Z A P I S K I
159
u d an ym próbom sta so w a n ia m etod k w a n ty ta ty w n y c h (począw szy od prac L a - b r o u s s e ’ a), stu d io m reg io n a ln y m i b ad an iom m e n ta ln o śc i sp ołeczn ej. P isząc o b ad an iach nad O św iecen iem , zw raca u w a g ę na p r z ezw y cięża n ie ob ow iązu jących do n ied a w n a sch em a tó w p rzed sta w ia n ia „ w iek u rozumu;; i u tw ierd za n ie się te n d en cji p rzeciw n ej p o w ierzch o w n y m gen eralizacjom , a p od k reśla ją cej siln ie zróż n ico w a n y , w e w n ę tr z n ie sp rzeczn y k szta łt k u ltu ry o siem n a sto w ieczn ej Europy. K on cep cji u tożsam iającej O św ie c e n ie z p ogląd am i fra n cu sk ich „ filo zo fó w ” p r z e c iw sta w ia się sp o jrzen ie o w ie le szersze, u k a zu ją ce siłę n u rtó w irracjon aln ych , zn a czen ie k u ltu ry lu d o w ej, w reszcie o rygin aln ość p o szczeg ó ln y ch n arod ow ych odm ian tej form acji (zw łaszcza w e W łoszech i w N iem czech ). W k ręgu sp raw b ry ty jsk ich szczeg ó ln y m z a in tereso w a n iem A n d e r s o n a cieszą się bad an ia h isto rii g osp o darczej, w y n ik i k tó ry ch k o m p lik u ją p rosty w p e w n y m ok resie obraz „rew o lu cji p rz e m y sło w e j” oraz so cjo p o lity czn e studia fu n k c jo n o w a n ia b ry ty jsk ieg o ży cia pu b liczn ego, w y w o d z ą c e się z tra d y cji prac Sir L e w isa N a m i e r (choć au tor p rzy zn aje, że w o sta tn ich la ta ch odchodzi się często od sty lu n am ierow sk iego).
W k oń czącym k sią żk ę rzu cie oka na sta n w sp ó łczesn ej h istoriografii, A nderson w yraża sw e p rzek on an ie, iż jej rozw ój w sk a z u je na rosn ące p ra g n ien ie objęcia bad an iam i w sz e lk ic h z ja w is k życia sp ołeczn ego.
T. K.
A ndrzej С i e ń s к i, P a m i ę t n i k a r s t w o p o ls k ie X V I I I w ie k u , „ S tu dia z o k resu O św ie c e n ia ” t. X V III, P o lsk a A k ad em ia N auk, In sty tu t B adań L itera ck ich , Z akład N aro d o w y im . O ssoliń sk ich — W y d a w n ictw o , W rocław — W arszaw a — K ra k ó w — G dańsk — Łódź 1981, s. 220. P a m iętn ik i, sta n o w ią c jed en z n a jw a żn iejszy ch ty p ó w źródeł, zn ajd u ją się sta le w polu za in tereso w a n ia historyk a. P o ży teczn e je s t zatem z e tk n ięcie z pracą s p e c ja lis ty in n ej d zied zin y, trak tu jącego je przed e w sz y stk im jako form ę literack ą. N a w stęp ie autor stara się u sta lić d efin icję p am iętn ik a, p ozostając o sta teczn ie przy p o jęciu m o żliw ie szerokim , opartym n a p ow szech n ej in tu icji; n a stęp n ie k o n cen tru je się na a n a liz ie m o ż liw ie o b fitego m a teria łu p a m iętn ik a rsk ieg o . M im o iż n ie om aw ia, rzecz jasn a, w sz y stk ic h god n ych u w a g i pozycji, a ty lk o ich losow ą rep rezen tację, m ożna z a sta n a w ia ć się, czy książk a n ie n azb yt sk ła n ia się k u o p i so w i, często zresztą dość b analnem u.
P rzed m iotem za in te r e so w a n ia autora są p a m ię tn ik i z ep o k i sta n isła w o w sk ie j oraz p óźn iejsze, lecz te m a ty c z n ie odn oszące się do teg o okresu. W części p o ś w ię conej p rezen ta cji zasob u te k stó w , na szczególn ą u w a g ę za słu g u je fragm en t d o ty czący ręk o p isó w — z op isem co c iek a w szy ch in ed itó w . Z d an iem А. С i e ń s к i e- g o, trudno lic z y ć na od k rycie w m a teria ła ch ręk o p iśm ien n y ch d zieł w y b itn y ch ; p ozostaje jed n a k p okaźna liczb a p ozycji z różn ych w z g lę d ó w in teresu ją cy ch . Jako sp ecy ficzn y ty p zap isu w y o d ręb n ia autor fo rm y „ p rzed p a m iętn ik a rsk ie” — z r e g u ły bez w a r to śc i lite r a c k ie j, jed n ak zn a k o m ite jako źródło do badań m e n ta l ności. T rzonem p racy je s t o m ó w ien ie 16 sp ośród p a m iętn ik ó w u zn a n y ch za „po m n ie jsz e ” — tu u w a g ę au tora zw raca zd ecy d o w a n ie tra d y cjo n a ln y ch arak ter u ja w n ia n ej w n ich w iz ji św ia ta — oraz 13 w a g i p ierw szorzęd n ej.
In teresu ją ce są o p in ie A. C ień sk iego o sta n ie w sp ó łczesn eg o ed ytorstw a: jego zdaniem , zb y tn i p erfek cjo n izm w ty m w z g lę d z ie n ie p o zw a la na p rzy g o to w a n ie od p ow ied n iej liczb y w y d a ń ; w y g ó ro w a n e w y m o g i w a rszta to w e sta ją w e fe k c ie na p rzeszk od zie szerszem u u p o w szech n ien iu le k tu r y p a m iętn ik ó w .
