Seria: TRANSPORT z. 57 Nr kol. 1675
Andrzej W ILK
ROZWÓJ KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU TRANSPORT NA POLITECHNICE ŚLĄSKIEJ
W obecnym roku akademickim minęło 35 lat od uruchomienia na Politechnice Śląskiej studiów o kierunku transport. Kierunek ten był prowadzony nieprzerwanie od 1969 r.
W 60-letniej historii Politechniki Śląskiej utworzenie kierunku transport było ważnym etapem rozwoju kształcenia na uczelni kadr inżynierskich na potrzeby regionu. Wspomniana okrągła rocznica rozpoczęcia kształcenia stanowi okazję do refleksji, spojrzenia wstecz i przypomnienia dorobku lat ubiegłych.
Utworzony w roku akadem ickim 1969/1970 Oddział Transportowo-Komunikacyjny Wydziału Mechanicznego Energetycznego uruchomił dzienne studia inżynierskie na kierunku transport. Kierunek ten obejmował dwie specjalności: transport i komunikacja kolejowa oraz transport i komunikacja samochodowa. Oddział Transportowo-Komunikacyjny zlokalizowany został w ówczesnej Filii Politechniki Śląskiej w Katowicach, a jego kierownikiem mianowano doc. dr. inż. Eryka Prugara.
W roku akademickim 1970/1971 Oddział Transportowo-Komunikacyjny otworzył wieczorowe studia zawodowe na kierunku transport, z tymi samymi specjalnościami.
Kierownikiem tych studiów był starszy wykładowca mgr inż. Jan Żeliński.
W ramach reorganizacji przeprowadzonej w 1971 roku utworzono na Politechnice Śląskiej Instytut Transportu i Komunikacji. Dyrektorem nowo powstałego instytutu mianowano doc.dr. inż. Eryka Prugara, natomiast zastępcą ds. nauczania został doc. dr inż.
Tadeusz Dziulak. W skład Instytutu Transportu i Komunikacji wchodziły następujące zespoły:
- Techniki Samochodowej, kierowany przez dr. inż. Józefa Przybylskiego.
- Obsługi i Diagnostyki Samochodowej, kierowany przez mgr. inż. Mieczysława Reimana.
- Transportu Kolejowego, kierowany przez dr. inż. Zbigniewa Fidrycha.
W dniu 24 listopada 1973 roku Instytut Transportu i Komunikacji przeniesiono z Wydziału Mechanicznego Energetycznego do Wydziału Metalurgicznego w Ośrodku Naukowo-Dydaktycznym Politechniki Śląskiej w Katowicach. Na jego kierownika mianowano doc. dr inż. Józefa Przybylskiego.
W roku 1974 Instytut Transportu i Komunikacji został przekształcony na instytut spełniający funkcję wydziału i prowadził kształcenie na kierunku transport w specjalnościach:
transport kolejowy i transport samochodowy na studiach dziennych oraz wieczorowych dla pracujących. Doc. dr. inż. Józefa Przybylskiego mianowano dyrektorem Instytutu, a doc. dr.
inż. Andrzeja Wilka - zastępcą dyrektora ds. nauczania.
Począwszy od roku 1974 nastąpił rozwój bazy dydaktycznej instytutu, wzrosła liczba pracowników, a przede wszystkim studentów na studiach dziennych i wieczorowych. Otwarto
10 A . W i l k
2-letnie uzupełniające studia magisterskie na obu specjalnościach kierunku transport. Podjęto szeroko zakrojone prace budowlano-adaptacyjne w celu przystosowania do potrzeb procesu dydaktycznego pomieszczeń niskiego parteru i piętra zachodniego skrzydła byłych Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych. Rozpoczęto przebudowę dawnego garażu i warsztatu na laboratoria techniki samochodowej. Adaptowano kilka pomieszczeń na potrzeby pracowników naukowo-dydaktycznych oraz administracji.
Budynek w Katowicach, ul. Krasińskiego 8
Nawiązano kontakty z instytucjami i zakładami pracy (GIG, ZUT ZGODA, Wytwórnia Urządzeń Sygnalizacyjnych, Śl. DOKP), które przekazały na rzecz instytutu aparaturę naukowo-badawczą niezbędną do realizacji nowych zadań dydaktyczno- naukowych. Studenci i dyplomanci studiów dla pracujących wykonali szereg prac projektowych i konstrukcyjnych na rzecz laboratoriów naukowo-badawczych instytutu.
Podjęto pierwsze prace naukowo-badawcze dla przemysłu.
W związku ze wzrostem liczby studentów studiów dla pracujących powołano w 1975 roku kierownika studiów dla pracujących. Funkcję tę objął wykładowca mgr inż. Henryk Papiemiok.
W roku akademickim 1974/1975 otwarto trzy pierwsze laboratoria dydaktyczne instytutu. Były to laboratoria:
- techniki samochodowej, - diagnostyki samochodów, - zabezpieczenia ruchu kolejowego.
Dzięki dalszym intensywnym pracom nad rozwojem bazy dydaktyczno-naukowej instytutu otwarto w roku akademickim 1975/1976 następne laboratoria dydaktyczne:
- budowy pojazdów,
- elektrotechniki samochodowej, - technologii napraw,
- silników spalinowych, - ruchu kolejowego.
W roku akademickim 1976/1977 wprowadzono na studiach jednolite studia magisterskie z następującymi specjalnościami:
- eksploatacja i utrzymanie pojazdów, - organizacja i technika transportu,
w tym specjalizacje:
- eksploatacja i technika utrzymania pojazdów samochodowych, - organizacja i technika transportu samochodowego,
- organizacja i technika transportu kolejowego.
Instytut prowadził sześć zespołów naukowo-dydaktycznych kierowanych przez następujące osoby:
- Techniki Samochodowej - doc. dr inż. Józef Przybylski, - Eksploatacji i Diagnostyki Samochodowej - dr inż. Mieczysław Reiman, - Silników Spalinowych - doc.dr inż. Brunon Kopiec, - Transportu Kolejowego - doc.dr inż. Zbigniew Fidrych.
- Ruchu Kolejowego - mgr inż. Andrzej Dydo,
- Mechaniki Prac Ładunkowych - dr inż Sylwestr Markusik.
Kadrę samodzielnych pracowników nauki uzupełniali specjaliści spoza instytutu i uczelni, a w tym:
- prof. dr hab. inż. Jerzy Węgierski - specjalista z zakresu systemów transportowych i transportu kolejowego, reprezentujący między innymi zaplecze naukowo-techniczne kolei (CNTK),
- doc. dr hab. inż. Michał Rościszewski zajmujący się problematyką rozwoju infrastruktury transportowej.
1 lutego 1978 roku utworzono z dotychczasowego Instytutu Transportu Wydział Transportu składający się z dwóch instytutów:
- Instytutu Transportu Samochodowego z dyrektorem doc. dr. inż. Józefem Przybylskim, - Instytutu Transportu Kolejowego, którym kierował zastępca dyrektora doc.dr inż. Zbigniew
Fidrych, ze względu na wakat na stanowisku dyrektora instytutu.
Dziekanem wydziału mianowano doc. dr. inż. Józefa Przybylskiego, natomiast na stanowisko prodziekana ds. wychowania i nauczania powołano zastępcę dyrektora Instytutu Transportu Samochodowego — doc. dr. inż. Andrzeja Wilka, a następnie od 1979 r. doc. dr.
inż. Brunona Kopca.
Dnia 01.09.1981 roku dziekanem został wybrany prof. zw. dr hab. inż. Ludwik Müller. Prodziekanem ds. wychowania i nauczania został doc. dr inż. Brunon Kopiec, prodziekanem ds. studiów dla pracujących dr inż. Jerzy Skorwider, a od sierpnia 1982 r. mgr inż. Henryk Papierniok. Dyrektorem Instytutu Transportu Samochodowego został doc. dr hab.
inż. Andrzej Wilk, a jego zastępcą dr inż. Sylwester Markusik.
W skład Instytutu Transportu Samochodowego wchodziły następujące zakłady, którymi kierowali:
- Zakład Podstaw Konstrukcji Maszyn - dr inż. Jerzy Tara oraz Zespoły:
- Techniki Samochodowej - mgr inż. Marek Dykier,
- Systemów Transportowych - dr hab. inż. Sylwester Markusik, - Diagnostyki i Eksploatacji - dr inż. Mieczysław Reiman,
- Silników Spalinowych - dr inż. Aleksander Ubysz,
- Podstaw Techniki Pomiarowej - dr inż. Janusz Gardulski.
Instytut dysponował następującymi laboratoriami dydaktycznymi:
- budowy pojazdów samochodowych, - eksploatacji i diagnostyki samochodów,
12 A. W il k
- elektroniki samochodowej, - technologii napraw pojazdów, - silników spalinowych, - podstaw techniki pomiarowej,
oraz laboratoriami badawczymi z zakresu:
- badań mechanicznych przekładni zębatych, - badania zespołów pojazdów samochodowych,
- diagnostyki procesów spalania w silnikach samochodowych.
Laboratoria te zostały przygotowane przez pracowników instytutu, którzy poświęcili na ich uruchomienie kilka lat intensywnej pracy. Były one wyposażone w specjalistyczne stanowiska laboratoryjne, zaprojektowane i wykonane we własnym zakresie przez kadrę Instytutu.
Na dyrektora Instytutu Transportu Kolejowego powołano doc. dr. inż. Zbigniewa Fidrycha, a na zastępcę dyrektora dr. inż. Bogusława Wojciechowskiego.
W skład Instytutu Transportu Kolejowego wchodziły dwa zespoły, którymi kierowali:
- Ruchu Kolejowego - mgr. inż. Andrzej Dydo, - Techniki Kolejowej - doc. dr. inż. Zbigniew Fidrych.
Instytut Transportu Kolejowego posiadał następujące laboratoria:
- ruchu kolejowego, - telekomunikacji, - sterowania ruchem, - automatyki i elektroniki,
- elektronicznej techniki obliczeniowej, - automatyki i telemechaniki.
Oprócz tych laboratoriów instytut uruchomił dwie pracownie przedmiotowe:
- pojazdów szynowych,
- projektowania układów komunikacyjnych.
W latach osiemdziesiątych Wydział Transportu prowadził następujące specjalności:
• eksploatacja i technika utrzymania pojazdów ze specjalnościami:
- eksploatacja i technika utrzymania pojazdów samochodowych, - transport przemysłowy,
• organizacja i technika transportu ze specjalizacjami:
- organizacja i technika transportu kolejowego, - organizacja i technika transportu samochodowego.
W roku 1982 zmniejszył się poważnie nabór na I rok studiów, a nabór na studia dla pracujących został wstrzymany.
Decyzją Senatu Politechniki Śląskiej Wydział Transportu otrzymał począwszy od roku akademickiego 1984/1985 status instytutu kierunkowego, obejmującego pięć zakładów, którymi kierowali:
- Zakład Podstaw Konstrukcji Maszyn - prof. dr hab. inż. Ludwik Muller, - Zakład Techniki Samochodowej - doc. dr inż. Józef Przybylski,.
- Zakład Eksploatacji - dr inż. Mieczysław Reiman,
- Zakład Mechaniki - doc. dr inż. Roman Bąk,
- Zakład Techniki Kolejowej - doc. dr hab. inż. Lesław Socha.
Oprócz wymienionych zakładów w skład Instytutu wchodziły cztery laboratoria:
- elektronicznej techniki obliczeniowej, - silników spalinowych,
- techniki pomiarowej, - automatyki i sterowania.
W latach 1984-1990 dyrektorem Instytutu Transportu Kierunkowego był doc. dr hab.
inż. Andrzej Wilk, a w latach 1990-1992 dr hab. inż. Piotr Adamiec, prof. nzw. w Politechnice Śląskiej. Funkcję zastępcy ds. studenckich pełnił w tym okresie dr inż. Jerzy Skorwider.
W ramach reorganizacji Uczelni w 1992 roku Instytut Transportu został włączony w strukturę organizacyjną nowo utworzonego w Katowicach Wydziału Inżynierii Materiałowej, Metalurgii, Transportu i Zarządzania. Funkcję prodziekana ds. studenckich kierunku transport na tym Wydziale w latach 1992-2002 pełnił dr inż. Jerzy Skorwider. Dyrektorem instytutu został ponownie dr hab. inż. Andrzej Wilk, prof. nzw. w Politechnice Śląskiej. W strukturze tego Wydziału Instytut Transportu funkcjonował do 31 sierpnia 2002 roku i składał się z 6
zakładów.
W ostatnich latach nastąpił znaczący rozwój bazy dydaktycznej, naukowej i kadry instytutu. Uruchomiono kształcenie na studiach inżynierskich o kierunku transport poza ośrodkiem katowickim: w roku 2000 w Tychach, a od 2002 roku w Bytomiu. Kształcenie odbywa się w przystosowanych do potrzeb dydaktycznych wyremontowanych budynkach, w których znajdują się dobrze wyposażone laboratoria i sale dydaktyczne. W ośrodku katowickim uruchomiono nowe laboratoria dydaktyczne i naukowe transportu szynowego oraz informatyki transportu, a także rozbudowano laboratoria budowy i eksploatacji pojazdów samochodowych. Zwiększyła się także liczba samodzielnych pracowników naukowych oraz liczba zakończonych przewodów doktorskich i habilitacyjnych pracowników instytutu.
Instytut Transportu przekształcono 1 września 2002 roku w Wydział Transportu.
Obecnie Wydział prowadzi dwustopniowe studia dzienne inżynierskie i magisterskie, studia zaoczne i wieczorowe inżynierskie, studia uzupełniające magisterskie, studia podyplomowe oraz kursy specjalistyczne.
Kształcenie na kierunku transport, akredytowanym przez Państwową Komisję Akredytacyjną, odbywa się w Katowicach oraz w ośrodkach dydaktycznych Politechniki Śląskiej w Tychach i Bytomiu. Studenci mają możliwość wyboru jednej z trzech specjalności o nazwach:
• eksploatacja pojazdów,
• inżynieria ruchu,
• logistyka transportu (od roku akademickiego 2005/2006).
W ramach specjalności eksploatacja i utrzymanie pojazdów prowadzone są następujące zakresy dyplomowania:
- eksploatacja pojazdów samochodowych, - eksploatacja pojazdów szynowych, - transport przemysłowy.
Wydział wypromował dotąd ponad 4500 absolwentów.
Po uruchomieniu Wydziału Transportu w roku 2002 w skład jego wchodzą katedry, którymi kierują:
14 A.Wilk
- Katedra Eksploatacji Pojazdów - prof. dr hab. inż. Piotr Adamiec, - Katedra Budowy Pojazdów Samochodowych - prof. dr hab. inż. Andrzej Wilk, - Katedra Logistyki i Transportu Przemysłowego - prof. dr hab. inż. Sylwester Markusik, - Katedra Transportu Szynowego - dr hab. inż. Marek Sitarz, pro f nzw. Pol. Śl., - Katedra Inżynierii Ruchu
i Informatyki Transportu - p ro f dr hab. Janusz Woch z zakładami:
- Inżynierii Ruchu - prof dr hab. Janusz Woch - Informatyki Transportu - prof. dr hab. inż. Jan Piecha.
Wydział jest zarządzany przez kolegium dziekańskie. W kadencji 2002-2005 w skład kolegium dziekańskiego wchodzą następujące osoby:
- dziekan Wydziału Transportu - p ro f dr hab. inż. Andrzej Wilk,
- prodziekan ds. nauki i współpracy z przemysłem - prof. dr hab. inż. Sylwester Markusik, - prodziekan ds. organizacji i rozwoju - dr hab. inż. Bogusław Łazarz, prof.nzw. w Pol.Śl, - prodziekan ds. studenckich - dr hab. inż. Janusz Gardulski, prof.nzw. w Pol.Śl.
Sprawy organizacyjne związane z tokiem studiów prowadzone są przez dziekanat.
STRUKTURA ORGANIZACYJNA WYDZIAŁU TRANSPORTU
Obecnie kadra nauczycieli akademickich Wydziału liczy:
- 16 profesorów i doktorów habilitowanych, - 31 doktorów.
Wyraźny przyrost kadry samodzielnych pracowników nauki nastąpił w ostatnim dziesięcioleciu funkcjonowania instytutu, a następnie Wydziału Transportu. Poprzez rozwój własnej kadry lub przeniesienie z innych wydziałów Uczelni, liczba tych pracowników powiększyła się o 1 2 osób, w tym:
• w Katedrze (Zakładzie) Eksploatacji Pojazdów podjęło pracę 2 profesorów i 1 dr hab.
a mianowicie:
- prof. dr hab. inż. Jerzy Dziubiński - od 1992 r., - dr hab. inż. Krystian Wilk, prof. nzw. w Pol. SI. - od 1991 r.,
- dr hab. inż. Andrzej Posmyk - od 2004 r.,
• w Katedrze (Zakładzie) Budowy Pojazdów Samochodowych przyjęto: 1 profesora oraz dwóch pracowników uzyskało stopień doktora habilitowanego:
- dr hab. inż. Jan Łukowski, prof. nzw. w Pol. SI. - od 1998 r., - dr hab. inż. Bogusław Łazarz, prof. nzw. w Pol. SI. - hab. w 2002 r.,
- dr hab. inż. Henryk Madej - hab. w 2004 r.,
• w Katedrze (Zakładzie) Logistyki i Transportu Przemysłowego:
- dr hab. inż. Manfred Chmurawa, prof. nzw. w Pol. SI. - hab. w 2002 r.
Utworzenie dwóch następnych Katedr Wydziału w roku 2002 było możliwe poprzez pozyskanie w latach poprzednich następujących pracowników:
• w Katedrze Inżynierii Ruchu i Informatyki Transportu:
- prof. dr hab. Janusz Woch - od 1992 r.,
- prof. dr hab. inz. Jan Piecha - od 1997 r.,
- dr hab. inż. Andrzej Mitas, prof. nzw. w Pol. Śl. - od 2001 r.
• w Katedrze (Zakładzie) Transportu Szynowego:
- dr hab. inż. Marek Sitarz, prof. nzw. w Pol. Śl. - od 1994 r., - prof. dr hab. inż. Aleksander Sładkowski - od 2000 r.
Obecnie ponad 30 doktorantów studiuje na studiach doktoranckich. Wydział Transportu ma uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk technicznych.
Ogólna liczba studentów kształcących się na studiach dziennych inżynierskich i magisterskich oraz zaocznych wieczorowych inżynierskich i uzupełniających magisterskich w ośrodkach dydaktycznych w Katowicach, Tychach i Bytomiu wynosi ok. 1.900 osób.
W bieżącym roku akademickim 2004/2005 uruchomiono inżynierskie studia zaoczne o kierunku transport prowadzone w Katowicach i ośrodku zamiejscowym w Tychach.
Wydział ma uprawnienia krajowe i zagraniczne do prowadzenia badań homologacyjnych pojazdów samochodowych przystosowanych do zasilania paliwami gazowymi oraz w zakresie certyfikacji urządzeń i pojazdów przeznaczonych do eksploatacji w PKP. Ma również akredytację na prowadzenie studiów podyplomowych podwyższających kwalifikacje pedagogiczne nauczycieli przedmiotów technicznych zgodnie z wymogami europejskiego stowarzyszenia IGIP.
W Katedrze Transportu Szynowego powołano Europejskie Centrum Doskonałości
„TRANSMEC” w zakresie transportu szynowego.
16 A . W i l k
Działalność naukowa pracowników Wydziału Transportu obejmuje problematykę badań z zakresu:
- budowy i eksploatacji pojazdów samochodowych, szynowych oraz transportu przemysłowego,
- diagnostyki maszyn i pojazdów,
- zastosowania paliw alternatywnych w transporcie, - modelowania sieci transportowych,
- podstaw inżynierii ruchu,
- sterowania ruchem drogowym i cyfrowych systemów sterowania, - bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Pracownicy Wydziału wykonują prace naukowo-badawcze, ekspertyzy związane z rozwojem infrastruktury transportu i systemów transportowych w regionie śląskim.
Uczestniczyli w opracowaniu perspektywicznego planu rozwoju regionu do roku 2015, a także w pracach różnych komisji samorządowych, resortowych oraz sejmowych. Współpraca z administracją samorządową regionu jest jednym z ważnych zadań programu działania Wydziału.
