Roman Łyczywek
W kwestii starań o podniesienie
umiejętności i sztuki wymowy w
adwokaturze : prolegomena
programowe
Palestra 19/3(207), 98-101
98 Z prac O ś r o d k a Badawczego A dw okatur y N r 3 (207)
oraz d o k o n an ia ich oceny. W szyscy ap lik an c i p o w inni być zobow iązani do ucze stn ictw a w k o n k u rsa c h na najlep sze przem ów ienie sądow e, organizow anych przez ra d y adw okackie — pod ry g o rem niedopuszczenia do egzam in u adw okac kiego (odpow iednik kolokw ium ). N a w ykładow ców zajęć dotyczących osobowo ści m ów cy i fo rm y p rzem ów ień ra d y adw okackie pow inny pow oływ ać w y b itn y ch polonistów , znaw ców sz tu k i m ów ienia i ak to ró w (§ 23 R egulam inu).
W ym ienione w in stru k c ji p rze d m io ty w ykładow e pow inny być uzupełnione p rzed m iotem pt. „W ym ow a sąd o w a”. T en now y p rze d m io t posiadałby w łasny, in d y w id u aln y p ro g ra m , w ra m a c h ogólnego p ro g ra m u godzinowego.
W zw iązk u z koniecznością po w o łan ia w ykładow ców n iead w o k ató w należy przy jąć now e sta w k i w y n ag ro d zen ia, albow iem p rzy obecnych sta w k a c h nie będzie m ożliw ości p o w oływ ania w y b itn y c h specjalistów , rep rez e n tu ją c y c h w ysoki po ziom. R a d y ad w okackie po w in n y być zobow iązane do z a k u p ie n ia odpow iedniej ilości m a gnetofonów oraz do p rzygotow ania odpow iednich lo k ali n a prow adzenie ćw iczeń praktycznych.
2. Dla u zy sk an ia m a te ria łu in form acyjnego należałoby zain sp iro w ać ra d y adw o k ac k ie do p rzep ro w ad zen ia w stępnego szkolenia ap lik an tó w w za k resie w ym ow y sądow ej na podstaw ie proponow anego pro g ram u .
3. W p ełn i p o p ie ra m propozycję adw . O. M issuny na te m a t o rg an izo w an ia k o n k u r sów krasom ów czych d la a p lik a n tó w ad w okackich — z n a stę p u ją c y m i uzupeł n ieniam i:
a) k aż d y a p lik a n t m iałb y obow iązek uczestniczenia w k o n k u rsie organizow anym przez ra d ę ad w o k a ck ą pod ry g o re m niedopuszczenia do egzam inu ad w o k a c kiego,
b) należy opracow ać je d n o lity reg u lam in k o n k u rsu dla w szy stk ich izb adw o k ac kich,
c) zw ycięzca k o n k u rsu z ostatniego ro k u a p lik a c ji m iałby p raw o w y b o ru siedziby n a te re n ie d an ej izby, je ślib y uzyskał rów n ież ogólny w y n ik dobry z egza m in u adw okackiego,
d) je d n y m z o rg an iz ato ró w k o n k u rsu pow inna być re d a k c ja „ P a le stry ”, n a ła m a c h k tó rej byłyby p u b lik o w a n e w y n ik i ko n k u rsu .
4. D la u je d n o lic en ia form szkoleniow ych pow inny być organizow ane przez NRA ogólnopolskie sym pozja pośw ięcone zagadnieniom w ym ow y sądow ej z udziałem p ro w a d zą cy c h zajęcia w poszczególnych izbach adw okackich.
5. W ypow iadam się za zd ecen tralizo w an ą fo rm ą szkolenia, tj. za prow adzeniem za jęć przez w y b itn y c h sp ecjalistó w zam ieszkałych na te re n ie poszczególnych izb adw okackich.
adw. Czesław Jaworski
F. W kwestii starań o podniesienie umiejętności i sztuki wymowy
w adwokaturze
(prolegomena programowe)
I. C h a ra k te r o p racow ania
Z tre śc i dalszych uw ag pow inno w ynikać uzasad n ien ie tego, dlaczego o p rac o w a nia n in iejszeg o nie n azw ano „p ro g ram em ”, lecz w stępem do pro g ram u . U w agi te
N r 3 (207) Z prac Ośrodka Badawczego A d w o k a tu r y 99
pow inny być w zbogacone d yskusją, w k tó re j p o w inni w ziąć u d ział z je d n ej stro n y znaw cy problem ów zw iązanych ze sz tu k ą w ym ow y, a z dru g iej stro n y dośw iadczeni o rg an izato rzy działalności sam orządow ej w adw o k atu rze.
Po uzgodnieniu zasad w y n ik ając y ch z celów działalności oraz po u zgodnieniu p o glądów co do w aru n k ó w , w ja k ic h p rzy p a d n ie działalność tę podjąć, trz e b a będzie pozostaw ić poszczególnym ośrodkom znaczny sto p ień sw obody w dostosow aniu środków d ziała n ia do reg io n aln y ch w aru n k ó w . Je d y n ie n ie k tó re elem enty p ro g ra m u, pom oc i k o n tro la w ynik ó w pow inny być przedm iotem za in te re so w an ia ogólno polskiego o środka program ow ego.
II. Cel działalnści
P o jm u ją c oczyw iście „w ym ow ę” w szerokim tego słow a znaczeniu ja k o d ziałan ie przy pom ocy słow a w zak resie społecznym , nacechow ane p ięk n em dy k cji i doboru słów, siłą i zręcznością a rg u m e n ta c ji oraz re a liz a c ją ja sn y c h i słusznych za m ia rów — w idzieć m usim y w zam ierzonej ak c ji n a stę p u ją c e cele:
a) n a jb a rd z ie j b ezpośredni cel polegający n a osiągnięciu w iększej skuteczności w y stą p ień ad w okackich n a salach sądow ych przez lepsze opanow anie re g u ł lo giki, ta k ty k i, p e rsw az ji i psychologicznego o ddziaływ ania,
b) szerszy cel społeczny polegający — przez d aw a n ie dobrych w zorów w ym ow y — n a p o dniesieniu poziom u w ym ow y w e w szy stk ich dziedzinach działalności spo łecznej. N astęp u je tu sw oiste sprzężenie zw rotne: ad w okaci m ogą i p ow inni w każd y m środow isku „błyszczeć” sw ą u m iejętn o ścią i m ąd ro ścią w p rz e m a w ia n iu, co z je d n ej stro n y będzie w pływ ało n a podnoszenie się poziom u tej form y działalności społecznej, a z dru g iej stro n y będzie podnosiło prestiż i pozycję ad w o k ató w w e w szelkich środow iskach społecznych. Ten o sta tn i sk u te k nie m o że być dla nas oczyw iście obojętny,
c) cel p ersp e k ty w icz n y w y n ik ając y z fa k tu , że w ysoki poziom sz tu k i p rze m aw ia n ia służy w zbogacaniu k u ltu ry narodow ej. P rzem ów ienie oraz zw iązane z n im n ie uch ro n n ie re fle k s ja i d y sk u sja są jed n y m z najp o w ażn iejszy ch m otorów , k tó re m obilizują lu d zk ą m yśl, p ostaw ę i tw órczość. N ie da się zaprzeczyć, że ta cenna fo rm a k sz ta łto w a n ia i w zbogacania się k u ltu ry n aro d o w ej je s t w p ew n y m sto p n iu zagrożona przez oddziały w an ie tzw. śro d k ó w m asow ego p rzekazu, głów nie przez telew izję. O bok niezaprzeczonego pozytyw nego d ziała n ia te lew iz ji m nożyć się b ęd ą u je m n e sk u tk i jej oddziaływ ania, jeżeli n ie będzie się chroniło w a r u n ków do pew nej auto n o m ii w k sz ta łto w a n iu się osobowości.
W ym ow a, rozm ow a i d y sk u sja m a ją tu do spełn ien ia w ielk ą rolę.
III. W a ru n k i rea liz a c ji celów
P o d e jm u ją c działalność zm ierza ją cą do p o dniesienia sz tu k i w ym ow y w śró d ad w o k ató w , n a p o ty k a m y jed en w a ru n e k sp rz y ja ją c y tej działalności: św iadom ość fa k tu , że u m ie ję tn o ść w ym ow y stan o w i je d n o z zasadniczych narzęd zi p rac y zaw odow ej ad w o k ata.
N apotykam y tu je d n a k zarazem w iele m om entów , k tó re nie s p rz y ja ją p o d ejm o w a n iu p ro je k to w a n e j działalności. B ędą to w szczególności:
— uzasad n io n y licznym i p rz y k ła d a m i z p ra k ty k i sceptycyzm co d o re a ln e j w a r to ści w ym ow y w p ra k ty c e ad w okackiej oraz b łędy w w ym ow ie p ły n ą ce z ru ty n y w p rze m aw ia n iu i przez tę r u ty n ę u g ru n to w an e ,
100 Z. prac Ośrodka Badawczego A d w o k a tu r y N r 3 (207)
— rozpow szechnione w śród ad w o k ató w prześw iadczenie o „dostatecznym ” ich w ła sn y m przy g o to w an iu w zakresie u m iejętności w ym ow y.
W iąże się z tym w szystkim p ew n a , zrozum iała u a d w o k a tó w drażliw ość w p o d d a w a n iu się dalszem u „szkoleniu”, często o biektyw nie istn iejący u ad w o k ató w b ra k czasu i rów nież często p o ja w iają ce się u nich w ygodnictw o, w strzy m u jąc e ich od dalszej pow ażnej p rac y nad p o dniesieniem sw ej w iedzy i k w alifik acji.
W sum ie — w a ru n k i p odejm ow ania zam ierzonej działalności, k tó rej słuszności n ik t ja w n ie nie kw estionuje, uw ażać należy raczej za tru d n e.
IV. Środki realizacji
R ozw ażając zagadnienie środków rea liza cji zam ierzonej działalności, nie należy zap o m in ać o w spom nianych w yżej w a ru n k a c h , a ze szczególną zręcznością i ta k te m tra k to w a ć drażliw ość adw o k ató w n a p odejm ow anie w sto su n k u do nich „szkole n ia ” . S pontaniczność i dobrow olność m usi tu być zasadą, k tó rej m ożna pom óc przez stw o rze n ie „m ody n a d okształcanie się” w zak resie w ym ow y.
B ardziej dyspozytyw ne są m ożliw ości szkolenia w tym zakresie ap lik an tó w a d w o k ac k ich (co je st p rzedm iotem odrębnego opracow ania). W ydaje się, że ze w zglę dów ta k ty c z n y c h bardzo je st p ożądane w ciąganie ja k najw ięk szej liczby ad w o k ató w do a k c ji szkolenia ap lik an tó w — w postaci p rele g en tó w w ąsko o k reślo n y ch te m a tów , ja k o członków ju ry i ob se rw ato ró w zajęć p rak ty c zn y c h ap lik an tó w itp. P rz y j m u ją c ta k ą ta k ty k ę, uzyskam y w rezu ltacie za in te re so w an ie się ad w o k ató w z a g a d n ie n iam i te o rii w ym ow y, p rzem yślenie przez n ic h ty c h zagadnień itp. S zkoląc ap lik a n tó w , sta n ą się ad w okaci m im o w oli p rzedm iotem szkolenia.
N ależy dążyć do tego, by we w szystkich izbach przeprow adzono cykl p re le k c ji z z a k re su zasad w ym ow y z ja k najszerszym zarazem p ropagow aniem udziału ad w o k a tó w w tych p relekcjach.
P re le k c je pow inny objąć:
— za sa d y dykcji, m etody ćw iczenia dykcji, — k w estie słow nictw a i stylu,
— za g ad n ien ia logiki ze szczególnym u w zględnieniem m etody arg u m e n to w a n ia , — zag ad n ien ia ta k ty k i w ym ow y oraz reg u ł erystycznych,
— p ro b lem y psychologiczne w w ym ow ie,
— te c h n ik ę przyg o to w an ia p rzem ów ień. ,
Z a g a je n ia dy sk u sji przy om aw ian iu poszczególnych tem atów (mogą być o m a w ia n e d w a lub trzy n a je d n y m posiedzeniu) n a jle p ie j przygotow ać w fo rm ie d w u głosu, k o rzy sta ją c z udziału je d n ej osoby spoza ad w o k a tu ry (aktor, psycholog, po lonista).
T rz eb a propagow ać urządzanie tu rn ie jó w (konkursów ) krasom ów czych z o bow iąz ko w y m udziałem aplik an tó w , a z zalecanym udziałem m łodych adw okatów . Z in i c ja ty w y ad w o katów -członków Z rzeszenia trze b a urzą d zać te k o n k u rsy dla a p lik a n tó w w szy stk ich zaw odów praw niczych, a z in ic ja ty w y izb — urządzać je m iędzy a p lik a n ta m i różnych izb. R e g u lam in y p ow inny być u sta la n e w sposób m ożliw ie a tra k c y jn y , w każdym razie należy przew idzieć ogólną dyskusję n ad w ygłoszonym i p rzem ów ieniam i.
J e s t rzeczą pożąd an ą zainicjow ać n ag ry w an ie p ew nych przem ów ień ad w o k ack ich n a ta śm ę m agnetofonow ą. Służyć to może osobistej k o n tro li nad w ygłaszaniem p rz e m ó w ie ń przez sam ego m ów cę, a za jego zgodą m oże być użyte ja k o m a te ria ł d y sk u sy jn y n a ze b ran ia ch zespołów adw o k ack ich lu b w szkoleniu aplik an tó w .
N r 3 (207) Z p r a c Ośrodka Badawczego A dw okatur y 101
V. R ola O środka B adaw czego A d w o k atu ry w zakresie pro b lem u w ym ow y
1. O środek B adaw czy pow inien pow ołać kilkuosobow y zespół dośw iadczonych i teo retycznie p rzygotow anych w ty m za k resie adw okatów dla sporadycznej d z ia ła l ności opiniodaw czej, sugestii p ro g ram o w y ch i p orad o rg anizacyjnych p rz y p ro w ad zen iu d ziałalności podnoszenia w ym ow y w śród adw okatów i aplik an tó w . 2) Z a pośred n ictw em r a d ad w o k ack ich należy spow odow ać pow ołanie w poszcze
gólnych izbach p rz y n a jm n ie j jednego w każdej izbie pełnom ocnika do sp ra w w ym ow y w celu in fo rm o w a n ia O środka o sta n ie u m iejętności n a te re n ie izby w ty m zakresie, pod ejm o w an ia in ic ja ty w w zakresie szkolenia oraz p rz e k a z y w a n ia uzysk an y ch w tej m ierze dośw iadczeń.
3. O środek pow inien dysponow ać nieliczną k a d rą specjalistów z za k resu h isto rii i teorii w ym ow y i um ożliw iać poszczególnym izbom — n a ich życzenie — k o rzy sta n ie z tych preleg en tó w ; o liście p releg en tó w i o będących do dyspozycji te m a ta c h należy bieżąco inform ow ać izby.
4 N ależy przep ro w ad zić (obow iązkow o przy szkoleniu ap lik an tó w ) nabycie przez poszczególne izby je d n o lity c h m agnetofonów . U jednolicenie m agnetofonów po zw oli n a dostarczanie poszczególnym izbom lu b na w ym ianę m iędzy izbam i n a g ra ń m agnetofonow ych, za w ierając y ch k ró tk ie cenne r e fe ra ty z z a k re su teo rii i h isto rii w ym ow y, oraz zasłu g u jący ch n a to n a g ra ń m ów adw okackich.
5. Z chw ilą gdy u k aże się z a p o w iad a n a k sią żk a o sztuce w ym ow y, będzie rzeczą p o ż ą d an ą zainicjow anie w e w szy stk ich izbach d y sk u sji nad tą książką, co pozw oli u ja w n ić jej b ra k i, a p rzede w szy stk im będzie okazją do rozw inięcia tej te m aty k i. 6. N ależy rozw ażyć d o starczen ie w zorcow ych te k stó w przem ów ień, tzw . k la sy c z nych, przy czym nie m ogłyby tu w chodzić w zasadzie w rac h u b ę pełn e te k sty , lecz w y b ra n e i sk om entow ane fra g m e n ty tych tekstów (m ożna by tu w y k o rz y stać np. m a te ria ły ze b ran e n a ła m a c h „G azety S ąd o w ej” w cyklu „M ała a n to logia w ym ow y są d o w e j”).
7. N iniejszy szkic p ro g ra m u może służyć p ro jek to w a n em u zespołow i do b ard z iej szczegółow ych w sk az ań oraz ja k o m a te ria ł do e w e n tu aln ej n a ra d y w sp ra w a c h w ym ow y.
adw. dr Roman Łyczywek
G. Uwagi dotyczące opracowania programu szkolenia
i doskonalenia zawodowego w zakresie wygłaszania
przemówień sądowych
I. Uwagi ogólne
W chw ili obecnej b r a k je s t dostateczn ej sum y dośw iadczeń i sp raw d zo n y c h efek tó w w dziedzinie szkolenia i d o sk o n alen ia zaw odowego, je śli chodzi o w y g ła szanie przem ów ień sądow ych. U sta la ją c zatem założenia p rogram ow e p e rs p e k ty w iczne, należałoby o kreślić rów nocześnie k o n k re tn y p ro g ra m w ęższy n a o k res n a j bliższy, tj. n a ro k 1975.
W yniki rea liza cji tego k ró tk o te rm in o w e g o p ro g ra m u i n ab y te dośw iadczenia pow inny być p o d staw ą ułożenia i rozszerzenia p ro g ra m u w la ta c h n astęp n y c h .
