Jan Decyk
"Ante Deum Stantes", red. S. Koperek,
Kraków 2002 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 40/2, 189-192
Ante Deum Stantes (red. S. K o p e r e k ) , wyd. Papieska Akademia Teologiczna,
Kraków 2002, ss. 793.
Prezentowana książka poświęcona jest ks. prof. dr. hab. Stanisławowi C z e r wi k o w i z Kielc, profesorowi Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, z ra cji jego pracy naukowej, zasług w tej dziedzinie, a także w życiu Kościoła. Redak torem książki jest ks. prof. dr hab. Stefan K o p e r e k CR, profesor PATu, kierow nik Instytutu Liturgicznego i Dziekan Wydziału Teologicznego PAT.
Książka składa się ze wstępu, prezentacji dorobku naukowego ks. C z e r w i - k a i 51 artykułów naukowych. Całość wzbogacają listy gratulacyjne zamieszczo ne na początku. Najważniejszym z nich jest Słowo - błogosławieństwo Jana Paw ła II, który osobiście zna Jubilata. Znajdują się tu także wyrazy uznania wielkich dostojników Kościoła; Ks. prymas Józef G l e m p podkreśla wkład ks. C z e r w i - k a w «rzetelne budowanie odnowy liturgicznej», kardynał Franciszek M a c h a r s k i akcentuje związek ks. C z e r w i k a z odnową liturgiczną zapoczątko waną poprzez Konstytucję liturgiczną Soboru Watykańskiego II, biskup Tadeusz P i e r o n e k zwraca uwagę na związek ks. C z e r w i k a z Instytutem Liturgicz nym PATu i na wkład Jubilata w odnowę liturgiczną, arcybiskup D am ian Z i m o ń dostrzega trud ks. C z e r w i k a nad dokonanymi tłum aczeniam i dokum en tów papieskich wydanych przez Księgarnię Świętego Jacka w Katowicach. Nie zabrakło też listu gratulacyjnego biskupa Wacława Ś w i e r z a w s k i e g o , liturgi- sty i długoletniego przewodniczącego Komisji K ultu Bożego i Dyscypliny Sakra mentów Episkopatu Polski, który podkreśla niezwykłą działalność ks. C z e r w i k a w dziele odnowy liturgicznej.
Nie można nie zatrzymać się nad bogactwem pracy pisarskiej, dydaktycznej i naukowej ks. C z e r w i k a , nad odnową liturgiczną, zwłaszcza w Polsce. Od 1994 r. ks. Profesor jest konsultorem Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakra mentów. Pod jego kierunkiem powstało wiele prac magisterskich. Był recen zentem prac naukowych, w tym dwóch doktorskich i czterech habilitacyjnych. Od 31 czerwca 1999 r. jest profesorem nauk teologicznych.
Sylwetkę ks. C z e r w i k a przybliża ks. prof. Stefan K o p e r e k w swoim W pro wadzeniu. Ukazanie osobowości Jubilata pozwala dostrzec jego walory naukowe, ludzkie, dydaktyczne i kapłańskie. A utor przekonuje o ukochaniu przez ks. C z e r wi k a liturgii Kościoła. Stwierdza: dla nas wszystkich, którzy mieliśmy zaszczyt mieć
z nim kontakt, słuchać jego wykładów, referatów, widzieć go w akcji liturgicznej, jest prawdziwie „vir Dei et Ecclesiae” (s.25).
Zasadniczą część pozycji wypełniły artykuły, których autorzy reprezentują przede wszystkim środowisko liturgistów polskich. Liturgiści reprezentują wszyst kie środowiska naukowe w Polsce. Poza rodzimym terenem PATu, które zapisuje
1 9 0 KS. JAN DECYK [ 1 8 ]
się w tej Księdze w szczególny sposób, w pełni reprezentowane jest środowisko In stytutu Liturgicznego KULu. Swoją życzliwość mieli okazję wykazać także profe sorowie z UKSW w Warszawie, dawnej ATK, gdzie ks. prof. C z e r w i k pracował jako adiunkt w latach 1969-1981. Widoczne są również inne kręgi, wśród nich śro dowiska związane z nowymi ośrodkami nowych Wydziałów teologicznych. O dno tować trzeba, że niemałą grupę stanowią też naukowcy z innych dziedzin, szcze gólnie bibliści (Kraków, Lublin, Kielce).
Artykuły o tematyce liturgicznej omawiają wielorakie zagadnienia. Na pierw sze miejsce wysuwa się tematyka eucharystyczna. Z tej dziedziny są artykuły sięga jące czasów patrystycznych. Np. artykuł H. S o b e c z k o (Opole) mówi o znacze niu mistagogicznych katechez o Eucharystii Cyryla Jerozolimskiego. S. F e d o r o wi c z (Kraków) podjął temat: Kościół o Eucharystii w katechezach mistagogicznych
Ojców. Jest też artykuł J. M i a z k a (Warszawa) o modlitwie eucharystycznej w li
turgii gallijskiej. Zajdują się również prace dotyczące nowych modlitw euchary stycznych. J. S t e f a ń s k i (Gniezno) zajął się tematem: Prace redakcyjne nad no
wymi modlitwami eucharystycznymi z roku 1968. Z. W it (Częstochowa, Lublin)
jest autorem artykułu: Nowe Ordo Missae. Zamieszczone są także artykuły o kul cie poza Mszą św. Są to: R. R a k , Kongres Eucharystyczny w Lourdes w 1981 roku i artykuł J. D e c y k a (Warszawa), Eucharystia jako nieustanny wiatyk. Artykuł J. S r o k i (Przemyśl), Sakramenty Kościoła źródłem jedności chrześcijan, jest ekum e nicznym spojrzeniem na Eucharystię. K. M a t w i e j u k (UKSW) przedstawia Li turgię koptyjską, a P. N o w a k o w s k i (Kraków, Kijów) eklezjologię w teologii i li turgii wschodniej.
Zagadnieniu sakram entu kapłaństwa poświęcone są dwa artykuły: J. B o g u - n i o w s k i e g o (Kraków), Osobliwości obrzędowe święceń kapłańskich w używanych
w Polsce pontyfikatach średniowiecznych i K. K o n e c k i e g o (Toruń), Nałożenie rąk w odnowionych obrzędach święceń. Problematyka teologiczna kapłaństwa zo
stała dopełniona w opracowaniach teologicznych o kapłaństwie: C. K r a k o w i a k (Lublin) zamieścił artykuł pt. Kapłan reprezentuje, czyli uobecnia Chrystusa, głowę
Kościoła, S . S z c z e p a n i e c (Kraków), Odtworzyć w sobie charakter kapłana i ofia ry, J . K r ó l i k o w s k i (Tarnów), Nowość ofiaiy Jezusa Chrystusa oraz ja k zrozumieć ofiarę w chrześcijaństwie, a J. D y d u c h , (Kraków), Zycie i posługa kapłanów w świetle I Synodu Prowincji Krakowskiej.
Sakramentem małżeństwa zajął się A. D u r ak (Warszawa) w artykule pt. «Przy
mierze» jako obraz komunii małżeńskiej. Studium hermeneutyczne tekstów „Obrzę dów sakramentu małżeństwa ”. Sakramentem zaś namaszczenia chorych D. K w i a t -
kows ki (Kalisz), Pneumatołogiczny wymiar sakramentu namaszczenia chorych. Tę ostatnią problematykę uzupełniają artykuły z teologii: J. K o p e ć (Lublin), Miste
Książka zawiera także artykuły dotyczące czasu liturgicznego: artykuł J. N o w a k a (Warszawa), Ponadczasowy charakter liturgii, J. J a n i c k i e g o (Kraków),
R ok liturgiczny w Itinerarium Egerii i B. N a d o l s k i e g o (Poznań, Warszawa), Ogień Paschalny - sercem chrześcijaństwa.
Nie zabrakło również opracowań homiletycznych, tak ściśle związanych z litur gią. Należą do nich artykuły: G. S i w k a (Kraków), Antropologiczne uwarunkowa
nia skuteczności kościelnej posługi Słowa, W. G ł o w y (Lublin), Treści teologiczno - homiletyczne liturgii słowa w błogosławieństwach dotyczących osób.
Jest też wiele artykułów z dziedziny duchowości chrześcijańsko - liturgicznej. Otwiera je artykuł W. Ś w i e r z a w s k i e g o (Sandomierz), Liturgia źródłem i miej
scem medytacji chrześcijańskiej.
Księgę jubileuszową ubogacają artykuły biblistów. A. J a n k o w s k i (Kraków- Tyniec) zaprezentował nowotestamentowe wzmianki o udziale Aniołów w liturgii Kościoła, a J. K u d a s i e w i c z (Kielce), «Szukam o Panie, Twojego oblicza...» (Ps 27,8).
Elementy muzyczne, z którymi związana jest liturgia, omówione zostały w arty kułach: T. D ą b e k (Kraków-Tyniec), Muzyczne środki ekspresji w modlitwie litugicz-
nej i osobistej w Dawnym i Nowym Przymierzu; I. P a w 1 a k (Lublin), Prawda o «pol skim tonie» Ewangelii; R. T y r a ł a (Kraków), Śpiew wiernych jako świadectwo wspólnoty Kościoła; T. Ł u k a s z u k (Kraków), Obraz święty, ikona, miejscem spo tkania z osobami świata transcendentnego.
N a wychowawczą rolę liturgii zwracaj ą uwagę artykuły: A. G r z e l i ń s k i e j i W. P r z y c z y n y (Kraków), Oddziaływanie na odbiorcę w ogłoszeniach duszpasterskich; T. B o r u t k i (Bielsko-Biała, Kraków), Zespołowy apostolat wiernych świeckich; M. R u s i e c k i e g o (Kielce), Ewangelizacja nauczycieli; J. O r z e s z y n y (Kraków),
Problematyka pneumatologiczna w programie pracy duszpasterskiej; J. Ł u k o ni
s k i e g o (Kielce), Edukacyjna rola liturgii w Kościele katolickim - aspekt ekologicz
ny; S. G a m c z a r s k i e g o (Tarnów), Wychowanie do liturgii przez muzykę według myśli księdza Wojciecha Orzecha; E. M a t e j a (Opole), Msza «Tomasza» - propozy cja dla poszukujących. Artykuły te uzupełnione zostały opracowaniami dotyczącymi
misterium wielkotygodniowego autorstwa E. L e n a r t a (Kalwaria Zebrzydowska),
Dramat liturgiczny misterium wielkotygodniowego. Misteria znakiem kultu męki Pań skiej oraz A. Z a j ą c a (Kraków), Pueri cantores w Polsce - tradycja i współczesność.
Przykładem podjęcia tematyki wychowania liturgicznego jest pozycja D. O I s z e w - s k i e g o (Kielce), Nauczanie liturgiki w kieleckim seminarium w X IX wieku.
Wśród artykułów rozwijających i pogłębiających zagadnienia liturgiczne są i ta kie, w których dominują godne przywołania postacie. Są to: artykuł S. C i c h e g o (Katowice), Św. Józef M aria Tomasi (Thomasius) - liturgista przełomu XVII i X V III wieku; J. M a c h n i a k a (Kraków), Wizja kapłana i jego misja w Konferen
1 9 2 KS. JAN DECYK [20]
cjach duchownych abpa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego; F. M a ł a c z y ń s k i e -
go (Kraków-Tyniec), Udział wiernych w kapłaństwie Chrystusa według bł. Kolumby
Marmiona, opata; K. P a n u s i a (Kraków), Ksiądz Stanisław Konarski i jego batalia o nowe kaznodziejstwo; Z. J a n i e c a (Sandomierz), Kardynał Stefan Wyszyński - w służbie liturgii słowa; A. N a p i ó r k o w s k i e g o (Kraków), Status nauki o uspra wiedliwieniu w dialektycznej teologii Karola Bartha.
Prezentowana książka zawiera też artykuł Z. K i j a s a (Kraków) o średniowiecz nych obrazach nieba i A. S i e l e p i n a (Kraków) pt. Kościół a cel chrześcijańskiego
wtajemniczenia. Szkic do mariologicznych aspektów inicjacji. Znajduje się w niej tak
że artykuł K. K o ś c i e l n i a k a (Kraków), O muzułmańskim najeździe na Rzym. Zgrom adzenie tak bogatego m ateriału (51 artykułów naukowych) stanowi wy raźny wskaźnik stanowiska autorów wobec osoby ks. C z e r w i k a, który jest wielce ceniony w polskim środowisku naukowym. Trudno oprzeć się pokusie, że książka mogłaby zawierać i artykuły obcojęzyczne, np. ze środowiska rzymskiego czy pary skiego (P. D e C l e r c k , A.M. Gy).
Poszczególne artykuły ułożone są tematycznie. Jednak tak wielka ilość pozycji wymagałaby podzielenia ich na wyodrębnione części, opatrzone odrębnymi tytuła mi.
Na uwagę zasługuje szata graficzna. Książka jest pięknie wydana. Widoczne jest też zaangażowanie redaktorskie. Choć tego typu książki nieraz się ukazują, wydaje się jednak, że ta należy do publikacji wyjątkowych, dobrze wyrażając uzna nie i szacunek dla Profesora, którem u jest dedykowana.
Ks. Jan Decyk
Ks. Kazimierz M i s i a s z e k SDB, Koncepcja nauczania religii katolickiej w p u
blicznej szkole włoskiej po Konkordacie z 1984 roku. Próba oceny, Warszawa 1999,
ss. 410.
Po zmianach w katechezie polskiej, jakie zostały spowodowane powrotem na uczania religii do szkoły, coraz częściej stawia się pytanie o tożsamość katechezy. Wśród pojawiających się głosów można dostrzec dwa, skrajne wobec siebie stano wiska. Jedni uważają, że obecne nauczanie religii w polskiej szkole całkowicie za dość czyni katechezie. Inni z kolei bardzo wyraźnie wskazują na niewystarczalność tego nauczania dla osiągnięcia między innymi celów katechezy. Jakkolwiek do strzega się też próby pogodzenia przedstawionych opinii, ciągle brakuje jedno znacznego rozstrzygnięcia oraz programów, które zapewniłyby integralność kate
