Marian Pastuszko
Chrześcijanin przyjmujący
bierzmowanie
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 27/1-2, 99-118
1984
P raw o K an on iczn e 27(1084) nr 1— 2
KS. M A RIA N P A ST U SZ K O
CHRZEŚCIJANIN PRZYJMUJĄCY BIERZMOWANIE
S p i s t r e ś ć ii: W stęp. I. P ra w o d aw n e. II. P raw o w sp ó łczesn e. 1. K an. 786 K PK . 2. D ek ret S p iritu s S a n cti M unera K o n g reg a cji S a k ra m en tó w . 3. D ek ret P o st la tu m K o n g reg a cji R o zk rzew ien ia W iary. 4. M otu pro- prio P a sto ra le M unus P ap. P a w ła VI. 5. P o n ty fik a t R zym ski. 6. N o w y
kanon. Z akończenie.
W stęp
W n au ce teologii i p ra w a kan o n iczn eg o u trz y m u je się, że p ro b le m a ty k a s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia nie została jeszcze w szech s tro n n ie o p raco w an a. U zasad n ia to p o d ję c ie te m a tu w sk azan eg o w ty tu le a rty k u łu , zw łaszcza że n a le ż y on do p o d staw o w y ch te m a tó w ro z p a try w a n y c h w p ra w ie k a n o n ic z n y m w zw iązk u z ty m sa k ra m e n te m . A rty k u ł o p ra c u je m y w św ietle n ie k tó ry c h źró d eł p ra w a d aw n eg o ’ i w a ż n iejszy ch a k tó w p ra w n y c h b liższych n am w czasie, a ta k ż e w najn o w szy ch .
I. P raw o d aw n e
W p ierw szy ch w ie k a c h K ościoła s a k ra m e n tó w w ta je m n ic z e n ia ch rześcijań sk ieg o , czyli S a k ra m e n tu C h rztu , D a ru D ucha Ś w ię te go, k tó r y z czasem n az w a n o sa k ra m e n te m b ie rz m o w a n ia i s a k r a m e n tu E u c h a ry s tii u d z ie la n o w czasie jed n eg o o b rz ę d u ciągłego. Podczas teg o o b rzęd u D a ru D ucha Ś w iętego u d zielan o po d o k o n a n iu z a n u rz e n ia w w odzie czy p o la n ia w odą połączonego z w y zn a n iem w ia ry , w k tó ry m z a w ie ra ła się fo rm u ła chrzcielna. D la tego m o żem y m ów ić, że od p ie rw sz y c h w iek ó w K ościoła D-aru D u ch a Ś w iętego u d z ie la n o już ochrzczonym .
K ie d y obrzęd u d z ie la n ia D a ru D ucha Św iętego n a z w a n y już ob- rz ed em s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia w y łączo n o z o b rzęd u c h rz tu i o ddzielono od niego, w ów czas n a p o d sta w ie w cześn iejszej p r a k ty k i ustalono' n o rm ę p ra w n ą sta n o w ią c ą , że bie rzm o w ać m ożna ty lk o w cześn iej ochrzczonych. W łaśn ie ta k uczy Izy d o r S ew ilsk i (f635). W ed łu g n ieg o 1 s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia m ożna u dzielić t e m u, kto u p rz e d n io p rz y ją ł chrzest. B ierzm o w an ie w p ro st d om aga się c h rz tu człow ieka p rz y jm u ją c e g o te n s a k ra m e n t. J e s t bow iem p rz e d łu ż e n ie m c h r z t u M o ż n a też m ów ić, że b ierzm o w an ie jest
100 Ks. M. Pastuszko [2]
n a tu ra ln y m d o p e łn ie n ie m ch rztu . D aje ono w y b ie rz m o w a n e m u ła sk ę d a w a n ia św ia d e c tw a w obec in n y c h o darze, ja k i o trz y m a ł podczas c h rztu , czyli o w ła sn e j w ie rz e — uczy R ab an u s M aurus (1858).
D ru g im w a ru n k ie m s ta w ia n y m od p ierw szy ch w iek ó w K ościoła po s tro n ie p o d m io tu b ie rz m o w a n ia je st to, żeby ochrzczony nie b y ł u p rze d n io b ie rzm o w an y . S y n o d w T a rra g o n ie z 516 r . 2 P ap ież G rzegorz II (715— 731) w liście w y sła n y m w 728 r. do b isk u p a B o n ifa c e g o 3 i S y n o d II w C halon z 813 p o le c a ją czuw ać, ab y n ik t nie p rz y jm o w a ł s a k ra m e n tu b ie rzm o w an ia d w a lu b trz y ra z y 4.
M n iej w ięcej w ty m sa m y m czasie CO' S ynod II w C halon, bo w 829 r. S y n o d V I P a ry s k i w y m a g a ł, a b y p rz y jm u ją c y s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia b y ł w s ta n ie ła sk i u ś w ię c a ją c e j5. W a ru n e k te n w p ie rw sz y c h w ie k a c h K ościoła n ie p rz e d s ta w ia ł żad n y c h tr u d n o ści, bo w ie rn i w ów czas z d a w a li sobie d o b rze s p ra w ę z p o trz e b y życia w łasce u św ięcają cej. A poza ty m b ie rz m o w a n ia u d zielan o w te d y z a ra z po chrzcie k a te c h u m e n a . A le S ynod V I P a ry s k i m a ją c n a uwadize ju ż in n ą s y tu a c ję poleciai ty m , k tó rz y m a ją su m ie n ie obciążone g rze ch em św ie rte ln y m , k o rzy stać z s a k ra m e n tu p o k u ty 6.
W X II w ie k u n a tra f ia m y w D ekrecie G racjana n a ślad now ego w a ru n k u , ja k i wóinni sp e łn ia ć p rz y jm u ją c y s a k ra m e n t bierzm o w an ia. W ym aga się m ian o w icie od nich, a b y nie ty lk o w y sp o w ia d a li się up rzed n io , ale tak ż e, b y b y li n a czczo 7. R ów nież ze sp e łn ie n ie m tego w a ru n k u w p ^ rw sz y c h wislkach K ościoła mie było w praiktyce żad n y ch k ło p o tó w sk o ro b ierzm o w an o zara z po ch rzcie i n a k ró tk o p rzed K o m u n ią św ię tą bierzm o w an eg o . W łaśn ie ze w z g lęd u n a p rz y ję c ie E u c h a ry stii k a te c h u m e n m ia ł być n a czczo. G d y obrzęd y c h rz tu i b ie rz m o w a n ia ro zd zie lo n o i c h rze st sp ra w o w a n o w godzi n a c h ra n n y c h , b ierzm o w an o zaś d o p iero w g o d zin ach p o p o łu d n io w ych, p o st s ta ł się tr u d n y d la k a n d y d a tó w do b ie rzm o w an ia . D la tego sy n o d y (jak te n w O rlean ie), p rz y p o m in a ją b ierzm o w an y m , b y b y li na czczo. Do p rz e p isu tego stosow ano się p rz ez całe w iek i,
2 Can. 6: c.8.D. V de cons.
3 Epist. IV! ad B on ifatiu m : c. 9 D V de cons.
4 Can. 27: D ictu m n ob is e st quod q u id a m de p leb e bis et ter ab ep iscop is, ign oran tib u s eisd em ep iscop is, con firm en tu r. U n d e nobis v i su m est, eam d em co n firm a tio n em , s ic u t n ec b ap tism u m , iterari m in im e debere.: M a n s i I. D., o.c., t. X IV , col. 96.
5 T en w a ru n ek n ie b y ł w y m a g a n y do w a żn o ści ty lk o do go d ziw o - ści p rzyjęcia sa k ram en tu bierzm ow an ia.
« Can. 34: M a n s i I. D., o.c., t. X IV , col. 561.
7 E x C oncilio A u relia n en si, c.3: U t ie iu n i ad co n firm a tio n em v e n ia n t p erfecta e etatis, u t m on ean tu r co n fessio n em fa cere prius, ut m undi d onum S p iritu s S. v a le a n t accip ere, et q u ia nu m q u am erit C hristianus, n isi in co n firm a tio n e ep isco p a li crism atus: c. 6 D. V de cons.
[3] Chrześcijanin przyjm ujący bierzm owanie 101
bo jego p rz e strz e g a n ie zaleca jeszcze G u illelm u s D u ra n d u s (1230— — 1296) 8.
Po S oborze T ry d e n c k im (1545— 1563) konieczność zach o w an ia g łó w n y ch w a ru n k ó w p rz y s tą p ie n ia d o s a k r a m e n tu b ierzm o w an ia, czyli p rz y ję c ie c h rz tu o raz s ta n ła sk i u św ięca jąc ej, głęboko tk w ią w św iadom ości ch rze ścijan . K ościół p rzeto m oże zająć się d o k sz ta łc a n ie m k a n d y d a tó w do b ierzm o w an ia . B e n e d y k t X IV (1740— — 1758) w en cy k lice E sti m in im e z 7 lu teg o 1742 r. poleca b is k u pom , a b y z a b ro n ili proboszczom d a w a n ia k a r te k do b ierzm o w an ia tym , k tó rz y n ie z n a ją a n i g łó w n y ch p ra w d w ia ry , a n i s k u tk ó w s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia i to bez w z g lęd u n a to czy n ie n a u c z y li się tego, czy n ie m o g li tego zrozum ieć 9. W d w a la ta p ó źn iej, 6 lis to p a d a 1744 r. w k o n s ty tu c ji F irm a n d is te n sam P ap ie ż poleca b i sk u p o m czuw ać, b y proboszczow ie u czy li dzieci p rzed b ie rz m o w a n iem 10. W in s tru k c ji zaś Eo q u a m v is te m p o re z 4 m a ja 1755 r. B e n e d y k t X IV poucza, że ochrzczonego doipiero w te d y m o żn a d o puścić do b ie rz m o w a n ia , g d y p o tra fi on zro zu m ieć różnicę m iędzy ch rz te m a b ie rzm o w a n iem , a m ian o w ic ie to, że c h rz e st je st w ż y ciu d u ch o w y m ty m , czym w życiu n a tu r a ln y m je s t zrodzenie. B ie rz m o w a n ie zaś p o w o d u je w z ro st d u ch o w eg o życia człow ieka. M o żem y też m ów ić, że p rzez c h rz est człow iek je st p rz y ję ty do słu żb y a p rzez b ie rz m o w a n ie ochrzczony zo sta je u m o cn io n y do w a lk i u . M yśli B e n e d y k ta X IV o p o trz e b ie d o k ształca n ia w ie rn y c h przed u d zie len iem im s a k ra m e n tu b ie rzm o w an ia p o d ję ła K o n g re g a c ja R o z k rzew ie n ia W ia ry w in s tru k c ji z 4 m a ja 1774 r., sk ie ro w a n e j g łó w n ie do p re z b ite ró w b ie rz m u ją c y c h n a m o cy szczególnego in - d u ltu S to licy A p o sto lsk iej. W in s tr u k c ji te j K o n g re g a c ja p rz y p o m in a, że s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia m ożna p rzy jm o w ać je d y n ie w s ta n ie łaski. D latego zaleca s a k ra m e n ta ln ą sp o w ied ź p rze d p rz y jęciem b ie rz m o w an ia . J e ś lib y zaś kto ś w sta n ie g rz ech u ciężkiego p rz y s tą p ił do s a k ra m e n tu b ierz m o w an ia , n ie ty lk o n ie zyska łask i s a k ra m e n ta ln e j, ale będzie w in ie n św ię to k ra d z tw a . D alej w sp o m i n a K o n g reg a cja , że d a w n ie j p rz y jm o w a n o s a k r a m e n t b ie rz m o w a n ia na czczo i w y ra ż a p o stu la t, a b y ow ą p r a k ty k ę p rzy w ró co n o . W k o ń cu K o n g re g a c ja R o zk rze w ien ia W ia ry zestaw ia listę te m a tó w do o m ó w ien ia z k a n d y d a ta m i do b ierz m o w an ia . Są to: n a tu ra , znaczenie i s k u tk i b ierz m o w an ia ; głów ne p ra w d y w ia ry ; p rz y k a zania Boże i kościelne. W y m ag a pam ięciow ego o p a n o w a n ia a k tó w cnót teologicznych, M o d litw y P a ń s k ie j i W ierzę w Boga 12.
8 R a tio n a le D i v i n o r u m O fficioru m , L u gd u n i 1592, lib. VI, cap. 86, n.
8, p. 699.
9 G a s p a r r i P., Fdnt&s, v ol. I, n. 324, p. 718, § 9. 10 G a s p a r r i , P., Fonte s, v ol. I, n. 349, p. 859. 11 G a s p a r r i P., Farufes, v ol. I, n. 357, p. 892, § 6.
12 S e r e d i I., Fonte s, v ol. VII, n. 4565, p. 96. C fr S.C .S.O ff., V ic.
102 Ks. M. Pastuszko [4]
W y m ag an ia S to licy A p o sto lsk iej co do d o k sz tałcan ia ochrzczo n y ch p rze d u d zie len iem im s a k ra m e n tu b ie rzm o w an ia m a la ły ze zro zu m iały ch w zględów , gdy chodziło o b ierz m o w an ie ludz; bez w y k sz ta łc e n ia , w p o d eszły m w iek u , chorych, k tó rz y n ie m ogą się w iele nauczyć, m ało też p a m ię ta ją , ale chcą u n ik n ą ć k a r y p o tę p ie n ia i osiągnąć zbaw ienie. K o n g re g a c ja św . O ficju m w y ja śn iła 10 k w ie tn ia 1861 r., że m ożna ta k im u d zielić s a k ra m e n tu b ie rz m o w an ia, jeśli p rz y n a jm n ie j m a ją in te n c ję p rz y ję c ia tego s a k r a m e n tu dla u m o cn ien ia się n a d u c h u 13.
W p o d su m o w an iu o d n o tu jm y , że w .praw ie dawrn y m w y m ag an o od zgłaszającego się do b ierzm o w an ia, ażeby:
1. b y ł ochrzczony,
2. n ie b y ł zaś w cześniej b ierzm o w an y , 3. z n a jd o w a ł się w s ta n ie ła sk i u św ię cającej,
4. o d pow iednio d o k sz ta łc ił się w d zied zin ie znajom ości zasad i m o ra ln o śc i c h rz eścijań sk iej,
5. b y ł n a czczo. S p o śró d ty c h w a ru n k ó w ty lk o d w a p ierw sze b ez w zg lęd n ie m u sia ły być p rz e strz e g an e , bo od n ic h zależała w a ż ność u d zielan eg o s a k ra m e n tu b ierzm o w an ia. D alsze dw a należało m ieć n a uw ad ze w ty m celu, a b y b ie rz m o w a n ie było udzielone i p rz y ję te g odziw ie. J e ś li zaś chodzi o o s ta tn i w a ru n e k , czyli żeby k a n d y d a t do b ie rz m o w a n ia b y ł n a czczo, to o d p o w ied n i p rzep is
D e k re tu G racjana zo stał u c h y lo n y p rz e c iw n y m zw yczajem . Jeszcze
je d n a k w k o ń cu X IX w. d u sz p a ste rz e z a s ta n a w ia li się, czy nie trz e b a w znow ić d aw n e g o p ra w a zobow iązu jąceg o do p o stu p rzed przy jęciem b ie rz m o w a n ia 14.
II. P raw o w sp ó łczesn e
1. K an. 786
R eg u lacja p ra w n a d o ty cząca p o d m io tu s a k ra m e n tu b ierzm o w an ia w K o d ek sie P ra w a K anonicznego z 1917 r. n ie o d b ieg a od p ra w a daw nego. W k a n 786 czy tam y , że n ie m oże być w aż n ie b ie rz m o w a ny, k to n ie zositał o b m y ty w odą ch rzcieln ą; ż eb y zaś k to ś godzi w ie i ow ocnie p rz y ją ł s a k ra m e n t b ie rzm o w an ia, m u si być w sta n ie ła sk i i w y sta rc z a jąc o p ouczony, je śli m a już u ż y w a n ie rozum u.
W m y śl tego k a n o n u w y m a g a n y je st ty lk o je d e n w a ru n e k , k tó reg o sp e łn ie n ie je st koiniiieczne do w ażn o ści p rz y ję c ia b ie rzm o w an ia, a m ian o w icie, u p rz e d n io p rz y ję ty s a k ra m e n t z w ody.
J e d n a k z n o rm w stę p n y c h p ra w a o s a k ra m e n ta c h św ięty ch , to
p. 191, ad. 15.
13 G a s p a r r i P., Fonteis, v ol. 1Y, n. 965, p. 239, ad 1.
14 C a te c h i s m u s e x d e c r e t o SS. Concilii T r i d e n t i n i ad pa ro ch o s PU V
[5] Chrześcijanin przyjm ujący bierzm owanie 103
je st z k an. 732 § 1 w ierny, że s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia m ożna p r z y jąć ty lk o raz. J e ś li w ięc k to ś b y ł już b ie rzm o w an y , n a stę p n e jego b ierzm o w a n ie będzie n iew ażn e. To je st a b so lu tn ie p e w n e i m oże być u w a ż a n e za d ru g i w a ru n e k , od k tó re g o z ależy w ażność b ie rz m o w an ia. P o n a d to od d o ro sły c h u ż y w a ją c y ch ro z u m u w y m a g a się w o li p rz y ję c ia s a k ra m e n tu b ierz m o w an ia . W ola ta m u si być p r z y n a jm n ie j h a b itu a ln a im p lik o w a n a, to znaczy w zb u d zo n a i n ig d y n ie o d w o łan a, ja k k o lw ie k w ch w ili p rz y ję c ia b ie rzm o w an ia nie je st też o d n aw ian a. D o m n iem y w a się, że ta k ą in te n c ję p osiada u m y słow o chory, k tó r y z a p a d ł w tę chorobę po p rz y ję c iu ch rztu , g d y u ży w ał już ro zu m u . Zakładia się bow iem , że jak o z d ro w y u p rz e d nio chciał p rz y ją ć w sz y stk ie s a k ra m e n ty , k tó r e C h ry stu s P a n U sta n o w ił dla z b aw ien ia człow ieka.
Je śli chodzi o godziw e p rz y ję c ie s a k ra m e n tu b ie rzm o w an ia K an. 786 sta w ia k a n d y d a to w i do b ie rz m o w a n ia d w a w a ru n k i. P ie rw sz y z n ic h w y m ag a , a b y p rz y jm u ją c y s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia b y ł w sta n ie ła s k i u św ięcającej. To w y m a g a n ie n ie dziw i nas, jeśli w ie m y, że b ie rz m o w a n ie n a le ż y do' tzw . sa k ra m e n tó w ,, ży w y c h ” . K to za tem w ch w ili b ie rz m o w a n ia n ie je st w sta n ie łask i u św ięcającej, s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia p rz y jm u je w a żn ie ale n ie godziw ie. Z n a czy to, że o trz y m u je s a k ra m e n ta ln y c h a ra k te r, ale nie o siąga i n n y c h s k u tk ó w b ie rzm o w a n ia, a n a d to grzeszy. K to zaś p rz y stę p u je do b ie rz m o w a n ia w d o b re j w ierze, a le w rzeczyw istości w g rzech u ciężkim , o trz y m u je ła sk ę s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia d o p iero w ó w czas, g d y zn a jd z ie się w s ta n ie ła sk i u św ięca jącej. S ta n łask i u z y sk u je m y w s a k ra m e n c ie p o k u ty lu b n a s k u te k w zb u d zen ia a k tu żalu doskonałego, połączonego z gotow ością p rz y stą p ie n ia do s a k ra m e n tu p o k u ty (v o tu m p a en iten tia e). J e ś li p rz eto k a n d y d a t do b ie rzm o w an ia je st w sta n ie g rz e c h u ciężkiego i n ie u m ie czy nie m oże w zbudzić w sobie d o skonałego a k tu żalu, n ie m a on in n e j m ożliw ości godziw ego p rz y ję c ia b ie rzm o w an ia, jaik po spow iedzi, ja k k o lw ie k k an . 786 n ie w y m a g a jasno i w y ra ź n ie spow iedzi od k a n d y d a ta do b ierzm o w an ia. F e lix M a ria C appello 15 i M a tth a e u s C onte a C o ro n a ta 16 u w a ż a ją , że b isk u p i n ie m ogą zobow iązyw ać do spo w ied zi p rz e d b ie rz m o w a n ie m p ra w e m sy n o d a ln y m czy pozasy- n o d aln y m . N ie znaczy to, że b isk u p i n ie m ogą zachęcać k a n d y d a tó w do b iera m o w an ia, b y sk o rz y sta li ze spow iedzi p rzed b ie rz m o w an ie m . T a k a też je st p r a k ty k a c h y b a w cały m K ościele k a to
lickim .
D ru g i w a ru n e k godziw ego p rz y ję c ia s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia to o d p o w ie d n ie p rz y g o to w a n ie k a te c h e ty c z n e k a n d y d a tó w do bierzm
o-15 T r a c ta t u s c a n o n ic o - m o ra lis De S a c r a m e n ti s , vol. I, T au rin i-R om ae 1953, n. 206, p. 189.
10 I n s tit u ti o n e s iu ris canonici, D e S a c r a m e n ti s , vol. I, T au rin i-R om ae 1951, n. 172, p. 132.
104 Ks. M. Pastuszko [6]
wanilia. J e s t ono u z a leżn ian e p rz e d e w sz y stk im od w ie k u p rz y jm u jącego b ierzm o w an ie. J e ś li k to ś p rz y s tę p u je do b ierzm o w an ia z a ra z po p ierw sze j K o m u n ii św ięte j w y sta rc z y , jeśli po siad a z n a jo m ość g łó w n y ch p ra w d w ia ry , a ta k ż e p e w n e w iadom ości o s a k r a m encie b ierzm o w an ia. J e ś li do b ie rz m o w a n ia p rz y stę p u je m ło dzież w w ie k u sz k o ły śre d n ie j, m ożna i trz e b a dom agać się od n iej znajom ości p ra w d relig ii, k tó re są w y k ła d a n e w ra m a c h k a te c h iz a cji szkolnej. K a te c h iz a c ję p ro w a d z i proboszcz osobiście lu b p rzez kogoś, bo to je st jego obow iązek. O rd y n a riu sz m oże asy sto w ać p rz y eg zam inie lu b sam eg z a m in u je . — G dy chodzi o b ierzm o w an ie u m ierająceg o , w y m a g a n ia co do p o sia d a n ia przez niego w ied zy r e lig ijn e j są m n iejsze, a u u m ie ra ją c e g o n iem o w lęcia n ie m oże być oczyw iście ż ad n y c h w y m ag ań .
K o n g re g a c ja S a k ra m e n tó w w In s tru k c ji z 20 m a ja 1934 r. p r z y p o m n ia ła w a ru n k i po s tro n ie p o d m io tu b ie rz m o w a n ia do w ażności i godziw ości p rz y ję c ia tego s a k ra m e n tu , p o w o łu jąc się n a k an. 786. W y ja śn iła tre ść tego k a n o n u stw ie rd z e n ie m , że k to p rz y s tę p u je do b ie rzm o w an ia, w in ie n w m ia rę sw oich m ożliw ości poznać n a tu rę , godność i s k u tk i s a k ra m e n tu b ierzm o w an ia. P rz y te j o k a zji K o n g re g a c ja S a k ra m e n tó w w sp o m in a ró w n ież o d a w n e j p r a k ty ce p rz y stę p o w a n ia do s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia n a czczo i w y ra ż a życzenie, b y tę p ra k ty k ę w znow iono 17.
T e n o rm y n a le ż a ło m ieć n a u w ad ze p rz y u d z ie la n iu b ie rz m o w a n ia ja k ie m u k o lw ie k w ie rn e m u .
2. D e k re t S p ir itu s S a n c ti M u n era z 14 w rze śn ia 1945 r. K o n g re g a cji S a k ra m e n tó w
D alsze w a ru n k i, ale już n ie k a żd e m u p o d m io to w i s a k ra m e n tu b ie rzm o w an ia, p o sta w iła K o n g re g a c ja S a k ra m e n tó w w D ek recie
S p iritu s S a n c ti M u n era z 14 w rz e śn ia 1946 r. D e k re t te n u zależnia
zd atność p o d m io tu do p rz y ję c ia b ie rz m o w a n ia od n a s tę p u ją c e j k la uzuli: „dum m odo h i £ideles e x g r a v i m o rb o in vero m o rtis psiricu- lo s in t c o n stitu ti, ex quo d ec essu ri p ra e v id e a in tu r” 1S. P r z y jr z y j m y siię bliżej te j klaiuzuli, poniew aż są tru d n o śc i z je j z ro zu m ie niem . C hodzi 1. o w ie rn eg o , 2. zagrożoinego p ra w d z iw y m n ie b e z pieczeń stw em śmiercii, 3. z p o w odu ciężkiej choroby, 4. p rz y czym p rz e w id u je się, że m oże n a stą p ić śm ierć tego w iern eg o .
Ad. 1. W ie rn y m je s t ten , k to z o stał ochrzczony z w ody. Z atem
17 In s tru c tio p ro s i m p l ic i s a c e r d o te s a c r a m e n t u m c o n firm a tio n is e x
S ed is A p o s to l ic a e d e le g a t io n e a d m i n is tr a n t e , n. II, 7: „...scilicet pro suo
captu, de natura, d ign itate, effe c tib u s ac d isp osition ib u s ad digne S a cram en tu m h u iu sm od i reeipien d u m . Iu x ta v e te r e m E cclesia e u su m con - firm an d i d eb eren t esse ieiu n i, atq u e optandum p ro p te:ea e sse t u t in p raesen ti etiam serv a retu r” : A A S 27 (1935) 11.
[V] Chrześcijanin przyjm ujący bierzm owanie 105
nieo ch rzczo n y czy k a te c h u m e n n ie są p o d m io tem b ie rn y m d e k re tu
S p iritu s S a n c ti M unera. To je st jasn e. N ie k tó rz y je d n a k w ą tp ią ,
czy sch izm aty cy , h e re ty c y i a p o staci są ty m d e k re te m objęci. J o se p h P isto n i u w aż a, że sch izm aty cy , h e re ty c y i .apostaci są z a li czani do n ie w ie rn y c h w szero k im tego sło w a zn aczen iu i n ie m ogą być p o d m io tem b ie rzm o w an ia, p o n iew aż k a n . 732 § 2 z a b ra n ia im udzielać sa k ra m e n tó w , zaś d e k re t S p ir itu s S a n c ti M u n era s tw ie r dza, że b ie rz m o w a n ie u d zielo n e w b re w p r a w u je st n ie w a ż n e 19. To ro zu m o w a n ie J. P isto n ieg o je st ty lk o częściowo słuszne. J e s t b o w iem p ra w d ą , że d e k re t S p iritu s S a n c ti M u n era za w ie ra k la uzu lę do ty czącą p o d m io tu b ierzm o w an ia, k tó ra m u si b yć p rz e s trz e g a n a do w ażności tego sa k ra m e n tu . P rzecież w dekrecie' S p iritu s
S a n c ti M u n era n ie m ó w i się jasno i w y ra ź n ie o sch izm aty k ach ,
h e re ty k a c h i a p o statac h . N ie w sp o m in a się też o n ich dom yślnie, p o n iew aż sc h izm aty cy , h e re ty c y i a p o stac i są zaw sze o ch rzczo n y mi, a w ięc w ie rn y m i. K ościół k a to lic k i uczy, że b łąd zą oni w w ie rze, ale n ik t n ie sądzi, b y b łą d w w ierze pow o d o w ał u tr a tę c h rz tu i p o w ró t do sta n u , w ja k im b łąd zący z n a jd o w a ł się p rz e d p rz y ję ciem c h rztu . T o je st n a w e t z u p ełn ie niem o żliw e ze w zg lęd u n a a b so lu tn ą n ie u tra c a ln o ść ch rztu . J e ś li je d n a k ta k jest, to sc h iz m a ty c y , h e re ty c y i ap o staci nie s ta ją się n ig d y n ie w ie rn y m i. W ie rn i zaś są p o d m io tem b ie rz m o w a n ia w d e k re c ie S p ir itu s S a n c ti
M unera.
Ad. 2. W ie rn y m a być zagrożony p ra w d z iw y m n ie b e zp ieczeń stw em śm ierci.
P o jęc ie n ie b ezp ie czeń stw a śm ierc i n ie p rz e d sta w ia sp e c ja ln y c h tru d n o śc i obecn ie i n ie p rz e d sta w ia ło ach też w czasie w y d a n ia d e k r e tu S p iritu s S a n c ti M unera. U ży w ając tego p o jęcia w sk a z u je m y n a sta n , w k tó ry m w ie rn y m oże p onieść śm ierć, ale k tó r y m o że też przeżyć. Z w y k le m a m y n a u w a d ze sy tu a c je , g d y śm ierć i p rzeży cie w iern eg o są ró w n ie p raw d o p o d o b n e. N a ta k ie o k r e ślen ie n ie b e z p ie cz e ń stw a śm ie rci z g ad z ają się w szyscy k a n o n i- ści.
D e k re t S p ir itu s S a n c ti M u n era w y m ag a, ab y n ieb ezp ieczeń stw o śm ierci było p raw d ziw e. W y d a je się jed n a k , że użycie p rz y m io tn i k a „ p ra w d z iw e ” w ty m k o n te k śc ie n ie m a sp ecjaln eg o znaczenia, bo k ażd e n ie b e z p ie cz e ń stw o śm ierci o ty le w y w o łu je s k u tk i, o ile je st p ra w d z iw e , czyli w ogóle istn ie je . K to p o zo ru je zag rożenie n ieb e z p ie cz e ń stw a śm ierci, te n n ie je st w nieb ezp ieczeń stw ie ś m ie r ci, nie m oże te ż oczekiw ać k o rz y s ta n ia ze s k u tk ó w p ra w n y c h , k tó re są d o stę p n e w ła śn ie d la zagro żo n y ch n ieb ezp ieczeń stw em śm ierci.
19 De co n fi r m a t io n e a m in is tr a e x tr a o r d in a r io c o n fe r e n d a v i d e c r e t i
S. C. De S ac^am entis 14 s e p t e m b r i s 1946, L ibreria E ditrice V atican a 1947,
106 Ks. M. Pastuszko [8]
Ad. 3. W ie rn y m u si być zagro żo n y p ra w d z iw y m n ie b ezp iecze ń stw e m śm ierci, żeby b y ł p o d m io tem b ierzm o w an ia w e d łu g d e k re tu S p ir itu s S a n c ti M unera,
W iem y, że m ogą być ró żn e p rz y czy n y p o w o d u jące zagrożenie śm iercią, np. w y ro k sk a z u ją c y n a śm ierć, s ta n w o jen n y , b u rz a n a m orzu. D e k re t S p ir itu s S a n c ti M u n era n ie b ierze pod u w a g ę ta k ic h różnego ro d z a ju przyczyn, ty lk o tę jed n ą, ja k ą sta n o w i ch o ro b a w iern eg o . Co to je st za ch o ro b a, ja k się ją n azy w a, k to n a n ią cierp i, czy dziecko czy też sęd ziw y starzec, to już n ie jest isto tn e, jeśli ty lk o choroba zag raża życiu w iernego'.
Je śli ch o ro b a w ie rn e g o m a z ag rażać m u śm iercią, to ja sn e jest, że n ie m oże być o n a lekka. W d e k re c ie S p ir itu s S a n c ti M u n era je st n a w e t sp e c ja ln ie zaznaczone, że ch o ro b a w in n a być p o w ażn a (gravis). Taikie p o d k re śle n ie b y ło b y konieczne, g d y b y is t n i a ł y . tak że le k k ie choroby, k tó re p o w o d u ją zag rożenie śm iercią. W ta k im p rz y p a d k u p ra w o d a w c a p re c y zu jąc, że chodzi m u ty lk o o cięż k ie ch o ro b y z ag ra ż ają c e życiu, w y k lu c z a łb y w iz y stk ie lek k ie c h o roby, k tó re p o w o d u ją z ag ro żen ie śm iercią, jako n ie s p ra w ia ją c e o k re ślo n y c h s k u tk ó w p ra w n y c h . P o n iew a ż je d n a k n ie m a ta k ic h le k k ic h chorób, k tó re p ro w a d z iły b y do śm ierci chorego, n ie było te ż p o trz e b y zaznaczać w d ek rec ie, że p ra w o d a w c a w iąże s k u tk i p ra w n e je d y n ie z ciężkliimi cho ro b am i p o w o d u jący m i zag ro żen ie ży cia. W y starczy ło b y po p ro s tu p ostanow ić, że w ie rn y s ta je się p o d m io tem b ie rz m o w a n ia , jeśli z n a jd u je się w n ieb ezp iecze ń stw ie śm ie rc i z p o w o d u c h o r o b y 20.
Ad. 4. W ie rn y je st p o d m io tem b ierzm o w an ia, o ile z n a jd u je się w p ra w d z iw y m n ie b e z p ie cz e ń stw ie śm ierci z pow odu ciężkiej ch o ro b y i p rz e w id u je się, że m oże n a stą p ić jego śm ierć.
P o zo stał n a m do w y ja śn ie n ia sam k o n iec cy to w a n e j w y żej k la u zuli. M ając go n a u w ad ze Jó zef R ybczyk pisze: „Te o sta tn ie słow a p o sia d a ją tu zn aczen ie ro z strz y g a ją ce . P o w ied zieliśm y w yżej, że
p e ric u lu m m o rtis oznacza te n stan , w k tó ry m zarów no zach o w an ie
życia ja k i śm ierć są ró w n ie p ra w d o p o d o b n e . T a k ie p e ric u lu m
m o rtis m a p e łn e zasto so w an ie w k a n . 940 § 1 ró w n ie ż w ty c h
w sz y stk ic h m iejsc ach k o d ek su , w k tó ry c h p ra w o d a w c a d o m ag a się
p e ric u lu m m o rtis bez bliższego o k re śle n ia lu b zacieśn ien ia tego
pojęcia (a w ięc n p . m a za sto so w an ie ró w n ie ż w k a n . 1043). W d e k re c ie zaś p e ric u lu m je st u ję te nieco ściślej, co u w id a c z n ia się w sło w ach „ex quo d ecessuri p r a e v i d e a n t u r P rzez ta k ie do p o w ied zen ie p ra w o d a w c a b a rd z ie j sk o n k re ty z o w a ł pojęcie n ie b e z p ie c ze ń stw a śm ierc i w d a n y m w y p a d k u . C hodzi tu m ian o w icie o ta k i
20 C elow o w y k a zu jem y , że tak o k reślen ie „vero” jak o k reślen ie „gra v is ” n ie m ają sp ecja ln eg o zn aczen ia w o m a w ia n ej k la u zu li, bo zaraz ok aże się, że d otyczy to ró w n ież całego zw rotu k o ń cow ego tej k lau zu li.
[9] Chrześcijanin przyjm ujący bierzm owanie 107
s ta n n ieb e zp ie cz eń stw a, w k tó ry m z d w ó c h m ożliw ości ra c z e j śm ierć je st p ra w d o p o d o b n ie jsz a ” 21.
P odo b n eg o z d an ia je st w sp o m n ia n y ju ż w yżej Jo se p h P isto n i. W edług tego a u to ra zn a n e są p rz y p a d k i ch o ro b y z n a tu r y ciężkiej i n ieb ezp ieczn ej, k ie d y nie p rz e w id u je się śm ierci chorego, p o n iew aż choroba u stę p u je 1 i ch o ry p o w ra c a do z d ro w ia 22. Ż e ta k ie p rz y p a d k i są, n ie u leg a w ątp liw o ści. A le też w ów czas n ie ty lk o n ie p rz e w id u je się n a stę p stw a śm ierci, bo n ie m a też n ie b e z p ie czeń stw a śmiendi. I przeciw n ie. G dy p rz e w id u je się, że śm ierć m oże n a stą p ić , zaw sze je st n ieb e zp ieczeń stw o śm ierci. O w szem , w y d a je się, że n ieb e zp ie czeń stw o śm ierci i p rz e w id y w a n ie ś m ie r ci są n iero złączn e od siebie. Ilek ro ć z a te m m ó w im y o n ie b e z p ie czeństw ie śm ierci, n ie m u sim y d o d aw ać, że śm ierć w d a n y m p r z y p a d k u m oże n a stą p ić . To się ro zu m ie sam o przez się. A p r z y n a j m n ie j ro zu m ie to ten , k to zna p o jęcie n ieb ezp ieczeń stw a śm ierci. In aczej niż J. P isto n i i J. R y b czy k są d z i G aesar Z erb a, k tó r y p e łn ił fu n k c ję p o d se k re ta rz a K o n g re g a c ji S a k ra m e n tó w , gdy k o m e n to w a ł d e k re t te jż e k o n g re g a c ji S p ir itu s S a n c ti M unera. M o żem y w ięc spod ziew ać się, że ro z u m ia ł on k o m e n to w a n y d e k re t ta k , ja k ro zu m iała go s a m a K o n g reg ac ja. O tóż C. Z e rb a p ro p o n u je , że b y o m a w ia n ą k la u z u lę d e k re tu „ S p iritu s S a n c ti M u n e ra ” ro z u m ieć ta k , ja k u ż y w a n y w k a n . 1043, k a n . 1044 i k a n . 1046 z w ro t
„ urgente m o rtis p e ric u lo ” 23. D la p o p a rc ia te j o p in ii p o w o łu je się
o n n a z d a n ie P. G a sp a rrie g o 24 i w y p o w ied ź J. D ’A n n ib a le 2S, k tó rz y p iszą n ie o n a g lą c y m n ie b e z p ie cz e ń stw ie śm ierci, ale po p ro stu o n ieb e zp ie cz eń stw ie śm ierci. W y n ik a z tego, że dla C. Z e rb a „ n a g lą c e nieb ezp ieczeń stw o śm ie rc i” n ie ró żn i się od „n ieb ez p ie- cez ń stw a śm ie rc i” 26. I słusznie, bo n ieb ezp ieczeń stw o p rz e z to w ła śn ie „ n a g li”, że istn ie je .
J e ś li je d n a k ta k jest, to w k a ż d y m p ra w d z iw y m n ieb ezp ieczeń stw ie śm ierci sp o w o d o w an ą ciężką ch o ro b ą zachodzi p ra w d o p o d o b ie ń stw o z a istn ie n ia śm ierci czyli p rz e w id u je się, że m oże n a
21 P roboszcz jako m in ister n a d zw y cza jn y sa k ram en tu bierzm ow an ia.
K i e l e c k i P r z e g l ą d D ie c e z j a l n y 38 (1957) 120.
22 O. c., n. 105, p. 101.
23 C o m m e n t a r i u s in D e c r e t u m „ S p ir itu s S a n c ti M u n e r a ” d e c o n fir-
m a t io n e a d m i n i s t r a n d a iis ą u i g r a v i m o r b o in m o r t i s p e ric u lo s u n t con s t i t u t e e d i t u m a S. C. D e D isc ip lin a S a c r a m e n t or u m , L ibreria E ditrice
V atican a 1947, p. 63, n. 28.
24 T r a c t a t u s canonic us d e m a t r i m o n i o , ed itio n o v a ad m e n t e m Codicis, v ol. I, n. 393.
25 S u m m u l a th eo lo g ia e M oralis, p. I, § 38.
26 Tego sam ego zdania jest Fr. F a n g , D isp e n s a tio m a t r i m o n i a lis u r g e n t e m o r t i s p e ric u lo e t in s ta n t e n u p t i a r u m c o n tr a c tu a d n o r m a m can. 1043— 1045, R om ae 1946, n. 112, p. 139: Can. 1043 e x ig it p ericu lu m
u t sit „u rgen s”, at in n ostra s e n te n tia su ffic it etiam v e r a p rob ab ilitas m ortis, et non req u iritu r a rticu lu s m ortis au t agon ia”.
108 Ks. M. Pastuszko [10]
stą p ić śm ierć w ta k ic h okolicznościach. I w ta k im n ieb ezp ieczeń stw ie śm ierc i w ie rn y s ta je się p o d m io tem b ie rz m o w a n ia w e d łu g d e k r e tu S p ir itu s S a n c ti M unera,
Z a ta k im ro z u m ie n iem d e k re tu S ip r itu s S a n c ti M u n era m ożna przy to czy ć ta k ż e in n e a rg u m e n ty . 1. G d y b y p ra w o d a w c a chciał, że b y u d zielan o b ie rz m o w a n ia nie w k a żd y m miiebezipieczieństwie śm ierci, u ż y łb y w y ra z ó w jasn o i w y ra ź n ie d o m ag ając y ch się tego. Np. żeb y b ie rzm o w a n o ty lk o in a rticu lo m o rtis.
2. G d y b y p ra w o d a w c a żąd ał, żeby b ie rz m o w a n ia u d zielan o ty lk o w ta k im n ie b e z p ie cz e ń stw ie śm ierci sp o w o d o w an y m ciężką chorobą, gd y śm ierć je st b a rd z ie j p ra w d o p o d o b n a niż zach o w an ie życia, przez to sam o s ta n o w iłb y p ra w o tr u d n e d o w y k o n a n ia . P rzecież u z n a n ie is tn ie n ia choroby, k tó re z a g raża śm ie rcią to je st w ła śc i w ie z a d a n ie dla le k a rz a . T ym czasem d e k r e t S p ir itu s S a n c ti M u n e
ra poleca dokonać te j oceny proboszczow i. Czy dla proboszcza
nie je s t to tru d n e ? A ocena przez proboszcza sto p n i p ra w d o p o d o b ie ń stw a śm ie rci w ogóle nie je st chy b a m o żliw a w k ażd y m p rz y p a d k u .
3. S ta n o w ią c p ra w o o podm iocie b ie rz m o w a n ia w n ieb ezp ieczeń stw ie śm ierc i sp o w o d o w a n y m ciężką chorobą, prawro daw ca z całą pew nością m ia ł n a u w a d z e ta k ż e u d z ie la n ie c h o rem u s a k ra m e n tu ch o ry ch , zg o d n ie z k an. 940 § 1. A p o n iew aż s a k ra m e n tu n a m a szczenia ch o ry ch u d z ie la się w n ie b ezp ieczeń stw ie śm ierci, w olno n a m s tą d w nioskow ać, że S to lica A p o sto lsk a n ie chciała u s ta n a w iać tak ieg o p ra w a , b y proboszcza raiz w zy w an o do u d z ie le n ia s a k ra m e n tu ch o ry c h n ieb ez p ieczn ie c h o rem u i p rzez to zag ro żo n e m u n ie b e z p ieczeń stw e m śm ierci, zaś d ru g i ra z — dla u d ziele n ia n ieb ezp ieczn ie ch o rem u b ie rzm o w an ia, g d y zag rożenie śm iercią zw iększy się czyli w zro śn ie p ra w d o p o d o b ień stw o śm ierci. J a k i sto p ie ń w z ro stu p ra w d o p o d o b ie ń stw a b y łb y tu p o trz e b n y ? I to do w ażności bierzm o w an ia .
A rg u m e n ty p rz e d sta w io n e d o tą d z y sk u ją p o tw ie rd z e n ie w tym , co p o w iem y n iż e j n a m a rg in e sie ak tó w p ra w n y c h w y d a n y c h po d e k recie S p iritu s S a n c ti M u n era , i to już p rz y p ierw szy m z nich.
3. D e k re t P ost L a tu m z 18 g ru d n ia 1947 r. K o n g reg a c ji R o zk rze w ie n ia W ia ry
P o d o b n ą rolę ja k d e k re t S p iritu s S a n c ti M u n era n a te re n a c h p o d le g ły ch K o n g re g a c ji K o n sy sto ria ln e j, n a te re n a c h m isy jn y c h m iał sp ełn ia ć d e k re t P ost L a tu m K o n g re g a c ji R o zk rzew ien ia W ia ry z 18 g ru d n ia 1947 r. W d e k re c ie ty m u p ra w n ie n ie do b ie rzm o w an ia o trz y m a li m isjo n arze. N as je d n a k in te re s u je w ty m m ie jsc u p o d m io t b ie rz m o w a n ia w św ie tle tego d e k re tu . P y ta m y zatem , ja k zo s ta ł o k re ślo n y w d e k re c ie P o st L a tu m p o d m io t b ierzm o w an ia? O tóż
c m Chrześcijanin przyjm ujący bierzm owanie 109
w e d łu g d e k re tu P ost L a tu m m isjo n a rz e m ogą b ierzm o w ać w ie r n y ch , ta k d o ro sły ch ja k i dzieci,, p rz e b y w a ją c y c h w g ra n ic a c h d a nego te re n u m isy jn e g o , o ile z n a jd u ją się w n ieb ezp ieczeń stw ie śm ierci 27.
N ie tru d n o sp o strzec, że w a ru n k i te są podobne do zn an y c h z d e k re tu S p iritu s S a n c ti M u n era , ale nie są b y n a jm n ie j id e n ty czne z ta m ty m i.
1. Co do w ie rn y c h , czyli och rzczo n y ch d e k re t P ost L a tu m d o d a je, że m ogą być d o ro sły m i lu b dziećm i. N a m ocy d e k re tu S p ir itu s
S a n c ti M u n e ra b ierz m o w an o ta k ż e d o ro sły ch albo dzieci, bo ta k a
m ożliw ość b y ła z a w a rta w ta m ty m d e k re c ie i — co je st w a ż n ie j sze — in n e j m ożliw ości n ie było.
2. M ożna b ierzm o w ać ta k d o ro sły ch ja k dzieci o ile z n a jd u ją się w g ra n ic a c h te re n u m isy jn e g o , podległego m isjo n a rz o w i u p r a w n io n e m u do b ierz m o w an ia . T en w a r u n e k d o ty czy b a rd z ie j sz afarz a niż p o d m io tu b ie rzm o w an ia. S z afarz bow iem m ając w ład zę b ie rz m o w a n ia ty lk o na dianym te re n ie , -poza g ra n ic a m i tego te re n u b ie rz m o w a łb y n ie w a ż n ie . P o d m io t zaś m oże m ieć n a te ry to r iu m m is jo n a rz a z a m ieszk a n ie s ta łe lu b czasow e, w zg lę d n ie być ta m p rzy b y szem czy w łóczęgą. D ec y d u jące je st sam o jego p rz e b y w a n ie n a te r y to riu m sz a fa rz a u p ra w n io n e g o d o b ie rzm o w an ia. G d ziek o lw iek się zn ajd zie, ta m m oże p rz y ją ć s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia od m ie jsc o w ego m isjo n arza.
3. W ie rn y c h a k tu a ln ie p rz e b y w a ją c y c h w .granicach te ry to riu m danego m isjo n a rz a m ożna b ierzm o w ać, o ile z n a jd u ją się oni w n ie bezp ie czeń stw ie śm ierci.
In ac zej niż w d e k re c ie S p ir itu s S a n c ti M u n era , sa m te k s t d e k r e tu P ost L a tu m n ie z a w ie ra w zm ian k i, że p ra w d z iw e n ie b e z p ie czeństw o śm ierc i m a być sp o w o d o w an e ciężką ch o ro b ą w iern eg o . C zy znaczy to, że K o n g re g a c ja R o z k rz ew ien ia W ia ry z u p ełn ie z re zy g n o w a ła z o k re śle n ia p rz y c z y n y n ie b ezp ieczeń stw a śm ie rc i i m i sjo n a rz e m o g li b ierzm o w a ć każdego zagrożonego n ie b e z p ie cz e ń stw e m śm ierci, bez; w z g lę d u n a to, s k ą d toi zag ro ż en ie się w y w o d zi ło? M y liłb y się, k to b y d a ł p o z y ty w n ą odp o w ied ź n a p rz e d sta w io n e p y ta n ie , p o n iew aż c y to w a n y te k s t d e k re tu n ie z a w ie ra o k re śle n ia p rz y c z y n y n ie b ezp ieczeń stw a śm ierci, a le cały d e k re t m a ty tu ł: .,D e k re t o u d z ie la n iu b ie rz m o w a n ia ty m , k tó rz y z n a jd u ją się w n ie b ez p iec ze ń stw ie śm ierci z p o w o d u ciężkiej c h o ro b y ” 28. To sfo rm u ło w an ie ty tu łu d e k re tu P o st L a tu m d a je n a m pew ność co do tego, że K o n g re g a c ja R o zk rze w ien ia W ia ry u p o w a ż n iła m isjo n a rz y do
27 „... fa c u lta te m sacram co n firm a tio n em fid elib u s siv e a d u ltis siv e infantibw s in tra fin es m isio n a lis circu m scrip tio n is ex ta n tib u s et in m or- tis p ericu lo co n stitu tis, v a lid e m in istra n d i” : A A S 40 (1948) 41.
28 D e c r e t u m d e C o n f ir m a t io n e a d m i n i s t r a n d a iis, ą ui e x g r a v i m o r b o
110 Ks. M. Pastuszko [12]
b ie rz m o w a n ia w ie rn y c h zagro żo n y ch niebezipieczeństw em śm ie rci
7.p o w odu ciężkiej c h o ro b y a nie z ja k ie jk o lw ie k przyczyny. A n i je d n a k w tekście' d e k re tu P ost L a tu m , a n i w jego ty tu le n ie z n a jd u je m y w z m ia n k i o tym , że ciężka ch o ro b a w iern eg o m a b y ć k o n ieczn ie ta k a , b y p rz e w id y w a ło się jego śm ie rć (owo sław n e
„m orbo e x quo decessu ri p r a e v id e a n tu r ”). A przecież d e k r e t P ost L a tu m b y ł w y d a n y jeszcze w ty m sam y m ro k u , w k tó ry m d e k re t S p ir itu Sanctd Mu/nera w szedł w życie, a: n a d to b y ł n a ta m ty m
w z o ro w a n y i p o d o b n y te ż b y ł jego cel, m ianow icie, żeby w ie rn i n ie u m ie ra li bez p rz y ję c ia s a k ra m e n tu bierzm o w an ia.
W olno’ s tą d w nio sk o w ać, że K o n g re g a c ja R o zk rżew ien ia W ia ry n ie u z n a ła za sto so w n e p o d k reślać k o nieczności p rz e w id y w a n ia śm ierci, a to d lateg o — ja k m ożna m n ie m a ć — że ta k ie p rz e w id y w a n ie za w ie ra się w p o jęciu n ie b e zp ie cz eń stw a śm ierci.
4. M o tu P roprio P astorale M u n u s z 30 listo p a d a 1963 r. Pap. P aw ła V I
P a p ie ż P a w e ł V I (1963— 1978) p ism em M otu P roprio' P astorale
M u n u s z 30 listo p a d a 1963 r. u p o w a ż n ił b isk u p ó w re z y d e n c ja l-
nych, w ik a riu sz ó w i p re fe k tó w apostolskich, a d m in istra to ró w a p o sto lsk ic h u sta n o w io n y c h na sta łe o ra z o p ató w i prfałatów u d z ie ln y c h do u d z ie la n ia •— p o cząw szy od 8 g ru d n ia 1963 r. — p e w n y c h u p ra w n ie ń sw y m k a p ła n o m , k tó rz y w cześn iej ta k ic h u p ra w n ie ń nie m ieli. N a m ocy trz y n a ste g o z ty c h u p ra w n ie ń w y żej w y m ie n ie n i o rd y n a riu s z e m iejsco w i m ogą u p o w ażn ić k a p e la n ó w in s ty tu c ji lecz n iczych, żłobków i w ięzień , a le n ie in n y c h zak ład ó w , do b ie rz m o w a n ia zagro żo n y ch n ie b e z p ie czeń stw e m śm ierci, p rz y czym b ie rz m u ją c y m a ją zachow ać p rz e p isy d e k re tu S p ir itu s S a n c ti M u -
nera z 14 w rz e śn ia 1946 r. co do k a p ła n a ud zielająceg o b ie rz m o
w a n ia 29.
To u p ra w n ie n ie n r 13 M otu p ro p rio P astorale M u n u s w y m ien ia jak o 1 p o d m io t b ie rz m o w a n ia w ie rn y c h z n a jd u ją c y c h się w n ie b e z pieczeń stw ie śm ierci, a le n ie zaznacza sp e c ja ln ie , żeby zagrożeni n ie b e z p ie cz e ń stw e m śm ie rci z n a jd o w a li się w ty m s ta n ie z p o w o d u
ciężkiej choroby.
P o n ie w a ż M otu p ro p rio P astorale M anus za w ie ra n o w e u p r a w n ie n ia , żeb y b ierzm o w ać z n a jd u ją c y c h się w n ieb ezp ieczeń stw ie
29 F a cu lta s n. 13: C on cedendi ca p p ella n is q u o ru m lib et v a le tu d in a r io - rum , breph otrop h eoru m et earcerum fa cu lta tem qua, parocho n on pra- esen te, fid elib u s in p ericu lo m ortis c o n stitu tis sa cra m en tu m C on firm a- tio n is ad m in istrare v a le a n t, serv a tis norm is a S. C on gregation e de d i sc ip lin a S acram en toru m sta tu tis decreto S p iritu s S a n c ti M unera die 14 sep tem b ris 1946, pro sa cerd ote ad m in istran te S acram en tu m C onfirm a- tion is: A A S 56 (1964) 8.
[131 C hrześcijanin, przyjm ujący bierzmowanie 111
śm ierci, oczyw iście je s t m ożliw e, a n a w e t pożąd an e, p y ta m y , czy je st to n ow e p ra w o ?
Tego zd a n ia są F lo re n tiu s R o m ita 30 i B artholom -aeus I. B ellu - co 31. Co p r a w d a n ie tw ie rd z ą oni, że M otu p ro p rio P astorale M u -
n u s w p ro w a d z a n ow e p raw o odnośnie do p o d m io tu b ie rz m o w a n ia ,
ale k o m e n tu ją c n r 13 tego d o k u m e n tu z u p ełn ie w y ra ź n ie u tr z y m u ją , że k a p e la n i m o g ą b ierzm o w ać zag ro żo n y ch n ieb e z p ie cz e ń stw e m śm ierci, p r z y czym nie d o d a ją, iż to n ieb ezp ieczeń stw o śm ierci m a się w y w odzić z c h o ro b y wiernego-. T ak ie zaś p ra w o je s t n o w e w sto su n k u do- d e k re tu S p iritu s S a n c ti M unera.
FI. R o m ita i B. B elluco n ie u z a s a d n ia ją sw ego sta n o w is k a w sp ra w ie p o d m io tu b ie rz m o w a n ia w ty m przep isie, a le jeśli s ą dzą, że m ożna bierzm o w a ć każdego zagrożonego śm iercią, bez w zg lęd u n a p rz y c z y n ę teg o zagrożenia, to znaczy, że z astrze że n ie ko ń co w ej -części nir 13 M otu pro-prio P astorale M u n u s, b y szafarze b ie rz m o w an ia m ie li n a u w a d z e n o rm y u sta lo n e d la sp ra w u ją c e g o s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia w d e k re c ie S p ir itu s S a n c ti M u n era u w a żają oni za dotyczące je d y n ie d z ia ła n ia sam ego szafarza-, ja k nip., żeby b ie rz m o w a ł ty lk o ochrzczonego czy te ż chorego.
Co sądzić o te j opinii? W y d aje się, że nieco u p raszcza złożoną rzeczyw istość p ra w a , a k la u z u lę n r 13 M otu p ro p rio P astorale
M anus n a le ż y rozum ieć c h y b a ta k , że sz a farz b ie rzm o w an ia m a
się stosow ać do w sz y stk ic h p o d an y c h przez d e k re t S p ir itu s S a n c ti
M u n e ra w a r u n k ó w d o ty czący ch ta k sz a fa rz a ja k p o dm iotu, a ta k ż e
okoliczności b ierzm o w an ia.
J e s t b o w iem tba-rdziej p ra w d o p o d o b n e , że P a p ież P a w e ł V I w n r 13 M otu p ro p rio P astorale M u n u s je d y n ie -uzupełnia listę u p ra w n io n y c h do b ie rz m o w a n ia , i to o ty le, o ile p ro s ili o to b isk u p i. P o n ie w aż b isk u p i p ro sili, ż e b y n ie k tó rz y k a p e la n i m o g li b ie rz m o w ać, to o trz y m u ją w ła d zę do u p o w a ż n ie n ia n ie k tó ry c h k ap elan ó w , by m ogli b ierzm ow ać. W łączając k a p e la n ó w do listy b ie rz m u ją cych z d e k re tu S p ir itu s S a n c ti M u n era P ap ież P a w e ł V I n a w ią zał do tego d e k re tu , a pośrednik» ta k ż e do K o d e k su Priaiwa K a n o n i cznego, p o n iew aż d e k re t S p iritu s S a n c ti M u n e ra poleca p rz e s trz e gać ta k ż e d y sc y p lin y u sta n o w io n e j w K o d ek sie P ra w a K a n o n ic z n e go. A d late g o P a w e ł V I o dsyła k a p e la n ó w do d e k re tu S p iritu s S a n
cti M u n era , żeb y zapo-znali się ze w szy stk im i p rz e p isa m i tego d e
k r e tu i d o sto so w ali się do nich. O czyw iście m a ją też u w zg lęd n iać p rz e p isy d e k re tu S p ir itu s S a n c ti M u n era d o tyczące p o d m io tu b ie rz m o w an ia, a w ięc i to, żeby b ie rz m o w a li ty lk o zagro żo n y ch ś m ie r cią z pow odu choroby.
T y le m ożna b y ło uczynić w p a ru w ie rsz a c h n r 13 M otu P ro p rio
30 A d n o ta t io n e s (in M o tu P ro p r i o P a s to r a le Munus), M onitor E ccle- sia sticu s 88 (1963) 572.
31 N o v is s im a e O r d in a r io r u m L o c o r u m F acu ltates, C o m m e n t a r i u m in
112 Ks. M. Pastuszko [14]
P astorale M u n u s, bo dołączenie n ie k tó ry c h k a p e la n ó w do listy
w cześniej u p ra w n io n y c h do b ie rz m o w a n ia było oczek iw an e i nie pow odow ało z m ia n y w d y scy p lin ie, do k tó r e j sto so w ali się ci w cześniej u p ra w n ie n i do b ierzm o w an ia, m ięd zy in n y m i w łaśn ie d e k re te m S p ir itu s S a n c ti M unera. N a to m ia st z m ia n a dotycząca p o d m io tu b ie rz m o w a n ia o b ję ła b y w sz y stk ic h u p ra w n io n y c h do b ie rz m o w a n ia i przez to s a m o sp o w o d o w a ła b y znaczn ą zm ianę w e w cześn iej p rz y ję te j dy scy p lin ie.
Z ty c h ra c ji tru d n o p rz y ją ć op in ię FI. R o m ity i B. B elluco> k tó r a z a k ła d a z m ia n ę d y sc y p lin y o dnośnie p o d m io tu b ie rzm o w an ia w p ro w a d z o n ą n r 13 M otu P ro p rio P astorale M unus. W y d a je się, że to M otu P ro p rio n ie w p ro w a d z a z m ia n y p ra w a co do p o dm iotu, ty lk o co do sz a fa rz a b ierzm o w an ia.
5. P o n ty fik a t R z y m s k i 32
T rzy ostatnie' z p rz e d sta w io n y c h w y żej d o k u m en tó w , m ian o w icie d e k re t S p ir itu s S a n c ti M u n era , d e k r e t P o st L a tu m i n r 13 M otu P ro p rio P astorale M u n u s z a w ie ra ją n o rm y ty lk o o d n o śn ie do p o d m io tu b ie rz m o w a n ia z n a jd u ją c e g o się w n ieb ezp iecz eń stw ie śm ierc i z pow o d u choroby. W e w sz y stk ic h ty c h d o k u m e n ta c h chodzi o to,, żeb y — o d ra b ia ją c n ie ja k o z an ie d b an ie przeszłości — um ożliw ić b ie rzm o w an ie w sz y stk im w ie rn y m zag ro żo n y m n ieb ezp ieczeń stw em śm ierci z p o w odu choroby. Było to d z ia ła n ie celowe,, p o n iew aż d o ty czy ło okoliczności n a d z w y c z ajn y c h i k o n s e k w e n tn ie n ie w ie lk ie j m n iejszo ści w s to s u n k u do p rz y jm u ją c y c h s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia w zw y c z a jn y ch w a ru n k a c h .
P o S oborze W a ty k a ń sk im II (1962— 1965) w zw iązk u z o dnow ą litu rg ii, a w je j ra m a c h z re fo rm ą s p ra w o w a n ia sa k ra m e n tó w , w ty m ta k ż e s a k r a m e n tu b ierz m o w an ia , zaszła m ożliw ość i p o trz e b a u s ta le n ia p rze p isó w litu rg ic z n y c h co do p o d m io tu b ie rz m o w an ia, i to oczyw iście nie ty lk o zagrożonego n ie b ezp ieczeń stw em śm ierci, ale ta k ż e , a n a w e t p rz e d e w szy stk im , co do p rz y jm u ją c e g o b ie rz m o w a n ie w zw y c z a jn y ch okolicznościach.
P o n ty fik a t R zy m sk i (n r 12) p rz y p o m in a, że u ż y w a ją c y rozum u w in n i być ta k ż e 1. w s ta n ie ła sk i u św ię c a ją c ej, 2. odpow iednio pouczeni i 3. p rz y g o to w a n i do o d n o w ie n ia p rzy rzeczeń c h rzciel nych.
P o u czenie d o k try n a ln e P o n ty fik a l R z y m s k i w iąże z p ro g ra m e m d u sz p a ste rsk im m iejsc o w ej K o n fe re n c ji B isk u p ó w i k a te c h u m e n a tem . Biiskupi polscy w y d a li w te j sp ra w ie s p e c ja ln ą In s tru k c ję n a 146 k o n fe re n c ji E p isk o p a tu w d n iu 16 styczinia 1975 r. Ich zd an ie m
32 P o n tific a le R o m a n u m e x D ecreto S a c ro s a n c ti O e c u m e n ic i Concilii
V a ti c a n i II in s t a u r a t u m a u c to r it a te P a u li PP. V I p r o m u l g a t u m ,Ordo C o n fir m a tio n is, e d it io ty p i c a , T yp is P o ly g lo ttis V a tica n is 1973.
[15] Chrześcijanin przyjm ujący bierzm owanie 113
p rz y g o to w a n ie k a n d y d a tó w do b ie rz m o w a n ia d o k o n u je się „p rz ed e w sz y stk im p rz ez n o rm a ln ą k a te c h iz ac ję m łodzieży, zw łaszcza k las V II i V III o ra z p rzez s p e c ja ln e p rz y g o to w a n ie b ezp o śred n ie. P o n iew aż ła sk i D u ch a Ś w iętego o trz y m a n e w ty m sa k ra m e n c ie m a ją pom óc do u fo rm o w a n ia d o jrz a łe j w ia ry i życia ch rześcijań sk ieg o , d lateg o k a n d y d a t p o w in ie n znać p r a w d y w ia ry o b ja w io n e j (uczę szczanie n a k atech izację), u czestniczyć w k u lc ie ch rz e śc ijań sk im (nied zieln a M sza św., p rz y stę p o w a n ie do s a k ra m e n tó w p o k u ty i E u c h a ry stii) i p ro w a d z ić życie zgodnie z z a sa d a m i w iary ... M łodzież n a jb a rd z ie j g o rliw ą m ożna w łączać do ró żn y ch zespołów ap o sto l s tw a w p a ra fii. P rz y o k a zji b ie rz m o w a n ia m ożna zachęcić m łodzież do p o d e jm o w a n ia zobow iązań z w iąz an y ch z życiem ch rz e śc ija ń sk im ta k ic h jak : a b s ty n e n c ja od n a p o jó w alk o h o lo w y ch , p rz y n a jm n ie j n a o k res m łodości, w y rze czen ia się p a le n ia ty to n iu itp .” (n r 4) 33. O d p o w ied n ie pouczen ie k a n d y d a ta do b ie rz m o w a n ia je s t ta k w a ż ne, że w in n o m ieć m ie jsce ta k ż e w ów czas, g d y w ie rn y a k u ra t p rz y g o to w u je się do za w a rc ia m ałż e ń stw a , a le w ta k im p rz y p a d k u o r d y n a riu sz m ie jsc o w y m oże odłożyć b ierzm o w a n ie na czas po z a w a rc iu m a łż e ń stw a .
R ów nież w n ie b ezp ieczeń stw ie śm ierci k a n d y d a ta do b ie rz m o w a nia n ie p o w in n o się u d z ielać tego s a k ra m e n tu bez pew nego p o u czenia i duch o w eg o p rz y g o to w a n ia w iern eg o , jeśli p o z w a la ją n a to okoliczności.
O sta tn i z p o d a n y c h p rzez P o n ty fik a t R z y m s k i w a ru n k ó w je st z u p e łn ie n o w y w ty m k o n tek ście. Jeg o u zasa d n ie n ie z n a jd u je m y w sam y ch o d n o w io n y ch o b rz ę d a c h b ie rz m o w an ia , do k tó ry c h o b ecn ie w łączono w ła śn ie o d n o w ie n ie p rz y rzeczeń c h rzcieln y ch d o tyczących w ia ry i życia wliarą K ościoła, k t ó r e j , w y z n a n ie je st n aszą ch lu b ą w C h ry stu sie Jezu sie, P a n u n a szy m (n r 23).
J e ś li chodzi o p o d m io t b ierzm o w an ia zag ro żo n y n ieb ezp ieczeń stw e m śm ierci, to w y d a je się, że w n o w y m P o n ty fik a le R z y m s k im je st z a c h o w a n a d y sc y p lin a u sta lo n a w d e k recie S p iritu s S a n c ti
M u n era , a p o te m p rz e ję ta d o d e k re tu P o st L a tu m i n r 13 M otu P ro -
p rio P astorale M u nus. Co p ra w d a w n o rm a c h litu rg ic z n y c h w p ro w a d za ją c y ch do oaiłego o b rz ę d u b ie rz m o w a n ia P o n ty fik a ł n ie zarwiera bliższego o k re ś le n ia p rzy czy n y , z k tó r e j w yw odzi się n ie b e z p ie czeństw o ś m ie r c i34, a le z tego n ie w y n ik a , żeby dla p ra w o d a w c y by ło to o b o jętn e, czy w ie rn y z n a jd u je się w n ieb ez p iecze ń stw ie śm ierc i z p o w o d u ch o ro b y , czy in n e j przy czy n y . W ty m ż e bow iem P o n ty fik a le c a ły rozdział IV je st pośw ięco n y o b rzęd o m b ie rz m o w a n ia sto so w an y m w n ie b e z p ieczeń stw ie śm ierci. I w ty m m iejscu
33 N o tif ica tio n es e C uria M et r o p o li ta n a C racovien s i, 1975, n. 3—4, ,s. 31m
siP o n ti fic a l e R o m a n u m , O rdo C on fir m a tio n is, n. 7, p. 18: „in m ortis
p ericu lo ” : nt 1|2, p. 20: „in m ortis p ericu lo v e r sa n ti”. 8 — P raw o K a n o n iczn e
114 fis. M. Pastuszko [16]
z n a jd u je m y w y ra ź n e zastrze żen ie, n a w e t d w u k ro tn ie , że chodzi nie 0 w ie rn e g o zagrożonego n ieb ez p ieczeń stw em śm ierci z ja k ie g o k o l w iek pow odu, a le o chorego, k tó re m u grozi n iebezpieczeństw o ś m ie r c i3S. Co w ięcej. W P o n ty fik a le R z y m s k im w ogóle n ie m a o b rz ę d u p rzew id zian eg o p rz y b ie rz m o w a n iu zagrożonego n ieb ezp ie c zeń stw em śm ierc i n ie z p o w odu choroby. W y n ik a z tego, że P o n
ty fik a t n ie p rz e w id u je b ie rz m o w a n ia poza n ieb ezp ieczeń stw em
śm ierci w iern eg o , jeśli to n ieb ezp ieczeń stw o śm ierci nie m a p rz y czyny w chorobie.
A rg u m e n t te n w y sta rc z a jąc o u z a sa d n ia tw ierd z en ie, że p o d m io te m b ie rz m o w a n ia w n o w y m P o n ty fik a le R zym skim , p o d o b n ie jak w cześniej w d e k recie S p ir itu s S a n c ti M u n era , w d e k re c ie P ost L a
tu m i w n r 13 M otu P ro p rio Pastorale M u n u s je st w ie rn y ch o ry
1 z tego pow o d u zagro żo n y śm iercią.
D o d ajm y jeszcze, że w ty m P o n ty fik a le n ieb ezp ie cz eń stw a śm ie r ci nie o k reśla się p rz y m io tn ik ie m „ p ra w d z iw e ” (verum ), zaś o cho ro b ie n ie pisze się, że m a być ona „ ciężk a” (gravis). B ra k ty c h o k re śle ń n ie p o w o d u je z m ian y p ra w a , bo ja k już w iem y, jeśli n ieb ezp ieczeń stw o śm ierci istn ie je , to je st ono p ra w d z iw e i b ierze się pod u w a g ę ty lk o ta k ą chorobę, k tó ra zag raż a śm iercią, a le k ka c h o ro b a n ie n iesie ze sobą ta k ie g o zagrożenia. J e d n a k z b ra k u o k re śle ń d a w n ie j u ż y w a n y c h w ty m k o n tek ście m ożna było- w y ciągnąć w niosek, że c h y b a is tn ie je te n d e n c ja zm ian y p ra w a d o ty czącego p o d m io tu b ierz m o w an ia .
6. N o w y ka n o n (k an. 889 K P K z 1983 r.)
G d y teo lo g iw e z a jm o w a li się re fo rm ą k siąg litu rg ic zn y ch , a w śró d n ich re fo rm ą P o n ty fik a łu R zym skiego, k an o n iści p raco w ali n ad o d n o w ien iem k o d ek su p ra w a kanonicznego.
P ie rw sz a w z m ia n k a n a te m a t now ego p ra w a o- podm iocie b ie rz m o w an ia u k a z a ła się w C o m m u n ica tio n es 3 (1971) 204. Podano, że k a n o n będzie z a w ie ra ł p ra w o o zd atn o ści p o d m io tu do p rz y ję c ia b ie rzm o w an ia o raz jego d y sp o zy cjach w y m a g a n y c h do godziw ego p rzy jęc ia teg o sa k ra m e n tu . T e k st te n je st taik ogólny, że m ożna go u zn ać ta k za streszczen ie k an . 786, ja k za zapow iedź now ego k a nonu. Z czasem okazało się, że zachodzi ta d ru g a m ożliw ość.
W iem y o ty m ze S c h e m a tu P raw a o S a k ra m e n ta c h Ś w ię ty c h , k tó reg o k an. 48 p rz e d sta w ia w a ru n k i, ja k im m a od p o w iad ać ocze k u ją c y na bierzm o w an ie. K an o n te n dzieli się n a d w a p a ra g ra fy . P ie rw sz y z n ic h stan o w i, że do p rz y ję c ia s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia je st z d a tn y k ażdy, ale też człow iek w cześniej n ie b ie rz m o w a
35 P o n tifica le R o m a n u m , O rd o C on fir m ation is, n. 52, p. 40: „de co n fir- m ation e aegroto in p ericu lo m ortis con stitu to m in istra n d a ” : ib.: ,,... fi- d eli a egrotan ti in m ortis p ericu lo c o n stitu to ”.
ny. — Z g o d n ie z d ru g im p a ra g ra fe m w ie rn y p rz y jm u je godziw ie s a k ra m e n t b ie rzm o w a n ia, jeśli — poza n ieb ezp ieczeń stw em ś m ie r ci — 1. posilaida u ż y w a n ie rozum u, 2. je st n ależy cie d y sp o n o w a n y i 3. został d o sta tec zn ie p o u c z o n y 36.
C ały S c h e m a t P ra w a o S a k ra m e n ta c h Ś w ię ty c h , a w n im k an . 48, został ro z e sła n y do k o n su lta c ji. W jej w y n i k u 37 d o kam. 48 w p ro w ad zo n o n ieliczne, a-le ipoważne zm iany. W p a ra g ra fie p ie r w szym sk reślo n o ty lk o w y ra z hom o, p o n ie w aż i talk wiadomo^ że ochrzczonym a n ie b ie rz m o w a n y m m oże b y ć ty lk o człow iek. To jest n ie w ie lk a p o p ra w k a , bo tre ść p a r a g r a f u pierw szego po zo stała ta sam a. N ieco in aczej m a się rzecz z p a ra g ra fe m d ru g im , w k tó ry m co p ra w d a z n a la z ła się w iększość w y ra z ó w u ż y ty c h w k an . 48, ale ich u k ła d u leg ł zm ianie. N a s k u te k tego. znikło to, co ta k ra z i ło w k an. 48 § 2, a m ian o w icie w ym aiganie, b y p o d m io t b ie rz m o w an ia, jeśli nie z n a jd u je się w n ieb e zp ie cz eń stw ie śm ierci, c ie szył się s ta n e m u ż y w a n ia rozum u.
D alej, z n a jd u ją c e się w k an . 48 w y ra z y s u ffic ie n te r in stru c tu s zam ien io n o n a apte in s titu tu s . J a k się zd aje, chodziło o to, by k a te c h iz ac ja p rze d b ie rz m o w a n ie m zm ierzała nie do sam ego d o k sz tałcan ia, i to p o ję teg o m in im a listy c z n ie , ale do o d p o w ie d n ie go p rz y g o to w a n ia czy p rzy sp o so b ien ia w iern eg o , b y m ógł on p ro w adzić n o w e życie, k tó re cechą isto tn ą m a b yć św ia d czen ie o
C h ry stu sie i w ie rz e w Niego.
W reszcie do p a ra g ra f u d ru g ie g o w łączono w a ru n e k w y m a g a ją cy od w ie rn e g o zd atn o ści do o d n o w ien ia p rz y rz e c z e ń ch rzcieln y ch . W te n sposób p ra w o k a n o n icz n e dostosow ało się do p rz e p isu l i t u r gicznego, b y b ie rzm o w an i w czasie o b rzęd u p rzy jęcia tego s a k r a m e n tu o d n o w ili p rz y rz eczen ia chrzcielne.
P rz y o k a z ji d y s k u s j i . n a d te k ste m k an. 48 S c h e m a tu P raw a o
S a k ra m e n ta c h Ś w ię ty c h o k azało się też, dlaczego do now ego k a
n o n u n ie p rz y jm u je się te j części k an . 786, k tó ra p o sta n a w ia , że p rz y stę p u ją c y do s a k ra m e n tu b ierzm o w an ia m a być w sta n ie ła sk i u św ię cającej. R acją je st to, że s ta n ła sk i n ie d a się u ja w n ić czy w y k azać n a z e w n ą tr z 3S. O czyw iście K o n su lto rz y a n i n ie chcieli, a n i n ie m o g li zrezy g n o w ać z w a ru n k u staw ian eg o b ierzm o w an y m , b y p rz y jm o w a li s a k r a m e n t b ie rz m o w a n ia w sta n ie ła sk i u ś w ię c a ją
[17] Chrześcijanin przyjm ujący bierzm owanie J.15
36 S c h é m a Docu men ta P o n tific ii Quo D iscip lin a Canonic a De S a c ra -
m e n t i s R ecogn oscitu r, T yp is P o ly g lo ttis V a tica n is 1975.
37 W edług C om m u n ication es 10 (1978) 81 w ty m stad iu m pracy nad k od ek sem zm ieniono ty tu ł rozdziału z D e co n fi r m a t io n i s su biecto na
De C o n fir m a n d is. N o w y ty tu ł jest k rótszy, a za w iera tę sam ą treść co
d a w n y tytuł.
38 C om m u n ication es 10 (1978) 81. Z au w ażm y tu, że w ty m m iejscu C om m u n ication es ad 2, zakradł się błąd. Z am iast mon rele v a b ilis, w in no być non rev ela b ilis.
116 Ks. M. Pastuszko [18]
cej. W n o w y m te k śc ie k a n o n u w a ru n e k te n je st z a w a rty im p lic ite , m ian o w icie trz e b a się go doszukać w zw ro cie rite dispositus.
P o p ra w io n y k an . 48 S c h e m a tu P ra w a o S a k ra m e n ta c h Ś w ięty ch , po w łą czen iu go do pierw szego S c h e m a tu K o d e k s u P ra w a K a n o
n iczn eg o s ta ł się k o le jn y m k a n o n e m 843 § 1 i § 2 39, zaś w d ru g im S ch em a cie tego K o d e k s u k a n . 888 § 1 i § 2 40, a le już ża d n y ch zm ian n ie przechodził. M ożna w ięc m ieć n ad zieję, że s ta n ie się on p ra w e m o b o w iązu jący m w o d p o w ied n im czasie. J e d n a k niżej p o d a je m y te k s t k an. 889 now ego K o d e k su P raw a K a n o n iczn eg o z 1983 r.
§ 1. C o n firm a tio n is re c ip ie n d a e ca p a x est om nis et solus b a p - tiz a tu s, n o n d u m c o n firm atu s.
§ 2. E x tr a p e ric u lu m m o rtis, u t q u is licite co n firm a tio n e m re ci- p ia t, re q u iritu r , s i ra tio n is u su polleait, u t sit a p te in s titu te s , r i te disp o situ s e t p ro m issio n es b a p tism a le s re n o v a re v a le a t.
Zakończenie
P o z o ta je naim w sk aza ć n a różnicę m ięd z y k a n . 48 S c h e m a tu P r a w a o S a k ra m e n ta c h Ś w ięty ch , n a stę p n ie k an . 843 § 2 I S c h e m a tu i k an . 888 § 2 II S c h e m a tu K o d e k s u P ra w a K a n o n iczn eg o a P o n
ty fik a te m R z y m s k im w p u n k cie do ty czący m sp ra w o w a n ia s a k r a
m e n tu b ie rz m o w a n ia w n ieb ez p ieczeń stw ie śm ierci w iern e g o . P a m iętam y , że P o n ty fik a t R z y m s k i p rz e w id u je u d zielen ie b ie rz m o w a n ia w ie rn e m u w n ie b e zp iecze ń stw ie śm ierci, jeśli to n ie b e z p ie czeństw o śm ierci w y w o d zi się z choroby. T y m czasem k an. 48, p o te m k a ń . 843 § 2 o raz k an . 888 § 2 n a w ią z u ją ty lk o do n ie b e z p ie c z e ń stw a śm ierc i i to ja k b y ubocznie, bez w y m a g a n ia , b y m iało ono za przy czy n ę chorobę.
W ta k im sta n ie p ra w a kano n iczn eg o i litu rg iczn eg o z a p ew n e z n a jd ą się zw olennicy d w ó ch ró żn y ch opinii.
Iitu rg iśc i b ę d ą u trz y m y w a ć , że b ie rz m o w a n ia m o ż n a ud zielać w ie rn y m zag ro żo n y m śm ie rcią , jeśli to z ag ro żen ie pochodzi z cho ro b y , bo n ie m a ż a d n e j w ątp liw o ści, że ta k ie je st w ła śn ie z a rz ą dzenie P o.ntyfikału, k tó ry n a w e t n ie b ie rz e pod u w ag ę m ożliw ości b ie rz m o w a n ia zagro żo n y ch n ieb ez p ieczeń stw em śm ierci n ie z p o w o d u choroby, a je śli P o n ty fik a t tego nie b ierze p o d u w ag ę, to t a k ie j m ożliw ości w ogóle ni® m a. T a k ie p ra w o litu rg ic z n e k o re s p o n d u je z w cześn iejszy m i d o k u m e n ta m i m a ją c y m i znaczen ie k a n o niczne, ja k d e k re t S p ir itu s S a n c ti M u n era czy d e k re t P ost L
a-89 S c h e m a Codic is Iu ris Canonic i iu x t a a n im a d v e r s i o n e s S. R. E. C a r-
d in a l iu m , E p is c o p o r u m C o n fe re n tia ru m , D ic a s t e r io r u m C u riae R om an ae, X Jnivers itatum F a c u lt a tu m q u e e c c l e s ia s tic a r u m n ecn on S u p e r i o r u m In - t y t u t o r u m v i t a e c o n se c r a ta e r e c o g n i tu m , L ibreria E d itrice V a tica n a 1980.
40 C o d e x Iu r is C anonic i S c h e m a n o v i s s i m u m i u x t a p la c i ta P a t r u m
C o m m is s io n i s e m e n d a t u m a t q u e S u m m o P o n ti fic i p r a e s e n ta tu m , T yp is
