Typologia litostratygraficzna osadów plejstoceńskich w północnej Pobrzeża Szczecińskiego

Kwartalnik Geologiczny. t. 25. nr I. 1981 r .• p. 131 -146

U KD 552.517.08: 55 I. 791.022.4): 168.2(438.25 Póbrzeże Szczecińskie)

Roman RACINOWSKI. Alfreda SOCHAN

Typologia litostratygraficzna osadów plejstoceńskich w północnej

Pobrzeża Szczecińskiego

,. .

CZęSCl

Autorzy podjęli kolejną próbę wykorzystania metody taksonomii dendrytowej dla systematyzacji rezultatów standardowych badań litologiczno-petrograficznych.Pozwala ona bowiem w sposób szybki i prosty uzasadnić charakter powiązań litostratygraficznych osadów plejstoceńskich.

Stwierdzono. że taksonomiczne uporządkowanie rezultatów badań uziarnienia pomocne jest przy ustalaniu genezy osadów. natomiast analogiczna taksonomia składu petrograficznego żwirów różnicuje materiał pod względem wiekowym. Uporządkowanie taksonomiczne składu minerałów ciężkich uwy- pukla odrębności facjalne niezależnie od wieku i ich genezy.

Zastosowana metoda pozwoliła w obrębie badanego obszaru na wydzielenie dwóch różnowie­

kowych poziomów. Poziom starszy. zwiąZany z osadami zlodowacenia po/udniowopolskiego i inter- glacjału mazowieckiego. oraz poziom młodszy reprezentowany przez utwory zlodowacenia środkowo­

i północnopolskiego.

WSTĘP

Dzięki uprzejmości Instytutu Geologicznego autorzy mieli możność przebada- nia pod względem litologiczno-petrograficznym sześciu profili wiertniczych usytuo- wanych w północnej części Pobrzeża Szczecińskiego (fig. l). Profil Dreżewo (fig.

2A) znajduje się w obrębie wysoczyzny moreny. dennej, położonej na północno­

-wschodnim skrzydle antykliny Kamienia Pomorskiego. Przewiercono w nim osady wypełniające kopalną dolinę o założeniach przedczwartorzędowych. Profil Pobierowo (fig. 2B) zlokalizowany jest na obszarze wysoczyzny moreny dennej

znajdującej się w obrębie antykliny Kamienia Pomorskiego. Wiercenie przebija stok starej wysoczyzny o założeniach przedczwartorzędowych. Profil SamIino (fig. 2C) usytuowany jest na wysoczyźnie moreny dennej leżącej w południowo­

-wschodniej części skrzydła antykliny Kamienia Pomorskiego. Wiercenie zagłębia się w kopalną dolinę o założeniach najprawdopodobniej przedczwartorzędowych.

Profil Międzywodzie (fig. 20) znajduje się na mien;ei odcinającej bramę Dziwny od Bałtyku. Wiercenie przebija. osady starej wysOCzyzny plejstoceńskiej leżącej

132 Roman Racinowski, Alfreda Sochan

..

o

Fig. l. Rozmieszi:zenie analizowanych profilów· geologicznych . Location of the analysed geological sections .

· pO zachodniej strony antykliny Kamienia Pomorskiego. Profil Woli li (fig. 2E).

· leży w obrębie tarasu akumulacyjnego Dziwny. Wiercenie zagłębia się w osady

wypełniające zachodnią część kopalnej doliny usytuowanej w synklinie Wisełki.

Profil Grodno (fig. 2F, 4) położony jest na wysoczyźnie kemowej w synklinie Wi-:-

sdkl. . . . .

. Szczegąłowewyniki badań laboratoryjnych znajdują się w arc;:hiwum Instytutu Geologicznego (R. Racinowski, A. Sochan, 1976-1978; A. Sochan, 1974) oraz w odrębnym opracowaniu autorów (R. Racinowski, A. Sochan, praca w druku) ..

W niniejszym artykule autorzy ograniczają się do podania syntetycznej charak-

· terystyki litostratygraficznej osadów plejstoceńskich opartej .na litologiczno-petro- ..

graficznych badaniach standardowych z wykorzystaniem taksonomii dendrytowej ..

:

..

. METODA BADAŃ

Próbki pobrane w sposób punktowy, rżadziej bruzdowy, poddane zostały

· laboratoryjnym badaniom standardowym (J. Rzechowski, '1971, 1977). Analizo- wano uziarnienie, skład petrograficzny żwirów frakcji 10,0-5;0 mm, skład mine-

rałów ciężkich we' frakcji 0,25 - O, 1 mm, w odniesieni u do całej masy osadu,określo-. ny w milipromilach; Fragmentarycżnie przebadano skład mineralny i obtoczenie

ziarn kwarcu we frakcji .1,0-0,5 mm. . .

~a podstawie zmiennościuziarnienia osadów w profilu pionowym wydzielono rózrie genetycznie kompleksy osadów. Określając ich pochodzenie nawiązywano

do istn:ieją~ych rezultatów badań laboratoryjnych . materiału. tworzącego· jedno,-'

· \znacz~ie okreś!one formy terenu zw~~a:ne z akum.ulacją plejstoceńską . . . : Wiek osadow ustalonogeneralme na podstaWie anahzyskładu petrograficz~'

nego frakcji 10,0-5,0 mm. Wydzielono poziom dolny, który niożna by wiązać

ze zlodowaceniem południowopolskiIil i iQtergłacjałem mą.zowieckim,. oraz poziom

· .górny odpowiadający ogólnie zlodowaceniu środkowo-. i północnopolskie'mu.

. (

., '

A

y I/1D

8D I

8D

...

'

.. ...

_y

1/8

!OD

." ^{.. ..}

tlD

;tt~~~~1

^\

^•

^1/7

120

22D

m m B

ppt npm

D 1!.!Il.~.mI'lom I:~

ID "' _ _ - D, 20 - -- - --11

['1",.

^~ę.

30

1'-,,.'

^"l-

'I) •

· :I~~" .. '.

^-24

50 : . ' , ' .

· ':"', ~ 1--1''''''''-'"' SD : : : : :

-- --

70 ':: , :

SD ~-.• : . . .

--:--- 76 go

100

c

m m

P"b _ _ ~

n:

F=łi'li"iiliii

2D •

30

.

•

'" · .

50

9D

1001==::::::::1

QI ^{~ 3/6}

~ 315

J

D

m m

PPJ~P.""'_ .. npm

SD :::::: :::

, ... .

60 ~~~~in~i -63

m m F

PPh _ = _ pm

: f ;;~ł1~~:

3D :::::::::

...

4D ~~~ ii i!!!

SD ::::: ::::

: :::::::: -3 SD ~~t.~~;

':". ;", :':' -ID 7D . . . . ..

60 . . . 28

• :~ ::1·. 34 go . '.' .. ;:" .; L.,.

2 100 '1:Jo 110 .!-__ ⁽¹ 55

WIEI PRÓBKI

Oh Q~ ^04/3

QP!

-

^{~ ~/2 I-}

~ 4/1

J

WI~PRÓlKI

QP' ^{O 5/3}

QriI ^{~ 5/2}

I-~

~ sn

K

WIE~ PRÓBKI

.A. ~

Qł ,D 615

~ ^6/4

QP!

g

_"6i3

Q~-3 'f 6/2

:

⁶¹¹

Qt ^l61t

•

^611,

~,

1I1I111I1!1II1.4

~5 ~

1-'-16 _.- EJI]7

, 1~----r8

--- 1 ... -...

^{1 S}

t-~--Ill ~

...

V:"-\~ 12

........ f·~~~itl13

r;::::;-::q 14 ł::::!...:::::.

Fr.fiT:Ii1 5

~1.

I,," 1~1116

~17

~18,

1~~~lls

. a

^2O

f::;;;::~I21

l ! '!...!22

8

²³

~z.+

~25

IHWM26

Fig. 2. UproszcZone profile geologiCzne otworów wiertni~ch Dreżewo (A),'Pobierowo'(B), SamIino'

(C), Międzywodzie (D), Wolin (E) i Grodno (F) ,

" Simplified geological sections oC rocks in boreholes Dreżewo(A), Pobierowo (B), SamIino (C), Między-

wodzie (D), Wolin (E), and, Grodno (I') , . . " '

j - jura; K -'"kreda; TrAt - 'trzeci~, mioceą; ,~,' - zlooowaci:nie Potudniowopolskie;\ ~-:i ::. interglacjał ll1lQ:owiecki; ,~ . .,.. zlodowacenie środkowopolskie:,

Q: -

zlodowacenie północnopolskie " ' l - piaszczyste utwory wydmowe; 2 - piaszczyste ut~ory tarasu akumulacyjnego; 3 - piaszczysto-pylaste utwory ablacyjne; 4 - deluwia gliniaste; u t w o r y fi u w i a l n e: 5 - piaszczyste, 6 - piaszczysto-pylaste; utwory I i m n o g I a cj a I n e: 7 - piaszczyste, 8 - piaszczysto-pylaste, 9 - gliniasto-piaszczyste, 10 - gliniasto-pylaste, li - gliniaste; utwory fluwioglacjalne: 12 - piilszczysto-żwirowe, 13 - piaszczyste; 14 - zwietrze- lina gliny zwałowej; 15 - glina zwałowa; 16 - residuum kamienisto-żwii-ó.we; "p o r w a k" trzeciorz~owy: 17 - piaszczysto-pylasty, 18 - g1iniasto-pylasty, 19 - gliniasty; 20 - wapienno-marglisty "porwak" kredowy; 21 - zwie- trzelina kredowa z materiałem plejst0ce6skim; 22 - mioce6skie utwory piaszczyste'i mułkowate; 23 - mułowce;

24 - mułowce przewarstwione marglami; 25 - iłowce przewarstwione mułowcami; 26, - margle

J - Jurassic; K - Cretaceous; Tr.; - Tęrtiary, Mioccne; ,O;' - Soutb-Polisb Glaciation; Q;-3 - Masoviali Interglaciał ; 0:'- Mid-Polisb Glaciatioli; Q~' - Nortb-Pi>lisb Glaciation '

l - Slindy dune deposits; 2 - sandy accumliJationał terrace deposits; 3 - sandy-silty abla,tionał deposits; 4 - loamy deluvia; fluviill deposits: 5 - sandy, 6 - sandy-silty; limnoglacial deposits: 7 - sandy, 8 - salidy-silty, 9 - loamy-sandy, 10 - loamy-silty, li - loamy; fi u v i o g la c i a I d e p o s it s: 12 - sandy-gravel, 13 - sandy; 14 - regolitb of tilł; 15 - tilł; 16 - bouldcr-gravel residuum; Tertiary "e x o t i c":, 17 - sandy-silty, 18 - loamy-silty, 19 - loamy; 20 - limestone-marly CretaceOus "cxotic"; 21 - Cretaceous re- golitb witb PIcistocene mateńał ;22 - sandy and silty Miocene deposits; 23 "-siltstoncs; -24 - siltstone inter- calated witb marls; 25 - claystones intercalated witb siltstoncs; 26 - marls '

.... ~

134 Roman Racinowski. Alfreda Sochan

Wiek osadów ujęto tylko w ramy glacjałów i interglacjałów uznając, że na obec- nym etapie rozpoznania brak jest litologiczno-petrograficznych podstaw do prze- . prowadzenia b~lrdziej szczegółowej stratyfikacji utworów plejstoceńskich.

Podczas wstępnej klasyfikacji genetyczno-wiekowej osadów brano również

pod uwagę opis wierceń oraz prawdopodobne usytuowanie paleomorfologiczne danego profilu badawczego. Na podstawie przeprowadzonej analizy uznano,że występujące w niektórych profilach przewarstwienia ilasto-pylaste z dużą domieszką części roślinnych typu lignitu uważać można za "porwaki" materiału trzeciorzędo­

wego·(miocen). "Porwaki" te arbitralnie związano z procesami, jakie zachodziły

podczas zlodowacenia środkowopolskiego. .

W badanym materiale wydzielono następujące grupy genetyczne osadów:

gliny zwałowe: piaszczysto-pylaste i gliniaste utwory limnoglacjalne: piaszczysto-

-żwirowe osady fluwioglacjalne: "porwaki" materiału trzeciorzędowego: piaszczys- . te osady fluwialne: inne utwory plejstoceńskie (deluwialno-koluwialne. zwietrze-

linowe. powierzchniowe pokrywy ablacyjne).

l[

I

Fig. 3. Uproszczony obraz typowych wartości standardowych badań laboratoryjnych Simplitied image of typical values ohtained in the course of standard lahoratory tests

I - uziarnienie w .... wag .. 1-6 - frukcje w mm: I - poni1.:.i !UH: 2 - 0.05-0.01: 3 - 0.1-!1.05: 4 - 0.25- 0.1: 5 - 0.5 -0.25: 6 - powyżej 0.5: II ..;. sklad pelrograficzny frakcji 10 - 5 mm w",; ilościowych. I --6 - skład­

niki: I - kwarc. 2 - skaly krystaliczne. 3 - pi'lskowce północne. 4 - luph pólnocne. S - wapienie i d"lomily palcol<liczne. I> - skladniki lokalne: III -- sklad mineralów ci~żkich we frakcji 0.25 -0.1 mm w milipromilach wagowych w odniesieniu do masy calego osadu. 1-2 - mineraly: I - n;eprzczroczys!e. 2 - przezroczyste: sym- hole i numery próbek zgodne z lig. 2

I - grani"allon in weighl ... 1-6 - fraclions in mm: I - below 0.01. 2 - 0.05-0.01. 3 - O.I-O.OS. 4 - . (1.25 -0.1. 5 - 0.5 -0.25. 6 - overO.5: II - pclrtlgraphic composilion of Ihe 10 - 5 mm fraclion in weighl ... I -6 - components: I - Ijuartz. 2 - cryslalline rllCks. 3 - northern sandslones. 4 - norlhern shales. 5 - Paleozoic li- mes\nnes and dolomiles. 6 - local components: III - com posili on ofhc-oI\'y minerais in IheO.25-0.1 mm fraclion in weighl millipromillcs in relalion lo Ihe ma" ol' Ihe whole deposil. I:'" 2 - minerais : I - opaque. 2 - Ir'dns- lucent: symhols and numbers of sampies as given in Fig. 2

Topologia litostratygraficzna osadów plejstoceńskich 135 Dla wydzielonych w poszczególnych profilach różnych genetycznie i wiekowo

kompl~ksów ustalono "typowe" wyniki badań laboratoryjnych. Są to średnie

arytmetyczne wartości, jakie występują w największym przelocie warstwy (w za;, kresie uziarnienia) lub największej liczbie analiz (wyniki pozostałych badań labora- toryjnych). "Typowe" wyniki badań litologiczno-petrograficznych przedstawiono w formie uproszczonej na fig. 3. W danym przedziale wiekowym kompleksy osadów zestawiono odrębnie dla różnych genetycznie utworów. .

Wyniki .. typowe" usystematyzowano za pomocą uporzqdkowania dendryto- wego stanowiącego kombil1acj~ metody Perkala, SLeinhausa. Uemianowskiego i Czekanowskiego(J. Perkal, 1967). Sposób ten z powodzeniem stosowany był już

przez autorów w badaniach litologicznych (R. Racinowski, 1974; R. Racinowski, A. Sochan, 1978; W. Iłaczewski, R. Racinowski, 1979).

Opracowanie taksonomiczne przeprowadzono następująco. Poszczególne klasy (frakcje) zestawiono przede wszystkim w uporządkowane szeregi - od wartości najniższych do najwyższych. Dla szeregów tych wyznaczono medianę oraz charak- terystyczny dla niej przedział ufności przy poziomie 0,05 (I.P. Aszmarin i in., 1971).

W ten sposób wszystkie szeregi podzielone zostały na trzy części: środkową -

nawiązującą do mediany i dwie skrajne - odbiegające dodatnio i ujemnie od

przedziału ufności mediany.

Następnie wykazano, w jakim stopniu nakładają się wzajemnie cechy wspólne we wszystkich kompleksach osadów. Opierając się na liczbach cech wspólnych.

wyliczono odległości (dij) między poszczególnymi kompleksami:

d = . aj+aⁱ

.Ii 2c

Ij

aj' aj - liczba cech w kompleksie o numeracji i oraz j; ^{cij -} liczba wspólnych

. cech dla stanowisk o numeracji i orazI Uzyskane rezultaty wpisane zostały w dia-

gram odległości, na podstawie którego sformowa!1o dendryty taksonomiczne.

Taksonomię uziarnienia przeprowadzono na podstawie uporządkowanych

szeregów następujących frakcji: powyżej 0,5 mm; 0,5-0,25 mm; 0,25-0,1 mm;

0.1-0,05 mm; 0,05-0,01 mm; poniżej 0,01 mm. Maksymalna liczba wspólnie

pokrywających się cech wynosiła 6. Dla szeregu o liczebności 47 przedział ufności

dla mediany. położony był między 17 a 31 wyrazem szeregu.

Taksonomię składu petrograficznego frakcji 10,0 - 5,0 mm ustalono w oparciu o uporządkowane szeregi następujących klas petrograficznych: żwiry skał krysta- licznych; żwiry paleozoicznych wapieni i dolomitów; żwiry łupków północnych;

żwiry piaskowców północnych; żwiry kwarcowe; żwiry skał lokalnych. Liczba wspólnie pokrywających się cech wynosiła 6. Szereg złożony był z 26 wyrazów.

Przedział ufności dla mediany wyznaczony został przez 8 i 19 wyraz szeregu.

Taksonomię składu minerałów ciężkich we frakcji 0,25-0,1 mm oparto na

uporządkowanych szeregach złożonych z następujących grup mineralnych (okre"

ślonych w promilach wagowych): minerały nieprzezroczyste ; glaukonit; amfibole;

biotyt, chloryt, muskowit; cyrkon, rutyl; epidot; granat. Liczba wspólnie pokrywa-

jących się cech wynosiła 7. Szereg złożony był z 45 wyrazów, a przedział ufności

dla mediany położony był między 16 a 30 wyrazem.

Na podstawie przedstawionego wyżej sposobu przeprowadzono również próbę źbiorcżej taksonomii litologicznej badanych osadów. Dane wyjściowe wzbogacono dodatkowo informacjami o składzie mineralnym i obtoczeniu ziarn kwarcu we frakcji 1,0-0,5 mm. Ze względu na fakt, że niektóre kompleksy osadów nie mogły być badane w pełnym zakresie analiz standardowych (np. ze względu na brak w osadzie frakcji 10,0 - 5,0 mm lub 1,0 -0,5 mm), odległości -międż1'Poszczególnymi

kompleksami osadów określolJe są z niejednakową dokładnością.

136 Roman Racinowski, Alfreda SoChan

'LITOSTRATYGRAFIC::ZNE POWIĄZANIA MIĘDZY KOMPLEKSAMI OSADÓW .

. .

Ustalenie pow~ązań między kompleksami osadów przeprowadzono za pomocą

taksonomii dendrytowej typowych wyników analiz uziarnienia, składu petrograficz- . n~go frakcji 10,0 - 5,0 mm, minerałów ciężkich frakcji 0,25 - 0.1 mm oraz zesta-

wienia zbiorczego· wszystkich przeprowad~onych badań .

. UZIARNIENIE

Dendryt złożony jest zasadniczo z dwóch częśCi (fig. 4) prawej i lewej. Gałąź prąwa skl,lpia przede wszystkim, niezależnie od wieku. osady uformowane w wy- niku beipośredniejakumulacji lodowca (gliny zwałowe). Odchodzi od niej ramię·

. zawieraj~ce obok osadów glacjalnych również . ich deluwia. pokrywowe osady ablacyjne, utwory limnoglacjalne i "porwaki" trzeciorzędowe. Układ taki wskazuje na złożony charakter glin zwałowych. mającyćh wyraźne powiążaniaz podłożeni trzeciorzędowym on\z sedymentacją· w warunk~ch suhakwalnych. .

211 1'"

212

4/1

513

215 4/2

3H5

"

1/12 2J6 315

'og.!;

317

2/6)1

"

~ 1110

\S

6/1 , '19.4

Fig. 4. Taksonomiczny dendryt kompleksów osadów plejstoceńskich ułożony na podst~wie .:typowego ':

uziarnienia . . .

Taxonomicai dendrite ol' complexes ol' Pleistoceile deposits, arranged wit h reference to "typical" granula- tion

Fig. 5. Taksonomiczny dendryt kompleksów osadów plejstoceńskich ułożony na podstawie ,;typo- wego" składu petrograficznego frakcji 10-5 mm fraction

Taxonomical dendrite of complexes of Pleistocene deposits. arranged with reference to "typical" petro- graphic composition of the 10-5 m m ' .

Symbole i numery próbek zgodne z fig.· 2; obOk oSi wpisano odległości (d"l między kompleksami osadów S) mho" and numbers of sampIes as given in Hl!. 2; dblanc':, belween individual c<lInpkxes of depusils (dlj)

are given along the axis .

Typologia litostratygraficznll osadów plejstoceńskich. 137

Lewa gałąź dendrytu grupuje zasadniczo osady powstałe w wodnym środowisku sedymentacyjnym. W dolnej części gałęzi skupione są początkowo utwory limno- glacjalne wraz ze zbliżonymi do nich pod względem uziarnienia glinami zwałowymi

i ich deluwiami oraz drobno~iarniste osady Jluwialne. W górnej części tej gałęzi następuje rozwidlenie, w którym skupione są ·osady fluwioglacjalne. W lewej gałęzi

dendrytu również nie można dopatrzyć się uporządkowania materiału pod wzglę-

dem stratygraficznym.' . -

Z prezentowanego dendrytu wynika, że uziarnienie osadów iN sposób wyraźny

pozwala· na rozróżnienie utworów pod względem ich genezy, natom:iast trudno

zauważyć odrębności· wiekowe poszczególnych kompleksów osadów. Zwraca

uwagę d,Uża jednorodność analogicznych gerietycznie kompleksów ze wszystkich profili wiertniczych. Świadczy to o małym zróżnicowaniu facjalnym - w skali regionu- środowisk sedymentacyjnych, w których tworzyły się osady plejsto-

ceńskie,

. SKŁAD PETROGRAFICZNY

. .

Podstawowy szkielet dendrytu ograniczony jest dwiema skrajnie położonymi·

pionowymi gałęziami (fig. 5). Część prawa dendrytu obejmuje wszystkie osady wieku pOłudniowopolskiego : gliny zwałowe i utwory fluwioglacjalne oraz dodat-

.. kowo te kompleksy osadów młodszych, w których wystepował 7\~'ietrza]y materiał

żwirowy. Część lewa natomiast, obejmująca dwie pionowe gałęzie, skupia utwory wieku środkowopolskiego i północnopolskiego. Skrajnie lewa gałąź wydaje się. charakterystyczna dla glin zwałowych, natomiast pionowa gałąź . wewnętrzna ioś pozioma właściwa dla materiału fluwioglacjalnego i limnoglacjalnego. .

Uporządkowanie rezultatów analiz składu petrograticznego Leslawione w for- mie dendrytu wskazuje na występowanie dwóch odrębnych litologicznie poziomów osadów plejstoceńskich. Poziom dolny (starszy) odpowiada utworom południowo­

polskim, natomiast poziom górny (młodszy} przypiJać można osadom młodszym.

Zrótnicowanie to jest niezależQe od genezy osadów. Zasady tej nie można sto-

sować jednak do przypowie'rzchniowych, zwietrzałych osadów naj młodszego . zlodowacenia.

MINERAŁY CIĘŻKIE

Taksonomia "typowych" rezultatów analiz składu minerałów ciężkich przed~

stawiona została wformie dendrytu na fig. 6. Otrzymane zestawienie trudne jest do jednoznacznej interpretacji. Następuje tu bowiem przemiesżanieutworów różnej

genezy i wieku, co świadczy z jednej strony o dużej jednorodności osadów plej-

stoceńskich, z drugiej zaś o odrębnościach facjalnych analogicznych genetycznie osadów oraz o ich związkach· z materiałem wyjściowym. .

W dendrycie wyróżnić można trzy części. W lewej części dolnej grupują się osady z małymi udziałami minerałów ciężkich, w prawej górnej - utwory z podwyższoną

(w stosunku do przeciętnej) masą minerałów ciężkich.

ZBIORCZY DENDRYT TAKSONOMICZNY

Na podstawie i"eżultatów analiz' uziarnienia, składu petrograficznego i mine-

rałów ciężkich oraz dodatkowo (nie omówionych tu) wynjJ<:ów badań składu mi- neralnego i óbtoczenia ziarn kwarcu we frakcji 1,0 - 0,5 mm przeprowadzono

próbę zbiorczej taksonomii litologicznej osadów plejstoceńskich (fig. 7).

. W dendrycie zaznacza się zróżnicowanie osadów przede wszystkim ze względu

na genezę. a dopiero dalej ze względu na wiek, Środkową część dendrytu zajml:l~ ,

, . , ~,

1-._-_ .... _--.-.. _

138 Roman Racinowski. Alfreda Socha n

,. 1/2

2/2

"

" ^{\I 3/6}

5/2 1/'6

"

.3 " ^,,,,- " ^{313 1/.5}

'.

^{4/3 " 4 ,}

" _3/9

\I

'/7 1/8

" _&/6 '"

211 3/7 2/3 '110

u u

u u 2/6-

1/14 311 Fig.7

Fig. 6. Taksonomiczny dendryt kompleksów osadów plejstoceńskich ułożony na podstawie "typowego"

składu minerałów ciężkich we frakcji 0.25 -0.1 mm

Taxonomical dendrite of complexes of Pleistocene deposits. arranged with reference to "typical" com- position of heavv mineraIs in the 0.25 - 0.1 mm fraction

Ohjaśnienia jak na fig. 5 Explanations as given in Fig. 5.

Fig. 7. Zbiorczy taksonomiczny dendryt kompleksów osadów plejstoceńskich ułożony na podstawie

"typowych" wartości standardowych badań laboratoryjnych

Summative taxonomical dendrite of complexes of P1eistocene deposits. arranges with reference to "typi- caI" values obtained in the cours of standard laboratorY tests

Ohjaśnicnia jak na fig. 5 Explanulinns as given in Fig. :'

;

kompleksy gliny zwałowej. Gliny południowopolskie mają centralne położenie

i obramowane są przez gliny zlodowaceń młodszych. Główna gałąź pozioma glin

zwałowych skupia kompleksy wykształcone w facji subakwalnej i wytopiskowej (\/1. 1/3. 1/4. 1/5. 2/6, 3/3. 4/1. 4/3). Znajduje się tu również kompleks 1/9, który stanowi deluwialno-koluwialne przewarstwienie wśród osadów interglacjału

mazowieckiego. Wyżej połoźonesą pozostałe gliny zwałowe uformowane w facji bazalnej (l/13, 1/16. 2/2, 3/6, 5/2). Wart9 zwórcić uwagę na lokalny charakter gliny zwałowej z Grodna (6/1), która jako jedyna wykazuje powiązanie genetyczne i wiekowe z innymi osadami tego wiercenia.

Poniżej glin zwałowych grupują się w dendrycie osady różne genetycznie i wie- kowo. Są to zwietrzałe gliny zwałoWe i powierzchniowe pokrywy ablacyjne Ckom-

Typologia litostratygraficzna osad6w plejstoceńskich 139 pleks 2/6", 6i6), interglacjalne utwory fluwiaine uformowane w śrooowisku wód wolno płynących (1/8, 1/10), typowe osady.limnoglacjalne (l/14, 3/1) oraz po- zostające w bliskiej odległoŚci od tych ostatnich "porwaki" materiału trzecio-

rzędowego (2/3, 3/7).

Pionowe gałęzie dendrytu położone powyżej osi glin zwałowych skupiają różno­

wiekowe osady utworzone· w warunkach wodnych. Prawa gałąź charakteryzuje osady limnoglacjalne powstałe w ruchliwym zbiorniku wodnym, w strefie topnie-

jących brył martwego lodu (1/2, 1/4, 2/5, 3/2). Jest to więc materiał zbliżony do obserwowanego w dolnych częściach form kemowych.

. . Środkowa gałąź grupuje ponad glinami zwałowymi osady limnoglacjalne, utworzone w mało ruchliwym środowisku wodnym 0/6. 1/15, 3/8). piaszczysty

"porwak" trzeciorzędowy (1/11) oraz zwietrzałe osady pokrywy ablacyjnej 0/17).

Lewa część dendrytu ma poligenetyczny charakter. Początkowo znajdują się

. tu osady limnoglacjalne powstałe w mało ruchliwym środowisku wodnym (1/12, .2/4. 5/1). nawiązujące do materiału z dolnych części' form kemowych. Dalej na-

stępuje odgałęzienie skupiające typowe utwory fluwioglacjalne utworzone w wa- runkach szybko płynących wód nasyconych materiałem mineralnym (kompleksy 2/1, 3/5, 4/2, 5/3, 6/1 ", 6/3, 6/5). Warto zwrócić uwagę, że materiał fluwio- glacjalny kompleksu 1/7 odbiega od tej osi i usytuowany jest w sąsiedztwie glin

zwałowych. •

Osady fluwioglacjalne wiążą się z interglacjalnymi utworami fluwialnymi

powstałymi w wodach szybko płynących (kompleksy 6/2, 6/4).

Przedstawiona wyżej zbiorcza taksonomia dendrytowa wskazuje, że na obszarze

północnej części Pobrzeża Szczecińskiego występuje wyraźne powiązanie między różnymi genetycmie i wiekowo kompleksami osadów. Gliny zwałowe wiążą się

z osadami,limnoglacjalnymi, te zaś ,z "porwakami trzeciorzędowymi", utworami fluwioglacjalnymi, pokrywami ablacyjnymi i zwietrzelinowymi. Ponadto osady limnoglacjalne przechodzą konsekwentnie w utwory fluwioglacjalne. Układ' taki wskazuje na bardzo poważną rolę zbiorników wodnych i wód wolno płynących

w okresach formowania się glin zwałowych.

Jeszcze raz podkreślić należy, że zbiorczy dendryt nie pozwala jednoznacznie

rozróżnić osadów pod względem wieku. Obserwuje się jednak, że osady poziomu starszego (zlodowacenie południowopolskie i interglacjał ~azowiecki) mają ten-

dencję do koncentrowania się w zwartym polu. Utwory poziomu młodszego wy-

kazują większe rozproszenie i nie można się tu dopatrzyć odrębności między ma-

teriałemwieku środkowo- i p6łnocnopolskiego. .

INTERPRETACJA LITO STRATYGRAFICZNA BADANEGO

. MATERIAŁU .

W analizowanych profilach wiertniczych usytuowanych w północnej CZęSCl Pobrzeża Szczecińskiego osady plejstoceńskie leżą na zróżnicowanym wiekowo i petrograficznie starszym podłożu. Mogą to być jurajskie mułowce i iłowce (profile

Dreżewo, Samlino, Międzywodzie), margle kredowe (Wolin, Grodno), mioceńskie

utwory piaszczysto-mułkowe (Pobierowo).

Ponieważ badaniami litologiczno-petrograficznymi objęto tylko przypadkowe odcinki osadów plejstoceńskich, trudno jest wyczerpująco i jednoznacznie wnio-

skować o rytmach (cyklach) sedymentacyjno-wiekowych tego materiału na terenie

Pobrzeża Szczecińskiego. Poniższe ,uwagi stanowią jedynie próbę interpretacji .litostratygraficznej, która w miarę przybywania nowych materiałów faktograficz-

nych stanie się bardziej szczegółowa.

140 Roman Racinowski. ^{. '} Alf~

.

Sochan ZLODOWACENIE POŁUDNIOWOPOLSKIE .

Utwory tego wieku występują w trzech profilach wiertniczych, gdzie osiągają następujące miąższości: Dreżewo - 88 m" Grodno - 20 m, Samlino - 20 in, Osady zlodowacenia południowopolskięgo podścielone mogą być materiałem piaszczysto-'żwirowym lub. przemieszanymi rezyduami czwartorzędoWymi ze stąr;;.

szą żwietrzeliną podłoża (Dreżewo, Grodno). . ".

Właściwe osady lodowcowe wykształcone są

w

postaci kilku poziomów' 8Iin . . zwałowych (fig. 2A - C) przedzielonych osadami limno- i fluwioglacjalnymi. Gliny .

te. formowały się w warunkach lądowych w facji wytopiskowej (me/t-out till) i spły-:

wowej (jlow till), ja~ma to miejsce w profilu Samlino i Grodno, lub tworzyły się

w warunkach subakwalnych -:- profil Dreżewo (por. E. Drozdowski, 1974; E.B. Evensoni in., 1977). Dotychcz~owa interPretacja profili wiertniczych na Pomorzu Zachodnim (lip. E. Dobracka i in., 1977 ;K. Kopczyńska-Żandarska. 1970), oparta na przesłankach litologiczno-paleomorfologicznych; aakł~dała znacznie mniejszą miąższość osadów wieku południowopolskiego. Górne warstwy glin ,zwałowych

i przewarstwiające je osady limnoglacjalne traktowane były jako "bloki"4eluwialno- -koluwialne redeponowane.z wysoczyzn w obręb dolin odgrzębanych w czasie' .

interglacjału mazowieckiego. , . ; ....

Miąższość .poszczególnych warstw gliny zwałowej wynosi 4 -15m, przy czyńl w profilu Dreżewo są cztery warstwy, a w Grod~e dwie. Należy zwrócić uwagę, że' ';' wtym ost~.tnim wierceniu w kompleksie glin zwitłowych występuje porwak osadów

. kredowYch. . .' . :.:. . ..

Dla tej części plejstocenu bardzo charakterystyczne jest także Występowanie różnej miąższości warstw utworów Iimnoglacjalnych. Najczęściej są to warstwy

piaszczysto~pylaste, rzadziej gliniaste. Przep~9wadzone badania PQrównawcze

sugerują, że akumulacja tycb osadów odbywał~'się w środowisku intraglacjalnym.

, OsadY,limnoglacjalne wykazują duże podobieństwo do materiału z dolnych części

form kemowych'j dlatego zalicza się je do facji dolnokemowej.

W badanych profilach stwierdza się też osady fluwioglacjalne, które

w

^sposób

najbardziej pełny reprezentowane są w profilu.Dreżewo, gdzie tworzą 20 m war-

stwę osadów piaszczysto-żwirowych. Przez analogię do utworów występujących współcześnie na powierzchni terenu materiał ten wiązać można z akumulacją typu górnokemowego (ewentualnie czołowomorenowego): W profilu z Grodna osady fluwioglacjalne przedzielające glinę ~ałową mają charakter utworówkemowyćh

lub sandrowych. '

Charakter osadów wieku południowopolskiego Pobrzeża ~zćzecińskiegQ żbli­

żony jest do utworów, jakie stwierdzone zostały up-rzednio na obszarze całego

Pomorza (np. E. Dobracka i in., 1977 ; K. Kopczyńska-Zandarska, 1970; S. Maksiak, W.J. Mróz,.1978; J.E. Mojski, 1978, 1979). .

INTERGLACJAŁ MAZOWIECKI

Ze względu na brak w analizowanych pro(ilach osadów organicznych d.okładne wyróżnienie materiału, który formował się w warunkach interglacjalnych, ma charakter orientacyjny i stanowić może podstawę do dalszej dyskusji. .

. Utwory interglacjalne wyróżnion.e zostały tylko w trzech profilach wiel'tniczych:

Dreżewo r 40 m,Grodno .:.. 18m, Samlino - 12 m. Sąto zasadniCzo osady piaszczyste, które w Dreżewie przechodzą ku stropowi w materiał pylasto-piaszczy- sty. W profilu Grodno i SaIń.lino zaznacza się wzrost wielkości ziarn od dołu ku

~~ . .

. Porównawcza analiza litologiczna pozwala sądzić, że materiał interglacjalny

, Typologia Iitostratygrafic,zna osadów plejstoceńskich 141 reprezentuje osady fluwialne tworzące się w waI1lnkach klimatu chłodnego, poprze-

dzającego zlodowacenie środkowopolskie, głównie w facji' rozlewiSKowej lub meandrowej. Ze względu na znaczny wpływ transportu bocznego (ze zboczy dolin).

utwory fluwialne zbliżone są pod względem litologiczno-petrograficznym do wyjścio­

wego ma~eriału południowopolskiego. O istnieniu procesów zboczowych świad­

czyć może obecność przewarstwienia (2 m)deluwialno-koluwialnego w profilu

Dreżewo, nawiązującegó do typowych glin zwałowych wieku południowopolskiego.

, W odniesieniu do osadów interglacjału mazowieckiego interpretacja litologiczno- -petrograficzna różni się nieco od wnioskowania paleogeomorfologicznego. W tym ostatnim (por. E. Dobracka i in., 1977; K. KCjpczyńska-Żandarska, 1970) przyjmu- je się znacznie większe wypełnienie głębokich dolin'interglacjalnych "obrywowym"

materiałem południowopolskim, pochodzącym z niszczonych zboczy starych wy- soczyzn plejstoceńskich. Duże znaczenie przypisuje się też sile erozyjnej i transpor- towej rzek interglacjalnych, które powodowały tworzenie się grubych pokryw osadów piaszczysto-żwirowych (np. E. Dobracka i in., 1977,; K. Kopczyńska­

-Żandarska, 1970; J.E. Mojski; 1979).

ZLODOWACENIE ŚRODKOWOPOLSKIE .

Utwory wieku środkowopolskiego występują we wszystkich wierceniach i wy-

kazują zróżnicowany charakter genetyczno-facjalny. W poszczególnych profilach

miąższość osadów tego wieku jest następująca: Wolin - 52 m, Samiino - 47 m, Pobierowo -' 44 m, Grodno - 42 m, Dreżewo - 31 m, Międzywodzie ~ 29m. '

Gliny zwałowe tworzą warstwy o zmiennej miąższości:. Największe miąższości

stwierdzono w profilach Samiino (38 m), Wolin (26 m), Pobierowo (20 m), znacz- nie mniejsze - w profilach Międzywodzie (13m) i Dreże.wo:(8 m). W profiluwiert- niczym z Grodna brakjest gliny zwałowej wieku środko~opolskiego. W kompleksie gliny zwałowej z Samlina dopatrywać się można dwu- a nawet trójdzielności. Jako prtewarstwienia -występują pyły pi~szczyste i piaski pylaste. Podobnie dwudzielny 'charakter zdaje się mieć glina zwałowa z Międzywodzia. Zasadniczo wszystkie

komplek~y glin reprezentują fację denną (/odgement ti/l). Jednak w obrębie tych

'warstw mogą występować cienkie przewarstwienia o innym charakterze facjalnym.

'Wśród osadów wieku środkowopolskiego znaczną rolę odgrywają utwory.

limnoglacjalne o charakterze piaszczysto-p~lastyni. Materiał ten podściela (Dreże­

wo, Wolin) lub przykrywa (Pobierowo) gliny zwałowe, Miąższość osadów limnogla- cjalnych waha się w dość znacznych granicach: od 35 m w Grodnie i 26 m w Wolinie do II m w Pobierowie i 7 m w Dreżewie. Brak jest natomiast tego typu osadów w profilach Samiino. i Międzywodzie. Na podstawie analizy cech litologiczno-

~petrograficznych prżyjąć można, że osady limnoglacjalne formowały się. w zbior- nikach intraglacjalnych i wykazują własności typowe dla utworów facji dolno-

kemowych. ' , , ' ,

, Poważna rola przypada również osadom fluwioglacjalnym, które podścielają glinę zwałową lub kompleksy limnoglacjalne (Grodno, Samlino, Pobierowo)

bądź spoczywają na nich (Międzywodzie): Miąższość tych osadówjeststosunkowo niewielka: Międzywodzie - 16 m, Samiino - ,9 m, Grodno - 7 m, Pobierowo - ' 4 m. Ze względu na cechy litologiczno-petrograficzne:: osady te mają głównie charak- ter dolnokemowy lub sandrowy. Jednak 'Ii Samlinie i Pobierowie dopatrywać się , moi:rla odmian typu górnokemowego (lub czołowomorenowego);

" Wreszcie typowe dla zlodowacenia środkowopQlskiego ~ą kompleksy "porwa-

ków" osadów,trz~ciorzędowych, które lezą powyżej (Pobierowo, Sa~lino) lub po-

niżej (Drezewo) glin iwałowych. Grubość "porWaków" jest następująca: Dreże­

wo - 16 m, Pobierowo' - 13

m,

Samlino--5 m. MateriałtwCjrzący te porwaki

142 Roman Racinowski. Alfreda Sochan

wykazuje znaczne powiązanie z utworami limnoglacjalnymi.

Stwierdzić należy, że w przypadku osadów wieku środkowopolskiego wniosko- wanie oparte na cechach litologiczno-petrograficznych nawiązuje do interpretacji

bazującej na przesłankach paleogeomorfologicznych.

INTERGLACJAŁ EEMSKI

Osady tego wieku w badanych profilach. nie zostały stwierdzone, Nie można

jednak wykluczyć,· że część materiału traktowanego jako utwory Iimnoglacjalne.

leżącego między glinami zwałowymi zlodowacenia środkowo-i północnopolskiego, mogła formować się w schyłkowej części interglacjału eemskiego (np. profil Dreże­

wo. warstwa na głębokości +3 do -13 m n.p.m.).

ZLODOWACENIE PÓŁNOCNOPOLSKIE

Osady zlodowacenia północnopolskiego stanowią stosunkowo cienką warstwę,

której miąższość w poszczególnych profilach jest następująca: Dreżewo - 34 m.

Grodno - 22 m. Samiino - II m. Pobierowo - 9 m, Wolin - 9 m, Między­

wodzie - 8 m.

Charakterystycznymi osadami dla zlodowacenia północnopolskiego są pylasto- -gliniaste utwory limnoglacjalne. które osiągają następujące miąższości: Dreżewo - 25 m, SamIino - 9 m, Pobierowo - 3 m. Na podstawie badań litologiczno-petro- graficznych można sądzić, że jest to materiał utworżony w zbiornikach intraglacjal- nych, o właściwościach typowych dla utworów dołnokemowych. Na osadach Iimno- glacjalnych leży glina zwałowa (Pobierowo, Dreżewo) lub pokrywa osadów abla-

cyjnych (Samiino ). '"

W profilach usytuowanych na wyspie Wolin materiał wieku północnopolskiego

reprezentowany jest głównie przez piaszczysto-żwirowe utwory fluwioglacjalne.

Miąższość ich wynosi 22 m w Grodnie i9 m w Wolirtie. Pod względem Iitologiczno- -petrograficznym utwory te traktować można jako materiał właściwy dla facji górnokemowej .

Glina zwałowa nawiercona została w Dreżewie - 6 m, Pobierowie - 4 m,

Międzywodziu - 8 m. Są to osady uformowane w facji wytopiskowej (me/t-out till) lub spływowej (jlow till).

W stropie osadów pejstoceńskich występuje cienka pokrywa wietrzeniowa lub

ablacyjn~ (Dreżewo, Pobierowo, SamIino, Grodno). W profilu wiertniczym z Mię­

dzywodzia na utworach plejstoceńskich leżą holoceńskie piaski wydmowe, a w W olinie osady tarasowe.

Podkreślić należy, że w stosunku do osadów ostatniego zlodowacenia formuło­

wanie wniosków stratygraficznych, opartych wyłącznie na rezultatach badań lito- logiczno-petrograficznych, jest trudne i nie pozwala na ich szczegółowe rozpozio-

. mowanie wiekowe. .

PODSUMOWANIE

Systematyzacja dużej ilości wyników standardowych badań ·litologiczno-petro- graficznych przy użyciu metody taksonomii dendrytowej jest bardzo użyteczna.

Pozwala bowiem w sposó b szybki i prosty uzasadniać charakter powiązań lito- 'stratygraficznych osadów plejstoceńskich. Taksonomiczne uporządkowanie re- zultatów badań uziarnienia jest pomocne przy określaniu genetycznych grup osadów,·

Typologia litostrdtygraficzna osadów plejstoceńskich 143 natomiast analogiczna taksonomia składu petrograficznego żwirów rozDlcuje

materiał pod względem wiekowym. Uporządkowanie taksonomiczne analiz składu minerałów ciężkich uwypukla odrębności facjalne osadów. niezależnie od ich ge- nezy i wieku. Zbiorczy dendryt taksonomiczny różnicuje osady przede wszystkim pod względem ich pochodzenia. a dopiero dalej ich wieku.

Z zestawień taksonomicznych wynika. że w północnej części Pobrzeża Szcze-

cińskiego wsżyst~ie kompleksy osadów plejstoceńskich są ze sobą powiązane. Do- tyczy to szczególnie glin zwałowych i utworów limnoglacjalnych. które z kolei konsekwentnie przechodzą w osady fluwioglacjalne i fluwialne. Tego rodzaju za-

le~ności między osadami wyraźnie wskazują. że ria formowanie się osadów w okresie

całego plejstocenu decydującą rolę miały zbiorniki wodne i wody płynące.

Zastosowana metoda badawcza pozwala na wyróżnienie dwóch różnowieko­

wych poziomów na obszarze północnej części Pobrzeża Szczecińs~iego. Poziom starszy związany jest z osadami zlodowacenia południowopolskiego i interglacjału

mazowieckiego. Poziom młodszy reprezentowany jest nat9miast przez utwory zlodowacenia środkowopolskiego i północnopolskiego. Bardziej szczegółowe roz- poziomowanie osadów plejstoceńskich w ramy stadiałów i faz na podstawie prze~

słanek litologiczno-petrograficznych jest trudne i dyskusyjne.

Przeprowadzone badania litologiczno-petrograficzne osadów plejstoceńskich

w północnej części Pobrzeża Szczecińskiego pozwoliły na dokonanie pewnych korekt i szc:?:egółów w dotychczasowych poglądach na temat rozpoziomowania osadów mezoplejstoceńskich. Odniesienie tych badań do utworów neoplejstoceń­

skich jest riatomiastniewystarczające. Dlatego też dla uzyskania możliwie pełnej

charakterystyki paleogeograficznej plejstocenu konieczne jest stosowanie zarówno metod paleogeomońoloficznych. jak i badań Iitologiczno~petrograficznych.

Instyiut Inżynierii Wodnej Pólitechniki Szczecińskiej

Szczecin. ul. Piastów 50

NadesIano w .dniu ~2 wrześni" 1979 r.

PiŚMIENNICTWO

BOUL TON G.S. (1976) - A genetic c1assification of tills and criteria for distinguishing tills of dilTerent origin. TiIIs - Its genesis and diagenesis. Z. Nauk. UAM w Poznaniu. Geogralia.

12. p. 65 - 80. Poznań.

DOBRACKA E .•. DOBRACKI R .• MATKOWSKA Z. (1977) - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski I :50000. Arkusz Dziwnów. arkusz Kamień POmorski. Inst. Geol. War- szawa.

DROZDOWSKI E. (1974} - Zmienność facjalna glin morenowych w profi!u drugiego pokładu

morenowego w Sartowicach'(dolina dolnej Wisły). Z. Nauk. UAM w Poznaniu. Geogrdfia. 10.

p. 121 -136. Poznań. .

EVENSON E.B .. DREIMANIS A .. NEWSOME J. (1977) - Subaquatic Ilow tills: a new inter- pretation for the genesis of some laminated till deposits. Boreas. 6. p. 115 - 133. Oslo.

IŁASZEWSKI W .• RACINOWSKI R. (1979) - Efektywność stratyfikacji glin zwałowych na pod-

&tawiebadań minerałów ciężkich. Pr. Nauk. P. Szczec .• Inst. Inż. Wod .• nr 97. Szczecin.

KOPCZYŃSKA~ŻANDARSKA K. (\970) - Stratygrafia starszego i środkowego plejstocenu półn.­

-zach. Pomorza na tle rozwoju paleogeomońologicznego. Studia Geol. Pol.. 33. Warszawa.

MAKSlAK S .• MRÓZ WJ. (978) - Czwartorzęd środkowej części Pojezierza Pomorskiego. Biul.

144 Roman Racinowski, Alfreda Sochan

. Inst. . Geol., 300, p. 57 - iS2. Warsza:wa~ .

. , ,MAT)(OWSKA Z., MOJSKI J.E. (1975) - Budowa geoloiicżna g6rn"plejstoceńskich osad6w Ni- ziny Szczecińskiej. Kwart. Geol., 19. p. 680-689, nr 3. Warszawa.

f:(fOJSKJ J.E. (1978) - Plejstoceńska forma rymiowa okolic Słupska. Kwart.. Geol.. li. p. 171:-·

. 179, nr I. Warszawa. . . -,

MOJSK,I J.E. (1979) - Zarys stratygrafii' plejstocenu i budowy jego podłoża w rejonie gdańskim. Biul. Inst. GeoJ.. 317. p. 5-50. WarSzawa.

PERKAL 'J. (1967) - Matematyka dla przyrodników i rolnik6w . .I-III. PWN. Warszawa.

RACINO.\ySKI R. (1974) - Dynamika .środowiska sedymentacyjnego strefy brzegowej Pomorza Zachodniego\\,. świetle badań minerał6w ciężkich i uziarnienia osadów. Pr. Nauk. P.Szczec.,

Inst. Inż. Wod~, nr 4. Szczecin. . .

RACINOWSKI R .• SOCHAN A. (1976- 1978) - . Studium naukowo-badawcze rozpoznania warstw . utwor6w czwartorzędowych okolic Kamienial'omorskiego. Ci:, I -IV. Arch. Inst. Geol. War-

, . . :." .

. szawa. . . ' .

R'ACINOWSKi R .• SOCHAN A; (1918) - Młodciplejstoceńs!de osady ze Szczecina w świetle po- r6wJ)awczych badllńlitologicznych. Biul. Inst. Geoł..3OO. p. 195-234. Warszawa.

RACINOWSKI~., SOqIAN A,. (praca vi druku) - Próba charakterystyki litostratygraflcznei osa"

d6w..plejstoceńskich północnej 'części !,obrzeża Szczecińskiego. Pr. Nauk. P. Szczec:. Inst.

. Ini;' Wod ... Szczecin. ' .'

RŻECHOWSKI J. (1971) ...: G~anulometryczno-petrograficzne :własności glin zwałowych w dorte- . cz.u Ś{odkowej Widawki. ·8iuł. In·st. Geol.. 254. p. I lI-ISS. Warszawa.

RZf:<;,HQWSKI J.(I977) ~. MiHóIithótypesof till in the CentralPolish area. Biul. Inst. Geol., 305 •.

':: p. 31-:-45. Warszawa: ' . ' .

SOCHA~ ,.: (1914)'~ Charakterystyka' petrograficzna przewodnich poziomów litostratygraficznych . os~dów czwartorzędowych wyspy' Wolin. Arch. rnsi. Geol.Warszawa. . "

.. AWMAPIIlH lIl:n., BAClIlflbEB H.H •• AM6OCOBB.A. (1971) - B",cTp ... e "eTOA"'.CToTMCTM'IeCKOM 06p060TKM M nnoH~poeOHMe:_cnepM"eHTOB. 1Il3A. fleHMHrp. YitMBep. fleHMHrpOA.

PO"OH PALlIIll:iOBCKIIl.An"'peAo COXAH

i'lIIITOcTPATlllrPACPIII'łECKAJI TlllflOnOrlllJl nnel7tcTO",EHOBII.X nOPoA . HA CEBEPE IAE"'1II HCKOro. nO&EPE>KIIJI

ABTOPO"M ·6 ... no B .. ,"onHeHO CTOHAOPTHoe nMTOnóro-neTpOrpocllM'IecKoe M3y'leHMe nneMcTO- l.IeHOB ... X nopoA <40CTM 6ypoB"'X pOJpeJOB Ha ceBepe'utel.lMHCKOrO no6epellC"lI (cIIMr. 1). YnpoU4eHIł ... e ręcmOrM'IeCKMe pOJpe3"' .TMX CKBOllCMH nO.«DaH'" Hci cIIMr. 2; 6","M B .. ,"onHeH'" OHonM3."': Je,pHMC-

: TOCTM. neTporpocllM'IecKoro COCTOBO cIIpctKI.IMM 10-5 "M. COCTOBO TlIlICen ... x "MHepanOB cIIPOK~MM'

0.25-0;1 "H. ĆI TOoCe 'IOCTM'IIfO. "MHepan .. Horo COCTOBO M .. 0KOyGHHOCTM HPH K~OPI.IOj/pOKI.IMM 1.0- 0.5 H". YcpeAHeHH ... e pe3yn .. ta.T· ..... no60poTOpH .. ,X MccneAoBClHMM no OTAen"H,,'" KO"nneKCCl" nneM- '. CTol.leHO nOKOJOH'" Ha cIIMr. 3. : . '" '. . . . .

Pe3ynI>ToTlt. CTOHAĆlpTHoro nMTOnoro-neTporpocllM'Iecicorci OHanM3O nneMCTOl.leHoe ... x OTnOllCe- HMM 6 ... 0M· 06po60TOH"'TOKcoHoHM'IecKM AeHAPMTOBb.H HeTOAO" (nepK.On .. ; 1967). c ycnexoH "PM- HeHIIBWM"CII ,OBTOpOHM B nMTOnOrM'Iec:j(MX ,MCcneAOBO"MlIX (B. IIln~weBCKM. P. POI.IMHOBCKM. 1979;

P. POI.IMHOBCKM, 1974; P. POI.IMHOBCKM. A. COXOH. 1'97.8):-no OTAen"H"'H KOHnneKCOH ycpeAHeHH ... e

~occ ... (cIIPOKI.IMM) AOHHoro BMAO n060pOTOpH"'X MccneAoBoHMM .CBeAeH", B ynopllAO'leHH ... e plIA'''' OT HeH"WMX BenM,'IMH K 6on .. WMH. Anll .TMX. pllAOB onpeAeneHO "eAMOHO M XOpOKTepH"'M Anll, Hee'