkowych, zarzucając ich najróżniejszymi ofertami rozrywki i wypoczynku. Ludzie mają coraz bardziej zindywidualizowane wymagania, których nie może zaspokoić pojedynczy podmiot publiczny oferujący jedną „historię”. Domu kultury stają bardziej elastyczne i multifunkcjonalne.[9]
Jeśli centrum kultury składa się z urozmaiconych elementów funkcjonalnych, nie dziwi fakt, że jego struktura architektoniczna wykazuje niejasność, niejednorodność i ciągłe się zmienia. Kompozycja aranżacji różnych funkcji jest zupełnie inna niż w bibliotece czy galerii publicznej. Ponadto sam charakter sztuk performatywnych i fakt, że akt obserwacji przyjmuje formę rytuału dla zwiedzających, modyfikują dotychczasowe znaczenia centrum.
Programowa otwartość centrum kultury wpływa na kształt architektoniczny, który musi być elastyczny oraz otwarty na przeróżne interpretacje. Widać to na przykładach przedstawionych powyżej. W Centrum kultury Kulturhuset z jego otwartością programową podjęto próbę wdrożyć optymalne rozwiązania projektowe, w których różne pomysły można zastosować i przetestować.
UFA Fabrik pokazuje, że głównym warunkiem jest miejsce otwarte dla wszystkich. I centrum kultury może powstać na terenie byłej wytwórni filmowej.
4. KRÓTKA HISTORIA DOMÓW KULTURY W POLSCE
W drugiej połowie XIX wieku powstały pierwsze stowarzyszenia społeczno-kulturalne. W 1882 roku z inicjatywy J. I. Kraszewskiego powstała Polska Macierz, która wydawała książki dla mieszkańców wsi i miast. W Polsce w okresie międzywojennym funkcjonowały domy ludowe i socjalne, zorganizowane dla ludzi przedstawicielami wyższych warstw społecznych. Ale takie domy szybko zostały zastąpione innymi, które kładły nacisk na samoorganizację „ludzi”. Taka instytucja miała ułatwiać ludziom w osiąganiu dla siebie różnych wartości kulturowych.
W czasy komunistyczne wprowadzone nowe mechanizmy i modele organizacji życia kulturalnego. Po 1948 roku nastąpiła tzw. rewolucja kulturalna. Według której, kultura powinna być podporządkowana interesom klasy robotniczej. Jednak masy były pod wpływem ideologii i posiadały „fałszywą świadomość”. W konsekwencji sami nie mogli tworzyć i rozpowszechniać
„właściwej” kultury. I tu znalazło się miejsce na instytucje kultury, a właściwie państwa, działające za ich pośrednictwem.
W odróżnieniu od domów społecznych okresu międzywojennego, powojenne domy kultury wyróżniały się rozbudowanym zespołem pracowników. Doprowadziło to do wyraźnego podziału na pracowników i uczestników - odbiorców kultury. Dom kultur realizował politykę państwa i stał instrumentem wychowania „nowego człowieka”.
W latach 90. najważniejszą zmianą w okresie transformacji kultury było zdecentralizowanie państwa. Kiedy zmniejszył się wpływ państwa na instytucje kultury, funkcjonowanie domów kultury zależało w zdecydowanie od aktywności ich pracowników i społeczności lokalnych. W tym okresie większość domów kultury zostały zamknięte. Ocalałe ośrodki kultury starały się prowadzić działalność gospodarczą - wynajmować sale, organizować dyskoteki, odpłatne imprezy itp. Ale takie ośrodki szybko traciły zaufanie społeczne i przestały rozwijać własną ofertę. Z czasem pojawiły się lokalne kulturalne organizacje pozarządowe, jaki podjęli próbę odnowienia i rewitalizacji domów kultury. [1]
Wcześniej zamknięte domy kultury stopniowo otwierały się na lokalne otoczenie i zaczynali służyć miastu bez partyjnej agitacji. Stałym miejscem, w którym można skorzystać z komputera z dostępem do internetu, umówić się na spotkanie, napić się kawy. Każdy, kto chce może przyjść z własną ideą i spróbować ją zrealizować.
4.1. Pałac kultury i nauki w Warszawie
Pałac Kultury i Nauki, zaprojektowany przez architekta Lwa Rudniewa, został zbudowany w latach 1952-1955. Budynek stał najwyższym budynkiem w całej Polsce - i takim pozostaje do dziś. Jego wysokość wynosi 237 metrów, a kubatura 817 000 m2. Znajduje się w nim aż 3000 pomieszczeń. Obecnie są wykorzystywane jako siedziby wielu firm i instytucji. Pałac jest przykładem obiektu, który zjednoczył różnorodne funkcje i zapewnił mieszkańcom Warszawy różne atrakcje. Są tu teatry, biblioteki, muzea, kino, a także sale gimnastyczne, siłownie, basen, itp. Jest też część dla najmłodszych mieszkańców miasta. Pałac Młodzieży stał ważną placówką edukacyjną i kulturalną dla najmłodszych mieszkańców miasta. Mimo upływu czasu on pozostaje jednym z najbardziej wizytowanych miejsc, również przez turystów. W salach konferencyjnych
rocznie odbywa się kilkadziesiąt wydarzeń, szkoleń, spotkań, kongresów, bo jednocześnie mogą przyjść ponad 4500 gości.
Należy również wspomnieć o Sali Kongresowej i Sali Koncertowej, które są integralną częścią całego założenia. Sala Kongresowa może pomieścić 2880 osób. Choć odbywały się w niej zjazdy PZPR, to przede wszystkim mieszkańcy Warszawy i całej Polski kojarzą ją z wydarzeniami artystycznymi - koncertami, takich jak legendarny występ The Rolling Stones. Sala koncertowa na 550 miejsc, może teraz pochwalić się doskonałym wyposażeniem, w tym najnowocześniejszymi osiągnięciami technologicznymi, co czyni ją jednym z liderów w tym zakresie w całym kraju. [10]
Wielką atrakcją dla turystów i mieszkańców jest taras widokowy, znajdujący się na trzydziestym piętrze (na wysokości 114 m), z którego otwiera się wspaniała panorama Warszawy.
Rys. 4.1Pałac Kultury i Nauki, Warszawa
Źródło https://warszawa.naszemiasto.pl/tak-wyglada-warszawa-z-samego-szczytu-pkin-niesamowite/ar/c1- 4179832
Pałac Kultury i Nauki wciąż budzi nienajlepsze emocje wśród warszawiaków, choć ma wielu zwolenników, zwłaszcza wśród młodszego pokolenia.
Przeciwnicy tego budynku uważają go za symbol radzieckiej dominacji nad Polską.
Pojawiły się pomysły na zasłonięcie go biurowcami i stworzenie w nim muzeum komunizmu
„Socland” (koncepcja Czesława Bieleckiego, Jacka Fedorowicza i Andrzeja Wajdy). Kolejnym pomysłem jest zburzenia „kosmicznej osi przebijającej serce stolicy”. Stronniczy pałacu uważają, że budynek obecnie pełni wiele pożytecznych funkcji i na stałe wpisał się w krajobraz miasta.
Dziś pojawiają się koncepcję na ożywienie bezpośredniego sąsiedztwa pałacu. Takim jest projekt 2015 roku nowej siedziby Muzeum Sztuki Współczesnej i Teatru Rozmaitości (TR) Warszawa.
„Muzeum, teatr i znajdujące się między nimi forum tworzą spójną całość, zachowując jednocześnie odrębność od siebie nawzajem i od otoczenia. Proste bryły budynków kontrastują zarówno z potężnym i wyrazistym Pałacem Kultury i Nauki, jak i z komercyjną architekturą okolicy.
Fasady budynków, zbudowane z prostych materiałów o fakturze zachęcającej do dotykania, czerpiące inspiracje z abstrakcyjnych dzieł sztuki, uosabiają twórcze życie stolicy i podkreślają kluczową rolę Muzeum Sztuki Nowoczesnej i teatru TR Warszawa w tworzeniu nowego centrum kulturalnego Warszawy. Budynki skrajnie różnią się od otoczenia, symbolizując w ten sposób wyjątkowy moment w historii miasta”[11] – powiedział Thomas Phifer, przedstawiając wizualizacje zespołu budynków.
Rys. 4.2 Koncepcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej i teatru TR Warszawa, pracownia Thomas Phifer and Partners. Widok placu Defilad od strony południowej
Źródło http://artmuseum.pl/pl/news/prezentacja-projektow-budynkow-muzeum-sztuki-nowoczesnej-i-tr
4.2. Służewski Dom Kultury w Warszawie
Służewski Centrum Kultury zostało zaprojektowane jako cichy klimatyczny budynek otoczony zielenią. Miejsce, które powinno być tłem dla odbywających się tam wydarzeń. Jego atmosfera ma zachęcić do kreatywnego spędzania wolnego czasu. Projekt stylistycznie nawiązuje do grafiki dziecięcej - składa się z niewielkich domków przypominających budynki według rysunków przedszkolaków. Każdy dom ma swoją funkcję. Jeden jest pracownią artystyczną, drugi - kołem literackim. Żeby połączyć wnętrze z otoczeniem ściany zostały przeszklone. W ten sposób przestrzeń centrum staje się przestrzenią publiczną miasta. Dzieci,
które swój wolny czas spędzają głównie na ulicy czy w centrach handlowych, tutaj będą miały możliwość bezpośredniego kontaktu z naturą. Na terenie kompleksu znajdzie się ogródek
Dziedziniec przed głównym wejściem jest serce całego założenia. Scena główna i plac wykonany całościowo z drewna, co tworzy przytulną i cichą atmosferę, osłoniętą od wiatru. Stąd można trafić do najbardziej reprezentacyjnej, a jednocześnie miłej i ciepłej przestrzeni centrum kultury. Ściany mają kolor trawy, a przez świetliki dachowe wpadają promienia światła. Główny hall prowadzi do foyer dużej sali. Znajdzie się w nim przestrzeń do spotkań i rekreacji, a także miejsce do organizacji wystaw. W pobliżu jest również kawiarnia. [1]
Rys. 4.3 Służewski Dom Kultury w Warszawie Źródło https://www.sdk.waw.pl/sdk/mapa-obiektu
Rys. 4.4 Rys. Schemat funkcjonalny Służewskiego Domu Kultury w Warszawie Źródło https://www.sdk.waw.pl/sdk/mapa-obiektu
4.3. Podsumowanie
Rozwój domów kultury w Polsce, jako instytucji społecznej, przeszedł rewolucyjną drogę w przemianach ideowych, w rozwoju kultury, w organizacji przestrzennej. Organizacja ośrodków kultury zawsze odpowiadała na główne zasadnicze zadania: kulturalne, społeczne i edukacyjne.
Pałac Kultury i Nauki to ogromny obiekt, którego skala odstaje od reszty otoczenia, ale wokół można by było budować nowe budynki, uzupełniające jego program. To przyciągnie mieszkańców i stworze atrakcyjną przestrzeń wokół pałacu.
W przypadku PKiN widać, że tradycyjne instytucje kultury nie mogą już być jedynymi miejscami, w których możliwy jest kontakt z kulturą. Nie mogą już być ośrodkiem zdolnym do połączenia wszystkich działań i zaspokajania wszystkich potrzeb kulturalnych ich użytkownikom.
Instytucje te muszą zidentyfikować i zakryć nisze obecne w ich środowisku, aby dopełnić obraz elastycznego nowoczesnego centrum.
W przypadku Służewskiego Domu Kultury w Warszawie przestrzeń niejednorodna i stałe rozwija się. Pojawiają się nowe przestrzenie i ludzie, którzy tworzą lub chcą zdecydowanie tworzyć kulturę na różnych jej poziomach. Centrum rozumiane jako miejsce nie oderwane od tego, co naprawdę się dzieje wokół niego, wychodzi poza jego mury.
W polskim kontekście tworzenia przestrzeni dla rozwoju kultury, widać organiczny wzrost funkcji i form.
5. ANALIZA WSPÓŁCZESNYCH CENTRUM KULTURY I ROZRYWKI
5.1. The Ronald O. Perelman Performing Arts Center (PAC) in New York
• Projekt i realizacja: 2014-2023 rr.
• Autor projektu: REX Architecture
• Powierzchnia: 8 400 m2.
• Lokalizacja: Nowy Jork, USA
• Funkcja:
o Сentrum sztuk scenicznych (teatr, opera kameralna, studio tańca, muzyki, filmu,
• z możliwością tworzenia innowacyjnych prac multidyscyplinarnych i interdyscyplinarnych)
• Forma i układ przestrzenny:
o Budynek zapewni niezwykłą elastyczność przestrzeni, a ruchome ściany pozwolą na 11 różnych konfiguracji teatralnych, tworząc radykalnie odmienne środowisko dla każdego spektaklu. Trzy oddzielne sali będą mogły być łączone w kilka różnych konfiguracji, tworząc zarówno kameralne, jak i okazałe sale dla widzów od 99 do 1200 miejsc. Elastyczny obieg przed i za budynkiem może tworzyć różnorodne procesje.
Dodatkowo centrum ma biura, przestrzenie dla wykonawców, restaurację i bar.
Rys. 5.1 Schemat funkcjonalny The Ronald O. Perelman Performing Arts Center (PAC)
Źródło https://www.archdaily.com/794971/rex-reveals-design-of-perelman-performing-arts-center-at-wtc-in- new-york?fbclid=IwAR1xjEMzebJd53Gxr71Z2i6nbCI6eAT2y2U8s5EEbeWssNycgcehIeT4fWs
• Cechy charakterystyczne:
o adaptowalne przestrzenie teatralne;
o wygodne przestrzenie publiczne, które prowadzą do rozmowy i komunikacji o szeroka gama programów artystycznych i społecznościowych, które przesuwają i zacierają granice;
o centrum jest przygotowany na przyszłość, kiedy spektakle mogą się odbywać na żywo i na ekranach. Będzie to awangarda przestrzeń, zmieniających się relacji pomiędzy
o elastyczne przestrzenie oznaczają, że można dotrzeć do widzów i artystów daleko poza fizyczne mury poprzez eksperymentowanie z nowymi formami rozszerzonej rzeczywistości wirtualnej i udostępnianie występów z całego świata na ekranach cyfrowych i zaawansowanej infrastruktury światłowodowej
o przestrzeń, poprzez wytrzymałe i piękne materiały, zachęca do częstych zmian scenerii i konfiguracji widowni;
o konstrukcja jest owinięta półprzezroczystym, żyłkowanym marmurem, a następnie laminowana w izolowanym szkle, nadając budynkowi elegancki wygląd.
Cienkość materiału kamienia tworzy w nocy świecący wygląd sylwetki, w której wewnątrz widać aktywności. [12]
Rys. 5.2 The Ronald O. Perelman Performing Arts Center (PAC)
Źródło https://www.archdaily.com/794971/rex-reveals-design-of-perelman-performing-arts-center-at-wtc-in- new-york?fbclid=IwAR1xjEMzebJd53Gxr71Z2i6nbCI6eAT2y2U8s5EEbeWssNycgcehIeT4fWs
Rys. 5.3 Forma i układ przestrzenny The Ronald O. Perelman Performing Arts Center (PAC) Źródło https://www.archdaily.com/794971/rex-reveals-design-of-perelman-performing-arts-center-at-wtc-in-
new-york?fbclid=IwAR1xjEMzebJd53Gxr71Z2i6nbCI6eAT2y2U8s5EEbeWssNycgcehIeT4fWs
Rys. 5.4 Różne konfiguracji elastycznych przestrzeni teatralnych The Ronald O. Perelman Performing Arts Center (PAC)
Źródło https://www.archdaily.com/794971/rex-reveals-design-of-perelman-performing-arts-center-at-wtc-in- new-york?fbclid=IwAR1xjEMzebJd53Gxr71Z2i6nbCI6eAT2y2U8s5EEbeWssNycgcehIeT4fWs
5.2.
The Shed in New York• Projekt i realizacja: 2019
• Autor projektu: Diller Scofidio + Renfro
• Powierzchnia: 18 500 m2.
• Lokalizacja: Nowy Jork, USA
• Funkcja:
o Centrum kultury, który produkuje i prezentuje szeroką gamę działań w zakresie sztuk performatywnych, sztuk wizualnych i popkultury.
• Forma i układ przestrzenny:
o The Shed posiada kilka elementów architektonicznych, w tym wysuwaną skorupę, która tworzy przestrzeń o nazwie The McCourt, przeznaczoną na duże spektakle, instalacje i wydarzenia. Stały budynek The Shed obejmuje dwa poziomy przestrzeni galerii, teatr na 500 miejsc, salę prób, kreatywne laboratorium, przestrzeń eventową i kawiarnię. Przestrzenie zaplecza, które obejmują biura, pomieszczenia mechaniczne, garderoby i magazyny, znajdują się na poziomie 1 i niższych poziomach.
Dzięki temu większa część budynku może być poświęcona programowalnej przestrzeni dla sztuki.
o Po rozłożeniu powłoka tworzy halę o powierzchni 1600 metrów kwadratowych, kontrolowaną światłem, dźwiękiem i temperaturą, która może służyć do nieskończonej różnorodności zastosowań.
o Po składaniu ruchomej skorupy odsłania się publiczny plac o powierzchni 1800m2 wyposażony w rozproszoną energię, który może być używany do przedstawień i
o Sala może pomieścić 1200 osób siedzących lub 2700 stojących. Łączenie sąsiadujących ze sobą galerii budynku pozwala na powiększenie widowni w sali do 3000 osób;
o Drzwi gilotynowe otwierają się z trzech stron, tworząc jednolite środowisko wewnątrz i na zewnątrz.
o Sufit ruchomej skorupy jest stale zajmowany pokładem teatralnym, który może pomieścić 2-tonowe obciążenie z dowolnego miejsca na jego powierzchni.
Rys. 5.5 The Shed, New York
Źródło https://awards.re-thinkingthefuture.com/rtf-awards-2020-winners/the-shed-diller-scofidio- renfro/#8107af928bf93952ff4a4149e7bb65d57ac9a367#68051
Rys. 5.6 Forma i układ przestrzenny The Shed, New York
Źródło https://awards.re-thinkingthefuture.com/rtf-awards-2020-winners/the-shed-diller-scofidio- renfro/#8107af928bf93952ff4a4149e7bb65d57ac9a367#68051
5.3. Väven Cultural Centre, Szwecja
• Projekt i realizacja: 2014
• Autor projektu: Snohetta, White Arkitekter
• Powierzchnia: 25 000 m2.
• Lokalizacja: Szwecja
• Funkcja:
o Centrum kultury, w którym znajduje się biblioteka, sala na spektakle, koncerty i
• konferencje w formacie black box, kina, sale na różnego rodzaju imprezy kulturalne i towarzyskie o mniejszej skali, Muzeum Historii Kobiet, a także hotel, kawiarnie i bary.
• Założenia urbanistyczne:
o Centrum kulturalne znajduje się w centrum Umea, nad rzeką Ume i jest częścią projektu urbanistycznego „Miasto między mostami”, w którego ramach powstają nadbrzeżne obiekty kulturalne i edukacyjne, chodniki publiczne, parki i place, jako część wizji gminy, aby otworzyć miasto na rzekę.
o Centrum symbolizuje ambicję miasta, by splatać cały szereg dyscyplin w ramach klastra elastycznych przestrzeni, które mogą zmieniać się zgodnie z potrzebami mieszkańców.
• Forma i układ przestrzenny:
o
Centrum Kultury zajmuje cały kwartał. Zaprojektowany nowy budynek „przeplata”różne programy i działania kulturalne, podobnie jak jego nazwa Väven, co po szwedzku oznacza „przeplatają się”.
o Część budynku zlokalizowana jest na obszarze już zdefiniowanym w istniejącym planie urbanistycznym, natomiast drugi, bardziej elastyczny odcinek obejmuje obszar nabrzeża rzeki.
o Jednorodna elewacja ze spektakularnym efektem graficznym stworzonym przez serię rozłożonych, poziomych pasów. Inspiracją dla tego efektu jest brzoza - typowe drzewo z tej okolicy - której pień charakteryzuje się ciemnymi i białymi pasmami. Strefy białe to strefy zamknięte budynku, natomiast strefy ciemne to obszary przeszklone.
o Centrum kultury Väven nie jest szykowny i luksusowy. Celem było uchwycenie istniejącego kontekstu który jest ściśle powiązany z naturą.
o
Na piątym piętrze centrum kultury Väven roztacza się widok na rzekę Ume i otaczający ją krajobraz. Wchodząc do głównego holu, od razu zwraca się uwagę na charakterystyczne ściany z falującego czarnego szkła, które odbija światło dzienne. Tam odbywają się spotkania i ogólne funkcje centrum. Dalej uwaga zostaje delikatnie przeniesiona na trzaskające ognisko w sali konferencyjnej. Całość uzupełniają panele drewniane, przypominające i inspirowane charakterystycznymi dla miasta brzozami.Wnętrze ma bogatą paletę kolorowa, w przeciwieństwie do wyglądu zewnętrznego.
Bogatą paletę kolorów podkreślają monochromatyczne meble w pełnym kolorze
o Dzięki ogromnym, rozpiętym oknom, solidnym powierzchniom i elastycznym salom konferencyjnym centrum stał nowoczesnym ośrodkiem kultury miasta.
o Centrum Kultury Väven [14]
Rys. 5.7 Centrum Kultury Väven, Szwecja Źródło https://www.balticgruppen.se/projekt/vaven/
Rys. 5.8 Schemat funkcjonalny Centrum Kultury Väven
Źródło https://www.archdaily.com/775890/vaven-cultural-centre-white-arkitekter-plus-snohetta
Rys. 5.9 Struktura i materiały Centrum Kultury Väven
Źródło https://www.iguzzini.com/projects/project-gallery/vaven-cultural-centre/
5.4. Culture House Eemhuis, Holandia
• Projekt i realizacja: 2014
• Autor projektu: Neutelings Riedijk Architects
• Powierzchnia: 16 000 m2.
• Lokalizacja: Amersfoort, Holandia
• Funkcja:
o Eemhuis łączy w sobie bibliotekę miejską, centrum wystawowe, archiwum dziedzictwa oraz szkołę tańca, muzyki i sztuk wizualnych;
• Założenia urbanistyczne:
o Znajduje się na obszarze urbanistycznym w pobliżu centrum miasta;
• Forma i układ przestrzenny:
o Przestrzeń publiczna jest kontynuowana w każdym miejscu budynku. Na parterze jest zadaszonym plac z wielką kawiarnią i wejściami do różnych funkcji. Centrum wystawiennicze znajduje się bezpośrednio przy placu na parterze, z dużą centralną halą wystawienniczą, do połowy zagłębioną w ziemi i otoczoną amfiladą mniejszych sali wystawowych.
o Schodkowe tarasy informacyjne prowadzą odwiedzających na główne piętro biblioteki. Która ma rozległą otwartą przestrzeń ze stosami książek oraz przytulnymi miejscami do czytania i nauki z widokiem na miasto. Nad biblioteką rozmieszczony archiwum, który tworzy sufit tej przestrzeni.
o Na górnych piętrach budynku mieści się szkoła artystyczna. Trzy wydziały sztuki (teatr i taniec, sztuki wizualne i muzyka) są przedstawione jako trzy oddzielnie wspornikowe belki, które wieńczą kompleks.
o Elewacje wykonana z klasycznych materiałów, narzuconych przez plan generalny. Cokół wykonany jest z wydłużonej cegły. Górna cześć budynku wykonana jest z metalowych paneli z kropkowanym wzorem półkul. [15]
Rys. 5.10 Culture House Eemhuis, Holandia
Źródło https://www.archdaily.com/495483/culture-house-eemhuis-neutelings-riedijk-architects
Rys. 5.11 Przekroj, Culture House Eemhuis, Holandia
Źródło https://www.archdaily.com/495483/culture-house-eemhuis-neutelings-riedijk-architects
5.5. Centrum Kultury Akiha Ward, Japonia
• Projekt i realizacja: 2013
• Autor projektu: Chiaki Arai
• Powierzchnia: 2997 m2.
• Lokalizacja: Niigata , Japonia
• Funkcja: Centrum kultury z teatrem
• Założenia urbanistyczne:
o Struktura budynku, rozmieszczona na byłym boisku baseballowym o powierzchni 17000 m2, aby przywołać pamięć o miejscu.
o Centrum zlokalizowany w dzielnice mieszkaniowej na rozległej równinie z kilkoma niewielkimi wzgórzami. Kształtowanie budynku nawiązuje się do wzgórz krajobrazu - tarasami, na które ludzie mogą się wspinać i oglądać panoramiczny widok.
• Forma i układ przestrzenny:
o okrągłą formę złożoną z 46 różnych łuków.
o Centrum kultury Akiha Ward to publiczny teatr o powierzchni 3000 m2 z 496 miejscami. Ten budynek służy jako inkubator kultury dla mieszkańców.
o Schemat planowania jest warstwowy w kolejności korytarza zewnętrznego, holu wejściowego, pomieszczeń funkcjonalnych, korytarza zaplecza, holu głównego. Dzięki prostemu schematowi kilka funkcjonalnych pomieszczeń, takich jak sale do ćwiczeń i garderoby, mogą być wykorzystywane zarówno z holu wejściowego, jak i korytarza za kulisami.
o Betonowe ściany konstrukcyjne są wyginane i skręcane, aby osiągnąć zrównoważone punkty podparcia płyt dachowych.
o Sala główna przypomina betonową jaskinię pod wzgórzem. Sam element konstrukcyjny działa jak odbłyśniki akustyczne, które dzięki sile wysokiego ciężaru zapewniają niezwykłą akustykę.
o Aby zoptymalizować efekt akustyczny, konstrukcja betonowa jest perforowana jak siatka, a porowate blachy aluminiowe są instalowane w otworach jako pochłaniające dźwięk. Wykończenie wewnętrzne konstrukcji betonowej hali jest w całości matowe w celu rozproszenia dźwięku. Dzięki efektom świetlnym lity beton wygląda czasami na masywny, czasami lekki i sugeruje ciepło ludzkich dłoni. [16]
Rys. 5.12 Centrum Kultury Akiha Ward, Japonia
Źródło https://www.arch2o.com/akiha-ward-cultural-center-chiaki-arai-urban-architecture-design/
Rys. 5.13 Rzut, Centrum Kultury Akiha Ward, Japonia
Źródło https://www.arch2o.com/akiha-ward-cultural-center-chiaki-arai-urban-architecture-design/
Rys. 5.14 Struktura i materiały Centrum Kultury Akiha Ward, Japonia
Źródło https://www.arch2o.com/akiha-ward-cultural-center-chiaki-arai-urban-architecture-design/
5.6. Podsumowanie
W czasie dynamicznego rozwoju informacyjnych technologii, dom kultury stał platformą rozwoju kultury bez granic, a także przestrzenią nowych interakcji społecznych. Architektura ośrodków kultury była i jest żywą, zawsze szukała nowych rozwiązań funkcjonalno- przestrzennych przy zmianie „misji” polityki kulturalnej.
Projekty nowoczesnych ośrodków kultury zawsze są odpowiedzią na określone warunki środowiska, są wynikiem różnych ogólnych podejść do architektury. Ukazane powyżej przykłady pokazują, że we współczesnych realizacji centrum kultury, projektowanych przez najsłynniejsze pracownie, można bowiem dostrzec częściowo podobne motywy z ogólnym ujęciem tematu. Tu chodzi o ideę łączenia różnych funkcji kulturowych współdziałających przy szerszym założeniu, które nie ogranicza się do pakowania parametrów, ale raczej do wydobywania wszelkiego rodzaju przestrzeni. Kształtuje to nastrój, emocje i charakter.
Oczywiście, jeśli zbliżać się do konkretnych rozwiązań, można zobaczyć bardziej szczegółowe aspekty w tych projektach.
The Shed w Nowym Yorku pokazuje jak wielkie są możliwości otaczania różnego typu wnętrz jedną ruchomą parametryczną strukturą, kreując jednolite środowisko wewnątrz i na zewnątrz.
PAC w Nowym Yorku łączy nowoczesne koncepcje z odniesieniami do przyszłości. Kiedy sztuka wychodzi poza fizyczne mury poprzez eksperymentowanie z nowymi formami rozszerzonej rzeczywistości wirtualnej.
Centrum Kultury Väven w Szwecji próbuje splatać cały szereg funkcji w ramach klastra elastycznych przestrzeni, które mogą zmieniać się zgodnie z potrzebami użytkownikom.
Culture House Eemhuis w Holandii ma dużo przestrzeni publicznej, z wydzielonymi miejscami do spotkań, odpoczynku i pracy. W tym przypadku najlepiej widać, jak istotnym elementem w tworzeniu centrum jest przestrzeń zewnętrzna, inicjująca i zapraszająca - bo zawsze otwarta i dostępna, kojarzona z modelem nowoczesnego dostępu do kultury.
Centrum Kultury Akiha Ward w Japonia pokazuje, ze rozwiązania brylowe może być bardzo kreatywnym, symbolicznym, przekraczając granice formalne i przestrzenne.
6. POLITYKA KULTURALNA UNII EUROPEJSKIEJ
Polityka kulturalna Unii Europejskiej zmierza obecnie w nieco innym kierunku niż do niedawna. Nadal kultura stanowi sferę publiczną, chroni europejską różnorodność, ale coraz więcej staje częścią przemysłu wiedzy i ma coraz większy udział w tworzeniu konkurencyjności.
Nie ma wątpliwości, że amerykańskie sektory kultury robią to doskonale i w UE będzie podobnie.
W krajach UE zderzają się dwie koncepcje ośrodków kultury: konserwatywna i progresywna.
Progresywna ma na celu, żeby instytucje kultury jak najszybciej reagowały na nowe warunki technologiczne i tym samym przyciągały odbiorców, zwłaszcza młodych ludzi. Ośrodki kultury w tej formie to „multimediateki” ze stałym dostępem do szerokopasmowego Internetu.
Takie podejście jest odpowiedzią na rosnący trend spędzania wolnego czasu w
„domowych centrach informacyjno-rozrywkowych”, które dzięki relatywnie niskim kosztom sprzętu stają się centrum przemysłu kulturalnego. Jednak rozwój połączeń bezprzewodowych oznacza, że ludzie coraz częściej opuszczają to „domowe centrum”, ponieważ na przykład iPod umożliwia odbieranie z sieci plików muzycznych, wizualnych lub tekstowych. Rozwój usług sieciowych i multimedialnych w centrach kultury zostały również zaprojektowane tak, aby konkurować z „cyberkafejkami".
Mediateki jednak poświęcone czemuś więcej: edukacji internetowej, medialnej, przede wszystkim dla najmłodszych użytkowników, którym czasami trudno jest rozpoznać świat rzeczywisty od wirtualnego. Powinno to nauczyć, jak korzystać z Internetu jako ziaren informacji, a nie śmietnika, aby dostać się do cennej wiedzy i kultury.
Zwolennicy koncepcji konserwatywnej twierdzą, że podstawowym jest żywy plan kulturalny w dobrze wyposażonych centrach. Przyczyn takiego podejścia jest wiele: tylko lokalne instytucje kultury, kierowane przez ludzi kreatywnych i wspierane przez lokalne organizacje pozarządowe i media, są w stanie stworzyć lokalną wymianę kulturą, konkurencyjną w globalnym stosunku. Chodzi tutaj o umiejętność sformułowania, odbierania i interpretowania komunikatów symbolicznych danej społeczności.
Tylko taka przestrzeń kulturalna może przyciągnąć publiczność. Tu powstaje główny problem współczesnej kultury, jak stworzyć ludziom warunki do kreatywnego rozwoju, ochronić ich przed programowaniem przez media jako jednowymiarowych konsumentów. Cechą współczesnego etapu rozwoju cywilizacji informacyjnej jest fakt, że kreuje ona wielkie możliwości rozwoju intelektualnego i duchowego, korzystania z najbogatszej wiedzy, jaką kiedykolwiek dawała nam historia, ale również tworzy to możliwości do zaprogramowania ludzi jako masę bez jakiegokolwiek indywidualizmu. „Kultura duchowa staje się coraz cieńszą warstewką. Chodzi o to, żeby tak nie było”, zaznaczył w swojej pracy Kazimierz Krzysztofek. [17]
7. PODSUMOWANIE OGÓLNE I WNIOSKI PROJEKTOWE
Próbując podsumować teoretyczne założenia i analizę tworzenia nowoczesnego centrum kultury z różnych punktów widzenia, należy zwrócić uwagę na kilka kluczowych kwestii, aby stworzyć ścieżkę dla opracowywania oryginalnej wizji centrum kultury i rozrywki w Gdyni.
Wybrane nowoczesne przykłady ilustrują podejście projektowe współczesnych architektów do tematu ośrodków kulturowych, chociaż w zasadzie oni podążają pewnym kanonom, które powstały w starożytności. Schematy, opracowane i dopasowena pod kątem dostosowania do „nowych” funkcji i potrzeb, pozostają w niezmiennej formie - opierają się one na stworzeniu różnych typów przestrzeni, charakteru, wielości form, skupionych w jednym miejscu, dające możliwości rozwojowe związane ze współpracą sztuki i nauki.
Sposób tworzenia i struktura pozostają niezmienione niezależnie od wielkości założenia - czy to ogromny Akropol, czy mały Centrum Kultury Akiha Ward. Wcześniej tworzenie takich konstrukcji trwało wieki, dziś - miesiące. Stąd związek między powstawaniem takich struktur a technologią. Antyczne organiczne narastanie objawia się współcześnie generalnym planowaniem. Ten okres powstania kompleksu (obecnie stosunkowo krótki) jest również bardzo ważny ze względu na „szybkie starzenie się” budynku w obecnym czasie.
Nowe metody wymiany kulturą wymagają stworzenia nowych przestrzeni i układów funkcjonalnych. Obiekty centrum kultury i rozrywki powinny być elastycznymi, łatwo przystosowane do zmian funkcjonalnych. Takie rozwiązaniem jest rodem trochę z modernizmu.
Ośrodek kultury powinny być bardziej twórczym miejscem spotkań, niż miejscem analogicznym do „tradycyjnej uczelni” Współczesnym modnym trendem w projektowaniu budynków kultury, jest tzw. krajobraz artystyczny. Głównym założeniem którego jest takie kształtowanie przestrzeni, żeby ona sprzyjała kulturze w każdym miejscu obiektu. Żeby łączyć miejsca przeznaczone do pracy (np. sale artystyczne) z miejscami publicznymi dla relacji użytkowników, kontaktów społecznych. Takie zorganizowanie funkcji sprzyja rozwoju kultury.
W tradycyjnym założeniu, jeśli w budynku jest wiele placówek, dobrym rozwiązaniem byłoby podzielenie ciągów komunikacyjnych na oddzielne grupy odbiorców - uczniowie przejdą bezpośrednio od wejścia, przez szatnię do szkoły, użytkownicy biblioteki - bezpośrednio do biblioteki. W nowoczesnym centrum kultury i rozrywki jednak wybrano inne rozwiązanie – ciągi komunikacyjne celowo skrzyżowane. Efektem jest to, że czytelnik może natknąć się na ciekawą wystawę, a artysta skorzysta z programu sportowego. [18]
Współczesna architektura centrum kultury charakteryzuje się powiększaniem przestrzeni wspólnych dla spotkań, konferencji, organizacji wystaw. W takim centrum strefy płynnie łączą się pomiędzy sobą. Tak np. strefa holu może łączyć się z biblioteką, gastronomią, a także funkcjami wypoczynkowymi i komercyjno-usługowymi.
Oprócz przestrzeni wewnętrznych bardzo ważną rolę odgrywa również przestrzeń zewnętrzna - stanowiąca pierwszy momentem naszego kontaktu z danym miejscem. Wpływa na nasze wrażenie i decyzję o naszym nastawieniu. Przede wszystkim chodzi o otwartość i dostępność centrum. Klasa kreatywna wymaga, aby brama była otwarta dla każdego. To jest
najważniejsze. To, czego każdy odbiorca wyniesie z kontaktu ze sztuką, jest kwestią bardzo indywidualną, ale zdecydowanie bardzo ważną .
Projektując nową wielofunkcyjną przestrzeń nie powinno się polegać wyłącznie na odwzorowaniu tradycyjnych wzorów i opiniach jej przyszłych użytkowników, preferujących najczęściej znane rozwiązania - takie, do których są już przyzwyczajeni. Biorąc pod uwagę fakt, że wraz ze zwiększaniem się oferty kulturalnej i szerszego dostępu do niej, zmieniają się również formy jej prezentacji. Wielofunkcyjne centrum kulturowe, oferujące szeroki wachlarz możliwości, mają ważną rolę nie tylko w zaspokajaniu potrzeb duchowych ludzi, ale także w kształtowaniu estetycznym odbiorców. [19]
To właśnie te podstawowe i charakterystyczne punkty projektowania wielofunkcyjnych centrum kultury i rozrywki, które należy uwzględnić w założeniu koncepcyjnym danego projektu pracy dyplomowej. Bogata oferta kulturalna, interakcja sztuki i nauki, otwartość i dostępność, organiczny charakter założenia (urbanistyka połączona z naturą), a także nawiązanie do historii miejsca.
