Rząd i Wojsko. 1916, nr 14 (30 marca)

z

Warszawa, 30 Marca 1917 r.

\W)fH 7 1W»»ww„rtts / z ? / / / ? / / / / / / A W z / z y ^ / / / z / z / / / z / z / / / / / / / y ?77Z

N°

RZĄD I WOJSKO

lilii iiHMiłniiiiiTWiBNHWHłiuhiiinirMm

Lecz nie tu koniec prób — ja wyznam — oni Poczekać zechcą na h a rfy rozpadek...

Cyprjan Norwid.

Rada Stanu a Legjony.

Legjony... Powstały z męki, znojnej pracy i nad­

ludzkich wysiłków najlepszej części narodu, wyrosły z krwi, bohaterstwa i entuzjazmu kwiatu młodzieży pol­

skiej. Dziś stały się własnością całego narodu polskie­

go, który ceni je jako skarb swój najwyższy, jako najle­

pszy wyraz godności narodowej. I niema dziś Polaka, któryby nie widział w Legjonach kadrów wojska polskie­

go. Więcej, — dziś wszystkie warstwy, nie wyłączając najciemniejszej wsi, widzą w Legjonach wojsko polskie,

—Legjonista dla każdego Polaka dziś już jest żołnierzem polskim. Tragedją Legjonów było, że większość narodu tak długo nie chciała dać sankcji ich akcji, nie umiała zrozumieć jej olbrzymiego znaczenia. I czego nie mo­

gły dokonać ani Łowczówek, ani Nadworna, ani Rokitna i Kostiuchnówka tego dokonał kilkumiesięczny postój w Królestwie. Ludność zetknęła się z Legjonami bezpo­

średnio, poznała ich życie, nastroje i przekonania i z sza­

cunkiem schyliła czoła przed tym ogromem umiłowania Ojczyzny, którym przesiąknięte są te szare szeregi, odra- zu wyczuła, że to „kość z kości narodu** i całą duszą i sercem przylgnęła do swych „legunów**.

Lecz naród polski odzwyczaił się od czynu, odzwy- ' czaił się od troski o swoją przyszłość. Społeczeństwo polskie, które przez długi okres czasu traktowało Legjo­

ny jako „austryjackie**, nie uświadamia to sobie, że to ono wyłącznie jest winne ich zależności od Austrji. Obe­

cnie, choć przekonało się, że z ducha i pracy Legjony to najczystszej krwi wojsko polskie, godni spadkobiercy świetnych polskich tradycji wojskowych, — zupełnie nie troszczy się o to, by Legjony z tej upokarzającej zależno­

ści wyrwać. Społeczeństwo nasze ciesząc się, że Legjo­

ny są z ducha wojskiem polskietn, zapomina, że prawnie są one dotychczas składową częścią c. i k. armji austria­

ckiej. Społeczeństwo nie chciało na początku Wojny poprzeć akcji Piłsudskiego, który d. 6 sierpnia 1914 r.

odwołał się do narodu, W jego ręce składając los swych Strzelców; trzeba było szukać oparcia w Austrji. Dziś to samo społeczeństwo nie chce wyrwać Legjonów z rąk Austrji, nie chce, aby one przeszły pod rozkazy Rady Stanu. Tak. nie chce, — bo chcieć — to nie tylko wy­

powiadać pobożne życzenia i westchnienia, a nawet nie

i tylko z ufnością składać sprawę Legjonów w ręce Rady

2 RZĄD I WOJSKO Ne 14 Stanu, chcieć — to żądać, chcieć — to wyciągać odpo­

wiednie konsekwencje i w życie je wprowadzać. Cóż Rada Stanu zdota zrobić, jeśli społeczeństwo nie zdolne jest do żadnego czynu, jeśli pokornie znosi naigrawanie się ze siebie, pozwala siebie traktować jak rzecz bierną.

A to co się wyrabia ciągle z narodem polskim jest nai- grawaniem się, i wykorzystywaniem dla swych celów bierności społeczeństwa polskiego. I społeczeństwo cier­

pliwie to znosi. Bo oto co się dzieje.

O całe półtora miesięca później powstała Rada Stanu z powodu obstrukcji Austrji, dwa i pól miesiąca funkcjonuje Rada, a sprawa armji stoi na miejscu, bo Austrja nie chce oddać Radzie Stanu Legjonów, a Niem­

cy nie sprzeciwiają się temu, bo na rękę by im może by­

ło tworzyć wojsko polskie na swoich kadrach — i uza­

leżnić je w ten sposób od siebie tern silniej.

Istotnie możemy być dumni, że jesteśmy przynaj­

mniej wytrwali w łatwowierności i cierpliwości. Od trzech miesięcy nam wciąż obiecują, że Legjony lada dzień będą oddane Radzie. Stanu, że „sprawa Legjonów na najlepszej drodze" — i od trzech miesięcy cierpliwie tego „lada dzień" wyczekujemy i jeno dziwimy się nieco, „jak tym austrjakom ,zawsze się nie śpieszy". A jeśli pewne odłamy biły na trwogę, wskazując łże ta zwłoka to świadoma obstrukcja, to „Dziennik Narodowy" w Piotr­

kowie założony przez p. Grzesickiego jako austrjacka odtrutka na pismo p. Napieralskiego upewniał, że są to wichrzyciele i niemal codzień olbrzymiemi literami ogła­

szał spreparowane w jakichś kancelarjach telegramy z Wiednia, że Legjony już... już... i będą oddane Radzie Stanu. Gdyśmy mówili, że Austrja, ośmielona biernością społeczeństwa, może zabrać Legjony do Galicji, to au- strofile z Ligi Państwowości Polskiej pisali w jednym z licznych swych świstków, p.t. „Baczność", że „sprawa polska wcale źle nie stoi, Legjony bynajmniej do Gali­

cji nie wracają, a zwłoka w tworzeniu armji polskiej nie pochodzi bynajmniej z winy samej Austrji, lecz jest wy­

nikiem targów już ukończonych o formę przysięgi, oraz obecnej sytuacji politycznej wogóle, której kulis nawet przy­

wódcy P.P.S. i C.K.N. nie znają". Istotnie działacze C.K.N.

lokajskich obowiązków nie pełnią, za kulisy nie biegają, w żadnych przedpokojach przez dziurkę od klucza nie podsłuchują. Nie mniej jednak pokazało się, że Austrja jest nieszczerą nawet w stosunku do swych służalców i nawet ich tak dalece oszukuje, iż społeczeństwo wkrótce zacznie podejrzewać, że Liga Państwowości Polskiej swoje „wiarygodne informacje" zasięga z bar­

dzo podrzędnych źródeł. Bo oto w przytoczonym ze swistka Ligi P. P. krótkim ustępie było trzy kłamstwa:

Sprawa polska stoi źle - - bo inaczej 19 marca Rada Stanu nie zdecydowałaby się na ewentualną zbiorową dy misję; w Krakowie 15-go a w Warszawie 16-go b.m.

było powszechnie wiadomem, że Komenda Legjonów otrzymała rozkaz wymarszu Legjonów do Galicji; wresz­

cie po dziś dzień sprawa przysięgi nie jest załatwiona.

Jak dalece smutną rolę w okłamywaniu i tumanieniu społeczeństwa odgrywa Liga Państwowości Polskiej

wskazuje ten drobny szczegół, że „Baczność Ne 1“ ma datę 16 marca! .

Niech społeczeństwo na tym fakcie przekona się jak trzeba być ostrożnym w dawaniu wiary panom za­

glądającym za kulisy dyplomatycznych intryg.

Legjony zapewne już dawno byłyby oddane Radzie Stanu, gdyby społeczeństwo energicznie tego żądało.

Tymczasem gdy Dep. wojsk. N.K.N. i L.P.P. uspa­

kajały nas iż „Legjony bynajmniej Jo Galicji nie wraca­

ją" Austrja widząc jakiem cudownem narzędziem dla ob­

strukcji stała się sprawa Legjonów — chciala całkowicie się zabezpieczyć od wszelkich niespodzianek i wydała rozkaz wymarszu Legjonów do Galicji. Piorunem roze­

szła się ta wieść, przerażenie wywołując w społeczeń­

stwie, a bezgraniczną rozpacz w Legjonach. Istotnie, za całą mękę i trud dwuch zgórą lat — iść do Galicji by tam odgrywać rolę fanta w rękach Austrji w jej kłótni o polską skórę z Niemcami, by legnąć kłodą na drodze realizacji aktu 5 listopada!...

I gdyby Austrja chciała to uczynić przed 15 stycz­

nia, to jest przed powstaniem Rady Stanu, ta zniewaga dla narodu polskiego zostałaby dokonana. Ale stanowi­

sko Rady Stanu w sprawie Legjonów wykazało nadwy- raz dobitnie i jaskrawo, jak już inaczej traktować trzeba naród, mający swoją moralną władzę, która pewna jego poparcia potrafi stanąć w obronie jego godności i najży­

wotniejszych interesów. Rada Stanu bowiem dowiedzia­

wszy się o zamiarze wycofania Legjonów do Galicji ze­

brała się na nadzwyczajne posiedzenie w dn. 19 marca i uchwaliła, że wrazie wycofania Legjonów do Galicji i niemożności użycia ich jako kadrów mającej powstać armji, ona natychmiast się rozwiązuje. Skutek był nad­

zwyczajny; — na następnem posiedzeniu Rady Stanu Ko­

misarze rządowi zawiadomili ją, że Legjony do Galicji nie pójdą. Widzimy więc, że energiczna postawa Rady Sta­

nu wywarta natychmiast skutek. Winniśmy być wdzięcz­

ni Radzie Stanu, za to, że uratowała Legjony, a jedno­

cześnie wykazała społeczeństwu, jak wiele można uzy­

skać energiczną postawą i nieugiętą wolą. Przez ten swój czyn Rada Stanu nawiązała nowe mocne nici du­

chowe i ze społeczeństwem i z Legjonami, które po raz pierwszy od chwili swego powstania poczuły, co to jest opieka rządu narodowego umiejącego odważnie działać, a nie instytucji, która szła drogą kompromisu, drogą zda­

wania się na dobrą wolę austrjackich ministrów, jaką był N.K.N. Od chwili obecnej Rada Stanu zadokumen­

towała, że jest prawowitą i jedyną władzą moralną nad Legjonami i może rządy okupacyjne, nareszcie przyjdą do przekonania, że obstrukcja jest obosiecznym orężem, że sprawę wojska tylko uzależniając je od Rady Stanu załatwić można.

Może przekonają się o tern także i ci Polacy, któ­

rzy dotąd postępują inaczej. Bo zbrodnią jest w takiej sytuacji, gdy Rada Stanu walczy o władzę nad wojskiem, ofiarowywać swe usługi pod tym względem wprost oku­

pantom, prowadzić werbunek, gdy Rada Stanu przed uzy­

skaniem prawnopaństwowych gwarancji odezwy werbun-

M 14 RZĄD 1 W O JSK O 3 kowej nie wydaje. Jest to występowaniem przeciw R a ­

dzie Stanu, przeciw oddaniu jej Legjonów, przeciw spra­

wie armji narodowej. Występowaniem czynam i — choćby się czyny te osłaniało frazesami o autorytecie Rady Sta­

nu, o dobru Legjonów i idei armji polskiej.

D ziś społeczeństw o przekonać się w reszcie musi, że tak sprawa stoi i otworzyć oczy na robotę obcych najmitów.

M usi uświadomić sobie, że prawa narodu wolnego i prawa sprzym ierzeń .a można uzyskać tylko energiczną postawą i kategorycznem żądaniem. M usi w ięc

wy­

korzystać sytuację i nie dać możności mniemania, że go­

łe przyrzeczenie nas zadow olili i zawsze nadal będziem y spokojnie czekać — musi żądać, aby Austrja o fic ja l­

nym aktem oddała Legjony Radzie Stanu i to natych­

miast, a obaj okupanci przyznali jej prawo władzy polity­

cznej nad w ojskiem , werbunkiem i czynnościam i organi­

zacyjnem u M usim y Wreszcie w iedzieć sami o sobie — czy jesteśmy zdolni do zbiorow ego czynu, czy żyje jeszcze w nas zbiorow a wola narodowa, czy też jesteśmy bierną masą, w której Wysługujący się obcym karjerow icze zamęt czynić mogą, masą biernie wzdychającą, by Wreszcie los stał się dla nas nieco łaskawszym.

--- ---

Z frontu legjonowego.

Podporucznik.

— B ędzie Polska, gdy będzie rząd, wojsko, kró l i bat, bat i jeszcze raz bat! Szkoły wojskowe z tęgim i in s tr u ­ k to ram i i lata pracy organizacyjnej! S zkoły...—p e ro r o ­ wał podporucznik, człow iek już starszy. Spraw ie w szyst­

ko poświęcił: m łodość, sił bujnych moc, życie całe i m yśli w szystkich troskę. Przed w ybuchem wojny z katorgi w rócił, gdzie siedem najpiękniejszych lat s tra ­ cił. W rócił niezłam any, lecz nie ten sam, nie ten dawny.

P o d Łow czów kiem , gdy na czole plutonu z o k rz y ­ kiem na ustach atakow ał i jeńców brał — najpiękniejsza chwila, okupująca S y b ir i lata poniow ierki — w nogę ciężko raniony upadł w wąwozie pod sosnami. Długa k uracja w yczerp ała system nerw ow y.

— T c h ó rzliw y naród! N adzw yczajną chw ilę p rz e ­ graliśm y. Garść jen o m łodzieży. — Naród? — niecały m iljon uświadomionej i przekonania jakieś w yznającej inteligencji i robotników , , tro c h ę chłopów i m ieszczań­

stwa z Galicji. Pozatem plem ię, używające polskiego j ę ­ zyka, m odlące się w katolickim kościele...

Przed w iekiem przepiliśm y i p rze fry m a rc z y li oj­

czyznę. Oddawna rozpadam y się powoli i gn ijem y . Ogromno państw otw órcze zdolności i idee O leśnickich, Jagiellonów , Zam ojskich i B atorych zaginęły. By s tr a ­ ty odrobić, trzeba się zabrać do pracy od podstaw na w szystkich polach. S zkoły zakładać, 'sem in arja nau­

czycielskie kreow ać, zakłady przem ysłow e i agronom i czne budować. Ł ąki drenow ać i n ieu ż y tk i zasiewać.

Mnożyć się. Pokolenie w najzdrow szych zasadach w y ­ chow yw ać i do p rac y społecznej zapraw iać. Karną, silną, stojącą na europejskiej w yżynie arm ję tw orzyć.

Jeśli dadzą ręce jakieś dadzą w arunki sprzyjające tej pracy — brać i rękaw y do ro b o ty zakasać! Dość niechlujstw a po w siach i m iasteczkach żydow skich, dość lenistw a słow iańskiego i bizantyjskiej ciem noty! T w a r­

da pięść niech się podniesie, niech rządzi i uczy. A po w ieku celowej pracy i żelaznych rządów naród zakw i­

tn ie potęgą i bogactw y i stanie kilkudziesięciom iljonow y w rzędzie pierw szy ch m ocarstw E uropy...

W katordze nostalgja zżerała m łode siły. Myśli

rozpaozne po nocach tra w iły . N aród — spraw a — ab­

strakcja...

— G dzieindziej naród nie był i nie jest tak im w am ­ pirem , ja k u nas.

— W ięc co? — zeuropeizow ać się — w ylecieć po­

za naród, żyć w łasnem jakiom ś życiem ?—py tałem .

— W iem , zdaję sobie spraw ę doskonale, że to ilu ­ zja: życie jakieś swoje, podróże, które dają w ielką p rz y ­ jem ność. Ilu z ją jest m yśl w pew nych chw ilach g o ­ ry cz y i bólu w yjścia poza naród. Człowiek je s t kulą, lecącą takim a nie innym torem .

I

P o lu b ił m ię podporucznik i często do późnej nocy snuje przede m ną dziw ną opow ieść o linji swego życia i m yśli. M ieszkam y w jednym pokoju. P rz ed ty g o ­ dniem wrócił z m iesięcznego urlopu. N astępnego ju ż dnia p rzy b ił na ścianie ogrom ną k a rtę P olski. Zna kraj pysznie. Niema zdajo się zakątka, gdzieby w burzliw em 3wem życiu nie -bawił. Od K u rlan d ji i Żm udzi ro d zin ­ nej po G alicję i T a try .

Raz po dosperackiem przenicow aniu w artości i sił narodu (gdzie ja k gdzie, ale w obozie wolno — przebo- lesna wolność żołnierska!) na kilka dni przed p iąty m l i ­ stopada, gdyśm y w zm ierzchow e jesienne g o d zin y roz­

patry w ali położenie i m ożliw ości, jak ie ty lk o rozum zdo­

łał ogarnąć — stanęliśm y przed k artą. Podporucznik zaczął w y tyczać granice północne i w schodnie Ot, tak po polsku, jak b y po k ilk u kieliszkach. Z ag arn iał ze w zględów stra te g icz n y c h potrzebne przedpola dla p r z y ­ szłej potęgi. P a trz e liś m y , jak na bolesną z bawkę, i słuchaliśm y z uśm iechem pobłażania i n iew ia ry k u n ­ sztow nych uzasadnień. W końcu w szystkich v ziął n ie­

uleczalny m arzy ciel i w głębi duszy entuzjasta. R zeka Św ięta, B erezyna, P tycz, bagna poleskie, H o r y ń .. . A w gran icach ty ch b ogaty kraj. M iasta przem ysłem dyszące, po zagłębiach w ęglow ych i naftow ych b o g a c t­

wa narodu, czarnoziem w ołyński i sandom ierski żywi mil- jony. L asy odw ieczne kapitałem żelaznym , rzeki gościń­

cami handlu. Czarna sieć kolei zarzucona po całem p a ń ­ stw ie, a d rogi i gościńce łączą najdalsze zakątki. Cu­

downa ziem io, przep y ch u oczu i piersi, rzesz m iljono- w ych, dziś z g ło d n iały ch i bezdom nych, żywicielko!...

| W ziął nas w szystkich polonezow y ry tm w ykładu,

4 KZĄD I W O JSK O JM« 14 czar szczerej poezji, ja k b y na starą nutę „pieśni o z ie ­

mi naszej".

Gdyby naród uśw iadom ił sobie nareszcie w szystkie siły, jak e w nim tk w ią i drzem ią, jak ie napróżno wróg przez stulecia dwa niszczy i duszę zatruw a... G d y b y z a ­ czął chcieć!

— G d y b y tak m ożna pić, grać, łajdaczyć się, żeby zatopić robaka i nie m yśleć, nie m yśleć! Bo i po co?—

To tru je jeno, w nętrzności nieraz skręca. Zazdroszczę tym m łodym ..

Polski ruch wojskowy.

U rz e cz y w istn ie n ie zam iaru A u strji, by nie oddać L egionów R adzie Stanu, lecz wysłać je w do ty ch czaso ­ wym c h a ra k te rz e ochotniczego oddziału arm ji austro- w ęgierskiej, czy to na front, czy do G alicji, u rz e c z y ­ w istnienie, które dni parę tem u groziło tak z bliska, byłoby zniw eczeniem dorobku polskiego ru c h u wojskowego.

G roziło to właśnie w chw ili, gdy proklam uje się państwo polskie, g d y zapow iada się budow anie wojska polskiego.

Może nie dość jasno ogół nasz — odczuw ający ty lk o in sty n k to w o , że stałaby się rzecz straszn a — zdaje so­

bie spraw ę z całej wagi tej g roźby. P olski ru c h w oj­

skowy nie m iał ani jed n e j chw ili tak iej, by m ógł w ca­

łej pełni pokazać swe oblicze; tre ść jeg o w ew nętrzna w każdej fazie i gałęzi ru c h u była — jeśli nie rzeczą k o n sp iro w an ą — to spraw ą poufną w sercach, um ysłach i c h a ra k te ra c h żo łn ierskich przechow yw aną, a czekającą n iec ierp liw ie w arunków ujaw nienia się, rozw inięcia w ca­

łej pełni; ty czy się to w różnym stopniu i form ie z a ró ­ wno O rganizacji strzeleckich z przed w ojny, Legjonów , ja k i P . O. W.

Jednolitość zupełna ideologji, dążności i ducha p ol­

skiego ruchu w ojskowego poprzez w szystkie d o tychcza­

sowe jego fo rm y była p rzy tem n ajgorliw iej psuta przez o b cy ch i ich służalców — i naiskw apli wiej osłaniana przez ty ch , co pasożytując na dorobku ru ch u , m ieli swój in te res w m ąceniu k ry sz tiło w o -p rze jrz y ste g o nurtu.

P rąd tw órczy, k tó ry poprzez przeszkody dąży do celu najprostszą drogą rze teln e j pracy i rz e te ln e j ideologji, musi napo ty k ać niebezpieczeństw a i pokusy zejścia na tan ią drogę, czy to pozornego b lic h tru , czy łatw ej kar- je ry . O rganizacjom strzeleckim g roziła tan ia droga sta­

nia się stow arzyszeniam i sportow em i udekorow anem i w m undury, szta n d a ry i p a trjo ty c z n y frazes. Legjony, pod narzuconą obcą form ą p raw ną i obcą Kom endą, m o­

g ły stać się c. i k. polskim „landsturm em " ustrojonym w orzełki i szlify. N ie uniknęli n ie k tó rz y o słabszych i lichszych c h a ra k te ra ch Legioniści k rę ty c h m anowców tej łatw ej drogi, na k tó re j zostawało się chorążym , czy naw et... pułkow nikiem w erbunkow ym . A le to ty lk o li­

szaje b rzydkie, które na żyjącem , najzdrow szem nawet, ciele zawsze narastać mogą. P olski ru ch w ojskow y p o ­ został w istotnym swym rdzeniu zawsze krystałow o czystym i jed n o lity m : ta k w Zw iązkach i D rużynach S trz e lec k ich tak w L egjonach w szystkich pułków i b ro ­ ni, ja k i w najm łodszej swej gałęzi — P . 0. W. Dalsza budow a i realizacja, k tó ra w tw orzeniu arm ji ma się dopełnić, musi z rdzenia tego soki żyw otne brać, jeg o dorobek w yzyskać i rozw inąć.

Z krw i p ierw sz y c h ż o łn ierzy nowej P olski, k tó rz y pojaw ili się zdum ionym oczom rozbrojonego społeczeń­

stw a w rew olucji 1905—07 roku, u ro d ził się now y pol­

ski ru c h w ojskowy. Z duszy M ireckiego, rzucającego

Mówił tak w czoraj, gdyśm y szli jasną n g listą no­

cą obozem. K siężycow a poświata o tuliła i zadumą oprzędła czarne szkielety drzew i śród ogrodów dw ory ciche. Okna jeno n iektóre żółtem św iatłem jaśn iały , a za szybam i p rzy stolach c h y liły się nad książkam i znajom e tw arze. W trzecim bataljonie huczna zabawa.

M uzyka pierw szego pułku grała. Dźwięki marsza lecia­

ły w cichą, m głą i m elancholią listopadow ą zasnutą noc.

u ---—i

z pod stóp szubienicy, w prom ienny rum ianem światłem zo rzy poranek, o statn i swój na ziem i, zuch w ały okrzyk — w tw arz wrogom. Z ostatniej woli Kopisia, k tó ry w przedśm iei tnem życzeniu żądał dla siebie śm ierci żoł­

n ierskiej od kul zam iast przypisanego praw em stryczka.

Oni obudzili w sobie i zostawili narodow i tę wolę, żeby odciskać gw ałt gw ałtem , a przem ocy m ęską siłę i broń przeciw staw ić, oni przypom nieli zasadniczą cn o tę żoł­

nierską: honor zbrojnego człow ieka.

Na ty ra fundam encie m oralnym op arła się praca O rganizacji strzeleckich. P odjęły one zadanie p rz y g o ­ tow ania kadrów przyszłej arm ji powstańczej — i dla fachowej szkolnej swej pracy sform ułow ały podstaw y ideowe. P ow stańcza walka zbrojna z Rosją o niepodle­

głość państw ow ą— i zależność polityczna arm ji pow stań­

czej od rządu narodow ego, to były zasadnicze w y ty c z ­ ne tej ideologji.

Zupełna samoistność ru ch u , niezależność od ja k ie ­ gokolw iek gotow ego już aparatu i r u ty n y zrodziła jeszcze i jedną właściwość i cnotę rodzącej się wojskowości pol-

| skiej: tę am bicję sam odzielności, by stw o rz y ć sobie w ła­

sną tw órczą pracą środki, m etody i dośw iadczenie, to poczucie, że cała w e d z a i technika, której się n a b y ­ wa, jest własna, własnem i rękam i stw orzona i urabiana ciągle, tę odpow iedzialność, nieledw io osobistą, za całość dorobku wojskowego u każdego niem al szeregow ca, od­

pow iedzialność taką jak iej nie w łoży na nikogo p rz y ­ m usow y obowiązek, ale ja k ą bierze jedynie tw órca za swojo własne dzieło.

W L egjonach zrealizow ał polski ru ch w ojskow y — wojsko. S tan ęły one na dorobku fachow ym szkół strz e ­ leck ich , w c ie liły w siebie m oralność i ducha w y tw o rzo ­ nego w O rganizacjach strzeleck ich , p rz y ję ły podstaw owe zasady ich ideologji. I dlateg o w łaśnie n ikt in n y lepiej jak sami legjoniści nie zrozum iał, że realizacja jest n ie­

zupełna; bo Legjonom , by stały się wojskiem narodow em , brak je st odpow iednika politycznego, brak rządu, od któ- regoby b y ły zawisie. L egjoniści, ci w czorajsi S trzelcy, zrozum ieli to nie ty lk o jako zasadę, któ rą sobie sform u­

łow ali, ale jako fakt życiow y, odczuw any w codziennej p raktyce. N arzucono im obcą kom endę, odebrano od nich p rzysięgę, w k tórej ani słowa nie było o tern w im ię czego w pole wyszli, wysłano większą ich część bronić g ran ic y w ęgierskiej i bukow ińskiej — nie zaś zdobyw ać Polskę; w każdym szczególe służbow ym tr a k ­ towano ich jako szczególną odm ianę c. i k. landszturm u, przeryw ano ich k o n tak t ze społeczeństw em , rozkazem narzucano rzeczy sprzeczne z ich przekonaniem n a ro d o ­ wem. To też n ik t lepiej, jak legjoniści nie zrozum iał konieczności istnienia w Polsce dalszego ciągu daw nej form y ru ch u wojskow ego: P olskiej O rganizacji W oj­

skow ej.

L eg jo n y pow stać m usiały, bo w czasie w ojny za wszelką cenę m usiał polski ru ch w ojskow y znaleść w y­

raz w czynie zbrojnym . A le m usiała pozostać i dawna

Nó 14 RZĄD I W O JSK O postać ruchu wojskow ego; jeszcze nie wojsko, lecz jak

daw niej związek i szkoła; z-pas sil gotow ych stanąć |

■wtedy, gdy będzie rząd polski, gdy więc będzie m ogła być zrealizow ana arm ja narodow a w pełnem znaczeniu:

od rządu polskiego zależna; zapas sil g o tow ych, przez swe istnienie i rozporządzaluość powstanie tego rządu przyspieszający a jego znaczenie zw iększający. A przy- teni organizacja spełniająca tę zaczętą ledw ie, a niezbę.

duą pracę, której L eg jo n y spełniać nie m ogły, tak z po­

wodu swej pracy na froncie, jak i z pow odu oddalającej je od narodu a niepopularnej form y praw nej, — pracę m ilita ry z o wania odw ykłego od wojska społeczeństw a, budzenia i organizow ania jego woli w kieru n k u tw o rze­

nia siły zbrojnej. W ięc organizacja, która budzi tę in i­

cjaty w ę społeczeństw a, a później z niej rośnie i rozw ija się, k tó ra zapewnia, że spraw a arinji nie będzie czemś z czem obcy do nas przyjdą, lecz w ynikiem własnej zor­

ganizowanej woli społeczeństw a, — któ ra przez to gw a­

ran tu je laknajw iększą sam odzielność przyszłych c z y n n o ­ ści o rg an izatorskich i niezależność samej arm ji.

To też nie jest to ab strakcyjną ty lk o form ułą czy frazesem , że L egjony i P. O. W. to dw ie form y tego samego, w ew nętrznie jednolitego ruchu. F akty ko n k ret­

ne o tem świadczą. K ierow nikam i, organizatoram i P.O.W.

są ludzie z daw nych O rganizacji strzeleck ich , k tórzy dośw iadczenia w ojennego nabyli w L egjonach, jako ofi- rooowie bądź podoficerow ie. Podstaw y m aterjalne P.O .W . o parte były dawniej niem al w yłącznie, dziś w znacznej m ierze, na zasiłkach z t. zw. Kasy oficerskiej I B ryg.

L egjonów , więc na dobrow olnym podatku w szystkich oficerów tej b ry g ad y . W ydaw nictw a wojskowe P.O.W . opierają się na w spółpracow nic!w ie oficerów legjonow ych w szystkich b ry g ad i broni.

Rozm aitość położenia obu dzisiejszych gałęzi pol­

skiego ruchu wojskowego dajo jak o rez u lta t podział ról w pracy nad budow ą arm ji narodow ej. L eg jo n y , będące w ojskiem , dadzą tej arinji krwawo przez siebie w y p raco ­ wane rez u lta ty : techniczne i fachowo przygotow anie, oficerów , dośw iadczenie połow ę — i tę ogrom ną m oral­

ną wartość, że nie będzie to w całości arm ja nowa, k tó ­ ra boju jeszcze nie zaznała. — P . O. W. będąca szkołą wojskową, oraz organ izacją obejm ującą siecią swą i s to ­ sunkam i społeczeństw o i kraj cały , da w yszkolony już znacznie m ate rja ł ludzki, w yrobione drogi i stosunki dla w erbunku — i siln y węzeł m oralny ze społeczeństw em .

Da gw arancję, że im więcej swej in icjaty w y społe­

czeństw o, w o rg an izację arm ji włoży, tem większą sa ­ m odzielność wobec państw ce n traln y c h m ieć będzie arm ja polska.

Da w reszcie R adzie S tanu ton bardzo cenny a tu t, że będąc w rozporządzeniu jej je d y n ie i w yłącznie, wzmaga jej znaczenie wobec swoich i obcych i um ożli­

wia p rak ty c zn e kroki w spraw ie organizow ania wojska.

Jednolitość ideologji, zasad i d u c h a całego ru c h u — w obu obecnych jeg o form ach — okazuje dow odnie, że niezrozum ienie ich w zajem nego

uzupełniania się,

niem na szkodę polskiego ruchu wojskowego i p rz y ­ szłości arm ji polskiej.

Do tw orzenia arm ii polskiej niezbędne są i L eg jo ­ n y i P.O.W. Nie oddanie pierw szych pod rozkazy R ady Stanu, lub usunięcie dorobku dru g iej, wypacza spraw ę organizacji arm ji i stawia ją pod znakiem zapytania.

Bo organizow anie arm ji iść musi po tej zasadniczej linji, po której idzie dotychczasow y rozw ój polskiego ru ch u wojskowego. Zależność w ojska i jeg o organizacji od rządu narodow ego, oparcie p rac org an izacy jn y ch i po­

m ocniczych o w spółtw órczą pracę społeczeństw a, zacho­

wanie wreszcie w wojsku w yrobionego p racą d o ty ch cza­

sową ducha sam odzielnej in ic ja ty w y o rganizacyjnej, tw órczości i odpow iedzialności za swój tw ór — oto cze­

go pogw ałcić nie wolno organizując wojsko polskie, ofo czem stanąć ono je d y n ie może — silno i liczbą i w a r­

tością.

Nie podobna milczeć.

Opublikowano w ostatnich dniach d o k u m en ty , k tó ­ re mówią głośno i jasno, jak zm ontow ał p. S ikorski swą m achinę w erbunkow ą, co z niej uczynił. „B iuletyn 81“.

podaje rozkaz c e n tra li w erbunkow ej z dnia 14 lutego r. b., nakazujący w ysyłanie p atro li, od k tó ry c h „w ym a­

gane są wiadomości o działalności księży, w ójtów , pisa­

rz y gm innych i nauczycielstw a11. W „R egestrze nr. 2 “ czy tam y , że rozkaz ten jest pow tórzeniem rozkazu władz okupacyjnych, k tó ry nakazał w biak u innych czynności biurom w erbunkow ym w ysyłać ta k ie p atro le policyjne.

Nie mówił on ty lk o nic o propagandzie na rzecz Rady Stanu i wojska polskiego, którem i to rzeczam i ozdobi) p. Sikorski swój rozkaz staw iając je w jed n y m rzędzie z akcją czysto policyjną. Dawał zato polecenie — na k tó re p. Sikorski dyplom atycznie m ilczeniem się zgo­

dził — żeby ra p o rty z ty ch w yw iadów składać dwa razy w m iesiącu kom endom g u b o rnialnym . Tenże sam nr. „ R e jestru 11 ośw ietla zależność służbową w jaką w tłoczone zostały b iu ra w erbunkow e, zależność ich w spraw ach najw ażniejszych w prost od m iejscow ych władz a u stry jack ich w zględnie niem ieckich pow iatu i gu- bern ji. Dla ośw ietlenia tego faktu p rzytoczony jest w ca­

łości rozkaz G eneralgubernatorstw a lubelskiego do K reis- kom endantów , polecający im przeprow adzenie re o rg a n i­

zacji sieci w erbunkow ej i pouczający jakim i w zględam i p rz y reo rg a n iz a c ji tej i segregow aniu funkcjonarjuszy mają się kierow ać.

Oto do czego w yciągnął p, Sikorski parę ty się c y legjonistów z szeregów , oto dlaczego tak się spieszył, by zaraz po słynnem ogłoszeniu „W arunków w stępow a­

nia do wojska polskiego" zm ontow ać swą „m achinę w e r­

bunkow ą11, nie czekając — nie już na rozkaz, ale naw et na utw o rzen ie Rady S tanu. U zależnił cały a p a ra t od rządów oku p acy jn y ch , bo od n ikogo innego, g d y go bu­

dow ał w listopadzie, uzależnionym być nie m ógł, uzależ­

n ił tak dalece, w poszczególnych jego członkach, że sam naw et — stojąc n ib y to na czele, stał się osobą zgoła w aparacie całym zbędną, skom prom itow ał w ojsko i w er­

bunek w oczach ludności, skom prom itow ał w ydajność w erbunkow ą społeczeństw a w oczach okupantów , zdem o­

ralizow ał bezczynnością podkom enderow anych sobie żoł­

nierzy, — w reszcie uczynił, czy pozw olił uczynić z nich policję, na usługach K reisschefńw i K reiskom endantów .

Tak oto w ygląda owa reklam ow ana przez pisma dep artam en ck ie

fachowość

W olno każdem u swoją osobą rozporządzać jak chce i podejm ow ać się jakiej chce służby, — ale niew olno z godnością żołnierza obchodzić się ja k z tow arem , nie wolno ciężko w ypracow anych kadrów legjonow ych p o ­ niew ierać, d rapując się jednocześnie we frazesy je d y n e ­ go praw dziw ego obrońcy spraw y legjonow ej. L egjony są ju ż dziś fak ty c zn ie własnością, narodu, naród więc musi w spraw ie tej glos zabrać i podnieść głośno swoje

„nie pozwalam!".

A spraw a nie ty c z y się ty lk o poniżenia wartości i godności p aru ty się c y legjonistów . Spraw a je s t jeszcze poważniejszą.

N iedaw no puszczono w p rasie kom unikat centrali w erbunkow ej p, Sikorskiego, m ów iący o tom, że ap arat

6 RZĄD I WOJSKO N? 14

ty lk o odezw y w erbunkow ej R ady Stanu. O uzależnieniu go slużbow em od Rady S tanu w kom unikacie ty m m owy n ie b y ło . Mówił on ty lk o , że ogólną kontrolę nad agitacją w erbunkow ą m ieć będzie jej D epartam ent spraw w ew nę­

trz n y c h , wszelkich, rzecz jasna, kom petencji wojskowych pozbaw iony. Jasnem je st, że zależność sł użbową o rg an i­

zacji Z aciągu w yobraża sobie p. S ik o rsk i taką, jak ą jest ona w chw ili obecnej, a „ogólną kontrolę" nad agitacją chce m ieć jako osłonkę taką samą, za ja k ą służy) mu przez czas ta k długi N.K.N. Jasnem je s t także, że „zm on­

tow anie" zawczasu m achiny w erbunkow ej w taki spo­

sób stw o rzy ło ju ż pew ien precedens; że w ładze okupa­

cy jn e n iez b y t ch ętn ie w y rzekną się tego, by w erbunek był zależny od nich — i to całkow icie.

Co w ięcej. Dziś, kiedy R ada Stanu, jak donosił niedaw no jej kom unikat, p rzed ło ży ła ju ż okupantom swój p ro jek t „w spółdziałania p rzy organizow aniu arm ji" więc zależności p o litycznej w ojska od siebie, gdy na p ro je k t ten dotąd niem a odpow iedzi, w erbunek p. Sikorskiego prow adzi się dalej poza R adą Stanu. W najbliższym czasie, ja k donosi „B iuletyn 84", m ają zacząć u rzęd o w a­

nie kom isje poborow e, aby tych co dotąd do w erbunku się zgłosili i zostali zapisani obecnie do wojska pobrać.

W kom isjach ty c h głos d ecy d u jący mają oficerow ie nie­

m ieccy, odpow iednie organy legjonow e u ż y te są tylko w ch ara k te rz e pom ocniczym . Nie zm ontow ało się więc tu ty lk o m ach in y , k tó ra, jak zapew niano czekać ma na czas, g d y R ada S tanu będzie nią m ogła rozporządzać.

Przeciw nie, po za plecam i R a d y S tan u daje sie o kupan­

tom w ręce sposób tańszy tw o rzen ia sobie teg o atu tu jak im je st wojsko polskie, podm inow uje się jej akcję i jej a u to ry te t. Są naw et liczne, choć pośrednie św ia­

dectw a na to, że p rzygotow uje się w podobny sposób p ro je k ty poboru przym usow ego, co, g d y b y poza R adą Stanu zostało dokonane, zabagniłoby sprawTę polskiej sam odzielności wojskowej i wogóle spraw ę wojska w n a­

rodzie na długie lata.

W ielk ie tru d n o ści więc będzie m iała R ada Stanu, żeby spraw ę wojska w norm alny sposób postaw ić, I tu spotkać się ona musi z silnem i głośnem poparciem opinji społeczeństw a. W szyscy, kom u spraw a wojska na sercu leży zrozum ieć to pow inni. Ju ż w 8 nr. naszego pisma z 10 stycznia b. r. w a rty k u le „ W erb u n ek i ob­

strukcja" w ołaliśm y, że „zm ontow ana m achina" p. S ik o r­

skiego zabagnia spraw ę wojska, — niechaj nadal głos nasz nie będzie już głosom w ołającego na puszczy.

Czuwać należy i działać. — W szędzie gdzie w P o l­

sce czyn pow staje, lub słowo tw órcze pada, zaraz w ślad zjaw iają się szakale na d o b y tk u ty m żerujący. Tw órczy czyn stw orzył L eg jo n y , — przy szli za nim szakale i stw orzyli D epartam ent W ojskow y N.K.N.;"; tw órczym je s t program : L eg jo n y kadram i arm ji, — przyszli sza­

kale i uczynili „m achinę w erbunkow ą" zależną od ok u ­ pantów i pełn iącą służbę p o licyjną; tw órczem słowem jest zasada: w spółdziałanie w w erbunku in icjaty w y spo­

łeczeństw a, —- stw orzono więc zaraz „ogólny nadzór"

nad a g ita cją w erbunkow ą D ep. spr. w e w n ętrzn y ch —po­

zbaw ionego w ojskow ych k o m petencji. I tak już jest na każdym kroku. A le na biernem ty lk o ciele pasożyty się m nożą.

N ie w olno m ilczeć dłużej. W szelkiem i, legalnym i oczyw iście wobec w ładzy polskiej, środkam i dom agać się trzeba norm alnego postaw ienia spraw y organizacji w er­

bunku.

W ojskow y ap arat w erbunkow y stać musi pod roz­

kazam i i w ładzą Rady Stanu, jej wojskowego organu, D epartam entu W ojny, W spółdziałająca z w erbunkiem in ic ja ty w a spoleczoństw a m usi być pod k o n tro lą wypo- '

sażonego w odpow iednie kom petencje Dep. W ojny Rady Stanu. Oto je d y n a droga; takiej dom agać m usi się naród.

Dramat narodów.

R osja-. Otom weszła na nową drogę...

N iech wali się dawna budowa! N iech o d ry w ają się narody! N iech sypią się na m nie g ru zy starego gm achu! N iech z dołu m ęty przynosi fala! N ic już nie zasypie źródła, k tó re dzisiaj w ytrysło!

Niemcy. Oto dochodzę do szczytu...

Podczas w ojny ukończyłem gm ach, k tó ry buduję od wieków! Oto jest z miljonów jed n a istota, która trzym a m iecz zw rócony w k ieru n k u wroga! G dy go opuści, zobaczy św iat now y naród!

Polska'. Otom m iędzy wami...

Czy nie w itanę dzisiaj, kied y glob się pali, po- wstają i giną narody? Czy nie w stanę dzisiaj, aby d u ­ chem swoim własnym zaśw iadczyć, że jestem , oblicze pokazać św iatu? Nie będę, ani tam , by w płom ieniu rew olucji rw ać swe więzy, ani tu, by m iecz całego na­

rodu wziąć we własne ręce i nim w yw alczyć praw o rów nej tobie?

Niemcy. Co szepcesz?

Polska'. Praw da... Głosu m ojego nie słychać...

Nie stał się głos narodu m ego jed n y m głosem , k tó ry b y płynął przeżeranie... U słyszałby go w te d y św iat cały...

H ej, wy głosy polskie! Jaw cie się tu przedemtią!

N iechaj zobaczę praw o wasze, iż nie spływ acie ku m nie, a osobno b ież y c ie na w szystkie strony świata! I z a ła ­ m ujecie się o w ojnę globu, jak szelest zw iędłych liści, iak gw ar u lic y , ja k szum w iatru, ja k pom ruk stada...

Do mnie!

Glos 1: A ustrja nas postaw i na nogi!

Glos 2: N iem cy nas postaw ią na nogi!

Glos 3: K oalicja nas postaw i na nogi!

Polska-. Precz!.. Ja k może stanąć to, co nie is t­

nieje? M usicie zacząć istnieć, aby w zw iązki w chodzić z obcym i. A wy nie istniejecie, dopóki ja z nimi m ó­

wić nie będę...

Głos 4'. N iech żyje w erbunek! W szystko jedno, w czyim rę k u L eg jo n y , byle polska w alczyła dłoń!

Polska'. Szło ku m nie Dziecię moje najdroższe, a ty je odtrącasz od m atki... J u ż podaje mi miecz, a ty stajesz m iędzy nami i m iecza dosięgnąć nie mogę, K om u służysz?

Glos 5: N iech żyje neutralność!

Polska-. Jed en , m iecz w y ciągnięty od ręk i mojej odtrąca, d ru g i chw yta zań, by go w ziem ię zakopać...

O głosy! Dopóki wy będziecie, nie będzie głosu m oje­

go śród narodów... G d y b y nie wy, istn ia łb y już N a­

ród m ieczem ognistym p rz y k ry ty ... O tw arłyby się ź ró ­ dła głębokie, nagrom adzone od wieków... P ły n ąłb y głos mój jak w icher pośród narodów św iata, kreśląc g ra ­ nice na w ieki w olnym dzieciom moim...

Głos 6: Precz z tró jfro n to w ą agitacją! P recz z anarchią! P re cz z socjalizmem!

Polska. Czemu nosisz maskę?

Glos 6: Jak to? Dlaczego?

Polska: Bo głos twój, jak b y nie z ciebie p ły n ął i wywraca spraw y, w polską przechodząc mowę. .

Glos 6: N ie rozum iem .

Polska: N ieraz m nie nie rozum iałeś. T y sam bu­

rzysz p rzym ierza, o których krzyczysz głośno... N ikom u przy m ierze z nam i nie będzie po trzeb n e, dopóki ty j e ­ steś! Sam eś an archistą, bo nie słuchasz w ładzy m ojej,

Ne 14 RZĄD I WOJSKO 7

nasz bratobójczą w alkę z dziećm i m ojem i, k tó re p ie rw ­ sze przyszły do mnie w chw ili zm artw ychw stania i które na równi z inneini objąć chcę rękam i. K iedy naro d y E u ro ­ py w szystkie źródła swoje stopiły w jed e n strum ień, ty wszczynasz bój m iędzy braćm i, abym powstać nie m ogła. Precz!! U ch y liła się maska tw oja i ukazał się napis w y ry ty na tw ojem czole! O niom iejesz, g dy ja wstanę!...

Głos 7'. P re cz z wojną i precz z Tobą!

N iech żyje rewolucja!

Polska-. O błąkany synu mój! Z każdego z w y c ię ­ skiego p rzew rotu, ja w łaśnie pow stać m uszę. Obłąkał cię obcy duch. Ale otw órz oczy i ujrzyj m ur, k tó ry cię na zawsze od niego oddzielił... N ie znasz tajem nicy in n y c h dróg. Zapraw dę, mówię ci, g d y dziś naród za jednym ruszy duchem , stopi się w je d n ą b ry łę , gdy jak o jedna istota stanie wobec obcych, zdobędzie p rz y ­ m ierze, m iecz weźmie w swoje dłonie... B ędzie to rew o ­ lucja rów na tam tej siłą i przem ianą. R ew olucja, która zm ieni życie całego narodu i w szystkich jeg o synów...

W iekow e w alki narodu i w ałki ludu nosi ona i rozw ią­

zuje w sw em łonie, m iecz dzierżąc w dłoni!...

Otom znów sama... P rz y b y w a j duchu narodu!

Duch czynu'. Jestem obecny!...

P rzed pożogą św iata w ołałem , by naród się skupił koło m nie, lecz naród nie słyszał mego głosu. Ale p o ­ wstało zeń źródło, k tó re dotąd płynie...

Polska'. N iech dop ły n ie ku m nie...

Duch czynu-. Podczaś wojny zaw ołałem po raz drugi. O budził się naród, ale nie pow stał cały, by je d ­ no ze m ną stanowić... Z głosu m ego d ru g ie w ytrysło źródło...

Polska'. N iech bieży ku pierw szem u...

Duch czynu-. T eraz zaw ołam po raz trzeci...

Polska-. To ja będę wołać przez Ciebie...

Z CAŁEJ POLSKI.

S p r a w a L e g j o n ó w w obecnym miesiącu liczne przecho­

dziła fazy. Z początkiem miesiąca, gdy powrócił z Wiednia puł­

kownik Szeptycki, rozeszły się wieści z dość kompetentnych źró­

deł że sprawa stoi źle, że nie jest wykluczonem, iż Austrja Le­

gjonów wogóle nie odda. W połowie miesiąca pisma inspirowane przez D. W. N. K. N. zamieściły notatki, że oddanie Legjonów jest kwestją kilku dni, a werbunkowcy rozpuszczali wieści, że już się to stało — i przygotowywali nawet uroczystości z tej okazji. Bez­

pośrednio potem (17 b.m.) przywiózł z powtórnej podróży do Wie­

dnia pułkownik Szeptycki wiadomość, że rząd austrjacki zdecydo­

wał się Legjonów nie oddawać, i że w najbliższych dniach odesłane one zostaną na front galicyjski. Rada Stanu zebrała się Wobec tego 19 b.m. przed południem na nadzwyczajne zebranie i uchwa­

liła wnieść zbiorową swą dymisję „w azie usunięcia Legjonów z kraju i pozbawienia ich charakteru kadrów przyszłej armji, oraz Wogóle W razie jeżeli tioorzenie armji polskiej w myśl postulatów T .R .S.

w najbliższym czasie do skutku doprowadzonem nte będzie”. Ten zdecy­

dowany, męski krok natychmiast niemal wywarł swój skutek. Dnia 21 bm. oświadczono ze strony miarodajnej,,że decyzja Austrji zosta­

ła cofnięta.

Legjony na razie, aż do dalszych decyzji, W kraju pozostają.

Oddanie Legjonów Radzie Stanu dotąd jednak nie nastąpiło — a Wszelkie wieści kolportowane o tem od dnia 22 b. m. są przed­

wczesne.

Sprawa cala weszła Więc na lepszą drogę, a przebieg jej dotychczasowy nadzwyczaj jest znamienny i pouczający. Juk dlu-

I go objawiano tylko gołosłowne życzenia, i czekano decyzji z zewnątrz — najważniejsza dziś w Polsce sprawa wojska była jakgdyby piłką w rękach graczy. Czyn odważiiy natychmiast skie­

rował ją na drogę ku realizacji pomyślnej dla interesów narodu.

Wierzymy, że na tej drodze czynów, stwarzających fakta dokonane Rada Stanu wytrwa a społeczeństwo potrafi ją stanowiskiem swem poprzeć. W ciągu jednego tego dnia powaga Rady Stanu, w narodzie wzrosła ogromnie, co doda jej niechybnie mocy.

I m i e n i n y K o m e n d a n t a obchodziła Warszawa uroczyście, i choć nie tak, jak tego sobie życzyła. Zakazy policyjne stanęły na przeszkodzie, zabraniając tak szerokiego zebrania obywatelskiego w salach redutowych, przgotowanego przez C.K.N. i Ligę kobiet_

jak i ściślejszego zebrania inicjowanego przez grono polityków . różnych kierunków w Resursie obywatelskiej.

W niedzielę 1S b.m odbyły się na polach mokotowskich uro­

czyste ćwiczenia dwu warszawskich batalionów P.O.W., zakończo­

ne defiladą, które przypomniały Komendantowi dawne ćwiczenia strzeleckie we Lwowie i Krakowie, prowadzone przez Śmigłego, Wyrwę, Fleszara czy Brzozę. 19-go rano delegacje pułków legjo- nowycli składały kochanemu swemu organizatoi owi i wodzowi życzenia i podarki. Wieczorem odbyło się prywatne z koniecz­

ności, lecz bardzo liczne, zebranie W hotelu Bristol, pierwsze_jak sam mówił Komendant — zebranie, na którem życzenia odbierał od bliskich mu współpracowników oraz współdziałających obywateli razem wojskowych i cywilnych. Przemawiali liczni przedstawiciele grup, stronnictw i instytucji społecznych, oraz delegaci wszystkich bez wyjątku pułków legjonowycli, którzy jednomyślnie zapewniali go o niezmiennej wierności jego idei. Pismo z entuzjastycznemi słowami uznania dla organizatora polskiego czynu zbrojnego na­

desłał prof. Tadeusz Korzon

W pułkach legjonowycli obchodzono dzień imienin Komen­

danta jak święto, zebraniami, żołnierskiemi biesiadami, ofiarami na cele narodowe. Ze wszystkich stron kraju, a także z Galicji, dochodzą wieści o obchodach, odczytach i uroczystościach.

Niemało do podniosłości nastroju przyczyniło się to, że właśnie 19 stycznia byt dniem stanowczego kroku Rady Stanu w kwestji Legjonów, za których reprezentanta, komendant, twór­

ca ich, a przyszły organizator armji narodowej, musi być uważany.

Z j a z d O g ó l n o k r a j o w y , który zwoiany został na 16 i 17 b.m. odbył się pod protektoratem Dyrektora Departamentu spraw Wewnętrznych Michała Lempickiego. Właściwi organizatorzy zja­

zdu (p. Sikorski) rozsiewali przez biura werbunkowe Wieści, że zadecydować on ma o Werbunku, przedstawić kandydatury na Ko­

misarzy powiatowych R. St. i t. p. Właściwą ich tendecją było tak zjazdem pokierować, by dal on pozór zgody społeczeństwa na ich plany. Chodziło o aprobatę dotychczasowej formy apara­

tu Werbunkowego, o przemycenie opinji, że Rada Stanu mieć bę­

dzie tylko ogólny nadzór nad agitacją werbunkową przez swój Dep. spr. wewn. W tym celu organizowanie zjazdu odbyło się metodami bardzo dziWnemi, lub jeśli kto Woli sprytnemi. Zapra­

szali delegatów wyłącznie werbunkowcy. Gdzie niegdzie dostawa­

li zaproszenia wypełnione z centrali, które wedle uznania swego upoważnieni byli zmieniać lub nie doręczać. Gdzie indziej dosta Wali zaproszenia wprost in blanco. l'o też starali się rozdawać je zupełnie jednostronnie. Tak pomijano z reguły najczynniejszych obywateli, należących do Pomocniczych komitetów wojskowych, stronnictw niepodległościowych, Komitetów i Wydziałów Narodo­

wych, żeby wymienić tylko znany w całym kraju z działalności Wydział Narodowy lubelski—a zapraszano nieraz obywateli zgoła pracą publiczną się nie zajmujących. Faktu tego nie okupi prze- przepraszające wyjaśnienie zamieszczone w pismach, że starano się zebrać na zjeździć reprezentantów całego obozu aktywnego w Polsce, a Wszelkie pod tym względem niedokładności należy wybaczyć. Dlaczego użyto jako organizatorów werbunkowców — a nie Rady Narodowej, która skupia wszystkie bez wyjątku kie­

runki aktywistyczne, i którą jako najwyższy opiniodawczy organ społeczeństwa uznaje chyba nawet i p. Sikorski. Umiejętne osło­

nięcie się autorytetem p. Lempickiego, Dyrektora Dep. spr. wewn.

uniemożliwiło członkom zjazdu jakikolwiek wydatniejszy protest przeciw tym metodom.

Mimo to wszystko jednak nastrój zjazdu byl tego rodzaju, że uniemożliwiał on prz imycanie opinji p. Sikorskiego i L.P.P. Tyl­

ko pokątnie szła agitacja, w ściślej dobranych kółkach, ti.p. na kolacji u p. Sikorskiego, gdzie obrzucano kalumniami obóz niepod­

ległościowy i szerzono potwarze i plotki o komendancie Piłsud­

skim.

Sam Zjazd miał charakter czysto informacyjny. Największe wrażenie wywarło przemówienie Komendanta Piłsudskiego, na te­

mat „Armja narodowa". Sformułował w nieni Komendant te zasa­

dy, które o istocie armji narodowej stanowią: zależność od rządu i ścisła łączność ze społeczeństwem. Dążenie zatem, by Rada Stanu stała się nie już moralnym tylko (jak jest przeważnie do­

tąd I ale faktycznym silnym rządem, oraz Inicjatywa społeczeństwa współdziałająca W tworzeniu armji i utrzymująca z nią ciągły kon-

8 RZĄD I WOJSKO M 14

w Polsce tworzącej swą armję narodową. Dzisiejszy stan rzeczy daleki jest jeszcze od pomyślności. Legjony nie zostały dotąd Kadzie Stanu oddane. Jak długo to nie nastąpi, jak długo aparat werbunkowy nie stoi pod jej rozkazami — Rada Stanu do organi­

zowania armji narodowej przystąpić nie może.

Opinja Zjazdu wyraziła się w rezolucjach postawionych przez członka C.K.N. p. Antoniego Kamieńskiego z Radomskiego.

Brzmią one:

i. Zjazd Ogólnokrajowy zwołany przez Departament Spraw Wewnętrznych Tymczasowe) Rady Stanu w dniach lfi III i 1Z/III r. 1917 Wita Tymczasową Radę Stanu jako zaczątek prawowitego Rrządu Polskiego, składa jej hołd i uznanie, oraz podporządkowu­

je się Jej zarządzeniuin, stwierdzając pozatein, że:

1) Legjony Polskie winny być, jako kadry armji pol­

skiej, jaknajrychlej przejęte przez Radę Stanu i oddane pod zwierzchnictwo polskich władz wojskowych.

2) jakkolwiek narazie możliwym jest jedynie ochotni­

czy Werbunek, to jednak tylko pobór powszechny do Woj­

ska może stworzyć zbrojną siłę polską, odpowiednią do li­

czebności naszego narodu i oczekujących nań zadań, oraz zapawnić mu jego niezależność polityczną,

3j armja polska narodowa Winna być całkowicie uza­

leżniona od władz polskich — zależność jej w czasie obec­

nej wojny od ogólnego kierownictwa armji państw central­

nych nie powinna przekraczać stopnia zależności innych kombatantów,

4) całkowitym majątkiem i skarbowością państwa pol­

skiego zarządzać Winna Tymczasowa Rada Stanu i nie ru­

gując innych dziedzin życia państwowego, w pierwszym rzę­

dzie poświęcić je na potrzeby wojska polskiego,

5) dobrowolne datki i ofiary na rzecz Rządu Polskie­

go mogą być zbierane li tylko przez upoważnione do tego ze strony Tymczasowej Rady Stanu instytucje i osoby,

6) Winny być stworzone Warunki, umożliwiające jak najszybsze uruchomienie przemysłu krajowego, niezbędnego zaró >no dla wojska polskiego, jak i dla ogólnego dobra na­

rodowego,

7) jednolita, państwowa administracja kraju, utrzymu­

jąc ścisły kontakt z organizacjami samorządowemi Winna przejść w ręce społeczeństwa polskiego, Komisarze zaś Tymczasowej Rady Stanu winni być ośrodkiem wytwarzają­

cym silne Władze na prowincji.

II. Nie przesądzając w chwili obecnej granic państwa pol­

skiego, zebrani uważają za najooleśniejszy cios krajanie żywego organizmu i zgodnie z Wolą narodu oraz historycznemi tradycjami domagają się połączenia Litwy z Koroną.

III. Zebrani wyrażają nadzieję, że normalne, odpowiadające Wszystkim potrzebom kraju życie parlamentarne będzie możliwie najszybciej urzeczywistnione.

IV. Zjazd, stojąc na stanowisku, że wojsko narodowe jest najważniejszym czynnikiem tworzącego się Państwa Polskiego — zwraca się z wyrazami czci i hołdu dla dyr. Dep. wojny,Kmdta. Jó­

zefa Piłsudskiego, jako dla ideowego i czynnego twórcy polskiej siły zbrojnej.

1= l

Nietylko w polityce zagranicznej, ale i wewnętrznej naro­

dów europejskich rewolucja rosyjska olbrzymie będzie mieć zna­

czenie. Upada podpora reakcji pruskiej (hakatyzmul tkwiąca w dotychczasowem państwie rosyjskiem (podpora ta była zresztą wzajemną). Objawił się tu jeszcze jeden czynnik pchający silnie W kierunku demokratyzacji całą Europę środkową.

B IC Z .

SŁOWNIK POLITYCZNY.

(Wobec rozgorzałej w Polsce walki politycznej i ciskania sobie przez przeciwników w twarz różnych obcych i niezwykłych wyrażeń, okazuje się potrzeba słownika politycznego, któryby ob­

jaśnia! słowa mniej znane początkującym politykom):

Polityk państwow otw órczy.

Ody ktoś krzyczy, wlepiwszy w ciebie Wzrok jaszczurczy, Milcz warchole, jam działacz jest państwowotwórczy, Oznacza to, że państwo polskie chce powiększyć

— Swą osobą i urząd polski nią upiększyć.

Polski legalizm.

„Polski legalizm musi w duszach ożyć!"

A czy pomagasz waćpan, by go czynnie tworzyć?

„O, ja bez legalizmu dłużej żyć się Wzdragam:

Póki nie ma polskiego — obcemu pomagam".

Niebezpieczna konspiracja.

O niebezpiecznej, tajnej konspiracji

„Polski legalista" mówi nie bez racji, Bo czyż nie podejrzaną jest robota franta, Co niezupełnie z woli płynie okupanta?

P r z y m i e r z e .

Niezupełnie jasne jest słowo przymierze.

Najnowsze zdanie takie: Gdy jeden wciąż bierze, Drugi kłania się pięknie, mówiąc: W ciebie wierzę!

A pierwszy tyle łaskaw, że w skórę nie pierze, Oto Właśnie, panowie, prawdziwe przymierze.

T rójfrontow a agitacja.

Są, co o przymierzu inne mają zdanie.

Dla nich nazwa z nagłówka jest w sam raz, mój panie!

Ze świata.

Rewolucja rosyjska nieobliczalna dziś w skutkach swych dla dziejów Europy, wymaga jednak najbaczniejszej naszej uwagi i usilnego wpatrywania się w te dziedziny polityki, w których dzia­

łać może na nasze losy.

Powstaje przez nią możliwość rychłego pokoju, a zarazem to nieraz przez nas oświetlane niebezpieczeństwo, gdyby on na­

stał, zanim zdobędziemy się na akt zbiorowej woli w czynie poli­

tycznym i wojennym.

Cokolwiekby jeszcze nastąpiło w Rosji (odrywanie się kra­

jów, ruchy społeczne i anarchiczne, nawroty reakcji), wybuch był tak silny, że gruntowna przemiana i rozwój nie jest już w Rosji do powstrzymania. I znowu dla nas pozostających między Niem­

cami dochodzącemi do szczytu zbiorowej woli i organizacji, a Ro­

sją, żywym ruchem odnowicielskitn objętą — tern groźniejsze nie­

bezpieczeństwo zagraża, gdy drogi ku wybuchowi silnej i twórczej woli narodowej nie znajdzieiny.

W. P.

W a r c h o ł y .

Kto obóz solidarny chce z narodu tworzyć, By wolą pod przymierze fundament położyć, Tego nazwą Warchołem. Słusznie ma udrękę:

Przymierze jest, — na własną zawarli je rękę.

A n a r c h i ś c i .

To rzecz oczywista,

Kto o rząd polski Walczy, ten jest anarchista.

A kto cierpliwie łaski z ręki obcej czeka, Politycznie mądrego nosi nazwę człeka.

I słusznie: Anarchja wciąż chce walczyć Wszędy, A mądry potem włazi w zdobyte urzędy...

Cena 20 groszy.