Wiktor Hahn
"Bücherkunde zur Geschichte und
Literatur des Königreichs Polen", W.
Recke, A. M. Wagner,
Leipzig-Warschau 1918 : [recenzja]
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 16/1/2, 120-123
Bücherkunde zur G eschichte und Literatur d es K önigreichs Polen
von D r. W . R e c k e A ssistenten bei der A rchivverwaltung d es
G eneralgouvernem ents W arschau und D r. A. M. W a g n e r w issen
schaftlichen Hilfsarbeiter beim V erw altungschef d es G eneralgou
vernem ents W arschau. Verlag der deutschen Staatsdruckereien in
P olen, W arschau. Verlag von Felix Meiner, Leipzig, D eutsche
Staatsdruckerei W arschau. 1918,
8
-vo, str. X T 1 nlb. - f 242.
W y m ie n io n y w ty tu le p o d rę czn ik b ib lio g ra fic zn y , p rz ezn a czo n y w e d łu g p r z ed m o w y w y d a w c ó w p r z ed ew s zy s tk iem dla czy te ln ik ó w n ie m ieck ich , m a za z a d a n ie u ła tw ić im p rzeg lą d b o g a te g o m ateryału b ib lio g r a ficzn eg o w o d n ie s ie n iu d o h isto r y i i literatu ry p o lsk iej. C zyteln ik n ie m ie ck i, n ie zn ający język a p o ls k ie g o , n ie m o że k o rz y sta ć z p o d s ta w o w y c h b ib lio g ra fii E streich era i F in k la , stą d książka, p rzed sta w ia ją ca tylk o w y b ó r rzeczy is to tn ie n a jw a żn iejszy ch , z g ru p o w a n a w ob u d z ia - łaeh s y s te m a ty c z n ie , m o że b y ć is to tn ie p o żą d a n y m n ab y tk iem dla s p o łe c z e ń s tw a n ie m ie c k ie g o , które d o tą d takiej p racy je sz c z e n ie p o s ia d a ło . C zęść p ierw sza , o p r a co w a n a przez dr. W . R e с k e g o, ob ejm u jąca d ział h isto r y c zn y (str . 1 — 1 0 0 ) , za w iera n a s tęp u ją c e d z ia ły : Prace o g ó ln e :a)
prace o g ó ln ie o ry en tu ją ce,b)
b ib lio g ra fie,Ć)
e n c y k lo p e d y e ,d)
c z a s o p ism a ,e)
a rch iw a i b ib lio tek i. II. H isto ry a p o lity c z n a : 1) o g ó ln e prace.a)
źród ła,b)
o p r a c o w a n ia . 2 ) P rz e d sta w ie n ia s z c z e g ó ło w ea)
d o r. 1 5 7 2 ,b
) 1 5 7 2 — 1 6 6 9 ,c)
1 6 6 9 — 1 6 9 7 ,d)
1 6 9 7 — 1 7 6 4 , e ) 1 7 6 4 — 1 7 9 5 , / ) 1 7 9 5 - 1 8 1 5 , g ) 1 8 1 5 — 1 8 3 1 , h ) 1 8 3 1 — 1 8 6 4 , / ) od r. 1 8 6 4 . III. U strój i zarząd p a ń stw a . 1) Źródła o g ó ln e i o p r a c o w a n ia . 2 ) D ziały p o s z c z e g ó ln e :a)
u stró j i zarząd p a ń stw a ,b)
król, u rzęd y d w o rs k ie i p a ń s tw o w e ,Ć)
s z la c h ta ,d)
u strój p a rla m en ta rn y ,e)
u strój m ia st i m ie sz c z a ń s tw o z u z u p e łn ie n ia m i na str. 1 9 6 i 1 9 7 , / ) c ech y , g ) w s i, k w es ty a w ło śc ia ń sk a , g o s p o d a r s tw o ro ln e, h ) sa m o r zą d , / ) le ś n ic tw o i ło w ie c tw o . IV . S k a rb o w o ś ć :a)
o g ó ln e ,b)
p o d a tk i,ć)
cła.V.
N auka p ra w a :a)
b ib lio g ra fie i c z a s o p ism a ,b)
h isto r y a p raw a,ć)
źród ła praw a,d)
p ra w o m a z o w iec k ie, e ) p ra w o n ie m ie ck ie, / ) s ą d o w n ic tw o ,g ) p o s z c z e g ó ln e d y s c y p lin y p ra w n e, h ) p r a w o d a w stw o ro sy jsk ie. V I. R e
lig ia :
a)
k a to licy zm , k o ś c ió ł u n ick i, m a ry a w ity zm ,b)
p r o te sta n ty z m ,Ć)
ju d a izm ,d )
w o ln o m u la ts tw o . VII. O św ia ta . VIII. K ultura m ateryąln a :a )
p ia c e o g ó ln e ,b)
h a n d el,с)
w a lu ta ,d)
k o m u n ik a cy a (k o le je -p o c z ta ),Reeenzye i sprawozdania.
121
e ) g ó r n ic tw o , / ) in d u str y a . IX . W ojsk o, X . L e cz n ictw o , XI. N auki p o m o c n icz e : a ) d y p lo m a ty k a , b) p ie cz ę c ie, c) m o n e ty i m ed a le, d ) herald yka. C zęść druga, „ lite ra tu ra “ (str . 1 6 3 — 1 9 6 ), o p ra co w a n a przez dr. A M. W a g n e r a , p o p rz ed zo n a krótkim za ry sem h isto ry i literatu ry p o lsk iej (str . 1 0 5 — 1 0 9 ), d zieli s ię na n a stęp u ją ce g r u p y : I. W ia d o m o śc i o g ó ln e : 1 ) Prace o g ó ln e , z w ła sz c z a s łu ż ą c e d o p o zn a n ia p sy ch ik i p o lsk iej, 2 ) b ib lio g ra fie, 3 ) a n to lo g ie . II. Z biorow e o p ra c o w a n ia h is to r y i1 litera tu ry p o lsk iej. III. C z a so p ism a . VI. N ajd aw n iejsze p om n ik i i literatu ra śr e d n io w ie c z n a . V . H u m an izm i reform acya. VI. W iek z ło ty : 1 ) Ł aciń sk o- p o ls c y p o e c i, 2 ) P ierw sze druki, 3 ) T łum aczen ia bib lii, 4 ) Prozaicy, 5 . Rej i K o ch a n o w sk i, 6 . S a ty ry c y i sić la n k o p isa rz e, 7. P oczątki teatru,. 8 . Piotr Sk arga. VII. W iek XVII. i p ie rw sza p o ło w a w iek u XVIII. VIII. W p ły w y ob ce. IX. C zasy S ta n is ła w a A u g u sta : 1 ) P ieśń lu d o w a , 2 ) O g ó ln e, 3 ) M och n ack i. B rodziń sk i. P oeci u k raiń scy, 4 ) L elew el i W iln o , 5 ) Trzej w ie s z c z o w ie n arod u , 6 ) P oeci em igracyjn i, 7 ) Liryka i ro m a n s. 'X I. M o d e rn iz m : 1) Liryka, 2 ) R o m a n s, 3 ) D ram at i teatr.
W d o d a tk u p o m ie sz c z o n o w k oń cu b ib lio g ra fię sztu k i p olsk iej (str . 2 0 1 — 2 0 4 ): 1 ) P race z b io ro w e i lek sy k a ln e, 2 ) Ś r e d n io w ie c z e i re, n e s a n s , 3 ) A rch itek tu ra, 4 ) M a la rstw o i p lastyk a, 5 ) N a jw y b itn iejs, arty ści, 6 ) M in iatu ry. K oń czy k siążk ę s p is a lfa b ety czn y a u to ró w , w y m ie n io n y c h w z es ta w ie n iu b ib licg r a ficz n e m , za w iera ją cy także s p is ich prac, u w z g lę d n io n y c h w p o s z c z e g ó ln y c h d ziałach (str. 2 0 5 — 2 4 2 ) .
P od an y p rzegląd treści św ia d cz y najlepiej o o b fito śc i m a tery a łu - u w z g lę d n io n e g o przez w y d a w c ó w , św ia d c z y ć też m o że o tem ilo ś ć p o - z y cy i, w y n o sz ą c a w p rzyb liż en iu (w y d a w c y nie liczbują b o w iem artyku łó w ) o k o ło 3 0 0 0 n u m er ó w . M ając na w z g lęd zie p r z ed ew szy stk iem s p o łe c z e ń s tw o n iem ieck ie, w y d a w c y u w zg lę d n ia ją w szero k im zak resie rzeczy , o g ło s z o n e w język u n iem ieck im , m. i. n otu ją w s zy s tk ie tłu m a c ze n ia w a ż n ie jszy c h prac p o lsk ich na język n ie m ie c k i; partye te p rzed staw iają p e w n ą w a r to ść i dla czy teln ik a p o lsk ie g o . S zk od a ty lk o , że nie zw rócono· w ięk szej u w a g i na str es zc z e n ia prac p o lsk ich w język u n iem ieck im , p o m ieszc za n e n p . w B u llety n ie A k ad em ii U m iejętn o ści w K rakow ie, w B u lle- ty n ie T o w a rzy stw a dla p op ieran ia nauki p olsk iej, rzeczy te dla o b c o k rajow ców m o g ą być bardzo p o ż ą d a n ą p o m o c ą w stu d y a ch . T y tu ły prac p o lsk ich p o d a n e s ą w tłu m a czen iu n iem ieck iem . W sk azów k i b ib lio g ra ficz n e przy p o s z c z e g ó ln y c h p o zy c y a ch są na o g ó ł w y czerp u ją ce; przy n iek tó ry ch jedn ak niem a p o d a n e g o m iejsca i roku w yd an ia ; z regu ły brak p ra w ie w s z ę d z ie ilo ś c i stron przy c y to w a n iu d zieł.
P ragn ien iem a u to r ó w b y ło dać p u b liczn o ści n iem ieck iej p od ręczn ik , za zn a ja m ią cy ją z ży ciem d u ch o w e m p o lsk iem , z w ła sz c z a za ś „z in ten - z y w n ą pracą n a u k o w ą p o lsk ą « . Pod tym w zg lęd em książka sp ełn ia cel s w ó j d ob rze, in form u je w ła tw y s p o s ó b o w s z y s tk ic h n a jw a żn iejszy ch k w esty a ch , pod ając k siążk i, w których m ożn a zn a leź ć o d p o w ie d n ie p o u c ze n ie. B ardzo c z ę sto p od ają też w y d a w c y krótkie charakterystyk i d zieł p r z y to cz o n y c h . Praca d o k o n a n a w e d łu g w szelk ich zasad n a u k o w y ch , bardzo m eto d y czn a , p o w ię k szej czę śc i p r zed m io to w a . M ożem y w ięc ją
p o w ita ć z e ; śzczerem z a d o w o le n ie m , a u to ro m z a ś, k tórzy n ie sz c zę d z ili żm u d n ej pracy w d o p r o w a d z en iu jej d o k o ń ca , n a le ży s ię u zn a n ie za k siążk ę, w której i p o lsk i c zy te ln ik n ie jed n o ciek a w e d la sie b ie w y s zu k a i d o której z p e w n o ś c ią n iera z z a g lą d n ie. W p o r ó w n a n iu z c z ę śc ią d ru g ą -część p ie rw sz a (h isto r y c zn a ) w y p a d ła sła b ie j, w co jed n a k tutaj n ie w c h o d z ę ze w z g lę d u n a ch arakter P a m iętn ik a lite ra c k ie g o , zw ró c ił zresztą n a to ju ż u w a g ę p ro f. L. F in k el w recen zy i, p o m ie sz c z o n e j w K w artal nik u h isto r y c z n y m z r. 1 9 1 7 , str. 4 8 7 — 4 8 8 .
J e s t rzeczą z ro z u m ia łą , ż e przy p racach b ib lio g ra fic zn y ch tru d n o u s tr z e d z s ię o m y łek m im o n a jw ięk sze j n iera z s ta r a n n o śc i : n ie u n ik n ę li ich tak że obaj w y d a w c y , którym p o n a d to n ie d o sta te c z n a z n a jo m o ść język a p o ls k ie g o sp ra w ia ła tr u d n o śc i, W n a d ziei, że książka n ie b a w e m p ojaw i s ię w n o w em w y d a n iu , z e s ta w ia m n a jw a żn ie jsz e o m y łk i, k tóre n a le ża ło b y przy d ru g iem w y d a n iu sp r o s to w a ć . P rzech o d zę o m y łk i p o rzą d k iem str o n , p rzy czem o d s y ła m ta k ż e d o s p r o s to w a ń prof. F in kla, n ie ch cą c n ie p o trzeb n ie ich p o w ta rza ć. S tro n a 5 : B a r w i ń s k i e g o
B ibliografia
h i sto r y i p o lsk iej p o ja w ia s ię o d r. 1 9 0 2 ; O r g e l b r a n d aE ncyklopedya
pow szech n a m n iejsza
m a je sz c z e dw a d o d a tk o w e to m y , w y d a n e w r. 1 9 1 1 i 1 9 1 2 ; G l o g e r aE n cyklopedya sta ro p o lsk a
liczy 4 , a n ie 3 to m y ; s . 6 :Ateneum
w a r sz a w s k ie w y c h o d z iło o d r. 1 8 7 6 d o 1 9 0 2 1 liczy 1 0 2 to m ó w a n ie d o 1 9 0 1 , i n ie 1 0 0 to m ó w (te n sa m błąd str. 1 0 0 ) ;P rze g lą d pow szech n y
za cz ą ł w y c h o d z ić o d r. 1 8 8 4 (n ie 1 8 6 4 ) ; s. 2 3 : p rzy pracy R i e s e g o w ty tu le m a b y ć r. 1 6 5 6 , n ie 1 8 5 6 ; s . 3 7 : przy p o z y c y i N ie m c e w icz u m ie s z c z o n o fa łs z y w ie U rsyn na p o czą tk u jak o n a z w is k o ; przy str. 5 4 n a le ży d od ać w a ż n e d zieło R o - m a n a K o m i e r o w s k i e g o :K o ła polskie w Berlinie 1 8 4 7 —1 8 6 0 ;
1861— 1 8 6 6 ; 1 8 7 9 — 1900,
P ozn ań , 1 9 0 5 , nn. 3 t o m y ; przy s . 6 2 n a le ż a ło b y k o n ie c z n ie d o d a ć ch o ć n a jw a żn iejsze o p r a c o w a n ia d z iejó w K rakow a, L w ow a i P o zn a n ia , k ied y o in n y c h m ia sta ch m n ie jsz e g o nieraz zn a c ze n ia są w z m ia n k i na s . 1 9 6 n .; przy s. 7 1 przyVolumina legum
brak o d s y ła c z a d o s . 4 6 ; s . 9 0 : dod aj J. B u z e kStudya z zakresu
adrninistrâcyi w ychow ania publiczn ego
, I. L w ów , 1 9 0 4 ; d o s . 9 7 n a le ż y d o d a ć : S z u m o w s k i W ł a d y s ł a w :G alicya p o d w zg lęd em
m ed yczn ym z a J ę d r z e ja K ru piń skiego, p ie rw sze g o protom edyka
1 772— 1783,
L w ów , 1 9 0 7 ; s . 1 0 1 : Ż y c h l i ń s k i e g oZ ło ta księga
szla c h ty p o lsk ie j
z a cz ęła w y c h o d z ić od r. 1 8 7 9 (n ie o d 1 9 0 2 ) ; S. 1 1 3 (i w in d ek sie 2 2 5 ) Ł o ziń sk i, n ie Ł o siń sk i. Przy E streich erze n ie ja sn y d od atek o 2 to m a ch u zu p ełn ia ją cy ch , brak też n o ta tk i, że b i b lio g ra fii c z ę ś ć III d o tą d n ie u k o ń c z o n a . T a m ż e : n ie p o d a n o , że w m iejsce P rzew od n ik a b ib lio g r a fic zn eg o (o d r. 1 8 7 8 , a n ie jak m y ln ie 1 8 7 7 ) w y ch o d zi o d r. 1 9 1 4 w K rak ow ie B ib lio g r a fia p o ls k a ; S. 1 1 4 : w zb iorze -antologii m o ż n a b y je s z ć z e w y m ie n ić : E i s m o n d àA ntologia bajki p o l
skiej,
W arszaw a, 1 9 1 5 ;S a ty ra p olska.
A n to lo g ia . O p ra co w a ł.. J a n L e m a ń s k i , W a r sza w a , 1 9 1 4 ; W . B e ł z y :O jczyzn a w pieśniach
p oetów polskich,
n a d to dać o d s y ła c z d o s . 1 8 7 ; s 1 2 1 : brak S z e l i g iB ibliografii cza so p ism w ileńskich,
( 1 8 0 5 — 1 8 6 0 ) w T. P a p ro-Reeenzye i sprawozdania.
123
ek ieg o :W iadomościach bibliograficznych
1 8 8 4 — 1 8 8 6 . Brak teżK sią żk i
(W a r sza w sk ie j) 1 9 0 1 — 1 9 1 4 ; s. 1 2 3 : do P rzeglądu p o w s z e c h n e g o Są je s z c z e d a lsze s p is y z r. 1 8 9 6 , 1 9 0 2 , 1 9 0 8 . Do P rzew od n ik a n a u k o w e g o i litera c k ieg o o g ło s ił KrĆek je s z c z e drugi s p is w r. 1 9 1 4 ; tu też p o m in ię to b ib lio g ra fie R o zm a ito ści lw o w s k ic h i D od atku d o G azety L w o w sk iej przez W . S ta n is z e w s k ie g o (W e L w o w ie 1 9 1 3 ) ; s . 1 2 9 : d o d a ć W . f i a h n a :
B ibliografię... literatury h u m an istyczn ej w Polsce
z a lala
1 8 9 1 — 1 9 1 0 (8 z e s z y tó w ), L w ów , 1 8 9 4 n n . ; s. 1 3 1 : pod R y g iel czytaj P u tea n u s zam . P u tea m u s ; s . 1 3 3 : Praca L a v o l é e g o w y szła te ż w język u fra n cu sk im i p. t . :La p o ésie latine en lo lo g n e
w je g o E s s a is de littéta tu re et d ’h isto r ie , P aris, 1 8 9 1 ; s . 1 3 8 : (i s. 2 1 1 w in d e k sie ) cz. Czarnik, n ie C zernik; w y d a n ie n o w e pracy K ubali o Orze c h o w s k im w y s z ło w r. 1 9 0 6 w e L w o w ie ; s 1 4 1 : zam . P en ta silea cz.P e n te s ile a ; s. 1 4 2 : ty tu ł w y d a n ia S a r b ie w sk ie g o n ie ja s n y : m a być e d itio o m n iu m , q u a e a d h u c p rod ieran t, lo n g e p le n iss im a . T u d o d a ć też p racę M iillera (por. P a m iętn ik literack i, 1 9 1 7 , s . 4 0 8 ) ; s. 1 4 6 : lep sze m o n o g r a fie o G ro ch o w sk im s ą S. W in d a k iew ic za z r. 1 8 9 1 i A. B ełci- k o w sk ie g o z r. 1 8 9 2 ; s. 1 5 0 : m a b yć M a n d y b u r T., n ie J. T .; s. 1 5 3 : d a l s z y cią g artyk u łu E streichera o d ram acie p o lsk im b y ł dru k o w a n y w r 1 8 5 4 w D zien n ik u literack im . D o s- 1 5 7 d o d a j: T r o c k i L.
Die Entwickelung der Oper in Polen,
L eip zig, 1 8 6 7 ; B y l i c k i Fr. i S z c z e p a ń s k i A l fr . / .D ie M usik in Polen, II. D as The
ater in Polen
, S k izzen , W ien , 1 8 9 2 str. 3 9 ; s. 1 5 8 : przy R a d ziw iłło - w ej d o d a tek N eu d ru ck n iep o trzeb n y , b o w y d a n ie k o m e d y i b y ło tylk o j e d n o ; s. 1 6 8 : o p u s z c z o n o d a lsze d w a to m y b io g ra fii T retiaka o Za le s k im ; s. 1 7 4 : p o m in ię to b ib lio g ra fię o S ło w a ck im za r. 1 9 0 9 W . fia h n a (L w ó w , 1 9 1 6 ) . N a leża ło b y tak że w s p o m n ie ć o K siędze p a m ią tk o w ej S ło w a c k ie g o ( 1 9 0 9 ) , K ra siń sk ie g o ( 1 9 1 2 ) , Sk argi ( 1 9 1 3 ) ; s. 1 7 6 : w . 1 5 z g ó ry p o d a n o m y ln ie n a z w isk o P in ieg o zam . K- W o jc ie c h o w sk ie g o ; s. 1 7 9 : przykra p o m y łk a : Лапка C m entarnika p o m ie sz c z o n o ja k o utw ór » H a n s v o m F ried h of (P s e u d o n y m )« , n ie z ro zu m ia n o , że to tłu m a c ze n ie ty tu łu ; a u to rem n a tu ra ln ie K o n d ra to w icz ; s 1 8 7 : w . 8 z g ó r y czytaj L e m a ń sk i; s. 1 9 2 : p o d Sarnecki czytaj Febris aurea ; 1 9 5 : p o d N o w a - c z y ń sk i cz. D as n eu e A then .W czę śc i drugiej n a le ża ło też o d e s ła ć czy teln ik a zaraz z p oczątk u d o książki P. C h m ie lo w sk ie g o : M etod yk a h isto ry i literatu ry p olsk iej, W a rsza w a , 1 9 0 1 .
W in d ek sie s. 2 1 8 m y ln ie złą c zo n o J a n k o w s k ie g o W ła d y sła w a i C z esła w a ; s 2 2 3 : cz. L av o lée ; s. 2 2 4 : cz. L e w esta m , L ib elt; s. 2 2 5 : c z . M an dyb u r T. i złącz o b ie p o z y c y e razem ; s. 2 3 6 : p od S p a s o w ic z z łą c z w s z y s tk ie p o z y c y e r a z e m ; s. 2 3 8 : p o d T u r o w sk i S. n a leżą tylk o p o z y c y e o T w a rd o w sk im i K o ch o w sk im , in n e p od T u r o w sk i К Л.
