Kazimierz Piasecki
Wpływ procesu i wyroku cywilnego
na proces i wyrok karny :
(zagadnienia de lege ferenda)
Palestra 10/6(102), 33-44
№ 6 (102) W p ły w w y r o k u c yw iln eg o na w y r o k k a r n y 33 S ą d N ajw yższy w e w sp o m n ia n ej u ch w a le z d n ia 29.IV.1957 r. 1 CO 40/56 stra c iły ■swą a k tu a ln o ść i n ie m ogą ju ż b y ć p rz y d a tn e dla spraiw rozp o zn aw an y ch w r a
m ach ant. 321 § 2 i atft. 475 kjp.c.
P ro b le m a ty k a pirawnia aw ią za n a z w y k ła d n ią p rz e p isu a r t. 321 § 2 i a r t. 475 k.p .c. sta n o w i je d e n z p rz e ja w ó w w y ro k o w a n ia z u rz ę d u w p o lsk im p ro cesie cy w iln y m . T ak ich p rze jaw ó w m a m y w obow iązującym u sta w o d aw stw ie zn aczn ie w ię c e j (np. a rt. 20 § 1, art. 57 § 1, a rt. 58 w zw iązk u z a r t. 121, a r t. 93 § 2 k.r.o.). B liższe o m ów ienie ty c h w y p ad k ó w p rze k ra cza ło b y ra m y n in ie jsz eg o opracow ania. In te re s u ją c y się ty m i zag ad n ien ia m i C zytelnik zn a jd z ie ro zw ażan ia n a iten te m a t w a r ty k u le T. R ow ińskiego p t.: W yrokow anie z u rzę d u w sp ra w a c h ze sto su n k ó w ro d z in n y c h w p o lsk im procesie cy w iln y m („ P a le stra ” 1965 r. n r 11, s. 10 i n ast.).
W n in ie jsz y ch u w a g a c h p o d ję ła m p ró b ę zan alizo w a n ia i ro z w ią z a n ia p r z y n a j m n ie j n ie k tó ry c h zagadnień, ja k ie n a tle a rt. 321 § 2 i a r t. 475 k.p.c. m ożna było .zauw ażyć w p ra k ty c e sądow ej. B ra k dotychczas orzecznictw a S ąd u N ajw yższego w y d an e g o pod rządem obecnej p ro c e d u ry , ja k rów nież w y cz erp u jąc y ch op raco w ań n a t u r y te o re ty cz n ej i p ra k ty c z n e j pow o d u je, że p roponow ane ro zw iązan ia mDgą się o k a z a ć n ie ra z d y sk u sy jn e. N aw et je d n a k ich „d yskusyjność” u z n a ć n ależ y za z ja w isk o w o sta te czn y m w y n ik u pożyteczne, gdyż poglądy w y ra ż o n e w wierniejszym o p ra c o w a n iu m o g ą się przyczynić d o w y w o łan ia głosów p o lem icznych w k w estiac h k o n tro w e rsy jn y c h , co doprow adzi do u k sz ta łto w a n ia p raw id ło w y c h poglądów p ra w n y c h .
KAZIMIERZ PIASECKI
Wpływ procesu i wyroku cywilnego
na proces i wyrok karny
(Zagadnienia d e lege f e r e n d a )
Z asad ą w spółczesnego p ra w a je st w y ra źn e ro zg ran ic ze n ie ju ry s d y k c ji k a rn e j 3 cyw iln ej n a w e t w ty c h sy stem a ch procesow ych, k tó re m a ją w sp ó ln e ko d ek sy obu ty c h p ro ce d u r. P o n ad to chociaż n ie je st p rz y ję ty podział sądów n a są d y k a rn e i cyw ilne, to je d n a k sp raw y k a rn e są ro zstrz y g an e n a p o d sta w ie p rze p isó w k o d e k s ó w procesow ych k arn y c h , a sp ra w y cyw ilne — z zachow aniem p rzepisów k o d e k s u p o stę p o w an ia cyw ilnego, z w y ją tk ie m w szakże ty c h sy tu a c ji, k ie d y sp ra w a c y w iln a je s t ro z s tr z y g a n a ' w procesie adhezyjnym .
T ak ie procesow e rozgraniczenie form je d n o lite j ju ry sd y k c ji sąd o w ej nie oznacza je d n a k , żeby toczący się proces cyw ilny lu b ta k iż proces zakończony ju ż p ra w o m ocnym w y ro k iem nie m ógł m ieć w szerszym lub w ęższym za k re sie w p ły w u na proces i w y ro k karrny, n a p rz e sła n k i jego ro strzy g n ię cia . M ożliw ość w zajem nego w p ły w u is tn ie je m im o ró żn ic m iędzy przed m io tem i sa n k c ja m i (sku tk am i) p ro
cesu k arn e g o i cyw ilnego, w y n ik a ją c y c h p rze d e w szystkim z fa k tu różnicy m iędzy m a te ria ln y m p raw em k a rn y m a p ra w e m cyw ilnym . M im o ty c h ró żn ic m oże z a chodzić p ra w n a zależność m iędzy sp ra w ą k a r n ą a sp ra w ą cyw ilną, w y n ik a ją c a ^ tą d , że d la ro zstrz y g n ięc ia sp raw y k a rn e j niezb ęd n e je st rozstrzy g n ięcie p ew nych
34 K a z i m i e r z P i a s e c k i N r 6 (102> k w estii cyw ilnych. Może ta k ż e zachodzić pew ien zw iązek fak ty czn y wynikającym z fa k tu , że w p ew n y ch w y p ad k a ch za ró w n o sąd cyw ilny, ja k i sąd k a rn y m u sz ą przed zastosow aniem przepisów dokonać p ew nych u sta le ń faktycznych, k tó re m ogą być p rz e sła n k ą ro zstrz y g n ięc ia ta k w sp ra w ie k a rn e j, ja k i w sp raw ie cyw ilnej.
K la sy fik a c ja ty p ó w u n o rm o w an ia sto su n k u m iędzy procesem k a rn y m a p ro cesem cyw ilnym w y k a z u je w ie lk ą różnorodność u staw ow ego u reg u lo w a n ia w p o szczególnych sy ste m a c h za g ad n ien ia w p ły w u w y ro k u cyw ilnego n a w y ro k k a r n y . Poszczególne bow iem ty p y p raw nego u reg u lo w a n ia czy ich g ru p y są w y n ik ie m p ra w n e j w y p ad k o w ej poglądów p raw n y ch , ideologicznych i histo ry czn y ch u s ta w odaw cy n a z a g ad n ien ia p o d sta w w y m ia ru sp raw iedliw ości, w y n ik ie m sto su n k u ' poszczególnych d yscyplin p raw n y ch do siebie, poglądów n a różnicę isto ty fu n k c ji procesu k arn e g o i cyw ilnego.
Je d n a (n ajb a rd z ie j tra d y c y jn a ) z k oncepcji w za jem n eg o sto su n k u obu p ro ce só w w y ra ż a się w k o n s tru k c ji o d rzu cającej ja k ik o lw ie k w p ły w procesu i w y ro k u cy w iln eg o n a proces i w y ro k k a rn y . Ze w zględu n a konieczność ro zstrz y g an ia w p ro cesie k a rn y m p ew n y c h za g ad n ień z z a k re su p ra w a cyw ilnego p rzy jm u je się- zasadę, że sąd k a rn y m oże ro zstrz y g ać sam odzielnie w szystkie zag ad n ien ia z z a k re su p ra w a cyw ilnego w sposób w stę p n y ad u su m ty lk o procesu karnego, bez: jak ieg o k o lw iek w iążącego w p ły w u n a przyszły proces cyw ilny dotyczący te g o sa m ego z a g ad n ien ia ja k o głów nego p rze d m io tu rozstrzygnięcia. Istn ie ją c y w y ro k cyw iln y nie je st w iążący dla są d u karn eg o , k tó ry w b re w sta n o w isk u sąd u cy w iln eg o m oże ro z strz y g n ą ć za g ad n ien ie cyw ilne in c id en ter ta n tu m ja k o przesłankę- sw eg o ro zstrz y g n ięc ia o w in ie — zu p ełn ie odm iennie. U n o rm o w an ia te o p ie ra ją -się n a zasadzie o k reślo n e j p a re m ią iu d e x a ctionis iu d e x exceptionis. W yraża ona m yśl, że jeżeli ju ry sd y k c ja k a r n a je st w łaściw a d o k a r a n ia p rze stęp stw , to po w in n a ona siłą rzeczy ro zciągać sw ą k o n tro lę n a w szy stk ie elem e n ty konsty tu ty w n e- p rze stęp stw a. S ystem y procesow e o p ie ra jąc e się n a ta k ie j k o ncepcji c h a r a k te ry z u ją się w ięc z sam eg o założenia dualizm em ocen w z a k resie tego sam ego sto su n k u czy z a g ad n ien ia p raw nego. M ożliw ość sprzeczności w ocenach tych sa m y c h k w e stii p ra w n y c h je st k o n se k w e n cją, z k tó rą się godzą. U n o rm o w an ia tego ty p u n ie d o p u szczają zu p e łn ie m y śli co do m ożliw ości zw iązan ia p ew nym i u sta le n ia m i z a w a rty m i w w y ro k u cyw ilnym .
K oncepcji ta k ie j d aje w y ra z § 215 k.p.k. NRD z 1952 r., w edług k tó reg o jeżeli k a ra ln o ść czynu je s t zaw isła od oceny cyw ilnego sto su n k u praw nego, to są d ro z strz y g a ta k ż e o tym sto su n k u w ed łu g p rzep isó w o p o stęp o w an iu i d ow odzie w sp ra w a c h k arn y c h . N a podobnej zasadzie o p a rte je st un o rm o w an ie ju g o sło w iań skiego k.p.k. z 1953 r. (art. 15). H istorycznie w cześniejszym uno rm o w an iem tego- ty p u je st § 261 k.pjk. z 1877 r. obow iązujący w iNRF, k tó ry z a w ie ra jeszcze po stan o w ien ie, że sąd je st u p raw n io n y zaw iesić p o stę p o w an ie i w yznaczyć je d n e m u z uczestników te rm in d o w ytoczenia pow ództw a cyw ilnego albo też czekać n a w y ro k są d u cyw ilnego. K oncep cja t a n a g ru n cie k.p.k. z 1877 r. zo stała je d n a k w pew n y m sen sie zm ieniona przez d o k try n ę i orzecznictw o, bo z o stała w y k sz ta ł c a n a zasada, że są d k a rn y je st zw iązany w y ro k iem cyw ilnym , gdy m a on c h a r a k te r k o n sty tu ty w n y , gdy tw o rzy no w y sta n p raw n y . P oza ty m w p iśm ien n ictw ie re p re z e n to w a n y je st pogląd w zw iązku z orzeczeniam i o c h a ra k te rz e d e k la ra to ry jn y m , że sąd k a r n y m oże w ziąć w y ro k cy w iln y za p o d sta w ę sw ego ro z strz y g nięcia, jeżeli co do jego p raw idłow ości n ie m a zastrze że ń .1
i F o r . K . P e t e r s : S t r a f p r o z e s s , K a r l s r u h e 1952, s. 20. N a t e m a t w y p a d k ó w 7 .w i ą z a n ia i a r g u m e n t a c j i b a r d z o i n t e r e s u j ą c e j , w y s u w a n e j w d a w n i e j s z e j l i t e r a t u r z e n i e m i e c k i e j , p o r . : F n c y k l o p e d i a p o d r ę c z n a p r a w a k a r n e g o p o d r e d . W . M a k o w s k ie g o , t . I, s. 346 i n . (h a slo - , , D o w ó d ” ) w o p r a c o w a n i u M . H a u s w i r t a i S . P o p o w e r a .
N r 6 (102) W p ły w w y r o k u cyw iln eg o na w y r o k k a r n y 35
In n y ty p w za jem n eg o sto su n k u m ię d zy p rocesem k a rn y m a procesem cy w il n ym r e p re z e n tu ją te system y, k tó re u z n a ją zw iązanie w zak resie p ew nych k a te gorii sp ra w cyw ilnych, odrzucając w zasadzie ja k o k ry te riu m z w ią za n ia podział w y ro k ó w cyw ilnych n a k o n sty tu ty w n e i d e k la ra to ry jn e . W p ra w ie b elg ijsk im w y s tę p u je rozróżnienie m iędzy k w e stia m i p rze d w stęp n y m i (les q uestions préalables)' a k w e stia m i p re ju d y c ja ln y m i w e w łaściw ym tego słow a zn aczen iu (les q u estions
v é rita b le m e n t préjudicielles). P ierw sze k w estie m oże ro zstrzy g ać sa m sędzia k a m y
w m y śl zasady iu d e x actionis iu d e x e x ce p tio n is. Co do d ru g ich k w e stii p ow inno n a s tą p ić odesłanie do są d u cyw ilnego (ren v o i au juge civil). C hodzi tu o w y p ad k i, gdy s p ra w a k a r n a n ie m oże być rozpoczęta p rzed w y d an ie m w y ro k u są d u cyw il nego albo gdy w y ro k k a rn y n ie m oże być w y d a n y p rze d w y ro k iem cyw ilnym . W y ro k iem ta k im sąd k a rn y je st z w ią z a n y .2
N a podobnych za sa d ach o p arty je st sy stem f r a n c u s k i3, w k tó ry m ju ry sd y k c ja cy w iln a p o d p o rzą d k o w a n a je st ju ry sd y k c ji k a rn e j. J e s t reg u łą , że w y ro k i cyw ilne n ie m a ją w p ły w u n a w y ro k i k arn e , z w y ją tk ie m je d n a k ty c h w y padków , gdy ro z strz y g a n ie p ew n y ch k w e stii cy w iln y ch je st zastrzeżone w yłącznie sąd o w i cyw ilnem u. Sąd k a r n y n ie m oże n egow ać s ta n u p ra w n e g o stw orzonego w y ro k ie m cyw ilnym , w y ro k bow iem , k tó ry s tw a rz a p ew ie n s ta n p aw n y (un eta t de droit), tw o rz y go w sposób ab so lu tn y (tzn. ze sk u tk a m i w zględem w szystkich). N ato m iast w y ro k a m i o c h a ra k te rz e czysto d e k la ra ty w n y m są d k a r n y nie je st zw iązany.
Z ag ad n ien ie sto su n k u m iędzy procesem k a rn y m a procesem cyw ilnym zostało u n o rm o w an e w n ow ej p ro ced u rze (1959 r.) w te n sposób, że są d , p rzed k tó r y m zostało w szczęte p o stę p o w an ie k a rn e , je st u p ra w n io n y do ro zstrz y g an ia w szy stk ich za rz u tó w p rzy ta c z a n y c h przez oskarżonego n a sw ą obronę, chyba że u sta w a w ty m z a k re sie sta n o w i inaczej lu b gdy za rzu t dotyczy 'p r a w a w łasności n ieruchom ości. Z a rz u t p reju d y c jaln o ści je st dopuszczalny ty lk o w ted y , gdy pozbaw ia o n f a k t s ta n ow iący p o d sta w ę o sk arżen ia c h a ra k te ru p rze stęp stw a. J e s t on dopuszczalny ty lk o w ów czas, gdy o p ie ra się n a fa k ta c h lu b n a do k u m en tach . W ra z ie dopuszczalności z a rzu tu , s ą d za k re śla o skarżonem u te rm in do w szczęcia odpow iedniego p ostępo w a n ia . J a k zostało w y jaśn io n e w In s tru c tio n G én é ra le p ris e p o u r l’a p p lic a tio n du Code d e P ro c éd u re P énale, pow yższe p rze p isy o p ie ra ją się n a z a sa d ach w y k sz tałco n y ch w o rzecznictw ie, d la teg o też orzecznictw o to m oże sta n o w ić w y ty czn ą do sta so w a n ia ty c h przepisów .
W edug p ro ce d u ry k a r n e j w ło s k ie j4 p o stęp o w an ie w sp ra w ie k a r n e j z a sta je z a w ieszone do czasu, dopóki n ie zo stanie ro z strz y g n ię ta przez sędziego cyw ilnego- k w e stia p re ju d y c ja ln a dotycząca sta n u cyw ilnego osoby. U norm ow anie to u za sa d n ia się ty m , że ze w zględu n a c h a r a k te r ty c h sp ra w n ie je st p ożądane, żeby sędzia k a r n y ro zstrz y g ał o ty c h k w estiac h in c id e n te r ta n tu m ; w w y p a d k u ta k im pożąd an e jest, żeby sędzia cyw ilny ro z strz y g n ą ł to za g ad n ien ie ze sk u tk ie m w obec w szystkich. O d esłanie do są d u cyw ilnego n ie w chodzi w grę, gdy od ro z strz y g n ię cia te j k w estii n ie zależy ro zstrz y g n ięc ie k w e stii istn ie n ia p rze stęp stw a, chodzi zaś o istn ie n ie okoliczności dotyczącej p rze stęp stw a. Z ag ad n ien ie uboczne ro z strz y g a , sąd k a rn y ad u su m s p ra w y k a rn e j. Z aw ieszenie p o stęp o w an ia i odesłanie in n e j p re ju d y c ja ln e j sp ra w y cyw ilnej do są d u cyw ilnego uzasad n io n e je st w ted y , gdy sp ó r p re ju d y c ja ln y n ie je st ła tw y do ro zstrz y g n ięc ia. W ty m za k re sie m oże chodzić
2 P o r . C h e v a l i e r L e B r a a s : P r é c i s d e p r o c é d u r e p é n a l e , B r u k s e l a 1950, s . 73 i n . . 3 P o r . R . G a r r a u d , P . G a r r a u d : T r a i t é t h é o r i q u e e t p r a t i q u e d ’i n s t r i c t i o n c r i m i n e l l e e t d e p r o c é d u r e p é n a l e , P a r y ż 1929, t . V I, s. 309 i n . 4 P o r . M . A . C o l a c c i : Il d e l i t t o d i b i g a m i a , N e a p o l 1958, s. 63 i n .; L . C . B o n a * c c o r s o : D e i r a p p o r t i t r a il g iu d i z i o p e n a l e e i l g iu d i z i o c i v i l e , N e a p o l 1958, s. 9 i n . G . F o s c h i n i : R e a t i e p e n e — S t u d i , M e d i o l a n 1960, s . 127, 133.
36 K a z i m i e r z P i a s e c k i N r 6 (102) 0 k w estie p re ju d y c ja ln e cyw ilne z każdego sto su n k u p ra w n e g o (zagadnienie w ła sności, z a g ad n ien ie z z a k re su p ra w a obligacyjnego). P oza tym istn ie ją ta k ie ^wypadki, gdy p rze d w y d an ie m o k reślo n eg o orzeczenia 'p rzez są d cyw ilny n ie je st ■możliwe an i wszczęcie, an i ro zstrzy g n ięcie sp ra w y k a rn e j. Z agad n ien ie p r e ju d y
cja ln e — z w y ją tk ie m dotyczącym p ra w sta n u — sąd k a rn y ro zstrz y g a sa m o d ziel nie, jeżeli sp ra w a p re ju d y c ja ln a n ie zostanie ro z strz y g n ię ta w te rm in ie w y z n a - ■czonym przez sąd k a rn y .
P rz e ła m a n ie ab so lu tn e g o p o d p o rzą d k o w a n ia procesow i k a rn e m u procesu c y w il n ego o b se rw u je się w n ie k tó ry c h now szych u n o rm o w an ia ch socjalistycznych. W e d łu g k.p.k. ru m u ń sk ie g o są d k a rn y ro zstrz y g a w szy stk ie zag ad n ien ia n iezbędne •do ro zstrz y g n ięc ia sp ra w y k a rn e j n a w e t w ted y , gdy n ie n ależ ą one d o w łaściw ości są d u karnego. Je d n a k ż e p raw om ocne orzeczenie są d u cyw ilnego co do za g ad n ień p re ju d y c ja ln y c h w iąże sąd k a m y . Je że li co do k w e stii o ta k im c h a ra k te rz e toczy się sp ra w a cyw ilna, k tó ra p o w sta ła w cześniej n iż sp ra w a k a rn a , sąd obow iązany je st zaw iesić p o stę p o w an ie do czasu jej zakończenia. S ąd m oże zaw iesić p o stę p o w a n ie i zobow iązać oskarżonego, do w y stą p ie n ia do są d u cy w iln eg o o ro z s trz y gnięcie sp ra w y p re ju d y o ja ln e j. Je że li w z a k reślo n y m te rm in ie n ie dojdzie do w y d an ia w y ro k u cyw ilnego, są d k a r n y ro zstrz y g a zag ad n ien ie sam odzielnie, zgodnie z z a sa d am i i za pom ocą śro d k ó w p rze w id zia n y ch w .nnstawach cyw ilnych.
P ro c e d u ra k a r n a c z e c h o sło w ac k a5 p rz y ję ła zasadę, że są d k a rn y m oże sa m o d zielnie ro zstrz y g ać z a g ad n ien ia w stę p n e, ja k ie w y ła n ia ją się w p o stępow aniu k a rn y m , bez p o trze b y za w ieszan ia p o stę p o w an ia ze w zględu n a proces cyw ilny. Jer-eli je d n a k istn ie je już praw om ocny w y ro k są d u cyw ilnego, sąd k a rn y w eźm ie jgo za p o d sta w ę sw ego rozstrzy g n ięcia, ch y b a że chodzi o w in ę oskarżonego. P oza ty m są d k a r n y je s t zw ią za n y w y ro k iem są d u cy w ilnego co d o p ra w stanu- i w ■żadnym raz ie za g ad n ień ty c h n ie m oże ro zstrz y g ać sam odzielnie. W ty m w y p a d k u :sąd k a m y zaw sze m u si czekać n a w y d a n ie w y ro k u cyw ilnego, w ięcej n a w e t — a a sądzie k a rn y m ciąży obow iązek w y stą p ie n ia z w nioskiem do p ro k u ra to ra .o .wszczęcie odpow iedniego postępow ania.
K odeks p o stę p o w an ia k a rn e g o b u łg a rsk i (1952 r.) p rz y ją ł zasadę zw ią za n ia są d u k arn e g o w y ro k a m i cyw ilnym i dotyczącym i p ra w s ta n u i w ła s n o śc i.6
K u lm in a cy jn y m p u n k te m w ew olucji poglądów u staw odaw ców n a sto s u n e k p rocesu k a rn e g o i cy w iln eg o je s t system p rz y jm u ją c y zasad ę zw iązan ia sąd u k a rn e g o n ie k tó ry m i u sta le n ia m i w y ro k u cyw ilnego. K o n stru k c ja t a o p ie ra się n a założeniu, że p rze d m io te m p o stę p o w a n ia k arn e g o i cyw ilnego m ogą być te sa m e z d a rzen ia w zn a cz en iu n a tu ra ln y m . P rz ed zasto so w an iem przepisów p ra w a cy w il nego czy k a rn e g o konieczne je st zaw sze u sta le n ie zaró w n o przez są d cyw ilny, ja k i przez s ą d k a r n y p ew n y ch fa k tó w podstaw ow ych, ja k np. sam eg o zd arzen ia czy określonego za ch o w a n ia się człow ieka. T ego ro d z a ju u sta le n ie dokonyw ane przez są d cy w iln y i są d k a m y stanow i zaw sze p rz e sła n k ę konieczną do n a s tę p u ją cego potem a k tu za sto so w a n ia ocen i sa n k c ji p raw n y ch , ró żniących się zasadniczo w za k re sie sp ra w k a rn y c h i cyw ilnych. O graniczenie do p ew nych ty lk o fa k tó w (ustaleń) w spólności płaszczyzny sp ra w y k a rn e j i cy w iln ej je st w y n ik ie m tego, że sto su n ek m ięd zy s fe rą fa k tó w m a te ria ln y c h w za k re sie p ra w a k arn e g o i p ra w a cy w iln eg o u k ła d a się n ie n a p o d sta w ie jed n o k ład n o ści przedm iotu, lecz n a z a sa
dzie k rzy ż o w a n ia się p rzedm iotów obu ro d za jó w procesu. Nie w szy stk ie bow iem
5 A r t . 9 k .p .k . z 1961 r . P o r . r ó w n i e ż § 4 k . p .k . z 1956 r .
6 P o r . Ż . S t a l e w : S ił a n a p r e s y d e n o n e s z t o w g r a ż d a n s k i j a p r o c e s s , S o f ia 1959, s . 367 1 n . A u t o r p o d d a j e o b o w i ą z u j ą c e u n o r m o w a n i e k r y t y c e z e w z g l ę d u n a z a w a r t e w n i m o g r a n i c z e n i e i p r z y t a c z a s z e r e g b a r d z o i n t e r e s u j ą c y c h i s u b t e l n y c h r o z w a ż a ń , j a k i e n a s u w a j ą ^ się n a t l e a n a l i z y p o j ę c i a p o w a g i r z e c z y o s ą d z o n e j o r a z s k u t k ó w w y r o k ó w k o n s t y t u t y w n y c h .
N r 6 (102) W p ły w w y r o k u c yw iln eg o na w y r o k k a r n y 37
f a k ty m a te ria ln e m ogą m ieć znaczenie p ra w n e zaró w n o w jed n ej, ja k i w d ru g ie j dziedzinie, albo te ż m ogą one m ieć n ie je d n a k o w e znaczenie.
Z ag a d n ien ie pow yższe u n o rm o w an e je s t w te n sposób w a rt. 28 k o d ek su k a rn o - procesow ego R S FR R z 1560 r. W m y śl te g o a rty k u łu „P raw om ocny w y ro k lu b praw om ocne postan o w ien ie sąd u w sp ra w ie cyw ilnej obow iązuje sąd, p r o k u ra to ra , fu n k c jo n a riu sz a śledczego i osobę p ro w a d zą cą dochodzenie w sp ra w ie k a rn e j ty lk o w zak resie tego, czy n a s tą p iło zd arzen ie lu b czyn, lecz nie w z a k re sie w in y o sk a r żanego”. 7 C h a ra k te ry sty c z n ą cechą te g o u n o rm o w an ia je st b ra k p rze p isu s ta n o w iącego o tym , w edług ja k ich zasad n a s tę p u je rozstrzygnięcie zag ad n ień p re ju - d y cjaln y c h z z a k re su p ra w a cyw ilnego w tedy, kied y n ie zostało w y d an e orzecze n ie (w yrok) przez s ą d cyw ilny w ta k ie j sp raw ie, w k tó re j orzeczenie cyw ilne ro zstrz y g ało b y zag ad n ien ie p re ju d y c ja ln e dla p ro cesu k arn e g o . Na p o d o b n y m s ta - h o w isk u o p iera się u n o rm o w an ie alb ań sk ieg o k.p.k. (art. 201 k.p.k. z 1953 r.). W reszcie w ed łu g w ęgierskiego k.p.k. z 1951 r. zag ad n ien ie o u zn a n iu obw inionego za w in n eg o oraz co do tego, ja k ie p rz e stę p stw o zo stało popełnione, są d k a rn y ro zstrz y g a sam odzielnie rów n ież w ted y , gdy s ą d cyw ilny w y d ał w y ro k p ra w o m ocny. 8
N a tle tych w szystkich system ów p ra w n y c h polskie u n o rm o w an ie z a w a rte w a rt. 6 k.p.k. należy uznać za n a jb a rd z ie j trad y c y jn e. W edług te g o p rze p isu s ą d k a rn y ro zstrz y g a sam odzielnie w szelkie z a g ad n ien ia p raw n e w y n ik a ją c e w te k u p o stę p o w an ia i n ie je st zw iązany orzeczeniem innego sąd u lu b urzędu. P odobne ro zw iązan ie p rz y jm u je a rt. 4 k.w.p.k., k tó ry z a w iera je d n a k postan o w ien ie: ,,o' ile szczególny przepis nie sta n o w i in a c z e j”.
W p iśm ien n ictw ie i w orzecznictw ie p rz y jm u je się, że p rzepisy te odnoszą się- za ró w n o do k w estii praw n y ch , ja k i do u sta le ń faktycznych. S. Ś liw iń s k i9 r e p r e ze n to w ał je d n a k — już w okresie p rzed w o jen n y m — pogląd, że tw ie rd z en ie , iż w y ro k są d u cyw ilnego n ig d y n ie w iąże, byłoby nieścisłe, a n a w e t błędne. N ie m ożna bow iem u w ażać za sprzeczną z ty m p rzepisem zasady, że sęd zia k a r n y z n a tu ry rzeczy resp e k to w a ć będzie, a ta k ż e pow inien rów n ież i ta k ie orzeczenia, k tó re po p ełn ien ie danego czynu k ary g o d n e g o często w y p rz ed z ają i albo n a jego isto tę w p ro s t k o n sty tu ty w n ie oddziału ją, albo te ż pew ien s ta n p ra w n y w sto s u n k u do sp raw cy a u to ry ta ty w n ie u sta la ją . A za te m praw om ocny w y ro k są d u cy w ilnego nie będzie w p ra w d zie w iąz ał procesow ego sta n o w isk a sędziego karn eg o , je d n ak ż e będzie w p ły w a ł decy d u jąco n a zachow anie się stro n procesow ych, p o n iew aż te g o w ytw orzonego przez p raw o m o cn y w y ro k są d u cyw ilnego s ta n u p r a w nego w ięcej an i zaprzeczać, an i w w ątp liw o ść podaw ać n ie m ogą. Z daniem tego a u to ra , są d k a rn y będzie zw iązan y w szy stk im i orzeczeniam i o c h a ra k te rz e 'praw o tw órczym , do k tó ry c h n ależy cały szereg w y roków z dziedziny p ra w a cyw ilnego i handlow ego. Sędzia k a m y n ie m oże ustalić, że b ra k b y ło w a ru n k ó w do orze czenia np. rozw odu i uznać m a łże ń stw o za n a d a l istn ie ją c e i w k o n se k w e n c ji — w w y p a d k u a rt. 245 k.k. — żądać w n io sk u pokrzyw dzonego „m ałż o n k a”, k tó ry zo stał z a rażo n y po praw om ocności w y ro k u rozw odow ego. W podobnych w y p a d k a c h n ie chodzi o dow ód, lecz o s ta n p raw n y , p rzy czym nie o „ u sta lo n y ”, lecz o „stw o rz o n y ” p raw om ocnym w y ro k iem są d u cyw ilnego.
T P o r . r ó w n i e ż a r t . 55 k .p .c . R S F R R z 1964 r. 8 W y m a g a 'z a z n a c z e n ia , ż e p r z e p i s t e n o d n o s i s ię r ó w n i e ż d o i n n y c h w y p a d k ó w , a m i a n o w i c i e d o w y p a d k ó w tz w . w e w n ę t r z n e g o z w i ą z a n i a w d a n y m p r o c e s i e p o g l ą d a m i p r a w n y m i z a w a r t y m i w w y r o k u s ą d u w y ż s z e j i n s t a n c j i . 9 S . Ś l i w i ń s k i : W p ły w w y r o k u c y w i l n e g o n a w y r o k k a m y , P P C 1934, n r 2, s. 43 i n . P o r . r ó w n i e ż S . S l i l w i ń s k i : W o b r o n i e a r t . 6 k . p .k . i a r t . 4 k .w .p .k ., „ N o w e P r a w o ’* 1957 n r 5, s. 57 i n .
38 K a z i m i e r z P i a s e c k i N r 6 (102) L. H ochberg, A. M urzynow ski, L. S c h a f f 10, po w o łu jąc się n a odrzucenie tzw . p reju d y c jaln o ści (przedsądu), stw ie rd z a ją , że „w ty m celu, b y ro zstrz y g n ąć sp ra w ę np. o p rz e stę p stw o b igam ii, zbędne je st u p rze d n ie stw ie rd z en ie zag ad n ień cy w il n o p ra w n y c h w dro d ze p ro ce su cyw ilnego; pod o b n ie w ty m celu, by ro zstrz y g n ąć sp ra w ę np. o p rz e stę p stw o k radzieży, są d k a rn y sa m ro zstrz y g a n a zasadzie p rz e pisów p ra w a c y w iln eg o k w e stię w łasności rzeczy, jeżeli od ro zstrzy g n ięcia tego za g a d n ie n ia p ra w n e g o zależy rozstrzy g n ięcie sp ra w y k a r n e j”. N iem niej jed n ak , zd an iem ty c h au to ró w , są d ro zp o zn ający sp ra w ę k a m ą je st zw iązan y p ra w o tw ó r czymi orzeczeniam i sądów cy w ilnych w z a k re sie u sta lo n y c h przez n ie sto su n k ó w p ra w n y c h i n ie je st p o w ołany d o b a d a n ia ich zasadności i słuszności (np. w /kwe stii rozw odu, u z n a n ia m a łż e ń stw a za n ie w a żn e itp.). .leśli chodzi o in n e orzecze nia, u sta le n ia i ro zstrz y g n ię c ia będ ące tre śc ią w y ro k u , to m ogą one stan o w ić p rze d m io t dow odu; a r t. 6 k.p.k. liie w y łącza b y n a jm n ie j tego, żeby orzeczenia innego są d u lub u rz ę d u n ie m ogły być śro d k iem dow odow ym w sp ra w ie k a rn e j.
K w e stia tr a k to w a n ia orzeczenia, m ocy dow odow ej w y ro k u cyw ilnego, gdy nie m a on c h a r a k te ru orzeczen ia k o n sty tu ty w n eg o , zo sta ła w y ra ź n ie w y ja śn io n a w m o ty w a c h u staw o d aw czy ch d o k.p.k. W yrok ta k i będzie dow odem p odlegającym ocenie sędziów n a m ocy ic h w e w n ętrz n eg o p rz e k o n a n ia — ta k sam o ja k k ażdy in n y dowód. W olb rzy m iej w iększości w y p ad k ó w sąd k a rn y p rzy jm ie u sta le n ia są d u cyw ilnego z a udow odnione, będzie je d n a k m ia ł p ra w o zakw estionow ać ic h zgodność z p ra w d ą o b iek ty w n ą, jeżeli to będzie b udziło w ątpliw ości. Ś liw iń s k i1], n a w ią z u ją c do ty c h poglądów , w y ra ził za p a try w a n ie , że dow ód z ta k ie g o w y ro k u w p rocesie k a r n y m m ożna p ro w a d zić w ra m a c h dow odu z d o k u m e n tu (art. 300 § 1 p k t 6 k.p.k.), z ty m oczyw iście zastrzeżeniem , że dow ód te n — ta k ja k każdy in n y — lulega sw obodnej ocenie sędziow skiej. Z d an iem te g o a u to ra n ie je st te ż u zasad n io n e przypuszczenie, że u sta le n ie p ra w a lu b sto su n k u p raw nego albo u s ta le n ia fak ty c zn e sędziego cyw ilnego m a ją za sobą w za k re sie p rocesu k arn e g o d o m n ie m a n ie praw dziw ości, u z a sa d n iają ce p rzerzu cen ie fo rm aln eg o ciężaru dow odu lu b m a te ria ln e g o cięż aru dow odu.
Z agadnienie, w ja k i sposób p r a k ty k a u sto su n k o w u je się do p o stu lató w w y su w a n y c h w p iśm ien n ictw ie, je st dość tru d n e do u sta le n ia. S k ład a się n a to b ra k orzeczeń p u b lik o w an y ch , k tó re by z a w ie ra ły tezy, w w y ro k u zaś II K RN 927/55, OSN 12/56 został w y ra żo n y .następujący pogląd: „Sąd k a rn y ro zstrz y g a sa m o d zieln ie w szelk ie za g ad n ie n ia p ra w n e w y n ik a ją c e w te k u postępow ania, a w ięc ró w n ie ż w szy stk ie z a g a d n ie n ia z z a k re su p ra w a cyw ilnego, i nie je st zw iązany o rzeczeniem innego są d u lu b urzędu. W y jątk iem od zasady sam odzielnego ro z s trz y g a n ia p rzez są d k a rn y w szelkich za g ad n ień p ra w n y c h w y łan ia ją c y c h się w to k u p o stę p o w a n ia k a rn e g o je st przep is a rt. 67 k.p.k., gdy chodzi o pow ództw o cyw ilne, a przepis a rt. 333 § 2 k.p.k., gdy chodzi '(...) o rzeczy u leg ające w y d an iu . W ed łu g tego o sta tn ie g o p rze p isu sąd k a rn y odsyła stro n y n a d ro g ę procesu cy w iln e g o ty lk o w ów czas, gdy w y n ik n ie spór o p ra w o w łasn o ści d o rzeczy u le g a ją cy c h w y d an iu , n ie m a zaś d o stateczn y ch d a n y c h do n a ty ch m iasto w e g o ro z strz y g n ię c ia .”
P o lsk ie u n orm ow anie, oceniane z p u n k tu w id ze n ia ju ż ty lk o p raw n o p o ró w - naw czego, m u si być u zn an e za je d n o z n a jb a rd z ie j tra d y c y jn y c h i h istorycznych. 'N ie o d p o w iad a ono now oczesnym poglądom n a isto tę sto s u n k u m iędzy procesem k a rn y m a p ra w e m cyw ilnym . Tym też należy tłu m ac zy ć n ie k ie d y d alek o idącą
ło l. H o c h b e r g , A. M u r z y n o w s k i , L. S c h a f f : K o m e n t a r z d o k o d e k s u p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o , W a r s z a w a 1959, s. 43 i n .
N r 6 (102) W p ły w w y r o k u c yw iln eg o na w y r o k k a r n y 39 k r y ty k ę o b o w iązującego s ta n u p ra w n e g o i konieczność odw o ły w an ia się do p o ję c ia cy w iln y ch w yroków , k tó re m a ją c h a ra k te r k o n sty tu ty w n y . N a zapow iedź ■pewnych zm ian w te j k w e stii m oże w sk azy w ać a rt. 41 p ro je k tu k.p.k. (wyd.
z 1963 r.), k tó ry sta n o w i: „§ 1. S ąd ro zstrz y g a sam odzielnie w szelk ie za g ad n ie n ia
fa k ty c z n e i p ra w n e , w y n ik a ją c e w to k u p ostępow ania, i n ie je s t zw iązan y ro z strzy g n ięc iem innego są d u lu b urzędu. § 2. Je d n a k ż e w iążące są : a) ro z strz y g n ię c ia , n a m ocy k tó ry c h p o w sta je n ow y s ta n p raw n y , b) orzeczenia s ą d u w yższej in s ta n c ji w z a k re sie w sk az an y m przez u s ta w ę ” . O ile je d n a k chodzi t u ty lk o -o p ro je k t, o ty le zapow iedź zm ian n o rm a ty w n y c h z a w a rta ju ż je st w y ra ź n ie w a rt. 365 § 2 k.p.c. z 1964 r. P rzep is te n sta n o w i: „K odeks p o stę p o w a n ia k arn e g o ok reśla , w ja k im za k re sie orzeczenia są d u cyw ilnego n ie w iążą są d u w p o stę p o w a n iu k a r n y m ” . T en o s ta tn i przepis, p o żąd an y za p ew n e ja k o przep is pro g ram o w y , m oże być tra k to w a n y ja k o p ro b ierz zm ian y z a p a try w a ń u sta w o d aw cy n a k w e stię s to s u n k u m iędzy procesem k a rn y m a p rocesem cyw ilnym . W y ra ża on je d n a k zasadę, k tó r e j n ie u d a się zap ew n e zrealizo w ać w przyszłym k.p.k. z w szy stk im i k o n se k w e n cjam i w y n ik a ją c y m i z e sfo rm u ło w a n ia : „w ja k im (...) z a k re sie n ie w ią ż ą (...)”. T ak ie sfo rm u ło w an ie m usi być bow iem — z p u n k tu w id ze n ia logicz n eg o — tr a k to w a n e ja k o zapow iedź w p ro w a d ze n ia za sa d y zw iązania, sk o ro je d n a k z a sa d a m u si logicznie obejm ow ać szerszy z a k re s w y p ad k ó w n iż w y ją tk i, to k o n s e k w e n tn ie w y ją tk i t e p o w in n y b y ć w yliczone e n u m e ra ty w n ie i pod w zględem ilościow ym p o w in n y one b y ć m n ie j liczne n iż w y p a d k i o b jęte za sa d ą. T a k i sto s u n e k p ro c e su k a rn e g o d o cyw ilnego w y d a je się z sam ego zało żen ia n ie d o u tr z y m an ia. P rz y uw zg lęd n ien iu za te m te g o za strz e ż e n ia w y m ag a ro zw aż en ia k w estia ^konsekw encji obow iązującego s ta n u p raw n eg o i p o sz u k iw an ia odpow ied n iej m e
to d y u k sz ta łto w a n ia sto s u n k u m iędzy p ro ce sem k a rn y m a p ro cesem cyw ilnym . P rz ed e w szy stk im w y m ag a sp recy zo w an ia, w ja k im sen sie pow in n o się m ów ić o w p ły w ie p ro ce su i w y ro k u cyw ilnego n a proces i w y ro k k a rn y . Z ag a d n ien ie m o ż n a ujm ow ać, b io rąc za p o d sta w ę podziału, u sta le n ia fak ty c zn e i sam o ro z strz y g a n ie za g ad n ień w y łącznie p ra w n y c h (z re g u ły z z a k re su p r a w a cyw ilnego ^m aterialnego). Otóż w y d a je się, w b re w p ew n y m p o stu lato m podnoszonym w p iś
m ie n n ic tw ie, że zw iązanie orzeczeniam i są d ó w cy w iln y ch w p o stę p o w an iu k a rn y m n ie po w in n o się odnosić do u sta le ń fa k ty c z n y c h z a w a rty c h w u z a sa d n ie n iu o rz e cz en ia cyw ilnego. Z w iązan ie u sta le n ia m i fak ty c z n y m i m u si być u jm o w a n e jako
je d n o k ieru n k o w e, tzn. jeżeli p rzy jm ie się ta k ą zasadę, ja k ą w y ra ż a a rt. 11 k.p.c., t o n ie m o żn a — z przyczyn logicznych i p ra w n y c h — k o n stru o w a ć n o rm y o p a r te j n a p odobnej zasadzie w p rze p isac h k.p.k. Choć bow iem ze wzgjlędu n a zasad ę p ra w d y o b ie k ty w n e j, p rz y ję tą w p rocesie so cjalisty czn y m , sy stem ta k i m oże się w y d aw ać k o n se k w e n tn y , to je d n a k n ie b ierze s ię pod uw agę p rz y jego w p ro w a d z a n iu w ie lu u je m n y ch sk u tk ó w p rak ty c zn y c h . C hodzi p rz e d e w szy stk im o m o żli w o ść k olizji, k tó r a będzie zaw sze a k tu a ln a , jeżeli oba p o stę p o w an ia : cy w iln e i k a r n e toczyć się b ę d ą jednocześnie. U staw o d aw ca w ta k im sy stem ie m u sia łb y k o n s e k w e n tn ie w p ro w a d zić p rze p is reg u lu jący , k tó re z p o stę p o w ań m a pierw szeństw o, czyli — in n y m i słow y — czy zaw ieszen iu m a ulegać p o stęp o w an ie cyw iln e, czy te ż Ikarne. W św ie tle obecnych pojęć ro zw ią zan ie le g isla c y jn e m u siało b y się opo w iedzieć z a zaw ieszeniem p o stę p o w a n ia cyw ilnego, zachodziłaby za te m koniecz ność w p ro w a d ze n ia p rze p isu sta tu u ją c e g o za sa d ę u stę p stw a p ro c e su cy w ilnego w obec p ro cesu k arn e g o . L iczba p rz y ty m w y p ad k ó w z w ią za n ia u s ta le n ia m i f a k ty c z n y m i w y ro k u cy w iln eg o b y ła b y dość pokaźna.
O dm iennie n a to m ia st i całkiem b ez k o liz y jn ie będzie się p rze d staw ia ło z a g a d n ie n ie, jeżeli p ro b le m a ty k ę w p ły w u p o stę p o w a n ia (w yroku) cyw ilnego n a p o
40 K a z i m i e r z P i a s e c k i N r 6 (102) stę p o w an ie (w yrok) k a rn e ograniczy się ty lk o do z a g ad n ień w e w łaściw y m z n a czeniu p re ju d y c ja ln y c h . Ja k k o lw ie k sa m o pojęcie • p reju d y c jaln o ści je st z a g a d n ie n iem , k tó re od d a w n a p ró b u je się zdefin io w ać w d o k tr y n ie 12, to je d n a k n a t l e ro zró żn ie n ia p r a w a k a rn e g o i p ra w a cyw ilnego m ożna w y o d rę b n ić ta k ie p o stę p o w a n ia w sp ra w a c h k a rn y c h , w k tó ry c h p rze d w y d an ie m w y ro k u są d w po stę p o w a n iu m u si z isto ty rzeczy rozstrzygnąć, i to koniecznie, pew ne zag ad n ien ia p ra w n e z z a k re su — w tym w y p a d k u — p ra w a cyw ilnego (k tó re jś z dziedzin p r a w a cyw ilnego). I s tn ie n ia ta k ic h sy tu a c ji n ie m ożna negow ać. M a je n a m y śli ró w n ież airt. 6 k.p.k. Od d aw n a zn a n e są dw ie ró żn e m eto d y ro zstrz y g an ia za g ad n ień p re ju d y c ja ln y c h w ogóle. P ierw sza polega n a dopuszczalności ro z strz y g a n ia w szy stk ic h za g ad n ień p re ju d y c ja ln y c h w e w łaściw y m zn a cz en iu w ed łu g te c h n ik i z w a n e j in c id e n te r ta n tu m . W ty m w y p a d k u sędzia ro zstrz y g a autonom icznie — i ty lk o ze s k u tk a m i p ra w n y m i d la d an e g o p ro ce su — z a g a d n ie n ia p ra w n e z z a k re su in n e j dziedziny p r a w a n iż t o p ra w o , k tó re s to s u je do d an e g o sto su n k u p ra w n e g o stan o w iąceg o p rze d m io t sporu. A w ięc w p rocesie k a rn y m ro zstrz y g a za g ad n ie n ia p ra w n e z z a k re su n p . p ra w a cyw ilnego. D ru g a m e to d a polega n a nied o p u szczal ności sam odzielnego ro z strz y g a n ia za g ad n ień p re ju d y c ja ln y c h z za k re su in n e j g a łęzi p ra w a m a te ria ln e g o . W w y p a d k u ta k im ro zstrz y g n ięc ie za g ad n ie n ia p r e ju - dycjaln eg o m u si n a s tą p ić w innym p ostępow aniu, w k tó ry m d a n e z a g a d n ie n ie m oże b y ć ro z strz y g n ię te ze sk u tk a m i pow agi rzeczy osądzonej.
C h a ra k te ry sty c z n ą cechą obecnie obo w iązu jący ch p o rządków p ra w n y c h j e s t b ra k sp e c ja ln y c h try b ó w do ro z strz y g a n ia k w e stii p re ju d y c ja ln y c h . D latego te ż o k w e stii p re ju d y c ja ln e j ro zstrz y g an ej w p o stę p o w a n iu dla n ie j w łaścdw ym z e w zględu n a je j c h a ra k te r p ra w n y m ożna p o p raw n ie m ów ić ty lk o w ted y , gdy ro z strzy g n ięc ie k w e stii p re ju d y c ja ln e j z za k re su in n e j d ziedziny p ra w a m oże n a s tą pić p rze z ro zstrz y g n ięc ie te j k w e stii ja k o sp o ru głów nego. K o n sek w e n cją ty c h zasad m u si być istn ie n ie n o rm y p rz e w id u ją c e j konieczność zaw ieszenia p o stęp o w a n ia do czasu ro zstrz y g n ięc ia danego sp o ru w e w łaściw ym d la n ie g o tr y b ie . Z n an e w in n y c h sy ste m a c h p ra w n y c h m e to d y ro z strz y g a n ia za g ad n ień p re ju d y cja ln y c h nie m a ją c h a ra k te ru jednolitego. Dość często u staw o d aw cy o g ra n ic z a ją się do sta tu o w a n ia p rzepisu, k tó r y n a k a z u je u w zg lę d n ie n ie orzeczeń ro z strz y g a ją cych za g ad n ie n ia p re ju d y c ja ln e ty lk o o ty le , o ile orzeczenia te sta ły się ju ż praw om ocne, n a to m ia st zezw ala on n a ro z strz y g an ie ty c h za g ad n ień in c id e n te r
ta n tu m , jeżeli b y ło b y konieczne czekanie n a ro zstrzy g n ięcie sp raw y , k tó reg o k o n
se k w e n c ją b yłoby ro zstrz y g n ięc ie z a g ad n ien ia p reju d y c jaln eg o .
R ozw ażania pow yższe d a ją p o d staw ę do w y su n ię cia p ierw szej d y re k ty w y is to t n e j d la ro z strz y g a n ia za g ad n ień p re ju d y c ja ln y c h :
Z w iązan ie orzeczeniem są d u cyw ilnego w p o stę p o w an iu k a rn y m po w in n o się' •ograniczyć do ty c h w y padków , gdy p o d sta w ą ro zstrz y g n ięc ia d an e g o za g ad n ie n ia p ra w n e g o z z a k re su p ra w a cyw ilnego m oże b y ć orzeczenie są d u cyw ilnego odno szące się do isto ty sp ra w y . B ędą to za te m ta k ie w y p a d k i, gdy d a n e z a g a d n ie n ie p ra w n e z z a k re su p r a w a cyw ilnego m oże być ro z strz y g n ię te w p o stę p o w an iu cy w iln y m ja k o głów ny p rze d m io t (spraw a) ze s k u tk a m i pow agi rzeczy
osądzonej-12 P o r . z w ła s z c z a : F . M e n e s t r i n a : L a p r e g i u d i c i a l e n e l p r o c c e s s o c i v i l e , M e d i o l a n 1963; A . H o m a n o : L a p r e g i u d i z i a l i t a n e l l p r o c e s s o a m m i n i s t r a t i v o , M e d i o l a n 1953;: G . d e L u c a : X l i m i t i s o g g e t t i v i d e l l a c o s a g i u d i c a t a p e n a l e , M e d i o l a n 1963, s. 166 i n . ; G . G i a n n o i z i : P r e g i u d i z i a l i t a e d i p e n d e n z a d i c a u s e , „ R i v . t r i m , d i d i r . e p r o c e d . c i v i l e , ” 1965 n r 3, s. 1029 i n .
N r 6 (102) W p ły w w y r o k u cyw iln eg o na w y r o k k a r n y 4 t N ato m iast w ty c h w y p ad k a ch , g d y .c h o d z i o ro zstrz y g an ie k w estii ubocznych w y m a g ają cy c h sto so w a n ia p ra w a c y w iln e g o 13, k tó re nie m ogłoby sta n o w ić p rz e d m io tu sam odzielnego sp o ru cyw ilnego, sąd w p o stę p o w an iu k a rn y m p o w in ien j e ro zstrz y g a ć w e d łu g techniki, in c id e n te r ta n tu m . •
Je d n a k ż e ró w n ież gdy chodzi o p ie rw sz ą gruipę w ypadków , n ależ y p rzew idzieć n o rm ę , k tó r a b y u w zg lę d n ia ła sy tu a c ję , k ie d y z przyczyn p ra w n y c h lu b fa k ty c z n y ch zachodzą przeszkody do ro zstrz y g n ięc ia danego sp o ru cyw ilnego m ogącego m ieć znaczenie p re ju d y c ja ln e w procesie k a rn y m .14 Z a m odel ta k ieg o u n o rm o w a n ia m ożna b y uw ażać np. koncepcję, k tó r a zn a la z ła w y raz w a rt. 404 k.p.c., a rt. 462 k.p.k.
Z p o ró w n a n ia u n o rm o w ań z a w a rty c h w ró żn y c h sy stem ach p ra w n y c h w y n ik a w ie lk a różn o ro d n o ść ro zw iązań le g islacy jn y ch , gdy chodzi o wypadiki, w k tó ry c h sąd w p o stę p o w an iu k a rn y m je st zw iązan y orzeczeniem cyw ilnym . Z a podstaw ę- u n o rm o w ań p rz y jm u je się albo orzeczen ia w y d an e w sp ra w a c h o k reślo n y ch k a tegorii (w łasność, p ra w a sta n u ), alb o te ż c h a ra k te r procesow y w y ro k ó w (orze czenia k o n sty tu ty w n e ).15 J a k to ju ż w y n ik a ło z p o p rzed n ich uw ag, w p iśm ien n ic tw ie p o lsk im istn ie je n ie w ą tp liw a te n d e n c ja do p rzy ję cia za k ry te riu m orzeczeń- k o n sty tu ty w n y ch . W istocie rzeczy je d n a k chodzi nie o w szy stk ie orzeczenia k o n s ty tu ty w n e , gdyż p odaw ane p rzy k ła d y z re g u ły o g ranicza się do s p ra w rozw odo w ych i o uniew ażn ien ie m ałżeństw a.
W ty m te ż k ie ru n k u zm ierza p ro je k t k.p.k., sk o ro m ów i o n o ro zstrzygnięciach, n a m ocy k tó ry c h p o w sta je now y sta n p ra w n y . P e rsp e k ty w a ta k ie g o u n o rm o w an ia może być pociągająca. G dyby je d n a k u sta w o d aw ca posłużył s ię ta k im sfo rm u ło w aniem , to b ra łb y n a siebie w ielk ie ry z y k o m ożliw ych, i to pow ażnych w ą tp li w ości in te rp re ta c y jn y c h . W p rze k ład z ie n a język p ra w a procesow ego cyw ilnego chodziłoby przy ta k im sfo rm u ło w an iu o n a w ią z a n ie do podziału orzeczeń n a orze czenia o c h a ra k te rz e d e k la ra ty w n y m i k o n sty tu ty w n y m . R ozstrzygnięciam i, n a m ocy k tó ry c h p o w sta je now y sta n p raw n y , są — w ed łu g tra d y c y jn y c h pojęć — orzeczenia k o n sty tu ty w n e . Isto ta ty c h w y ro k ó w p olega n a tym , że s ta n p raw n y ,, stw orzony d o p ie ro w yrokiem , bez w y d a n ia w y ro k u by nie n a s tą p ił.16 Z aliczenie orzeczen ia do w y ro k ó w o c h a ra k te rz e k o n sty tu ty w n y m n a s tę p u je bez u w zg lę d n ie n ia tego, jakiego ro d za ju sto su n k ó w d an y w y ro k dotyczy. K o n sek w en cją p rz y jęcia tak ieg o k r y te r iu m m usi być pozostaw ienie — poza zakresem zw ią za n ia — w szy stk ich w y ro k ó w dotyczących w łasności oraz sz ereg u orzeczeń dotyczących p ra w sta n u , k tó re z o sta ją w y d an e n a sk u te k pow ództw a o u sta le n ie p ra w a lub' sto su n k u p raw n eg o (np. pow ództw o o u sta le n ie istn ie n ia lu b n ie istn ie n ia m a łż e ń stw a , pow ództw o o u sta le n ie ojcostw a). P rz ec iw k o podziałow i orzeczeń n a d e k la ra ty w n e i k o n sty tu ty w n e , czego nie chce się u w zg lęd n iać w te o rii p ra w a p ro c e sow ego w Polsce, p rze m aw ia szereg b ardzo isto tn y ch zastrzeżeń, k tó re w n ie k tó ry c h sy stem a ch p ra w n y c h dop ro w ad ziły do n ie n a d a w a n ia m u p rak ty c zn e g o ' i teorety czn eg o zn aczen ia.17 N ie bez, r a c ji m ów i się, że każde orzeczenie sąd o w e m a w p ew nym se n sie c h a ra k te r k o n sty tu ty w n y , a w pew nym se n sie c h a ra k te r d e k la ra ty w n y , n ie m ćw iąc ju ż o ty m , że n ie m a w teo rii p ew nych k r y te r ió w d la ro zstrz y g n ięc ia — w n ie k tó ry ch w y p a d k a c h — czy chodzi o orzeczenie k o n s ty
13 T e k w e s t i e b ę d ą z a w s z e w y m a g a ł y a u t o n o m i c z n e g o r o z s t r z y g a n i a w k a f td y m p r o c e s i e . O b o w i ą z u j ą c e o b e c n i e s y s t e m y p r a w n e z r e g u ł y n i e p r z e w i d u j ą o d r ę b n e g o i n c y d e n t a l n e g o - t r y b u i c h r o z s t r z y g a n i a . 14 N a p o d o b n e j k o n s t r u k c j i o p i e r a s ię a r t . 418 § 2 k .c . 15 p o r . j e d n a k u w a g i w s t ę p n e o c h a r a k t e r z e p r a w n o p o r ó w n a w c z y m . 18 w . S i e d l e c k i : Z a r y s p o s t ę p o w a n i a c y w i l n e g o , W a r s z a w a *966, s. 294. i? P o r . w s z c z e g ó l n o ś c i b a r d z o i n t e r e s u j ą c e u j ę c i e A . R o c c o : L a s e n t e n z a c i v i l e — S t u d i ,. M e d i o l a n 1962, s . 135 i n .
■42 K a z i m i e r z P i a s e c k i N r 6 (102) tu ty w n e , czy te ż d e k la ra ty w n e .38 T rzeb a p rzy ty m p a m ię ta ć o ty m , że d o k try n a ln e j k a te g o rii o rzeczeń o c h a ra k te rz e k o n sty tu ty w n y m n ie m ożna u to żsam iać z podziałem orzeczeń n a ta k ie, k tó r e m a ją s k u te k w obec osób trze cic h (por. art. 435 § 1 i a rt. 458 § 1 k.p.k.), o raz ta k ie , k tó r e te s k u tk i o g ra n ic z a ją ty lk o do s k u tk ó w in te r partes.
Z 'pow yższych w zględów w p ro w a d ze n ie z a sa d y zw ią za n ia o rzeczeniam i sądów cy w iln y ch w p o stę p o w an iu k a rn y m ty lk o w ta k im zak resie, w ja k im m a ją o n e c h a r a k te r orzeczeń k o n sty tu ty w n y ch , nie w y d a je się k o n se k w e n tn e . D latego te ż w iele sy stem ó w p ra w n y c h n ie bez zasadniczych pow odów zrezygnow ało z ta k ieg o k ry te riu m . W obec itego istn ie je m ożliw ość alb o en u m e ra ty w n e g o w yliczenia w o d pow iednim p rze p isie k.p.k. w y ro k ó w cyw ilnych, k tó re w ią ż ą są d w p o stęp o w an iu k a rn y m , albo też o k reśle n ie p e w n y c h sto su n k ó w p ra w n y c h cyw ilnych, k tó re n ie m ogą być ro zstrz y g an e ty lk o in c id e n te r ta n tu m ja k o z a g ad n ien ie p re ju d y c ja ln e w po stę p o w an iu k arn y m . W ty m o sta tn im w y p a d k u za p o d staw ę u n o rm o w an ia n a leżałoby (przyjąć p rzed e w szy stk im k a te g o rię s p ra w o p ra w a sta n u . C hodziłoby tu za te m o ta k ie o rzeczen ia sąd o w e dotyczące zm ian s ta n u cyw ilnego, ja k u n ie w a ż n ie n ia uznania, zap rzeczen ia ojco stw a m ęża m a tk i, przysp o so b ien ia lu b jego ro z w iązan ia, rozw odu, u n ie w a żn ien ia m ałżeń stw a, u s ta le n ia istn ie n ia lu b n ie istn ie n ia m ałżeństw a, u sta le n ia o jc o stw a i m a cie rz y ń stw a . W tych bow iem w y p ad k a ch ro zstrz y g an ia za g ad n ień p re ju d y c ja ln y c h in c id e n te r ta n tu m w p o stę p o w an iu k a r nym p row adzi do szczególnie u je m n y ch k o n se k w e n cji. St-aje .s ię to raż ące , ja k te g o dow odzi orzecznictw o, szczególnie w ty c h sp ra w a c h , w k tó ry c h ro z strz y g n ię cie zag ad n ien ia cy w ilnego p re ju d y c ja ln ie (in cid en ter ta n tu m ) w postęp o w an iu k a rn y m m a z re g u ły p rzesąd zający c h a ra k te r dla w y n ik u n a stę p n e g o p rocesu cy w ilnego. Ź ró d eł te g o s ta n u n ależy szu k ać w fak c ie obow iązyw ania a rt. 11 k.p.c. W ra z ie w y d a n ia w y ro k u skazu jąceg o za p rze stęp stw o bigam ii, są d w p ostępo w a n iu cyw ilnym o u n ie w a żn ien ie m a łż e ń stw a będzie zw iązany u sta le n ia m i s k a zu jąceg o w y ro k u co do p o p ełn ien ia przestępstw a- b ig a m ii.19 P o w sta je zatem w t a k ie j s y tu a c ji n ie u c h ro n n ie b łę d n e koło, jeśli się zw aży, że są d w p o stęp o w an iu k a rn y m ro zstrz y g n ie — w ed łu g dotychczasow ej p ra k ty k i — ja k o zagad n ien ie p r e ju d y c ja ln e z z a k re s u p ra w a cyw ilnego (w ro z u m ie n iu a rt. 1 k.p.c.) k w estię w a ż ności czy istn ie n ia poprzedniego m a łże ń stw a, p rzy czym to ro zstrzygnięcie p r e ju d y c ja ln e , m ogące być ro zstrz y g n ięte ty lk o w m o ty w a ch w y ro k u je k o p rze słan k a ro zstrz y g n ięc ia sp ra w y k a r n e j o p rz e stę p stw o bigam ii, w re z u lta c ie m u si być — ż m ocy a rt. 11 k.p.c. — u w aż an e za ro zstrzy g n ięcie w iążące są d w postęp o w an iu cyw ilnym o u n ie w a żn ien ie m ałżeń stw a. B a rd z ie j p a ra d o k sa ln e j sy tu a c ji n ie m ożna ch y b a sobie w yo b razić.20 T ak i s ta n p ra w n y m u si d oprow adzić ju ż choćby z tego w zględu do podw ażen ia całego sy stem u o p arte g o n a apologii w ą tp liw e j za sa d y nadrzęd n o ści p o stę p o w an ia karnego, ty m b a rd z ie j że u z a sa d n ia się ją an a c h ro n ic z n y m i za sa d a m i: konieczności z a g w a ra n to w a n ia sw obodnej oceny i niezaw isłości
---
i
18 P o r . Z . W i s z n i e w s k i w K o m e n t a r z u d o k o d e k s u r o d z i n n e g o , s . 25 i A . M e s z o - r e r : S t a n o w i s k o i c z y n n o ś c i p r o c e s o w e p r o k u r a t o r a w p o s t ę p o w a n i u c y w i l n y m , W a r s z a w a 1957, s. 119. 19 P o r . o r z e c z e n i e z d n i a 28.IV.1961 r . o p u b l i k o w a n e w O S P i K A 1962 n r 3, p o z . 76 o r a z o r z e c z e n i e o p u b l i k o w a n e w Z O 1936, p o z . 211. 23 Z p r z y c z y n p r z e d s t a w i o n y c h w n i n i e j s z y c h r o z w a ż a n i a c h n i e p o d z i e l a m s t a n o w i s k a w y r a ż o n e g o p r z e z T . R o w i ń s k i e g o w a r t y k u l e : P o w ó d z t w o o u s t a l e n i e i s t n i e n i a a l b o n i e i s t n i e n i a m a ł ż e ń s t w a („ N o w e P r a w o ” 1965, n r 11, s . 1266 i n ) . N a k o n i e c z n o ś ć o d m i e n n e g o u j ę c i a z a g a d n i e n i a s t a r a ł e m s ię z w r ó c ić w p e w n y m s e n s i e u w a g ę w n o t c e d o o r z e c z e n i a p u b l i k o w a n e g o w O S P i K A 1961 n r 3, p o z . 76, p r z y t a c z a j ą c t a m m o t y w y K o m i s j i K o d y f i k a c y j n e j d o k , p .k . , w k t ó r y c h m ó w i s ię , z j a k i m s k u t k i e m n a s t ę p u j e r o z s t r z y g a n i e z a g a d n i e ń p r e j u d y c j a l n y c h z z a k r e s u p r a w a c y w i l n e g o w w y r o k u k a r n y m .N r 6 (102) W p ły w w y r o k u cyw iln eg o na w y r o k k a r n y 43
sędziow skiej, ta k ja k gdyby za sa d y te obce b yły 'p o stę p o w a n iu cyw ilnem u, b a r d ziej w ysp ecjalizo w an em u , gdy chodzi o ro z strz y g an ie w ściśle określonym try b ie , zw łaszcza s p ra w o p ra w a sta n u .
R ozw iązanie te j p a ra d o k sa ln e j sy tu a c ji m o ż n a o sią g n ąć alb o przez k o n se k w e n tn e p rzy jęcie zasady, że sąd w postęp o w an iu cy w iln y m n ie je st zw iązan y w se n sie o k reślo n y m w a rt. 11 k.p.c. w y ro k a m i w ty c h sp ra w a c h , w k tó ry c h jed y n y m i d ecydującym m om en tem ro zstrzy g n ięcia je st rozstrzy g n ięcie o sto s u n k u cy w il n o p ra w n y m (tak ja k w w yżej p odanym w y padku), alb o — co w y d a je się b a rd z ie j k o n se k w e n tn e — przez w y łączen ie m ożliw ości ro z strz y g a n ia w p o stę p o w an iu k a r n y m zagadnień p re ju d y c ja ln y c h z z a k re su s p ra w o p r a w a s ta n u oraz za strze że n ie w yłącznego ro z strz y g a n ia ty c h k w estii ty lk o w p o stę p o w a n iu cyw ilnym ’ i z w ią z a n ie sąd u k a rn e g o ty m i rozstrzygnięciam i. Z a ta k im ro zw iązan iem p rze m aw ia ró w n ież w zgląd n a d rz ę d n y : jedn o lito ść p o rzą d k u p raw n eg o i p o stu la t je d nolitości ro z strz y g a n ia p rzy zachow aniu ścisłego ro zg ran ic ze n ia k om petencji.
W każdym ra z ie n iedopuszczalny je st w p raw ie socjalisty czn y m du alizm ocen w zależności od tego, w ja k im try b ie s p ra w a je st ro zstrz y g an a. R ozstrzygnięcia w y d a w a n e w p o stę p o w an iu k a rn y m p ow inny być zharm onizow ane z ca ły m p o rzą d k ie m p ra w n y m dan eg o społeczeństw a. H arm o n ię i spoistość p ra w a m ożna w d an e j dziedzinie uzy sk ać ty lk o przez w p ro w a d ze n ie p o stulow anego w n in ie j szych ro zw ażan iach unorm o w an ia. W zw iązku z ty m n a s u w a się też konieczność u sta n o w ie n ia ta k ie j norm y, k tó ra by n ie ty lk o ogran iczała się do zw ią za n ia is t n ie ją c y m orzeczeniem sąd o w y m dotyczącym p ra w s ta n u (w sensie szerokim ), ale n a k a z y w a ła n a d to zaw ieszenie p ostępow ania k a rn e g o do czasu ro zstrz y g n ięc ia d an e j k w e stii p re ju d y c ja ln e j w postęp o w an iu cyw ilnym ; ro zstrz y g n ięc ie ta k ie n ie odno siłoby się je d n a k do ty c h w ypadków , gdy zag ad n ien ie p re ju d y c ja ln e n ie dotyczy ro zstrz y g n ięc ia o p rzedm iocie p rocesu karnego, llecz w y łącznie k w estii tzw . ub o cz n y c h (np. św iad k ó w itp.).
O ile m ożna — gdy chodzi o pow yższą k a te g o rię sp ra w o p ra w a s ta n u '(kw estie sta n u ) — postu lo w ać kateg o ry czn e rozw iązanie, o ty le — gdy chodzi o z a g ad n ien ia p re ju d y c ja ln e w iążące się z innego ro d z a ju sto s u n k a m i p raw n y m i (w łasności, ob lig acy jn y m i) — nie n a s u w a ją się ro zw ią zan ia o p a rte n a ta k je d n o lity c h założe n ia ch . P rzed e w szy stk im żadne isto tn e w zględy n ie p rze m aw ia ją / a p o zb aw ie n ie m sąd u k arn e g o m ożliw ości ro zstrz y g an ia za g ad n ień p re ju d y c ja ln y c h z za k re su p ra w a zobow iązaniow ego ty lk o w ed łu g te c h n ik i ro z strz y g a n ia in c id en ter ta n tu m . N ie je st to dziedzina, w k tó re j zachodziłaby konieczność ro z strz y g a n ia rze czy w isty c h z a g ad n ień p re ju d y c ja ln y c h z z a k resu p ra w a cyw ilnego. M ożna by oczy w iśc ie p o stu lo w a ć tu ta j no rm ę p rz e w id u ją c ą odesłanie n a drogę p ro ce su cyw il nego w tych w y p ad k a ch , gdy rozstrzy g n ięcie za g ad n ie n ia p reju d y c ja ln e g o w p o stę p o w an iu k a rn y m m ogłoby n a strę cz ać pow ażne tru d n o ści, ale n ie w y d aje się to konieczne.
W iele je d n a k w zględów może p rze m aw ia ć za w p ro w ad zen iem zasady ro z strz y g a n ia zag ad n ień p re ju d y c ja ln y c h z z a k re su p ra w a rzeczow ego w te n sposób, że ich ro zstrz y g n ięc ie pow inno n a s tą p ić jako rozstrzy g n ięcie sp ra w y g łów nej w p o stę p o w a n iu cyw ilnym . W w ielu w y p ad k a ch p o w sta ją tu niekiedy, i to n ie ty lk o w p raw ie polskim , sy tu a c je , w k tó ry c h cy w ilista m oże się poczuć n ie p ew n y i „n ie k o m p e t e n t n y ^ sw oim p o jm ow aniu p ra w a c y w iln e g o .21 N ie m oże być różnicy w p o jm o w a n iu i m e to d ac h p ra w a cyw ilnego w zależności od tego, ozy m a an o by ć sto so w a n e w p ro ce sie k a rn y m czy cyw ilnym . P ra w o cyw ilne je st je d n o i n ie podzielne. W szystkie p a ra d o k sa ln e sy tu a cje, ja k ie p o w sta ją n a sk u te k od m ień
44 K a z i m i e r z P i a s e c k i N r 6 (102> n y ch m etod w p o stę p o w an iu k a rn y m co do p o jm o w a n ia i sto so w an ia p rze p isó w p ra w a cyw ilnego o w łasności, n ie d a ją się niczym , zw łaszcza w p raw ie Socjalis tycznym , u sp raw ied liw ić. K on sek w en cje ty c h sw o isty c h rozstrzygnięć, o k tó r y c h m ów i się w p iś m ie n n ic tw ie 22, m ogą być poprzez a rt. 11 k.p.c. przenoszone w dzie dzinę procesu cyw ilnego. W ystarczy sobie w y o b ra zić sy tu a cję, kied y osoba, b ę dąca w św ie tle p r a w a cyw ilnego w łaścicielem , z a sta je sk a z a n a za k rad z ież w łasn ej' rzeczy; w n a s tę p n y m procesie cyw ilnym — 'ze w zg lę d u .na a rt. 11 k.p.c. -— s ą d w p o stę p o w an iu cy w iln y m m u si u w zględnić u s ta le n ia co do p o p ełn ien ia p rz e stę p stw a kradzieży, i to ty lk o d latego, że s ą d k a rn y in c id e n te r ta n tu m ro z strz y g a ł zagad n ien ie p re ju d y c ja ln e z z a k re su p r a w a cyw ilnego. N ie do p rzy ję cia je st z a sada, w edług k tó re j rozstrzy g n ięcie in c id en ter ta n tu m zag ad n ien ia p re ju d y c ja ln e g o oznacza w k o n se k w e n cji ostateczne ro zstrzy g n ięcie p ro cesu cyw ilnego co do w ła s ności. 23 D lateg o te ż n a s u w a się p o stu la t u sta n o w ie n ia p rze p isu w k.p.k., w e d łu g k tó reg o sąd w p o stę p o w an iu k a rn y m je st zw iązany orzeczeniem sąd u cy w ilnego ro zstrz y g ają ce g o o w łasności, i w celu n a d a n ia k o n se k w e n tn e g o c h a ra k te ru t e j zasadzie — u sta n o w ien ie n o rm y , w ed łu g k tó re j w w y p ad k u , gdy ro zstrz y g n ięc ie co do w łasn o ści je st z p u n k tu w id ze n ia p raw n eg o co nditio sine qua non w y d a n ia w y ro k u w p o stę p o w an iu k arn y m , są d k a m y zaw iesza p ostępow anie d o czasu ro z strzy g n ięc ia s p ra w y cyw ilnej.
A by je d n a k cały system n o rm p o stu lo w an y ch fu n k cjo n o w a ł sp raw n ie , n ie z b ę d n e w y d aje się u sta n o w ien ie ró w n ież n o rm y p rze w id u jąc ej — gdyby ro zstrz y g n ięc ie zag ad n ień p re ju d y c ja ln y c h z z a k resu p ra w a cyw ilnego n ie m ogło n a stą p ić ja k o głów ny p rze d m io t siporu n a sk u te k p rzeszkód n a tu r y p ra w n e j — ro zstrz y g an ie ty c h za g ad n ień in c id e n te r ta n tu m w p o stę p o w an iu k arn y m . W ty m w y p ad k u bo w iem n ie będzie w cho d ziła w g rę n ie p o żą d an a sprzeczność ocen p raw n y ch .
P ro p o n o w an e ro z w ią z a n ia w żadnym ra z ie n ie podw ażą ty c h w szy stk ich za sa d procesow ych, n a k tó ry c h o p ie ra się k.p.k. Nie u cierp i n a ty m rów n ież z a sa d a szybkiego p o stęp o w an ia, jeżeli uw zględni s ię p rze p isy k.p.c. o p ro k u ra to rze, k tó re m u są d w p o stę p o w a n iu k a rn y m m ógłby w sk az ać n a konieczność w szczęcia od pow iedniego procesu. Z p u n k tu zaś w id z e n ia p r a w a procesow ego cyw ilnego dozna pew n ej koreiktury sam przep is a rt. 11 k.p.c., sikoro p ro p o n o w a n e ro zw iązan ie z a pobiegnie sy tu a c ji, ja k a p o w sta ła w e w sp o m n ia n y m orzeczeniu S ąd u N ajw yższego dotyczącym u n ie w a ż n ie n ia m a łże ń stw a z pow odu bigam ii.
C elem n in ie jsz y ch ro zw ażań nie je st zap ro p o n o w an ie ja k ie jś u sta lo n e j re d a k c ji przepisu. C hodzi ty lk o i w yłączn ie o zapoczątkow anie d y sk u sji n a te m aty , k tó r e w n ie m n ie jsz y m sto p n iu m u szą być przed m io tem tro sk i za ró w n o cy w ilistów , ja k i sp e cja listó w z z a k re su p ra w a karn eg o . P o ru szo n e zag ad n ien ie ty m b a rd z ie j za słu g u je n a uw agę, że u staw o d aw ca w a rt. 365 § 2 k.p.c. w y ty cz y ł p ew n ą m e todę u n o rm o w an ia te g o zagadnienia. 22 P o r . p r z y k ł a d y p o d a w a n e p r z e z S . Ś l i w i ń s k i e g o : W p ły w w y r o k u c y w i l n e g o n a w y r o k k a m y , P P C 1934, n r 2, s. 44 i n . 23 i s t n i e j e t u p o d o b n i e n i e p r a w i d ł o w a s y t u a c j a j a k w s p r a w a c h , w k t ó r y c h s ą d w p o s t ę p o w a n i u k a r n y m m u s i r o z s t r z y g n ą ć — j a k o p r e j u d y c j a l n e — z a g a d n i e n i e d o t y c z ą c e s t a n u c y w i l n e g o o s ó b .
