Chrześcijanin, 2003, nr 7/8

I M S M . r « c

W y z n a n ie w iary K o ścio ła Z ie lo n o ś w ią tk o w e g o

w P o lsce

N ^ A e r z y m y , ż e Pism o Ś w ię te — Biblia — je st S ło w em B ożym , nieomylnym i natchnionym przez D u ch a Ś w ię te g o , i s ta n o w i je d y n ą n o rm ę w iary i życia.

\ ^ / i e r z y m y w B oga w T rójcy Ś w ię te j je d y n e g o , w o s o b a c h O j c a i S y n a , i D u c h a Ś w ię te g o .

W

w J e g o w n ie b o w s tą p ie n ie i p o w tó r n e p rz y j­

ście w c h w a le

W

^ V i e r z y m y w c h rz est D u ch em Ś w ię ty m , p rz e ż y ­ w a n ie p e łn i D u ch a i J e g o d a ró w .

\ ^ ^ i e r z y m y w je d e n K o śció ł, św ięty , p o w s z e ­ ch n y i a p o sto lsk i.

W

N ^ /ie r z y m y w zm a rtw y c h w sta n ie i życie w ieczn e.

M iesięcznik „Chrześcijanin" jest organem p rasow ym Kościoła Z ie lo n o św ią tk o w e g o w Polsce

W y d a w c a : A R K A . W y d a w n ictw o i Poligrafia, ul. Bóżnicza 5 , 4 3 - 4 0 0 Cieszyn

R e d a k c ja : M o n i k a K w ie c ie ń - r e d a k t o r n a c z e l n a , E d w a r d C z a jk o , K rz y s z to f M a tu s z e w s k i — r e d a k t o r , T o m a s z M . W r ó b l e w s k i — r e d a k t o r g r a f i c z n y , M a riu s z J a ń c z a k — w e b m a s te r

A d r e s R edakcji: ul. S ienna 6 8 / 7 0 , 0 0 - 8 2 5 W arszaw a,- tel. i faks ( 2 2 ) 6 2 0 - 0 2 - 6 5 ; e-m ail: c h n @ k z .p l; W E B site:

h ttp ://w w w .c h n .k z .p l

K o n t o : M i e s i ę c z n i k „ C h r z e ś c i j a n i n " , B Z W B K , 1 0 O /W a rs z a w a , nr 4 9 1 0 9 0 2 5 7 4 0 0 0 0 0 0 0 6 4 4 0 0 8 3 2 7

P r e n u m e ra ta 2 0 03: k ra jo w a ro c z n a — 4 2 z ł; p ó łr o c z n a

— 2 1 zł; cena p o jed y n c z e g o num eru — 7 zł; zagraniczna:

C zechy, Litwa — 1 2 U S D ; E uro p a Z a c h . — 2 0 E U R O ; Am eryka Płn. - 2 5 U S D ; Am eryka Płd. i Australia - 3 2 U S D . Redakcja nie o d sy ła m ateriałów niezam ó w io n ych , zastrzega s o b ie p r a w o re d a g o w a n ia n a d e sła n y c h te k s tó w o ra z nie o d p o w ia d a za treść reklam i og ło szeń .

O D R E D A K C J I

Kim są

zielonoświątkowcy?

5

jaństw u zgon. Kilkadziesiąt lat później ruch N ew Age nabrał pow ietrza w płu­

ca, by oznajmić, że przełom tysiącleci położy kres erze Ryb (czyli epoce chrze­

ścijaństwa) i nadejdzie era Wodnika (trium f N ew A ge). Także obserw ując proces seku­

laryzacji półkuli północnej - zw łaszcza rozw iniętych krajów dem okratycznych, bo in­

ne były przyczyny ateizacji społeczeństw w bloku radzieckim - mówiono, że chrześci­

jaństw o jest skazane n a wymarcie.

Tym czasem od paru ładnych la t bad acze przyznają, że w sw ych prognozach prze­

oczyli fenom en, jakim je st żywiołowy rozw ój ru ch u pen tek o staln eg o i charyzm a­

tycznego. O bejm uje on już, z g rubsza licząc, pół m iliarda ludzi i rozw ija się nadal.

Jak i sam o chrześcijaństw o - przede w szystkim w Afryce, A m eryce P ołudniow ej i Azji. Są kraje, w k tó ry ch w ierni należący do w yznań zielonośw iątkow ych sta n o ­ w ią znaczny p rocent ludności, np. około 20% w Brazylii i Chile, p o n ad 25% w G w a­

tem ali. Co czw arty ch rześcijanin n a św iecie jest zielonośw iątkow cem bąd ź ch ary ­ zm atykiem ... A jak je st w Polsce?

- Czy Kościół Zielonośw iątkowy to Kościół, który zajm uje się ekologią? - brzm iało pierw sze pytanie dziennikarki największej gazety ogólnopolskiej, której nazw a ta koja­

rzyła się najwidoczniej z ruchem G reenpeace i p artią Zielonych.

To pytanie odzwierciedla „pow szechny w polskim społeczeństwie brak wiedzy o in­

nych Kościołach. Nie dziwimy się tem u zbytnio (co nie znaczy, że się z tym godzimy), bo to charakteryzuje i inne kraje z jednym dom inującym Kościołem - m ówi bp Mieczy­

sław Czajko w w ywiadzie publikow anym w tym num erze, a w spom inając również o przyjaznych opiniach, dodaje z przekonaniem : - Pozytywna tendencja będzie się utrw alać, należymy w szak do ruchu sytuującego się liczebnie w świecie na drugim miejscu w śród chrześcijan. N iew iedza m usi znikać!“. M am nadzieję, że zeszyt „C hrze­

ścijanina“, który w łaśnie prezentujem y Czytelnikom, również się do tego przyczyni, udzielając odpow iedzi na pytanie o to, kim są i jacy są zielonoświątkowcy.

W pierwszej części num eru, po kazaniu, prezentujem y blok m ateriałów o ch arakte­

rze inform acyjnym. O tw iera go artykuł zatytułow any po prostu Z ielonośw iątkow cy, poświęcony historii ruchu zielonoświątkow ego na świecie i w Polsce oraz jego miejscu na m apie chrześcijaństw a (s. 5-8). Kolejny, C haryzm aty w pierw szych w ieka ch chrze­

ścijaństw a, przywołując liczne św iadectw a z pism starochrześcijańskich, polem izuje z tezą mówiącą, iż dary D ucha Świętego zanikły w raz ze śmiercią apostołów (s. 9-12).

Tekst pt. W co w ierzą zielonośw iątkow cy? udziela zwięzłej odpow iedzi n a jedno z naj­

częściej zadaw anych pytań (s. 13-14). U zupełnia go S ta n o w isko Kościoła Z ielono­

św iątkow ego w Polsce w spraw ie Chrztu W iary i błogosław ieństw a dzieci (s. 15).

Z kolei rozm ow a z bpem M ieczysławem Czajko (N iew iedza m u si zn ika ć, s. 16-17) ujm uje w pigułce dotychczasow ą drogę i przem iany w izerunku Kościoła oraz jego prio­

rytety. Towarzysząca wywiadowi inform acja statystyczna pozw ala um iejscowić polski pentekostalizm w szerszym kontekście - Europy i świata. Część tę zam yka Inform ator 0 Kościele Zielonośzuiątkow ym (s. 18-19). Zainteresow any Czytelnik znajdzie tu sze­

reg przydatnych w skazów ek i adresów.

D ruga cześć num eru zaw iera kilka różnorodnych m ateriałów: reportaż, relacje, w y­

wiad, świadectwa. O brazują one w ybrane z konieczności - jako że łamy pism a nie z gu­

my - dziedziny aktywności (jak choćby służba w środow iskach alkoholików i narkom a­

nów) i formy życia Kościoła. P rezentują też osobiste wypowiedzi jego członków o oko­

licznościach ich Spotkania i dalszej drodze z Bogiem.

A utorzy artykułów n ależ ą do K ościoła Z ielonośw iątkow ego. Jest w śród nich kil­

ku członków P rezydium N aczelnej Rady K ościoła (bp M ieczysław Czajko, prezb.

M ichał H ydzik, prezb. Edw ard Czajko, prezb. Z dzisław Józefow icz), są pastorzy 1 członkow ie zborów, kobiety i m ężczyźni, rep rezen tu jący ró żn e pokolenia oraz zbo­

ry, n a rozm aite sposoby zaangażow ani w służbę Bogu i ludziom . W szystkim im oraz w szystkim , którzy pom ogli zgrom adzić ilustracje, dziękuję za w spółpracę przy tw o ­ rzeniu tego num eru.

I CHRZEŚCIJANIN NR 7 - 8 / 2 0 0 3

SPIS TREŚCI:

O D R E D A K C J I M o n ik a K w ie c ie ń

Ki m s q z i e l o n o ś w i ą t k o w c y ? ... 0 2

K A Z A N I E M ic h a ł H y d z ik

P e łn i o D u c h a Ś w i ę t e g o 0 4

E d w a r d C z a jk o

Z i e l o n o ś w i ą t k o w c y ... 0 5

H I S T O R I A K O Ś C I O Ł A W o jc ie c h G a je w s k i

C h a r y z m a t y w p i e r w s z y c h w i e k a c h c h r z e ś c i j a ń s t w a 0 9

Z d z i s ł a w J ó z e f o w i c z

W c o w i e r z ą z i e l o n o ś w i ą t k o w c y ? 1 3

Stanowisko Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce

w sprawie Chrztu Wiary i błogosławieństwa dzieci 1 5

W Y W I A D

R o z m o w a z b p e m M ie c z y s ła w e m C z a jk o

N i e w i e d z a m u s i z n i k a ć ... 1 6

I N F O R M A T O R

K o ś c i ó ł Z i e l o n o ś w i ą t k o w y w RP 1 8

R E P O R T A Ż J u l i t a R a c h w a lsk a

T u ta j j e s t i n a c z e j . M i s j a „Teen C h a l l e n g e " ... 2 0

P io tr Karaś

N o w a N a d z i e j a 2 2

Ś W I A D E C T W O A n e t a M a te r n ic k a

W i e r z ę , ż e b ę d ę j e s z c z e c h o d z i ć ... 2 5

N A F A L I

R o z m o w a z Tom kiem L ip e rte m

P o c z u ł e m B o ż e d o t k n i ę c i e ... 2 6

K O M I K S M a rc in Z e rań sk i

„ P e w n e g o r a z u w s z a b a t w s y n a g o d z e . . . " ... 2 7

W Y D A R Z E N I E M d riu s z A n t o s z c z u k

„ P r z y j d ź , D u c h u Ś w ię ty ! "

I K o n g r e s O k r ę g u Z a c h o d n i e g o 2 8

Z Ż Y C I A K O Ś C I O Ł A K rz y s z to f W ro n a

R a d o s n e w ie ś c i z J a w o r a ... ...3 0

R E L A C J A b p M ie c z y s ła w C z a j k o

B r a t n i a p o m o c ... 3 i

pRżysrę

fot. A rch iw u m

P O L E C A M Y :

Z i e l o n o ś w i ą t k o w c y

Tożsam ość, historia, w sp ó łczesn o ść

05

W c o w i e r z ą z i e l o n o ś w i ą t k o w c y ?

P odstaw ow e praw dy wiary

. U y * SV‘%

| t | l '»s.,^.

13

N o w a N a d z i e j a

J e st ratu n ek p r z e d sa m o za g ła d ą !

Relacja

22

I

03

„A g d y n a d s z e d ł d z ie ń Z ie lo n y c h Ś w iąt, byli w szyscy ra z e m n a je d n y m m ie jsc u . I p o w s ta ł n a g le z n ie b a sz u m , ja k b y w ie ją c e g o g w a łto w n e g o w ia tru , i n a p e łn ił c a ły d o m , g d z ie siedzieli.

I u k a z a ły się im języki ja k b y z o g n ia , k tó re się rozdzieliły i u sia d ły n a k aż d y m z nich . I n a p e łn ie n i z o s ta li w szyscy D u c h e m Ś w iętym i z a c z ę li m ó w ić innym i języ k am i, ta k , ja k im D u ch p o d d a w a ł" .

(Dz 2 ,1 -4 )

Ducha Świętego

T

gelisty Ł ukasza z historycznego w dziejach K ościoła przeżycia, zw anego chrztem w D uchu Świętym. N a­

stąpiło ono w dniu Zielonych Św iąt i sta­

ło się początkiem ery D ucha Świętego.

Chociaż jednak chrzest D uchem Świę­

tym to przeżycie niezwykle błogosław io­

ne, nie m ożem y dopuścić myśli, że jest to przeżycie ostateczne, że osiągnęliśm y już wszystko, czego m ożna dzięki niem u do­

świadczyć. Celem, do którego pow inni­

śmy dążyć, jest bow iem PEŁNIA D U ­ CH A ŚW IĘTEGO.

Zw róćm y uw agę n a fragm ent Ew ange­

lii Jana 3,34: „Bóg udziela D u ch a bez li­

m itu “. Użyte tu greckie słowo m etron m ożna tłum aczyć jako „m iara“. W zw iąz­

ku z tym często m ów i się, że Bóg udziela D u ch a bez miary, bez lim itu, jeśli chodzi 0 liczbę osób, które chciałby ochrzcić D u ­ chem Świętym, oraz że pragnie udzielić Jego pełni, bez żadnych ograniczeń. P rze­

analizujm y pokrótce te dwie w ażne myśli.

W Starym Testamencie Bóg udzielał swe­

go Ducha, ale tylko niektórym ludziom, najczęściej ze w zględu n a urząd, jaki pia­

stowali, a więc kapłanom (2 K m 20,14,17;

24,20), prorokom (2 Krn 15,1-2; 24,20) 1 królom (Sdz 3,9-10.6,34; 14,6). Ogół lu­

du Bożego Starego Testam entu nie mógł liczyć n a o b ec n o ść D u c h a Ś w iętego w swym życiu. Istniało w ięc swego rodza­

ju ograniczenie, limit.

W Nowym Testam encie sytuacja uległa radykalnej zm ianie. Co praw da, była ona zapow iadana już przez proroków starote- stam entow ych, ale jej urzeczyw istnienie n a s tą p iło do p iero w d n iu Z ielo n y ch Świąt. O d tego m om entu na kartach N o­

wego Testam entu b ezustannie pojawia się słowo „wszyscy“ . C zytając D zieje A postolskie, dow iadujem y się więc, że w Zielone Święta „wszyscy“ zgrom adze­

ni w „górnej izbie“ przeżyli chrzest D u­

chem Świętym (Dz 2,4). Także o w ierzą­

cych w Jerozolim ie czytamy, że „wszyscy“

doświadczyli napełnienia D uchem (4,31).

Również dom K orneliusza mógł się rado­

wać, albowiem „wszyscy“ przeżyli chrzest w D uchu Świętym (10,44). Nie inaczej było w Efezie. Ł ukasz sugeruje, że „oni“

- to znaczy wszyscy ci, którzy tam byli - doświadczyli mocy z wysokości (19,6).

Stało się ta k dlatego, że w Nowym Te­

stamencie Bóg udziela swego D ucha bez li­

mitu, jeśli chodzi o liczbę osób, a poza tym wszyscy wierzący są rodem królewskim, kapłanam i Boga i m ogą prorokować, aby budow ać zbór (Ap 1,6; 1 Kor 14,5,24,31).

D rugie znaczenie przypisyw ane słowu m etron (m iara) polega n a tym, że D uch Święty nie jest udzielany stopniow o, suk­

cesywnie, w m iarę w zrostu naszej w iary lub uśw ięcenia, ale w pełni z chwilą chrztu w D uchu Świętym. Sukcesywne dochodzenie do pełni, „porcjow anie“ , przeczyłoby tw ierdzeniu Biblii, że D uch Święty jest O sobą. A O soby daw kow ać przecież nie m ożna, jak to się dzieje z rzeczam i. D uch Święty nie jest rzeczą ani tylko czynną m ocą Bożą, jak uw ażają niektórzy. Podkreślam z naciskiem , D uch Święty je st O sobą. Jeśli przyjm ujem y w naszym dom u jakąś osobę, to przyjm u­

jemy ją niepodzielną, taką, jaka jest. Bi­

blia stoi n a stanow isku, że przyjm ując D ucha, przyjm ujem y G o w pełni takim , jaki jest.

A le n a w e t n a jd ro ż sz ą n am osobę, przyjm ow aną i w itan ą z radością, m oże­

my m niej lub bardziej ograniczać. M oże­

my ograniczać zarów no jej praw a, jak i możliwości. Czyż takich przypadków nie spotykam y w wielu relacjach m ałżeń­

skich, a w ięc w zw iązkach osób sobie n a j­

bliższych? O na albo on nie m ają czasem pełnych praw i to w swoim dom u. N ieste­

ty, w ielu w ierzących postępuje podobnie z drogą O sobą, jaką jest D uch Święty.

Z apraszam y Go, witamy, a później często ograniczam y i zasm ucam y (1 Tes 5,19;

Ef 4,30; D z 5,3).

Aby zachęcić nas do pełnego otwarcia się na D ucha i do całkowitego poddania się Jego prowadzeniu, Biblia przedstaw ia

nam osoby, które w ten właśnie sposób po­

stąpiły. Są to: Pan Jezus (Łk 4,1), Piotr (Dz 4,7-8), Paweł (Dz 13,9-11), Barnaba (Dz 11,24).

N ie m o żn a też przem ilczeć apelu a p o ­ stoła Pawła, skierow anego do Kościoła za p o śre d n ic tw e m z b o ru w Efezie:

„bądźcie pełni D u c h a “ (Ef 5,18). Z a ­ uważmy, że nie je st to tylko sugestia ani życzenie, ale w yraźny n ak az skierow any do w ierzących ludzi. Bóg nigdy nie ocze­

kiw ał i nie oczekuje od n as rzeczy nie­

m ożliw ych, niew ykonalnych. M ożliw e je st więc, aby w szystkie dziedziny n a ­ szego życia znalazły się pod pełn ą k o n ­ tro lą D u ch a Świętego, aby nasze życie było pełne Jego obecności.

C zasem ludzie pytają: D laczego D uch Święty, b ędąc Bogiem, nie n arz u ca sw o­

jej woli, ale oczekuje n a n asze p o ddanie się, n a sz ą o tw artość, niejako uzależn ia się od nas?

Jest wiele pow odów po tem u, ale głów­

n a przyczyna w ynika z ch arakteru D ucha Świętego. Nigdy nie rości O n sobie praw a do zniew alania kogokolwiek. Tak p ostę­

puje szatan, kradnąc, zabijając i zm usza­

jąc. Tymczasem o D uchu Świętym m ów i­

my często, że nie jest dyktatorem ani uzurpatorem , ale Pocieszycielem, Pom oc­

nikiem i A dw okatem - i dlatego nikogo nie zm usza do poddania M u się. O czeku­

je raczej n a inicjatywę z naszej strony.

Pełnia D ucha to stan, którego nie osią­

ga się raz na całe życie. C hrzest D uchem Świętym jest przeżyciem jednorazow ym , ale pełnia D ucha to bezu stan n e otw iera­

nie się przed N im i pozw alanie, by coraz pełniej przejm ow ał nas pod swój wpływ i kontrolę. To codzienna m odlitw a, by sw oją O sobą całkowicie w ypełniał nasze­

go ducha, wolę, em ocje - całość naszego istnienia. To głębokie w ew nętrzne p ra­

gnienie, aby — jak pow iedział Jan C hrzci­

ciel - m nie ubyw ało i aby O n w ypełniał m nie całego.

□

Michał Hydzik

KIM S A Z IE L O N O Ś W IĄ T K O W C Y ? Po pierw sze, zielonośw iątkow cy należą do szeroko pojętej tradycji protestanc­

kiej. Wyrośli na gruncie protestantyzm u, a cztery zasady Reformacji:

• sola Scriptura - jedynie Pismo;

• solus C hristus - jedynie Chrystus;

• sola gratia - jedynie laska;

• sola fid e - jedynie przez wiarę, są zasadam i w spólnoty zielonośw iątko­

wej n a świecie. Czasam i jedynie do zasa­

dy sola Scriptura zielonośw iątkow cy do­

daliby: c u m Spiritu, a w ięc Pism o Święte i D uch Święty.

Po drugie, zielonośw iątkow cy należą do ro d zin y w y zn a ń ew angelikalnych, podkreślających znaczenie duchow ego odrodzenia, narodzenia n a nowo. Ewan- gelikalizacja w sp ó ln o t zielonośw iątko­

wych, w znaczeniu przynależności i u z u ­ pełnień credo, nabrała szczególnego tem ­ pa n a początku lat czterdziestych ubiegłe­

go stulecia. Zielonoświątkowcy w Ameryce stali się w spółorganizatoram i Krajowego Z w iązku C hrześcijan Ew angelikalnych (ang. N a tio n a l A ssociation o f E vangeli­

cals), a w Europie, nieco później, zostali zaproszeni do krajow ych aliansów ew an­

gelicznych. Tylko w N iem czech nadal spotykam y się z antyzielonośw iątkow ym n a sta w ie n ie m kręgów p ietystycznych, trzym ających się niechlubnych ustaleń tzw. deklaracji berlińskiej z 1909 r. Rów­

nież w Polsce zielonośw iątkow cy należą do A liansu Ew angelicznego, byli jego w spóło rg an izato ram i, a przedstaw iciel Kościoła pełni jed n ą z w ysokich funkcji w jego zarządzie. W latach zaś 1947-1987, a w ięc przez cztery dekady, zielonośw iąt­

kowcy w spółtw orzyli ewangelikalny Zjed­

noczony Kościół Ewangeliczny.

Po trzecie, są badacze, którzy jeszcze inaczej p atrz ą n a w sp ó ln o tę zielono­

św iątkow ą. Dzieląc chrześcijaństw o na trzy nurty, w id zą w p en tekostalizm ie trzecią gałąź tradycji chrześcijańskiej. Ja­

ko pierw szy tezę tę sform ułow ał n a p o ­ czątku lat pięćdziesiątych Lesslie Newbigin,

anglikanin, ekum enista, biskup Z jed n o ­ czonego Kościoła Indii Południow ych, w swojej książce pt. The H o u seh o ld of God. W tej znanej w kręgach ekum enicz­

nych pracy, L. N ew bigin zw rócił uwagę, że w ruchu ekum enicznym odbyw a się w zasadzie dialog m iędzy dw om a n u rta ­ mi chrześcijaństw a, a m ianow icie m ię­

dzy katolicyzm em (do którego zaliczył zarów no katolicyzm rzymski, starokato- licyzm, jak i praw osław ie oraz inne Ko­

ścioły W schodnie) a protestantyzm em . Jed n ak obraz ch rz eśc ija ń stw a dzisiaj, ograniczony jedynie do tych dw óch n u r­

tów, nie jest pełny. A lbow iem istnieje - pow iada nasz au to r dalej - trzeci n u rt tradycji chrześcijańskiej: n u rt zielono­

św iątkow y, p en tek o staln y , c h a ry z m a ­ tyczny, dla którego Kościół to i Ciało C hrystusow e, co p odkreślają katolicy, i zgrom adzenie w ierzących, co ak centują protestanci, ale także i przede w szystkim ko in o n ia , czyli społeczność, w spó ln o ta D u ch a Świętego, w której objaw ia się Je­

go szczególniejsza obecność i moc.

Tezę o odręb n o ści p en tek o staliz m u m ożna także uzasadnić, obserw ując rela­

cje m iędzykościelne. C hoć przyznaje się, że zielonośw iątkow cy należą do pro te­

sta n ty z m u o raz do ro d z in y w y zn ań ew angelikalnych, to zarów no ew angeli­

cy, jak i chrześcijanie ew angelikalni czu­

ją się często niesw ojo w zetknięciu z d u ­ chow ością zielonośw iątkow ą. D otyczy to zw łaszcza doktryny i praktyki zw iąza­

nej z glossolalią1, a także „kinestetycz- n y ch “ składników nabożeństw a zielono­

św iątkowego, takich jak podskakiw anie podczas modłów, tan iec kultowy, w zn o ­ szenie rąk, klaskanie, padanie pod dzia­

łaniem mocy Bożej itp. Czasem sytuacja w ygląda inaczej, gdy idzie o rzym ski ka­

tolicyzm, k tóry m a ju ż swój w łasny pen- tekostalizm , zw any - dla odróżnienia się od zielonośw iątkow ców - o dnow ą w D u ­ chu Świętym. Tu w arto nadm ienić, że p ierw szy dialog z ielo n o św iątk o w có w z innym i chrześcijanam i to w łaśnie dia­

log rzym skokatolicko-zielonośw iątkow y, rozpoczęty w 1972 r. i trw ający do dzi­

siaj.

Z radością jed n ak należy zauw ażyć, że sytuacja ulega zm ianie. O bserw acja n a ­ bożeństw w e w spólnotach zielonośw iąt­

kow ych i ew angelikalnych - tam , gdzie nie m a sztyw nych k anonów liturgicz­

nych - pozw ala dojść do w niosku, że są one coraz bardziej do siebie podobne.

W ielką zasługę m ają tutaj tw órcy n o ­ wych pieśni, w yw odzący się z tzw. trz e ­ ciej fali p e n te k o sta liz m u , kojarzo n ej z n azw isk iem nieżyjącego ju ż Jo h n a W imbera. C oraz częściej też pojaw iają się pytania w rodzaju: jak to je st być ch a­

ryzm atycznym (czyli, po prostu, zielono­

św iątkow ym ) baptystą, m etodystą, a n a ­ w et luteraninem . N astępuje bow iem pro ­ ces pentekostalizacji w ielu w yznań pro­

testanckich.

D Y N A M I C Z N Y R O Z W Ó J

W o sta tn ic h d ek a d ac h ru c h zielo n o ­ św iątkow y doznaje w p ro st fenom enalne­

go rozw oju. Już w 1995 r. o. Kilian M cD o n n ell, w sp ó łp rze w o d n icz ący ze strony katolickiej dialogu rzym skokato- lick o -zielo n o św iątk o w eg o , n a jednej z konferencji teologów zielonośw iątko­

w ych i charyzm atycznych (M attersey, A nglia, 11-14 V II 1995) pow iedział: „Aż do lat osiem dziesiątych rzym skokatolicy i p raw osław ni stanow ili dw a najw iększe u g rupow ania chrześcijańskie, zaś w la­

ta ch osiem dziesiątych naszego stulecia [X X w. - przyp. mój] zielonośw iątkow cy przewyższyli liczbow o praw osław nych i są te ra z drugą co do w ielkości tradycją chrześcijańską. Jakże b ardzo będzie n a ­ ra ż o n a n a szw ank Ew angelia, jeśli zielo­

nośw iątkow cy i katolicy - dw a najw ięk­

sze Kościoły chrześcijańskie - nie za­

dzierzgną w ięzi m iłości i szacunku, k tó ­ rych w ym aga głoszona przez nas ta w ła­

śnie Ewangelia. R ozm awiajm y m iędzy sobą, nie tylko jako jednostki, ale oficjal­

nie - jako K ościoły“ .

w w w .c h n .k z .p l CHRZEŚCIJANIN 7 - 8 /2 0 0 3

To liczbowe przewyższenie praw osław ­ nych przez zielonośw iątkow ców już w te­

dy, w 1995 r., było kolosalne. Podczas gdy praw osław nych było 180 milionów, to zielonoświątkow cy liczyli - w edług profe­

sora H arveya Coxa z U niw ersytetu Har- varda, badacza ruchu pentekostalnego - 410 m ilionów wyznawców. O statnio zaś Philip Jenkins, profesor historii i reli­

gioznaw stw a z U niw ersytetu stanu Pen­

sylwania (USA) jest zdania, że liczba zie­

lonośw iątkow ców m oże do połowy obec­

nego stulecia osiągnąć lub naw et prze­

kroczyć m iliard (The N e xt Christendom . T h e C om ing o f G lobal C h ristia n ity, O xford 2002).

W tym rozw oju ruchu zielonośw iątko­

w ego n a świecie m ożna zobaczyć spełnie­

nie przepow iedni Johna A. M ackaya, pre- zbiterianina, teologa, działacza ekum e­

nicznego, który w latach sześćdziesiątych powiedział: „W czasach rewolucyjnych przem ian - kiedy w szystkie stru k tu ry in­

stytucjonalne się rozpadają, kiedy Ko­

ścioły historycznego protestantyzm u sta­

ją się coraz bardziej zbiurokratyzow ane, kiedy coraz więcej chrześcijan tw orzy ko­

ścielne podziem ie, kiedy Kościół rzym ­ skokatolicki okazuje ew angeliczną troskę 0 to, co znaczy być chrześcijaninem , kie­

dy n u rt charyzm atyczny przekracza już w szystkie denom inacyjne granice - czy nie stanie się ta k (jeśli oczywiście Kościo­

ły protestanckie nie odzyskają w myśli 1 życiu tych w artości, które trac ą lub k tó ­ rymi pogardzają), że przyszłość chrześci­

jaństw a należeć będzie do zreform ow a­

nego katolicyzm u i dojrzałego penteko- stalizm u?“. A więc, stało się!

P O C Z Ą T K I

Ruch zielonośw iątkow y liczy ju ż p onad sto lat, jeśli za jego początek przyjm ie­

m y przeżycia religijne w pierw szych dn iach stycznia 1901 r., w szkole biblij­

nej C harlesa Foxa Parham a w Topeka lub praw ie sto lat, gdy za jego początek przyj­

miemy, z kolei, przebudzenie przy A zusa S treet w Los A ngeles, w kw ietniu 1906 r., a za ojca-założyciela uznam y Williama Josepha Seym oura.

C harlesow i F. Parham ow i (1873-1929), chrześcijaninow i reprezentującem u d u ­ chow ość m etodystyczną, znane były ta ­ kie pojęcia jak tzw. drugie błogosław ień­

stw o (ang. second blessing), uśw ięcenie jako przeżycie kolejnego przełom u (ang.

in sta n t sarictification) czy też popularny w ruchu św iętości (ang. H oliness M ove­

m e n t), m ającym głównie m etrykę m eto ­ dystyczną, te rm in „c h rzest D u ch e m Św iętym “. O tóż Parham zaczął poszuki­

w ać m ającego biblijne uzasadnienie zn a ­ ku, który wskazyw ałby n a to, że określo­

ne przeżycie religijne m o ż n a n azw ać chrztem D ucha Świętego. N a podstaw ie precedensów z D ziejów A postolskich, nie biorąc jednak pod uw agę całości n a ­ uczania apostolskiego, a szczególnie li­

stów ap ostoła Pawła, ustalił, że tym z n a­

kiem jest m ów ienie innym i językami.

Przy czym - według Parhama - miały one być czystą ksenolalią2, skutecznym narzę­

dziem misji „w tych ostatecznych czasach“.

Sform ułował tym samym dogmat, który n ierozerw alnie łączy ch rzest D uchem Świętym z m ówieniem innymi językami, dzisiaj nazyw anym przez wielu zielono­

świątkowców pierwszym, początkowym dow odem chrztu D uchem Świętym, a na­

w et fizycznym dowodem . Ten dogm at zo­

stał przyjęty przez wiele w spólnot zielo­

nośw iątkow ych na świecie, jest zaw arty rów nież w zasadach w iary Światowej Konferencji Zielonośw iątkowej, Świato­

wej W spólnoty Zborów Bożych i Europej­

skiej W spólnoty Zielonoświątkowej.

Istnieją jednak Kościoły zielonośw iąt­

kowe, które tego dogm atu expressis ver­

bis nie um ieściły w swoim credo. D o gro­

na tych Kościołów m ożna zaliczyć Ko­

ściół „Foursquare G ospel“ (USA), Z ielo­

nośw iątkow y Kościół „Elim “ (ang. E lim P entecostal C hurch) w Wielkiej Brytanii, zielo n o św iątk o w y ru ch m uelh eim sk i w Niem czech, kiedyś rów nież Szw ajcar­

ską Misję Z ielonośw iątkow ą (w tym Le- o nh ard a Steinera, organizatora i gospo­

darza I Światowej Konferencji Z ielono­

św iątkow ej w Z u ry c h u , w 1947 r.), w spólnoty zielonośw iątkow e w Trzecim Świecie oraz cały polski pentekostalizm : Kościół Z ielonośw iątkow y i pozostałe, m niejsze w spólnoty zielonoświątkow e.

Polscy zielonoświątkowcy m ają w dzie­

dzinie m ówienia innymi językami wiele wspaniałych doświadczeń, ale powiązania chrztu D uchem Świętym wyłącznie z m ó­

w ieniem innymi językami nie zdogmaty- zowali. Pożytek z tego jest taki, że w ierzą­

cych w zborze ani sług Ewangelii w Ko­

ściele nie dzieli się n a kategorie. Zresztą i w e w spólnotach, w których ten dogm at przyjęto, np. w Zborach Bożych w USA, są duchow ni i inni teologowie, którzy nie­

zbyt się nim przejm ują i praktycznie go nie głoszą - podobnie jak w śród katolików są duchow ni i teolodzy, którzy nie przejm ują się dogm atam i maryjnymi, tymi, które są bardzo późnego pochodzenia.

Charles F. Parham był bardzo usatysfak­

cjonowany tym, że jego pogląd dotyczący p ow iązania ch rztu D uchem Świętym z m ówieniem innymi językami znalazł praktyczne, eksperym entalne potw ierdze­

nie. W założonej przezeń w 1898 r. szkole biblijnej w Topeka, 1 stycznia 1901 r.

pierw sza z jego studentek, A gnes N.

O zm an, późniejsza ewangelistka Zborów Bożych, zaczęła mówić innymi językami, otrzym awszy naw iedzenie m ocą z wysoka.

Sam Charles F. P arham otrzym ał dar glossolalii 3 stycznia, a w ciągu kilku n a ­ stępnych dni siedem nastu innych stu d en ­ tów - spośród ogólnej liczby trzydziestu czterech stud iu jący ch w jego szkole.

- M H m

sms®«*®««

- % SI

W krótce szkoła w Topeka p rze stała ist­

nieć, a w ro k u 1905 C harles F. P arham kierow ał już now ą szkołą, w H o u sto n , w stan ie Teksas. Tam jego w ykładów słu ­ chał, przez n ied o m k n ięte drzw i do sali w ykładow ej, bo z pow odu segregacji ra ­ sowej n a P o łudniu nie w olno m u było u czestniczyć w w ykładach raz em z b ia ­ łymi, inny z późniejszych ojców-założy- cieli pentek o stalizm u , czarnoskóry syn byłych n iew olników , W illiam Jo se p h S eym our (1870-1922).

W lutym 1906 r. W illiam J. Seym our był ju ż w Los A ngeles. Tam w łaśnie w k w ietniu 1906 r. n astąp iło potężne p rzeb u d zen ie duchow e, któ re przeszło do h isto rii jako przebudzenie zielono­

św iątkow e przy A zu sa S treet. M iało tam m iejsce ju ż nie tylko m ów ienie języka­

mi, jak w Topeka czy H o u sto n , ale także in n e zjaw iska, któ re zw ykle tow arzyszą religijnym przebudzeniom . Spotkały się one z d ez ap ro b atą sam ego C harlesa F.

P arham a, k tó ry do Los A ngeles przybył dopiero w paźd ziern ik u , ale też jego ro sz c z e n ie do p rz y w ó d z tw a ru c h u w Los A ngeles zo stało o drzucone. I do ­ piero przebudzenie przy A zu sa S treet w Los A ngeles doznało, dzięki prasie, rozgłosu nie tylko ogólnokrajow ego, ale i ogólnośw iatow ego.

7 października 1906 r. przeżycie zielo­

noświątkowe: naw iedzenie m ocą z wyso­

ka i mówienie innymi językami, stało się udziałem czołowego duchow nego meto- dystycznego z Norwegii - Thom asa Balia Barratta. Wrócił do Norwegii jako zielono­

świątkowy m etodysta. Z tego tytułu ów, niegdyś bardzo wpływowy, duchow ny zna­

lazł się na bocznym torze aktywności w śród m etodystów norweskich. W 1916 r.

erygował własny zbór o charakterze zielo­

noświątkowym - Z bór „Filadelfia” w Oslo, który stał się ośrodkiem pentekostalizm u promieniującym na całą prawie Europę.

I już w 1907 r. zielonośw iątkow cem zo­

stał Lewi Pethrus, pasto r baptystyczny ze Sztokholm u, późniejszy w ybitny przy­

w ódca skandynawskiego, europejskiego i światowego ruchu zielonoświątkowego.

Podobnie duchow ny luterański z Niem iec - Jo n a th an Paul, zw iązany z tzw. m uel- heim skim n urtem pentekostalnym , czy A leksander A. Boddy, rektor parafii angli­

kańskiej w Sunderland, który do końca życia pozostał anglikaninem - zielono­

świątkowym anglikaninem.

P O L S C Y Z IE L O N O Ś W IĄ T K O W C Y Już w 1907 r. spotykam y ludzi, którzy do­

świadczyli przeżycia zielonoświątkowego, w śród członków Społeczności C hrześci­

jańskiej - kół pietystycznych w Kościele E w angelicko-A ugsburskim n a Ś ląsku Cieszyńskim. Z ostali oni za to w yłączeni ze S połeczn o ści C hrześcijań sk iej, co zm usiło ich do zalegalizow ania w 1910 r.

w łasnego ugrupow ania zielonoświątko- w o-pietystycznego pod nazw ą Z w iązek Stanow czych Chrześcijan.

N astępna fala przebudzenia zielono­

św iątkow ego przyszła do P olski nie z Norwegii czy Niem iec, jak w przypadku stanow czych chrześcijan n a Śląsku Cie­

szyńskim, lecz z Ameryki, za pośrednic­

tw em polskich reem igrantów. Powstało bardzo dużo i licznych zborów, głównie n a te re n ie Polski ce n traln e j (Łódź, Zgierz, kolonie niem ieckie nad Wisłą, Pełczanka koło M ińska M azowieckiego) i w sch o d n iej (w ojew ództw a sta n isła ­ wowskie, lwowskie, wołyńskie, poleskie, now ogródzkie i w ileńskie). Z początku były to zbory niezależne, niem ające nad sobą żadnej w ładzy zwierzchniej. D opie­

ro n a konferencji przedstaw icieli tych zborów w Starej Czołnicy koło Łucka, w m aju 1929 r. pow ołano do życia w spól­

n otę w yznaniow ą, któ ra je połączyła: Ko­

ściół C hrześcijan W iary Ewangelicznej.

Siedzibą Kościoła została Łódź, a przewod­

niczącym zarządu - pastor A rtur Berghołc.

W okresie m iędzyw ojennym w spólno­

ta ta liczyła p onad 20 tysięcy w iernych i około 500 zborów i pun k tó w m isyj­

nych. W ydawała trzy czasopism a: „Przy­

s tę p “ w języku polskim w Łodzi (pod re­

dakcją A rtu ra B ergholca), „Jewanhelskyj H o ło s“ w języku ukraińskim - w Tarno­

polu i „Prim iritiel“ w języku rosyjskim , w ydaw any w G dań sk u pod redakcją G u ­ staw a H erb erta S chm idta3. W K iwercach pod Ł uckiem utrzym yw any był D om Sie­

rot, którego kierow niczką była L uba Ko- biako, bardzo u ta len to w a n a i form alnie uzn a n a przez w spólnotę ew angelistka.

Jej n atch n io n e kazanie piszący te słow a słyszał jako stu d e n t w w arszaw skiej k a­

plicy przy ul. P uław skiej 114, kiedy m ieszkając po w ojnie n a U krainie, od­

w iedziła Polskę i W arszawę. Urzędowy sta tu s ew angelistek m iały jeszcze Olga L em ieszuk i H elena Łukaszew icz, p rzed­

w cześnie zm arła pierw sza żo n a Sergiu­

sza W aszkiewicza.

K andydatów n a duchow nych oraz in­

nych pracow ników Kościół Chrześcijan W iary Ewangelicznej kształcił n a licz­

nych kursach biblijnych oraz w In stytu­

cie Biblijnym w G dańsku, którego o tw ar­

cie nastąpiło 2 m arca 1930 r., a który za­

m knięty został w 1938 r. n a skutek naci­

sku kół hitlerow skich w ów czesnym Wol­

nym M ieście G dańsku.

Po drugiej w ojnie światowej, po kilku­

letniej działalności w latach 1945-1953 chrześcijanie w iary ew angelicznej, do­

znaw szy 20 w rześnia 1950 r. aresztow ań i uw ięzienia bez sądu, znaleźli się od czerw ca 1953 r. w składzie Z jednoczone­

go Kościoła Ewangelicznego (stanow czy chrześcijanie od 1947 r.).

Kościoła Chrześcijan W iary Ewange­

licznej, działającego przed drugą w ojną św iatow ą i do roku 1953, nie należy my-

07

S t y c z e ń 1 9 3 8 M a r z e c

lić ze w spólnotą o tej samej nazw ie, ist­

niejącą od 1988 r. z siedzibą najpierw w Lublinie, a o statnio w Kielcach. A lbo­

w iem po rozw iązaniu Z jednoczonego Kościoła Ewangelicznego tylko niewielka liczba zborów, w iernych i duchow nych, głów nie z w o jew ó d z tw lubelskiego i świętokrzyskiego, znalazła się w jej składzie. O grom na w iększość zborów, w iernych i duchow nych utw orzyła, w e­

spół ze stanow czym i chrześcijanam i ze Śląska Cieszyńskiego, Kościół Z ielono­

św iątkow y w RP, który został uznany przez p ań stw o n a drodze ustaw ow ej (ustaw a sejm ow a z 20 lutego 1997 r.).

K O Ś C I Ó Ł Z I E L O N O Ś W I Ą T K O W Y W RP

Po odzy sk an iu sam o d zieln eg o bytu z dniem 1 lutego 1988 r., Kościół Zielo­

nośw iątkow y w RP doznał intensyw niej­

szego rozw oju niż w ram ach Z jednoczo­

nego Kościoła Ewangelicznego. P odsta­

w ow ą je dnostką w Kościele jest zbór, czy­

li lokalna w spólnota wiernych. Zborow i przewodzi, jako kaznodzieja, nauczyciel i duszpasterz, p asto r w raz z radą sta r­

szych. Kościół jest podzielony n a okręgi kościelne, n a czele których stoją p rezbite­

rzy okręgowi, pow oływ ani z grona sta r­

szych duchow nych, czyli p rezbiterów (nie z grona d iakonów ).

N ajw yższą w ładzą Kościoła jest Synod, który zbiera się co cztery lata. Synod wy­

biera zw ierzchnika Kościoła - jak okre­

ślają go przepisy praw a - w osobie prezbi­

tera naczelnego oraz n a jego w niosek po­

w ołuje pozostałych członków Prezydium Naczelnej Rady Kościoła, którzy w raz z prezbiteram i okręgowymi, wybranymi w poszczególnych okręgach, stanow ią w łaśnie N aczelną Radę Kościoła. Prze­

wodniczącym zarów no N aczelnej Rady Kościoła, jak i jej prezydium jest z urzę­

du prezbiter naczelny. O d Synodu Ko­

ścioła odbytego w październiku 2000 r.

prezbiterow i naczelnem u Kościoła przy­

sługuje tytuł biskupa - w zorem wielu in­

nych w spólnot zielonośw iątkow ych n a świecie oraz w ślad za pow ojenną konfe­

ren c ją w Ł odzi, k tó ra ów czesnem u zw ierzchnikowi Kościoła, Józefowi Czer­

skiem u, nadała te n tytuł (ad personam ).

Kadry duchow nych i innych pracow ni­

ków kościelnych Kościół przygotowuje:

w C hrześcijańskiej A kadem ii Teologicz­

nej w W arszawie na pięcioletnich stu ­ diach m agisterskich i coraz częściej obec­

nie doktoranckich, w kościelnym War­

szaw skim Sem inarium Teologicznym na trzyletnich studiach licencjackich, w in­

nych szkołach biblijnych istniejących w Kościele oraz n a uczelniach zagranicz­

nych. O d p o c z ą tk u n aszy c h dziejów w Polsce praktykow ane jest rów nież tzw.

term inow anie w zborach u boku d o ­ św iadczonych pastorów.

K ościół Z ielonośw iątkow y w Polsce prow adzi ożyw ioną d ziałalność religij- no-kościelną i m isyjno-ew angelizacyjną.

P ielęgnuje ró żn e form y zgrom adzania się w yznawców. O dbyw ają się n a b o ż eń ­ stw a głów ne niedzielne, m odlitew no-na- u czające w tygodniu, godziny biblijne, sp o tk a n ia młodzieży, zeb ran ia kobiet, n au c za n ie religijne dzieci, n ab o ż eń stw a k om unijne i chrzty, n ab o ż eń stw a ew an­

gelizacyjne.

W program ie n ab o ż eń stw a zielono­

św ią tk o w eg o z n a jd u je się k az an ie, śpiew pieśni, m odlitw a, a ta k ż e p rzeja­

w y darów duchow ych - proroctw o, m o­

dlitw a innym i językam i, u zd ra w ia n ie chorych przez m odlitw ę wiary. P ra k ty ­ kow any je st p o st i płacenie dziesięciny.

Rola żywej m uzyki w n ab o ż eń stw ie zie­

lonośw iątkow ym je st ogrom na.

Kościół utrzym uje i rozw ija stosunki z b ratnim i Kościołam i n a całym świecie przez w spólnotę modlitwy, wiary, w za­

jem ne kontakty, w ym ianę inform acji, wy­

daw nictw i pom oc w zajem ną. U czestni­

czy w Światowej K onferencji Z ielono­

św iątkow ej, należy do Ś w iatow ego Z w iązku Z ielonośw iątkow ych Z borów Bożych, bierze aktyw ny udział w pracach Europejskiej W spólnoty Z ielonośw iątko­

wej. W Polsce zaś należy do A liansu Ewangelicznego oraz jest członkiem To­

w arzystw a Biblijnego. Tu rów nież przed­

stawiciel Kościoła w chodzi w skład Ko­

m itetu Krajowego. W latach w cześniej­

szych zielonośw iątkow cy polscy - jako część składow a Z jednoczonego Kościoła Ewangelicznego - brali czynny udział w pracach Polskiej Rady Ekum enicznej.

Ich przedstaw iciele należeli do różnych komisji, a także do zarządu (wiceprezes, a następnie skarbnik), a czterech du ­ chow nych pełniło - przed rozw iązaniem ZK E - funkcje przew odniczących od­

działów regionalnych PRE (Bydgoszcz, Kraków, Słupsk, Szczecin).

Siedziba Kościoła znajduje się w War­

szawie, przy ul. Siennej 68/70, w e w ła­

snym obiekcie sakralno-kościelnym , k tó ­ rego budow ę zakończono n a początku roku 1990.

□

Edward Czajko

1 G lossolalia - m ów ienie innym językiem, k tó ­ ry dla nikogo z obecnych nie jest zrozum iały;

potrzebny jest dar w ykładania języków.

2 K senolalia - m ów ienie innym językiem , k tó ­ ry jest zrozum iały przynajm niej dla jednej oso­

by spośród obecnych.

3 Zob. obszerny artykuł w poprzednim n um e­

rze „C hrześcijanina“ (red.).

r V h Z D J Ę C I A

Fot. archiwum 1. C harles F. Parham

2. Dom przy Azusa Street 3 1 2 w Los Angeles, od 1906 r. siedziba A zusa S tre et Mission.

Przed budynkiem W. J. Seym our 3. William J. Seym our

4. U czestnicy konferencji Kościoła Chrześci­

jan Wiary Ewangelicznej, Łódź, 1937 r. Jego przewodniczący Artur Bergholc siedzi w środ­

ku, pierwszy z prawej stoi Józef Czerski, po­

wojenny zwierzchnik Kościoła

5 . W in ieta zie lo n o św ią tk o w e g o p ism a

„P rzystęp" z roku 1938.

W Y B R A N A L IT E R A T U R A :

■ Z a sa d y w iary Kościoła Z ielo n o św ią tk o ­ wego w Polsce, W arszawa 1991

• Edw ard Czajko, K ościół Z ielo n o św ią t­

k o w y w Polsce, W arszaw a 1991

■ E dw ard Czajko, Sytu a cja p ra w n a ruchu zielo n o św ią tko w eg o w Polsce w perspek­

tyw ie historycznej, W arszaw a 2000

■ Z bigniew Pasek, R u c h zie lo n o św ią tk o ­ wy. Próba m onografii, K raków 1992

• Zbigniew Pasek, Z w ią z e k S ta n o w czych C hrześcijan. S tu d iu m h istorii idei religij­

nych, K raków 1993

• M ichał Tymiński, K ościół Z ielo n o św ią t­

k o w y w Polsce, W rocław 1999

• Z problem atyki dialogu katolicko-zielo- nośw iątkow ego, w: „Roczniki Teologicz­

n e “ [KUL], t. XLI, zeszyt 7, 1994

■ S tudia i D okum enty Z ielonośw iątko­

we, Z eszyt 1, „D u szp asterstw o “, W arsza­

w a 2002

• R einhold U lo n sk a, D ary D u c h a Św iętego. Teoria i p ra k ty k a , K raków

1987

• Jo h n L. Sherill, O ni m ó w ią in n y m i ję zy k a m i, W arszaw a 1990

■ D avid du Plessis, M ister P entecost, W arszaw a 2000

Opr. M. K.

H I S T O R I A K O Ś C I O Ł A

C h a r y z m a t y

w pierwszych wiekach ch rześcijań stw a

C h aryzm aty’ były o b e c n e w K o ściele od sa m e g o p oczqtku. W d ziejach ch rześcija ń stw a m o ' o b serw o w a ć zarów n o p o sz c z e g ó ln e osoby, jak i c a łe w spólnoty, p o słu g u jg ce się „daram i ła s W ciąż jedn ak p ojaw iają się g ło sy su g eru ją ce, ż e ch aryzm aty u sta ły w raz z e śm iercią ap os

Pogląd taki p rezen tu je m .in. J am es B. N orth w k sią żce H istoria K ościoia. P isząc o o so b a c h m aj|

dar proroctw a, stw ierd za, ż e „ten dar p rzesta ł istn ie ć w raz z pierw szym p ok olen iem chrzęś^

Jako szc zeg ó ln y dar fu n k cjon ow ał tylko w pierw otnym k o ściele" 2. Czy rzeczyw iście ch aryzm aty zagj aby pojaw ić się p o n ow n ie na p oczątk u X X w.? Czy p ogląd ten da się utrzym ać w św ietle nauki N ó T esta m en tu ? Co na to źród ła do d ziejów K ościoła? A u tor te g o artykułu p ragn ie p rzed sta w ić świt

historii o fu n kcjon ow aniu darów D ucha Ś w ię te g o w K o ściele, w pierw szym tysią cleciu ch rzcścijań sh

eng L aurentin, w książce M e - zn a n y D uch Św ięty, trafnie na- i vme*' świetlił problem w ystępow ania charyzm atów w d okum entach źródło­

wych. Według niego przypom ina to nieco anegdotę o człowieku, który pod la tarnią szukał zgubionej monety. W spółczujący p rz e c h o d z ie ń p o sta n o w ił m u pom óc i włączył się do poszukiw ań. N ie m ogąc jednak znaleźć zguby, zapytał: „Czy pan n a pew no pod tą latarnią zgubił tę m one­

tę ? ” . W odpowiedzi usłyszał: „Nie, ale tyl­

ko tutaj jest św iatło” ... Szukając śladów obecności darów D ucha Świętego, w arto pam iętać o ograniczeniach.

P IS M A O J C Ó W A P O S T O L S K IC H D id a c h e (c z y li N a u k a d w u n a stu Apostołów) na­

leży do najstarszych dzieł w czesn eg o c h rz e śc ija ń ­ stwa. Powstało ono naj­

prawdopodobniej w dru­

giej połow ie I w. N ieznany au to r daje swoim adresatom liczne w skazów ki, jak m ają postępow ać z prorokam i i jak od­

różniać proroków praw dziw ych od fał­

szywych. Zaleca m.in., aby po W ieczerzy Pańskiej pozw olić prorokom „odpraw iać dzięk czy n ien ie, ja k długo z e c h c ą “3.

Udzielając praktycznych pouczeń o za­

chow aniu w obec proroków i apostołów, nie pozostaw ia żadnych złudzeń, że oba urzędy w ciąż są obecne w Kościele:

„Każdego apostoła, który do w as przy­

chodzi, przyjm ujcie jak sam ego Pana. Nie zostanie on u w as jednak dłużej niż dzień jeden, a gdyby zaszła potrzeba, jeszcze i drugi. Jeśli zostanie trzy dni, jest to fał­

szywy prorok. (...) N ie każdy, kto mówi pod n atch n ien iem D ucha, je st pro ro ­ kiem. Jest nim tylko wtedy, gdy żyje na sposób Pana. Tak w ięc po sposobie życia m o ż n a p o zn a ć p ro ro k a praw dziw ego i fałszywego“ (XI,4-8). O pow szechnej p o p u la rn o śc i i a u to ry te c ie pro ro k ó w w tym czasie, świadczy także ciekawe za­

lecenie: „Wybierzcie zatem sobie bisku­

pów i diakonów godnych P ana (...). Nie gardźcie w ięc nimi, gdyż należy im się w śród w as to sam o pow ażanie, co proro­

kom i nauczycielom “ (XVjl.2).

W śród najw cześniejszych O jców Ko­

ścioła, których z racji ich k ontaktu z cza­

sami apostołów nazyw am y O jcam i A po­

stolskim i (lata 95-145), należy wym ienić Ignacego, biskupa A ntiochii. Jego siedem listów, napisanych około 110 r., to skarb­

nica wiedzy o Kościele z początków II w.

Z najdziem y tam interesujące nas infor­

macje. N a przykład w liście do zboru w Sm yrnie Ignacy podkreśla, że cały lo­

kalny Kościół został obdarzony „wszelki­

mi daram i, [jest] pełen w iary i miłości, nie pozbaw iony żadnego charyzm atu“4.

Biskupa Polikarpa zaś zachęca: „proś [Pana] o ukazanie ci rzeczy niewidzial­

nych, bo w ów czas niczego ci nie zabrak­

nie i będziesz obfitował we wszelkie dary“

(List do Polikarpa 2,2).

Innym świadectwem obecności chary­

zmatów w dobie Ojców Apostolskich jest Pasterz, dziełko Hermasa5, którego słusznie M. Starowieyski nazywa „prorokiem kościo­

ła rzymskiego“6. Powstało ono na początlcu II w. i stanowi ciekawe świadectwo prze­

mian związanych z praktyką pokutną, szcze­

gólnie w związku z przypadkami apostazji7.

C haryzm aty są w tym czasie w Kościele w ciąż obecne. W Pasterzu często poja­

w iają się słowa: „w czasie snu otrzym a­

łem, bracia, objaw ienie“, „oto widzenie, bracia, jakie ujrzałem “ (W idzenie 11,8,1;

W idzenie IV,22,1). Szczególnie dużo in­

formacji o odróżnianiu proroka praw dzi­

w ego od fałszywego pojaw ia się w części pt. P rzykazania. Pow szechność chary­

zm atu proroctw a nie jest dla H erm asa żadnym zaskoczeniem , co w yraża n astę­

pujące stw ierdzenie: „Jeśli zatem czło­

w iek posiadający D ucha Bożego przyj­

dzie n a zgrom adzenie m ężów spraw iedli­

wych, (...) w ów czas napełni owego czło­

w ieka czuw ający nad nim A nioł ducha proroczego, a człowiek ów napełniony D uchem Świętym przem ów i do tłum u tak, jak chce tego sam Bóg“ (Przykaza­

n ie 11,9). N iepokojące sform ułow anie

„Anioł ducha proroczego” należy in te r­

pretow ać jako tożsam e ze stw ierdzeniem , iż „duchy proroków są poddane proro­

k om “ (1 Kor 14,32).

Ś W IA D K O W IE II S T U L E C IA

Kilkadziesiąt lat później w Rzymie działał w ybitny apologeta - Justyn M ę­

czennik8. W jego pism ach znajdujem y dowody w y­

stępow ania darów D ucha Świętego, m.in. cudów i proroctw. C uda szczególnie łączy z głoszeniem Ew ange­

lii: „Rękojmię praw dziw ości ich słów sta­

now i historia oraz to, co się dzieje obec­

nie. Stanow ią ją rów nież cuda, jakie zdziałali wielbiąc Boga, Stw órcę i O jca wszechrzeczy, oraz zw iastując Syna Jego,

09

Jezusa C hrystusa; takich czynów nie do­

konują prorocy fałszywi. (...) N a imię Ukrzyżowanego Jezusa C hrystusa ludzie odw racają się od pogańskich bożków, a zw racają ku praw dziw em u Bogu wy­

znając i czcząc G o w ytrw ale aż do śm ier­

ci, to chyba fakt ten, oraz uw idaczniająca się w nim cudow na m oc wystarcza, by każdy mógł stwierdzić, że to Jezus jest N owym Z ak o n em “ (Dialog z Ż yd em Try- fo n em 7; 11). A luzje do cudów pojawiają się też w zw iązku z darem w yganiania de­

m onów: „Wielu ludzi opętanych, których nie b rak n a całym świecie ani tutaj w m ie­

ście waszym [Rzymie], a których żaden zaklinacz, czarow nik ani guślarz uleczyć nie może, nasi chrześcijanie przez zaklę­

cie ich w imię Jezusa C hrystusa U krzyżo­

w anego pod Ponckim Piłatem , uleczyli i jeszcze teraz leczą“ (Apologia 5,6).

„Zow iem y G o bow iem W spom ożycielem i Zbaw cą, bo już sam a m oc Im ienia Jego drżeniem przejm uje demonów, dzisiaj za­

klętych w Imię Jezusa C hrystusa, ukrzy­

żow anego za P oncjusza Piłata, p rokura­

to ra Judei“ (Dialog 30,3). Justyn podkre­

ślał również, że „dary prorockie po zo sta­

ją w śród n a s “ (D ialog 82; por. też 30;31;88). Potw ierdza to rów nież E uze­

biusz z Cezarei: „za jego [Justyna] cza­

sów po Kościołach jaśniały jeszcze chary­

zm aty prorocze“ (HK IV,18,8).

W ażnym św iadkiem obecności, w ręcz pow szechności, darów D ucha Świętego pod koniec II w. jest Ireneusz z Lugdu- num (Lyon). W dziele Z d e m a sk o w a n ie i zbicie fa łszy w e j w ied zy9 w ielokrotnie w spom ina o różnych charyzm atach. Wy­

m ieniając trzy główne błędy heretyków, zaznacza, że są „jeszcze inni, którzy nie uznają darów D ucha Świętego, odrzuca­

ją dar proroctw a, przez który człowiek, gdy z o sta n ie nim nasycony, przynosi owoc życia Bożego“10. Żeby nie było w ąt­

pliwości, o jakie dary chodzi, Ireneusz uściśla: „słyszeliśmy o wielu braciach, któ­

rzy mają uprzednią wiedzę o przyszłości, widzenia, słowa prorockie; inni przez na­

kładanie rąk uzdrawiają chorych i przy­

wracają ich do zdrowia. A naw et umarli byli wskrzeszani i pozostawali w śród nas wiele lat“ (AH 2,32,4). N a innym miejscu dodaje: „Słyszymy, że wielu braci posiada w Kościele charyzm aty prorocze, za spra­

w ą D ucha mówią rozmaitymi językami, odsłaniają skrytości ludzkie, o ile to poży­

teczne, i objaśniają tajem nice Boże“ (AH 5,6,1); stwierdza też: „nie m ożna wręcz podać liczby charyzmatów, jakie w całym świecie Kościół otrzym uje od Boga w imię Jezusa C hrystusa“ (AH 2,32,4) .Tych, któ­

rzy odrzucali E w angelię Jana", napom i­

na, aby „zdając sobie sprawę, że są fałszy­

wi prorocy, nie posuwali się do usuw ania łaski proroctw a z Kościoła“ (AH 3,11,9).

Chociaż Ireneusz w yraźnie daje pierw ­ sz eń stw o c h a ry zm a to m nau czający m

(apostołowie, prorocy, nauczyciele), to je d n a k u zn a je w szystkie charyzm aty:

„tam gdzie jest Kościół, tam też jest D uch Święty i wszelka łaska” (AH 3,24,1).

„ P R Z E B U D Z E N I E

C H A R Y Z M A T Y C Z N E " (II/III w.) Ireneusz żył w czasach, gdy na terenie Frygii n a ­ ro d ził się m o n ta n iz m . Jego nazw a pochodzi od M o n tan u sa, naw ró co n e­

go n a chrześcijaństw o ka­

płana bogini Kybele, który razem z dw ie­

m a prorokiniam i, Pryską i Maksymilią, zapoczątkow ał coś, co moglibyśmy n a ­ zw ać przebudzeniem charyzm atycznym w starożytności. Ruch te n dość szybko rozprzestrzenił się po całej Azji Mniejszej i dotarł do Rzymu. Początkow o przyjm o­

w any entuzjastycznie, już w roku 200 zo­

stał jednak potępiony przez synody azja­

tyckie za pew ne nadużycia. Jego cechą charakterystyczną była sw oista eksplozja charyzmatów, szczególnie daru proroctwa.

Wydaje się, że istniało kilka pow odów odrzucenia „nowego p roroctw a“, jak n a­

zyw ano te n ruch. Przede w szystkim za­

rzucano M ontanusow i, że „począł (...) gadać, dziw ne w ydaw ać dźwięki i proro­

kow ał zgoła przeciw ko zw yczajowi ko­

ścielnem u, opartem u na tradycji i od daw na ustalonej kolejności“12. Jak w idzi­

my, sam o prorokow anie nie było żadnym kościelnym „p rzestęp stw em “ , napięcie wywoływało raczej zaburzenie porządku i kolejności13. W arto przy okazji zwrócić uwagę, że cytowany przez Euzebiusza z Cezarei anty m o n tan ista jest przekona­

ny, że „nie m oże (...) charyzm at proroczy w całym Kościele w ygasnąć aż do o sta t­

niej paruzji, jak nau cza A p o sto ł“ (HK V,17,4). M ontanizm nie został w ięc potę­

piony za sam fakt prorokow ania, lecz ra­

czej za nadm ierne eksponow anie proroc­

tw a i proroków kosztem u rzędów instytu­

cjonalnych (hierarchii) oraz za skrajny rygoryzm, niem ieszczący się w praktyce ó w czesnego K o ścio ła14. M o n ta n u sa oskarżano o to, że „bronił innego Para- kleta z pom ocą swych obłąkanych ko­

b ie t“15, a naw et uw ażał się za wcielenie Parakleta. Ale R. L aurentin zauw aża, że mogło być to rów nie dobrze efektem nie­

porozum ienia. Słow a M ontanusa: „Ja je­

stem P arakletem “, m ożna rów nież odczy­

tywać jako starotestam entow e „To m ówi P an“ (Iz 7,7; 8 ,l l ) 16. B ezlitosny tropiciel herezji Epifaniusz z Salam iny (ok. 315- -403) twierdził, że m ontaniści zgadzali się z wielkim K ościołem co do zagadnień dogm atycznych, p o p raw n ie n au c za ją c doktryny try n ita rn e j i chrysto lo g iczn ej17.

A byłoby to nie możliwe, gdyby M onta- nus rzeczywiście głosił, że jest D uchem Świętym. M ontanizm stworzył o statecz­

nie w łasne stru k tu ry kościelne, jego ślady m ożem y obserw ow ać jeszcze w VI w.

Ostateczny koniec dziejów tego ruchu wią­

że się prawdopodobnie z ekspansją islamu.

T E R T U L IA N

W ażną osobą, spajającą n iejak o K ościół W ielki i ru c h m ontan isty czn y , był Tertulian. Ten w ybitny pisarz kościelny, żyjący na przełom ie II/III w., po ­ zostaw ił w swych pism ach w yraźne ślady obecności charyzmatów w ówczesnym Ko­

ściele. Pod koniec traktatu O chrzcie18, zw raca uw agę neofitom , aby zaraz po wyjściu z wody, gdy tylko zo stan ą popro­

w adzeni do oddzielnej sali i tam n am asz­

czeni olejem, modlili się o charyzm aty:

„Proście waszego Ojca, proście waszego Pana, o szczególny dar Jego dziedzictwa, rozdanie charyzmatów, leżących u pod­

staw chrztu“ (DB 20). Najwyraźniej jest to zwyczajowa praktyka kościelna, co po­

tw ierdza jedynie, że m odlitw a o dary D u ­ cha była aktem oddzielnym od chrztu, choć następow ała zaraz po nim. W dodat­

ku Tertulian, pisząc po łacinie, dokonuje transliteracji greckiego słowa charisma, zam iast użyć popularnego łacińskiego sło­

w a dorea (dar). Najwyraźniej m a n a uw a­

dze nie jakieś ogólne „dary“, ale konkret­

nie „te“ charyzmaty. W dalszej części trak ­ tatu Tertulian pisze, że ponieważ modli­

tw a jest skuteczna, charyzm aty zostały udzielone: „Prosiliście, więc otrzymaliście, pukaliście, więc w am otw arto“ (DB 20).

M usiały zatem wystąpić jakieś zauw ażal­

ne zjawiska, które przekonywały patrzą­

cych z boku wiernych, że m odlitw a zosta­

ła w ysłuchana. E uzebiusz z C ezarei w swojej Historii Kościelnej daje również rozliczne świadectwa działania charyzm a­

tów n a przełom ie II/III w : „Bardzo liczne bowiem inne cudy charyzm atu Bożego zdarzały się naonczas po rozm aitych ko­

ściołach i wielu utwierdzały w wierze, że i oni m ają dar proroctw a“ (HK V,3,4). Dla­

tego słuszny wydaje się sąd K. McDonnella, że „obecność charyzm atów i ćwiczenie się w nich jest faktem w życiu kościelnym w II i III w.“. A utor powołuje się na ob­

szerną literaturę przedm iotu19.

C H A R Y Z M A T Y W W IE K A C H III i IV Również Orygenes (pierw­

sza połowa III w.) w licz­

nych pismach daje świa­

dectwo wciąż żywego wy­

stępowania charyzmatów.

Pisze w ręcz o „deszczu boskich c h a ry zm a tó w “20, o dnotow ując