Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę I, edukacja polonistyczna
Temat: Moja rodzina
Treści kształcenia:
1) w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka:
c) uczestniczy w rozmowie na tematy związane z życiem rodzinnym i szkolnym, także inspirowane literaturą.
Dodatkowe:
Edukacja polonistyczna:
2) w zakresie umiejętności czytania i pisania:
b) zna wszystkie litery alfabetu, czyta i rozumie proste, krótkie teksty, interesuje się książką i czytaniem; słucha w skupieniu czytanych utworów (np. baśni, opowiadań, wierszy), w miarę swoich możliwości czyta lektury wskazane przez nauczyciela.
e) interesuje się książką i czytaniem; słucha w skupieniu czytanych utworów (np. baśni, opowiadań, wierszy), w miarę swoich możliwości czyta lektury wskazane przez nauczyciela.
f) korzysta z pakietów edukacyjnych (np. zeszytów ćwiczeń i innych pomocy dydaktycznych) pod kierunkiem nauczyciela.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Uważnie i ze zrozumieniem słucha utworów literackich czytanych przez nauczyciela,
● Potrafi udzielić odpowiedzi na pytania związane z treścią wysłuchanego tekstu,
● Odczytuje samodzielnie proste teksty,
● Wypowiada się pełnymi zdaniami na określony temat,
● Zapisuje poprawnie imiona członków rodziny,
● Dostrzega znaczenie rodziny w życiu każdego człowieka.
Nabywane umiejętności:
● Odnoszenia się do usłyszanych i omawianych treści,
● Tworzenia swobodnej ekspresji werbalnej,
● Zabierania głosu w rozmowie na określony temat,
● Stosowania wielkiej litery w pisowni imion,
● Określania stopni pokrewieństwa w rodzinie.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
● Zasób multimedialny: film „Opowiedz mi o swojej rodzinie”,
● Komputer, rzutnik multimedialny,
● Teksty literackie: wiersz „Opowieść” Joanny Papuzińskiej1, fragmenty książki „Cześć, tato!”2 Józefa Ratajczaka,
● Przygotowane przez nauczyciela kartonowe plansze z nazwami członków rodziny:
BABCIA, DZIADEK, CIOCIA, WUJEK, PRABABCIA, PRADZIADEK, KUZYN, KUZYNKA,
● Kartki z bloku rysunkowego, flamastry, kredki.
Metody nauczania:
● Podająca: wyjaśnienie,
● Problemowa: rozmowa kierowana,
● Eksponująca: film,
● Praktyczne: metoda tekstu przewodniego, ćwiczenie przedmiotowe.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita dzieci. Informuje je, że temat zajęć, który za chwilę poznają, będzie dotyczył spraw szczególnie bliskich każdemu człowiekowi. Oznajmia, że odczyta tekst, na podstawie którego każdy z uczniów spróbuje rozszyfrować, o czym będzie mowa podczas zajęć (wiersz Papuzińskiej):
Siedziała mama na wieży i przybyło siedmiu rycerzy.
Każdy się nadymał jak paw.
Mieczami machali I wykrzykiwali:
„Obetniemy siedem głów!
Odrąbiemy siedem łap!
Wystrzelimy prosto w łeb: pif-paf!
A kto smoka zabije, rzuci mu się na szyję
królewna piękna, jak szczęśliwy traf”
I wołała nasza mama, że nie!
Ale oni tak się darli szalenie, tak wrzeszczeli na całe gardło, że w ogóle nic do nich nie dotarło.
A tymczasem z dalekiego świata nadjechał nasz tata.
Stanął tylko przed jamą i cmoknął: „cmok”!
Wtedy grzecznie, posłusznie wyjrzał z jamy smok...
I siedli na smoczy grzbiet, I lecieli daleko het
aż do naszego miasteczka,
gdzie są małe białe domki i rzeczka.
I właśnie od tej chwili wszystko się zaczyna, no bo wtedy powstała nasza rodzina.
Nawiązując do tekstu, nauczyciel zadaje pytania ukierunkowujące:
● Które z treści wysłuchanych przed chwilą są możliwe, prawdopodobne?
● Co w tym wierszyku jest nieprawdziwe, nie mogło się wydarzyć?
● Które z postaci są prawdziwe, a których nie można spotkać?
● Kim są bohaterowie tego wiersza?
● Kiedy tworzy się rodzina?
● Co to jest rodzina?
● Kto jest według Ciebie najbardziej ważny w rodzinie?
● Jakie znaczenie ma dla Ciebie rodzina?
Na zakończenie rozmowy nauczyciel proponuje rozwiązanie zagadki, które będzie zarazem tematem dzisiejszych zajęć: naprowadza uczniów na odpowiedź „rodzina”. Następnie zapisuje temat na tablicy, który dzieci samodzielnie odczytują (mogą zapisać go w zeszytach).
Prowadzący zajęcia prosi, aby każde dziecko zastanowiło się po cichu, co mogłoby opowiedzieć o swojej rodzinie (bliższej lub dalszej; także o opiekunach), czy umiałoby w kilku słowach ją zaprezentować. Następnie prosi kilkoro chętnych o odpowiedzi.
Etap realizacji
Nauczyciel zadaje dzieciom pytanie: „Czy kiedykolwiek próbowaliście sobie wyobrazić, jak wyglądała Wasza rodzina, zanim pojawiliście się na świecie? Jeśli nie, zróbcie to teraz. Co się zmieniło, od kiedy urodziliście się/pojawiliście się w rodzinie? Czy rodzice/opiekunowie opowiadali Wam, jak oczekiwali na Was, jak to było przed waszym narodzeniem?”.
Po wysłuchaniu odniesień i projekcji dzieci nauczyciel proponuje wysłuchanie kolejnego fragmentu tekstu. Wyjaśnia, że tę wypowiedź stworzył tato pewnego chłopca. Opowiada on o tym, jak został tatą, jak oczekiwał swojego synka. Potem prowadzący zajęcia odczytuje wybrane fragmenty „Cześć, tato!”, np.:
Grzegorz jest z nami dopiero od pięciu lat, a już wszyscy zdołaliśmy zapomnieć jak było, gdy Grzegorza na świecie nie było. Najbardziej wyrobione zdanie na ten temat ma sam Grzegorz. Według niego zawsze było tak, jak jest teraz. To znaczy zawsze byłem jego tatusiem. Także wtedy, gdy nim jeszcze nie byłem. I zawsze był on, Grzegorz, chociaż nie urodził się jeszcze.
– Jeśli nie było tak, jak mówię – mówi Grzegorz – czy mogło być inaczej? Przecież wówczas naprawdę nic w ogóle nie mogłoby istnieć, zanim ja się urodziłem!
Następnie nauczyciel, odnosząc się do tekstu, inicjuje rozmowę na temat rodziny. Pytania, które mogłyby się pojawić:
● Czy podobnie jak Grześ, bohater tego fragmentu, myślicie, że jesteście w waszych rodzinach od zawsze? Czy rozmawiacie z rodzicami na temat, jak to było, zanim się urodziliście?
● Z jakich osób składa się Twoja rodzina?
● Kto z Was ma rodzeństwo?
● Kto jest najstarszy, a kto najmłodszy w Twojej rodzinie?
● Kto jest dla Ciebie najważniejszy spośród Twojej rodziny?
● Z kim rozmawiasz/bawisz się najchętniej?
● Kto z Was mieszka razem z dziadkami?
Nauczyciel inicjując rozmowę, stara się ją przeprowadzić na neutralnym gruncie, tak aby spostrzeżenia dzieci nie odnosiły się do skrajnych uczuć, nie analizowały relacji rodzinnych, nie wnikały w osobliwe sytuacje. Szczególnego wyczucia i delikatności wymaga sytuacja, gdy w klasie są np. podopieczni domów dziecka.
W kolejnym etapie zajęć nauczyciel zaprasza uczniów do obejrzenia filmu z zasobu multimedialnego. Przed emisją prosi uczniów o zapamiętanie kilku szczegółów, np. jakie rekwizyty przynoszą dzieci, których członków rodziny opisują, jakie formy plastyczne zostały wykorzystane w filmie itp. Po projekcji pozwala uczniom na krótką wymianę odpowiedzi, a następnie poleca im wykonanie w zeszycie przedmiotowym rysunku pt. „Kto jest dla mnie najważniejszy w rodzinie”. Dzieci podpisują przedstawione na nich postacie.
Etap końcowy
Nauczyciel proponuje wspólną zabawę pt. „Czy znam nazwy członków rodziny?”. Rozwiesza na tablicy przygotowane przez siebie kartonowe plansze z nazwami członków rodziny.
Wybrane dzieci głośno odczytują napisy na nich zamieszczone. Następnie prowadzący zajęcia czyta niekompletne zdania, a dzieci starają się je dokończyć. Po każdym zdaniu i podaniu odpowiedzi uczniowie wybierają spośród zgromadzonych na tablicy nazw członków rodziny odpowiedni napis i przypinają magnesem w konturach narysowanego na tablicy, dużego serca. Proponowane zdania:
Mama mojej mamy lub mojego taty, to moja… (babcia) Tata mojej mamy lub mojego taty, to mój… (dziadek) Siostra mojej mamy lub mojego taty, to moja… (ciocia) Brat mojej mamy lub mojego taty, to mój… (wujek) Mama mojej babci, to moja… (prababcia)
Tata mojej babci, to mój… (pradziadek) Syn mojej cioci, to mój… (kuzyn) Córka mojej cioci, to moja… (kuzynka)
Po zabawie nauczyciel poleca: „Przyjrzyjcie się uważnie, czy wszystkie nazwy członków rodziny wystąpiły w zabawie?”. Dzieci przez chwilę wymieniają znane im inne nazwy. Mogą pojawić się określenia obecnie rzadziej używane, np. stryj, wujenka. Nauczyciel stara się objaśnić każde z określeń. Jeśli dzieci nie zauważą, podpowiada, zadając pytania, np. „Kim jesteś dla babci i dziadka? A kim jesteś dla mamy i taty?”.
W ramach podsumowania zajęć nauczyciel proponuje zabawę pt. „Moje drzewo rodzinne”.
Rysuje na tablicy przykładowe (oczywiście uproszczone) drzewo genealogiczne, które uczniowie mają przerysować na kartki z bloku rysunkowego. Następnie powinny wpisać nazwy członków swojej rodziny w okienkach na drzewku rodzinnym, dopisać imiona.
Nauczyciel zwraca uwagę na pisownię imion wielką literą. Zapisuje na tablicy wyrazy, których dzieci nie potrafią poprawnie napisać (dzieci zgłaszają problem).
Uwaga: tę pracę dzieci dokończą w domu razem z rodzicami, gdyż mogą mieć kłopot z podaniem imion pradziadków.
Dodatkowo:
Dzieci mogą na zajęciach plastycznych przygotować własne lalki (kukiełki) do odgrywania scenek związanych z relacjami w rodzinie.
