"Einführung in die Methoden der biblischen Exegese", wyd. Josef Schreiner, Würzburg 1971 : [recenzja]

Henryk Bogacki

"Einführung in die Methoden der

biblischen Exegese", wyd. Josef

Schreiner, Würzburg 1971 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 42/1, 198-199

198 R E C E N Z JE

podyktowane przez w ykładow cę oddają dokładnie słow a B o n h o e f f e r a (s. 47—49, 60). Pięć lat w cześniej B o n h o e f f e r ukończył rozprawę dok­ torską z dziedziny e k le zjo lo g ii8. O. D u d z u s dostrzega na przestrzeni tego czasu rozwój poglądów eklezjologicznych B o n h o e f f e r a . Stwierdza prze­ de w szystkim m ocniejsze akcenty chrystologiczne oraz w spólnotow e, a także w zm ożone skierow anie do „świata”. N iew ielka broszura jest pomocą dla zrozum ienia rozwoju poglądów eklezjologicznych D. B o n h o e f f e r a .

Ks. H en ryk Bogacki SJt W arszaw a

Einführung in die M ethoden der biblischen E xegese, wyd. Josef S c h r e i n e r ,

Würzburg 1971, Echter Verlag — Tyrolia Verlag, s. 329.

Metody badania treści Pism a św. stają się w ostatnich latach coraz bardziej skom plikowane. Nawet bibliści różnią się m iędzy sobą w ich ocenie i stoso­ w aniu. Tym trudniej w tym zagadnieniu orientować się przedstawicielom innych dyscyplin teologicznych, którzy w swej pracy są w rozmaitym stop­ niu uzależnieni od w yników dociekań egzegetycznych. N ależy w ięc z uzna­ niem powitać dzieło zbiorowe staw iające sobie za cel wprowadzenie i zapozna­ nie ze w spółczesnym i m etodam i egzegezy b ib lijn ej4.

J. S c h r e i n e r przedstaw ia historię egzegezy Starego Testamentu (s. 1— 17), a J. B. B a u e r — drogi egzegezy Nowego Testam entu (s. 18—39). Są to krótkie wprowadzenia, które w zw ięzłym ujęciu podają sposób rozumienia Pism a św. przez kolejne epoki.

Zasadniczą część książki otwiera obszerne studium dogmatyka K. L e h ­ m a n n a na tem at teologicznego znaczenia egzegezy historyczno-krytycznej (s. 4(1—80). Autor pośw ięca w iele uwagi rozwojowi herm eneutyki, szczególnie protestanckiej. W teologii katolickiej recepcja m etody historyczno-krytycznej napotykała na w iele trudności i oporów. Jednym z powodów była także krańcowość poglądów, bezpodstawnie głoszonych przez w ielu jej wyznawców. Dziś m etoda ta już nie potrzebuje zabiegać o prawo obywatelstw a, jest uznawana, a niektóre w yniki osiągnięte przy jej pomocy przez nauki biblijne w ym agają sw oistej rewizji całej teologii, zwłaszcza zaś dogmatyki.

Wprowadzenie w ydane przez J. S c h r e i n e r a nie ogranicza się do teore­ tycznych rozważań na tem at m etod egzegezy biblijnej, lecz dostarcza także praktycznych przykładów ich zastosowania. Po krótkim w stęp ie w yjaśniają­ cym pióra E. Z e n g e r a (s. 81—83), J. S c h r e i n e r om awia biblijną kry­ tykę tekstu na przykładzie Ps 110 (s. 84—96). E. Z e n g e r prezentuje zasto­ sow anie m etod egzegetycznych wobec Sdz (s. 97—148), a A. S m i t m a n s — w stosunku do Ap 14 (s. 149— 193). Obydwaj autorzy najpierw przeprowadzają przegląd tekstu, potem stosują analizę historyczno-krytyczną (pięć etapów:

L.iterar-, F orm -, G attu ngs-, T radition s-, R edak tio n sk ritik , w zględnie — ge- schichte), a wreszcie podają interpretację teologiczno-krytyczną (np. Z e n g e r : anthropologische, heilsgeschichtliche, dogm atische In terprétation). Już samo

w yliczenie etapów badania tekstu dowodzi skom plikow ania współczesnych metod egzegetycznych!

Następne dwa opracowania analizują formy i rodzaje literackie w Starym (J. S c h r e i n e r , s. 194—231) i N ow ym Testamencie (H. Z i m m e r m a n n , s. 232—260). Autorzy charakteryzują sposoby wyrażania treści przez Pismo

8 Por. D. B o n h o e f f e r , Sanctorum Com munio. Eine dogm atische U ntersu­

chung zu r Soziologie der K irch e, M ünchen 1954, Chr. Kaiser Verlag.

4 Jest to uzupełnienie dwóch poprzednich dzieł opublikowanych przez to sam o w ydawnictwo: W ort und B otsch aft des A lten T estam en ts, wyd. J. S c h r e i n e r , W ürzburg2 1970; oraz G estalt und A n spruch des Neuen

R E C E N Z JE

₁₉₉

św. Jest to relacja o w ynikach badań na tym odcinku i może służyć jako dobre w prowadzenie w m etodę historii form literackich (form geschichtliche

M ethode), niezbędnej dla odkrycia m yśli natchnionego autora.

Ostatnie dwa opracowania zajmują się problematyką m anuskryptów od­ krytych w Qumran. K. M ü l l e r podaje uwagi m etodyczne dla właściw ego wykorzystania tych pism przez badacza Nowego Testam entu (s. 261—302) i omawia rękopisy ąum rańskie oraz ich edycje (s. 303—310). Dzieło zamyka słow nik ważniejszych terminów fachowych, jakim i posługują się m etody egzegetyczne (opracowali G. D i e t r i c h i D. A. W o l f , s. 311—329). Słownik pomaga także niespecjalistom zrozumieć fachową literaturę egzegetyczną.

Książka wydana przez J. S c h r e i n e r a ułatw ia zrozum ienie współcze­ snych m etod egzegetycznych oraz korzystanie ze zdobyczy biblistyki przez inne działy teologii.

Ks. H enryk Bogacki SJ, W arszaw a

Franz MUSSNER, G eschichte der H erm eneutik. Von S ch leierm acher his zur

G egen w art, Freiburg—Basel—Wien 1970, Verlag Herder, s. 34 (H andbuch der D ogm efigeschichte, w yd. M. S c h m a u s , A. G r i l l m e i e r SJ i L. S c h e f f -

c z y k , t. I, f. 3c — cz. 2).

Przedmiotem trzeciej części pierwszego tomu m onachijskiego podręcznika historii dogmatów jest teologia Pism a św. Obejmie ona historię kształtowa--, nia się kanonu (J. B e u m e r, A. S a n d ) , historię teologii natchnienia (J. B e urn e r ) oraz dzieje herm eneutyki biblijnej (H. R i e d l i n g e r , F. M u s s n e r). Dotychczas ukazał się tylko zeszyt o natchnieniu b ib lijn ym 5. Ostatnio wydano drugą część dziejów herm eneutyki — od F. D. E. S c h l e i e r - m a c h e r a , ojca nowożytnej herm eneutyki, aż po chw ilę obecną. Wkrótce można spodziewać się pierwszej części, dotyczącej okresu w cześniejszego (do S c h l e i e r m a c h e r a wyłącznie).

Problematyka herm eneutyczna interesow ała w om awianym okresie w pierw ­ szym rzędzie teologów protestanckich. Dlatego też M u s s n e r poświęca w iększą część sw ego opracowania dziejom herm eneutyki niekatolickiej (s. 3—21). Kolejno om awia teologów, których nazwiska w yznaczają zasad­ nicze przemiany w herm eneutyce: F. D. E. S c h l e i e r m a c h e r , W. D i 1- t h e y , M. H e i d e g g e r , H.-G. G a d a m e r , R. B u l t m a n n (wraz ze sw oją szkołą).

Natomiast w teologii katolickiej w iększe zainteresow anie problemami herm eneutycznym i datuje się od I Soboru W atykańskiego. Wiąże się dno z ożyw ieniem studiów biblijnych w katolicyzm ie. M u s s n e r analizuje w ska­ zania urzędu nauczycielskiego K ościoła na tem at interpretacji Pism a św. poczynając od Vaticanum I aż po w ytyczne Vaticanum II. Stwierdza, że do­ piero od ostatniego soboru m ożna m ówić o początkach katolickiej herm eneu­ tyki teologicznej.

Ks. H en ryk Bogacki SJ, W arszaw a H u ndert Jahre nach dem E rsten V atikanum , w yd. Georg S c h w a i g e r ,

Regensburg 1970, V erlag Friedrich Pustet, s. 180.

Setna rocznica obrad I Soboru W atykańskiego sprowokowała w iele oko­ licznościow ych artykułów. Wartość ich dla nauki jest nieznaczna. Pow ażniej­ szych rezultatów należy spodziewać się po publikowaniu licznych m ateriałów 5 Johannes B e u m e r SJ, Die Inspiration der H eiligen S chrift, Freiburg— B asel—Wien 1968, Verlag Herder, s. 81; por. Collectanea Theologica 39(1969) z. 3, 187—“188.