1. Treny Jana Kochanowskiego – charakterystyka gatunku, analiza utworu
a. 1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości Po przeprowadzonej lekcji uczeń:
• zna tren jako jeden z gatunków poezji żałobnej,
• wie, co to jest epitafium,
• zna okoliczności i czas powstania Trenów Jana Kochanowskiego,
• zna tematykę trenów,
• zna Tren VI i Tren VIII oraz fragment Trenu XIX.
ii. b) Umiejętności Uczeń:
• definiuje tren i potrafi wyjaśnić, na czym polega elegijny charakter tego gatunku,
• potrafi wskazać w utworze epitafium,
• analizuje utwór liryczny, opisuje jego tematykę, nastrój i wymowę,
• omawia Treny Jana Kochanowskiego pod kątem ich zgodności z ideami renesansowego humanizmu.
b. 2. Metoda i forma pracy
Wykład: zapoznanie uczniów z gatunkiem trenu i przedstawienie okoliczności powstania Trenów Jana Kochanowskiego.
Metoda praktyczna: analizowanie utworu lirycznego.
c. 3. Środki dydaktyczne
1. Kopie: Trenu VI , Trenu VIII oraz fragmentu Trenu XIX.
2. Słownik terminów literackich.
d. 4. Przebieg lekcji
i. a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel przedstawia tren jako jeden z gatunków poezji żałobnej. Uczniowie czytają definicję ze słownika terminów literackich. Nauczyciel objaśnia, na czym polega elegijny
charakter trenu. Mówi o refleksyjności, smutnym i utrzymanym w powadze stylu oraz o egzystencjalnej i osobistej tematyce trenów.
ii. b) Faza realizacyjna
1. Okoliczności powstania utworu. Nauczyciel opowiada o wstrząsie światopoglądowym, jaki wywołała u poety śmierć jego maleńkiej córki. Uczniowie próbują myśleć
empatycznie – nazywają uczucia, jakie mogły rodzić się w duszy autora Psałterza Dawidów po stracie ukochanego dziecka.
2. Lektura wybranych trenów i wspólna analiza tekstu. Uczniowie opisują uczucia podmiotu lirycznego. Nauczyciel zadaje pytanie: Kto w wysłuchanych fragmentach jawi się jako główna postać utworu? Uczniowie uzasadniają swoje odpowiedzi, przywołując odpowiednie fragmenty tekstu.
3. Do kogo porównuje swoją córkę Kochanowski w Trenie VI – dlaczego jest to sprzeczne z poetyką renesansową? Nauczyciel głośno się zastanawia, czy rozpacz i kryzys światopoglądowy, który ogarnął poetę po śmierci dziecka, były zgodne z renesansową wiarą w siły i rozum człowieka, które są w stanie pokonać wszystkie przeciwności losu.
4. Lektura i wspólna analiza fragmentu Trenu XIX. W jakich myślach i słowach podmiot liryczny odnajduje emocjonalną równowagę?
iii. c) Faza podsumowująca
Porównanie natężenia emocjonalnego determinowanego żalem, smutkiem i skargą, które kształtuje wymowę Trenu VI i Trenu VIII ze spokojem snu w Trenie XIX. Uczniowie po raz drugi ćwiczą swoje zdolności empatyczne, próbując zrozumieć bieg myśli poety, który w bólu i poczuciu wielkiej straty odnalazł światopoglądową i emocjonalną równowagę.
e. 5. Bibliografia
1. Kochanowski J., Poezje, Czytelnik, Warszawa 1998.
2. Literatura polska, pod red. J. Krzyżanowskiego i C. Hernasa, PWN, Warszawa 1985.
3. Słownik terminów literackich, pod red. J Sławińskiego, Ossolineum, Wrocław 2000.
f. 6. Załączniki
i. a) Zadanie domowe
Przeczytaj wybrany Tren Jana Kochanowskiego i przygotuj dłuższą wypowiedź na jego temat.
g. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
h. 8. Uwagi do scenariusza
Treny uważane są za najdojrzalsze artystycznie utwory w dorobku Jana Kochanowskiego.
Celem niniejszej lekcji jest rozbudzić wrażliwość uczniów na problemy uniwersalne, a analiza arcydzieła polskiego renesansu jest po temu doskonałą okazją.
