RECENZJE
707
A k e H e r m a n s s o n , K a r l I X och s t ä n d e r n a . T r o n f r â g a n och f ö r f a t t n i n g s u t v e c k l i n g e n г S v e r i g e 1598— 1611, S t u d i a H i s t o r ic a U p s a - lien sia V II, U p sa la 1962, s. 1 nib., 343; N ils R u n e b y , M onarchia m i x t a . M a k t f ö r d e l n i n g s d e b a t t i S v e r i g e u n d e r d e n t i d ig a r e s t o r m a k t - s t id e n , S t u d i a H i s t o r ic a U p s a li e n s ia V I, U p sa la 1962, s. 12 nib., 619. H isto rio g ra fia sz w e d z k a z a jm o w a ła s ię p iln ie d zieja m i u stro ju , a przede w s z y s t k im a d m in istra cji, której rozw ój od X V I w . b y ł bardzo c ie k a w y i czasem w y p rzed zał k raje Z achodu. D z ie je a b so lu ty zm u k r ó le w sk ie g o s ta n o w iły ró w n ie ż p r z e d m iot badań. O b ecn ie p rzyszła k olej na ustrój sta n o w y , p o sia d a ją cy w S zw ecji cech y odrębne. S ejm szw ed zk i sk ła d a ł się z czterech izb: szla ch eck iej (p odzielonej n a kurie), d u ch o w n ej, m ie jsk ie j i ch łop sk iej. S a m e d zieje p a rla m en tu sz w e d z k ie g o b a d a n e b y ły od d a w n a , p rzy czym S zw ed zi z d u m ą s ta w ia li go o b ok p a rla m en tu a n g ielsk ieg o . O b ecn ie jed n a k b a d a cze p o d ejm u ją p r a c e pod k ą tem w id z e n ia w p ły w u in teresu p o szczeg ó ln y ch grup sp o łeczn y ch na ży cie p o lity czn e i d ok tryn y. Do tej k a teg o rii n a leżą ob ie o m a w ia n e prace.R ozp raw a H e r m a n s s o n a je s t w w ię k sz y m sto p n iu tra d y cy jn a w sw e j m etod zie. A u tor a n a lizu je g ru n to w n ie p a n o w a n ie K arola IX i jeg o sto su n ek do sta n ó w , w y ch o d zą c od osob y króla, a m n iej od dążeń grup sp o łeczn y ch . N ie m a też a n a lizy p rzem ian g osp od arczych i w p ły w u ich na ży cie p o lity czn e. D la teg o m oże praca p o zo sta w ić w r a ż e n ie p ew n eg o n ied o sy tu , choć je s t bardzo gru n tow n a. S p ra w y p o lsk ie są n iejed n o k ro tn ie p oru szan e, autor zna ta k że częścio w o n ajn o w szą lite r a tu r ę p olsk ą. N a p o d k reślen ie za słu g u je tu w sp ó łp ra ca z p o lo n istą ze S z to k h olm u , doc. T r y p u ć k ą .
K sią żk a R u n e b y p rzesu w a p u n k t cięż k o ści badań na h isto rię dok tryn , którą a n a lizu je n a p o d sta w ie prac p ro feso ró w u n iw e r sy te tó w szw e d z k ic h oraz w y p r a - cow ań i rozp raw ich u czn ió w . W łączon e tu są u n iw e r s y te ty w D o rp a cie i A bo (Turku). Z a ry so w u je się p rzy ty m w y r a ź n ie w p ły w p o szczeg ó ln y ch p rzy w ó d có w p o lity czn y ch na u n iw e r sy te ty szw ed zk ie w p ierw szej p o ło w ie X V II w . D o k try n y w y z n a w a n e p rzez A k se la O x en stjern ę, S k y tte g o , P er B rah ego zn a jd o w a ły od b icie u ich p ro teg o w a n y ch p ro feso ró w . W ok resie w c z e śn ie jsz y m dużą rolę grają z w o le n n ic y p od ziału w ła d z y m ięd zy k róla i stan y. O p ierają się oni na p racach g d a ń szczan in a K eck erm an n a i jeg o zw o len n ik a A lth u siu sa . N a to m ia st p óźn iej, w cza sach k ró lo w ej .K r y sty n y , w ię k sz ą rolę o d gryw ać zaczyn ają z w o len n icy G roth iu sa i B odina, ob roń cy siln ej w ła d zy . W yd aje s ię , że w tej d zied zin ie p raca R u n eb y je s t p io n iersk a . N a p o d k reślen ie z a słu g u je w p ły w K eck er m a n n a n a szw ed zk ą teo rię p o lity czn ą , a u A x e la O x en stiern y w p ły w p o śred n i (przez n iem ieck ą p rze róbkę) ta k że d zieła W aw rzyń ca Go.ślickiego „De optim o sen a to re“. L iteratu ra p o l sk a b y ła a u to ro w i m n iej p rzyd atn a, brak je s t jed n a k n o w y ch prac, k tó re p o sta ci K eck erm a n n a p o św ię c ił B ro n isła w N a d o l s k i 1.
O bie rozp raw y za słu g u ją na u w a g ę h is to r y k ó w p o lsk ich , zarów no p o ś w ię c a ją cy ch się h isto rii p o lity czn ej, jak h isto rii p a ń stw a i praw a. M o n a r c h ia m i x t a w S z w e c ji m o ż e b yć p o ró w n y w a n a z R zeczp o sp o litą szlach eck ą, p rzy czym w y d a je się, że p o lsk ie źródła do d z ie jó w d ok tryn p o lity czn y ch n ie z o sta ły ta k g ru n to w n ie w y k o rzy sta n e, jak źród ła sz w e d z k ie w o m a w ia n y c h d w óch k siążk ach .
K a r o l G ó r s k i i Poglądy na historię uczonego gdańskiego B artłom ieja K eckerm anna (,1571—1609), „Rocznik Gdański“ t. XVII/XVIII oraz ży c ie i działalność naukow a uczonego gdańskiego Bartłom ieja -K eckerm anna, Prace Wydz. Filologiczno-Filozoficznego T. N. w Toruniu t. X, Toruń 1961.
