R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X V I, Z. 3, W A R SZ A W A 1975
M A R IA ZIĘTECKA
BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ MIEDZI W GLEBACH I W ROŚLINACH
CZĘŚĆ I. PO R Ó W N A N IE N IEK TÓR YC H METOD EK ST R A K C JI Z G LEB Y M IEDZI P R Z Z Y SW A JA L N EJ D LA ROŚLIN
In sty tu t C hem ii R olniczej, G leb ozn aw stw a i M ikrobiologii A k ad em ii R olniczej w e W rocław iu
Z akład C hem ii R olniczej
Do oznaczania przysw ajalnych dla roślin form m ikroelem entów sto sowane są najczęściej oddzielne, specyficzne dla każdego m ikroelem entu roztw ory ekstrakcyjne, których przydatność do celów diagnostycznych nie została w większości przypadków udokumentowana. Podejmowane są także próby stosowania wspólnych roztworów ekstrakcyjnych, przepro wadzających do wyciągu kilka [3, 16, 17, 21], a naw et kilkanaście m ikro elementów niekiedy łącznie z m akroelem entam i (P i K). W niektórych krajach roztw ory te przyjęto jako obowiązujące w badaniach maso wych [16, 17, 211.
Zagadnienie doboru odpowiednich roztworów ekstrakcyjnych, prze prowadzających do wyciągu dostępne dla roślin ilości mikroelementów, jest ciągle otwarte. Jako kryterium przydatności określonej metody eks trakcji przyjm uje się na ogół istnienie współzależności między ilością ba danego składnika przechodzącą do danego roztworu a jego zawartością, oznaczoną w roślinach. Zależność ta nie jest jednak prosta, gdyż n a ilość dostępnych w glebie form mikroelementów, a także na ich pobieranie przez rośliny wpływa szereg czynników.
Jeszcze trudniejsze jest ustalenie bądź sprawdzenie kryteriów oceny ilości mikroelementów w yekstrahow anych z gleby. Wymaga to bowiem przeprowadzenia odpowiednich doświadczeń w egetacyjnych nad reakcją roślin na nawożenie danym składnikiem przy zróżnicowanej jego zawar tości w glebach.
zain-teresowania, jest miedź. Zainteresowanie to wiązać można z dużym zna czeniem tego pierw iastka w życiu roślin i zwierząt, a także z mniejszymi jego zasobami w stosunku do innych mikroelementów, a tym samym możliwością wcześniejszego w ystąpienia ukrytych lub naw et ostrych obja wów jego niedoboru. Niedobór tego składnika w paszach stwierdzono już w kilku rejonach naszego kraju, a naw et sporadycznie zaobserwowano objawy chorobowe u zwierząt [18, 19].
Do ekstrakcji miedzi przyswajalnej dla roślin stosowane są różne roz tw ory ekstrakcyjne [2, 3, 9, 10, 14, 16, 21, 23, 25]. Należą do nich: woda, roztwory soli obojętnych (KC1), roztwory kompleksujące (EDTA), roztwo ry buforowe (odczynnik Barona, Morgana, Tamma, Egnera, Riehma i Do mingo), kwasy organiczne o różnym stężeniu, a także kwasy m ineralne (azotowy i solny) również o różnych stężeniach.
Badania nad porównaniem metod ekstrakcji rozpuszczalnych bądź przyswajalnych dla roślin form miedzi w glebach prowadziło wielu auto rów [2, 3, 9, 10, 14, 15, 20, 25]. Stosowali oni różne roztwory, nie zaw sze te, które znalazły szersze zastosowanie.
Tematem niniejszej publikacji jest porównanie ilości miedzi przecho dzącej do niektórych, powszechnie stosowanych, „specyficznych” dla tego pierw iastka roztworów ekstrakcyjnych, a także roztworów ,,w spólnych”, proponowanych do oznaczania kilku mikroelem entów z jednego wyciągu.
M A TER IA Ł I M ETO DY KA
Badania przeprowadzono na 84 próbkach glebowych, pobranych z w ar stwy wierzchniej pól upraw nych niektórych powiatów województwa wrocławskiego. Badane gleby zróżnicowane były pod względem właści
wości fizycznych i chemicznych (tab. 1), w większości jednak reprezento
wały gleby średnio zwięzłe, kw aśne i lekko kwaśne, o niskiej i średniej
zawartości węgla organicznego (tab. 2). Dobierając do badań różnorodny
m ateriał glebowy spodziewano się uzyskać w nim zróżnicowane zaw ar tości miedzi (tab. 1 i 2).
Do ekstrakcji miedzi z gleby zastosowano następujące roztwory: — 2-procentowy H N 03 według W e s t e r h o f f a [25],
— 0,02 m w ersenian dwusodowy (EDTA) w 0,5-procentowym NH4C1 według H e n r i k s e n a i J e n s e n a [9],
— roztwór ln HC1 według R i n к i s a [23],
— bufor mleczanowo-octanowy (AL) według E g n e r a , R i e h m a i
D o m i n g o [6].
Ekstrakcja roztworem 2-procentowego H N 03 stosowana jest i przy jęta jako metoda standardow a w NRD, w Polsce, a także i w innych kra jach demokracji ludowej [2]. W Danii za metodę standardow ą dla celów
M etody ek stra k cji m ied zi z g leb y 143
T a b e l a 1
N iek tó re w ła ś c iw o ś c i badanych, g le b Some p r o p e r t ie s o f th e s o i l s in v e s t i g a t e d
W ła ściw o ści P r o p e r t ie s Ś red n io Mean Wahania F lu c tu a tio n s W spółczynnik zm ienności V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t s % C z ę ś c i s p ła w ia ln e , % C layey p a r tic ie s ^ % 2 6 ,8 5 - 5 4 42 I ł k o lo id a ln y , % C o llo id a l c l a y , % 9 ,5 3 - 1 9 39 pH 5 ,4 4 ,0 - 6 , 8 15 С org*, % 1 ,0 4 0 ,3 3 - 2 ,0 4 30 T a b e l a 2
I l o ś c i badanych próbek w p r z e d z ia ła c h c z ę ś c i s p ła w ia ln y c h , i ł u k o lo id a ln e g o , pH i w ęg la o rgan iczn ego
Amounts o f th e sam ples in v e s t ig a t e d a t th e i n t e r v a l s o f c la y e y p a r t i c l e s , c o l l o i d a l c l a y , pH and o rg a n ic c o a l C z ę ś c i sp ła w ia ln e C layey p a r t i c l e s i ł k o lo id a ln y C o llo id a l c la y pH С - o rg . p r z e d z ia ły i n t e r v a l s lic z b a próbek number o f sam ples p r z e d z ia ły i n t e r v a l s lic z b n próbek number o f sam ples p r z e d z ia ły i n t e r v a l s l ic z b a próbek number o f sam ples p r z e d z ia ły i n t e r v a l s lic z b a próbek number o f sam ples < 15 14 ^ 5 12 < 5 ,5 46 ^ 1,00 44 16-35 53 6 -1 0 38 5 , 6 - 6 ,5 29 1 ,0 1 - 1 ,5 0 34 > 36 17 > 1 1 34 > 6 ,6 9 ^ 1 .5 0 6
doświadczalnych przyjęto ekstrakcję Cu z gleby roztworem EDTA [8]. W Związku Radzieckim do określenia dostępnej dla roślin miedzi stoso w any jest wyciąg ln HC1 [22, 23]. Stosowany jest on także jako roztwór wspólny do ekstrakcji kilku mikroelem entów z gleby [3, 24]. Bufor mle- czanowo-octanowy (AL) używany był przez B o r a t y ń s k i e g o i Z i ę- t e c k ą [3] do oznaczania z jednego wyciągu: manganu, miedzi, molib denu i cynku.
W arunki ekstrakcji miedzi z gleby zachowano jednakowe w przypad
ku trzech pierwszych roztworów: stosunek gleby do roztworu 1 :10, czas
mleczanowo-octanowe-go (AL) stosunek gleby do roztworu wynosił 1:5, a czas wytrząsania 2 godz., przy pozostawieniu zawiesiny glebowej przed sączeniem na dal
sze 20 godz.
Analityczne oznaczenie miedzi przeprowadzonej do roztworu wyko nano kolorym etryczną metodą Scharrera i Schaumlöffela w modyfikacji K a r d a s z a i R u z i e w i c z [11].
W Y N IK I B A D A Ń
Zawartość rozpuszczalnych form miedzi w badanych glebach była zróżnicowana i podlegała znacznej zmienności (tab. 3). Ilości tego skład nika wyekstrahow ane stosowanymi roztworami układały się w szereg
malejący: ln HC1 > 2% H N 03 > 0,02 m EDTA > AL. W roztworze ln
HC1 uzyskano średnio 130%, w 0,02 m EDTA 80% miedzi, a w wyciągu Al tylko ok. 16% tego składnika w stosunku do ilości miedzi przeprow a dzonej do 2-procentowego roztworu H N 03.
Wyniki te zbliżone są do uzyskanych w poprzednich badaniach В o- r a t y ń s k i e g o , R o s z y k o w e j i Z i ę t e c k i e j [2] oraz B o r a t y ń s k i e g o i Z i ę t e c k i e j [3]. Ilość Cu w yekstrahow anej roztworem ln HC1 stanowiła w tych badaniach dla poszczególnych partii m ateriału gle bowego średnio od 120 do 150% w stosunku do ilości miedzi rozpuszczal nej w 2-procentowym H N 03. Natomiast ilość miedzi w tym ostatnim roz tworze i 0,02m EDTA była zbliżona. Odczynnik Egnera, Riehma i Do mingo przeprowadzał do roztworu również niewielkie ilości Cu, średnio
25% miedzi oznaczonej w 2-procentowym H N 03 [3].
i &. b * i с ?
ilości miedzi przechodzące do różnych wyciągów glebowych Amounts of copper passing into various soil extracts Roztwory ekstrakcyjne Extraction solutions Wahania Fluctuations ppm Sreanio V.ean Współczynnik zmienności Variability coefficient £ ppm /О 2$> rnro* 0,8-14,8 /25,1 5,0 100,0 73 In HC1 0,5-17,2 /30,1/ 6,5 130,0 64 0,02o EDTA 0,5-12,2 /22,0/ 4,0 ВО,С 90 a! 0,07-2,95 /5,12/ 0,81 16,2 94
M etody ek stra k cji m ied zi z gleb y 145
Stwierdzono w yraźną współzależność między ilościami miedzi rozpusz
czalnej a stosowanymi roztworami ekstrakcyjnym i (rys. 1 a—f). Najwyż
szą wartość współczynnika korelacji (r = 0,915; r2 = 0,84) uzyskano dla
ilości miedzi w yekstrahow anej 2-procentowym H N 03 i ln HCl (rys. 1 a),
a także (r = 0,857; r2 = 0,73) dla ilości Cu oznaczonej w roztworze ln HC1 i AL (rys. 1 e). Współczynniki korelacji dla ilości miedzi przechodzącej do pozostałych par roztworów były nieco niższe (rys. 1 b, c, d, f). W poprzednich naszych badaniach [3] stwierdzono także ścisłą zależność mię dzy ilością miedzi oznaczoną w 2-procentowym roztworze H N 03, ln HC1 lub w AL.
Dla ilości miedzi przechodzącej do używanych przeze mnie trzech roz tworów ekstrakcyjnych (2-procentowy H N 0 3, ln HC1. 0,02 m EDTA) za proponowane zostały przez autorów [9, 22, 25], zalecających stosowanie tych roztworów, odpowiednie liczby graniczne, które zamieszczono w ta beli 4.
Uzyskane w badaniach własnych w yniki oceniono według podanych wartości (tab. 4). W świetle tych kryteriów oceny, ilość miedzi ekstraho wanej 2-procentowym H N 03 i ln HC1 wykazuje dość dobrą wzajemną zgodność, czego nie można stwierdzić odnośnie wyciągu EDTA. W ydaje się, że wartości graniczne zaproponowane dla tego ostatniego roztworu są za niskie na tle oceny ilości miedzi przechodzącej do dwu pozostałych roztworów. Być może, związane jest to z charakterem badanego m ateria łu glebowego, tym bardziej że jest on reprezentow any przez przeważa jącą ilość próbek o wysokiej zawartości miedzi rozpuszczalnej.
Wyniki dotychczasowych badań, przeprowadzonych przez różnych autorów, nie określają jednoznacznie wpływu innych właściwości gleb na ilość miedzi przechodzącej do roztworów ekstrakcyjnych, stosowanych w niniejszej pracy. Jedni autorzy znajdują zależność między ilością Cu w stosowanych wyciągach a zwięzłością gleby, odczynem i zawartością sub stancji organicznej, inni tego nie potw ierdzają lub też uzyskują wyniki sprzeczne. I tak C z u b a i współautorzy [5] stwierdzili współzależność między zawartością iłu koloidalnego a ilością miedzi wyekstrahow anej 2-procentowym H N 03. Autorzy ci, jak również i K n a b e [13], nie zna leźli natom iast powiązania między odczynem gleby i zawartością С orga nicznego a ilością tej formy miedzi. W badaniach K l e m m a [12] ilość miedzi w wyciągu w zrastała w m iarę wzrostu ilości części ilastych i za wartości С organicznego oraz w m iarę obniżania się pH. B o r a t y ń s k i i współautorzy [1] stwierdzili pewną tendencję wzrostu w glebie ilości miedzi przyswajalnej dla roślin wraz ze wzrostem ilości części spławial- nych oraz pH, natom iast nie wpływała na jej zawartość ilość С organicz nego.
Wyciqg—E x tra c t EDTA Wyciąg—Extra c t HCl
W sp ółzależn ość m ięd zy ilo ścia m i m ied zi (ppm) p rzech od zącym i do w y c ią g ó w a — 2% H N O j i l n HC1, Ъ — 2% H N 0 3 i 0,02 m E D T A , с — 2% H N O , i A l, d — l n HC1
i 0,02 m E D T A , e — l n HC1 i A l, f — 0,02 m E D T A i A l
R ela tio n sh ip b e tw e e n a m ou n ts of copper (ppm) p assin g into the ex tra cts a — 2% H N O j a n d 1 N HC1, b — 2% H N O s a n d 0.02 M E D T A , с — 2% H N O s a n d A l, d —
M etody ek stra k cji m ied zi z g leb y 147
wykazała pewne powiązanie ze składem mineralogicznym gleb. W о с ł a- w e к [26] w swoich badaniach nie znalazł zależności między ilością miedzi przechodzącej do tego wyciągu a badanym i właściwościami gleb (ił koloidalny, pH, С org.). G y ö r i i Z y r i n [7] stwierdzili większą za wartość miedzi rozpuszczalnej w ln HC1 we frakcji ilastej gleby.
O cena za w a rto ści m ied zi w bad an ych gleb ach w ed łu g k ry terió w p rzy jęty ch dla p o szczególn ych w y c ią g ó w *
E stim ation of copper c o n ten t in th e soils in v e stig a te d accord in g to th e criteria assu m ed for p articu lar ex tra cts *
Z aw artość C ontent
2% H N 03
R oztw ory ek stra k cy jn e E xtraction solu tion s
In HC1 I liczb a prób ek n u m ber of sam p les procent p róbek % of sam p les I 0,02 m E D T A liczba p róbek n um b er of sam p les p rocent p róbek % of sa m p les liczba próbek n u m ber of sam p les procent p rób ek % of sa m p les N isk a — L ow 9 10,7 6,0 1,2 Ś red n ia — M edium W ysoka — H igh 17 20,2 14 16,7 3,6 58 69,0 65 77,4 80 95,2 * L iczby g ra n iczn e — ppm B oundary num bers — ppm
Z aw artość C ontent 2% H N O3 ln HC1 0,02 m E D T A g leb y lek k ie lig h t soils gleb y ciężkie h ea v y soils N isk a — L ow do — to 2,0 do — to 1,5 do — to 1,5 do — to 0,5 Ś red n ia — M edium 2,1— 3,5 1,6—2,5 2— 3 0,5—-1,0
W ysoka — H igh od — from 3,6 od — from 2,6 > 4 > 1,0
Badania przeprowadzone przez Boratyńskiego i Ziętecką nad ekstrak
cją miedzi z gleby buforem mleczanowo-octanowym (AL) w y k azały1
istotną współzależność, ale o stosunkowo niskim współczynniku korelacji (r= 0,530), między ilością Cu przechodzącą do tego wyciągu a zawartością części spławialnych. Natomiast ilości miedzi w roztworze AL nie były za leżne od odczynu gleby, jak również od zawartości substancji organicznej.
T a b e l a 5
I l o ś c i m ied zi /ppm / ekstrahowane z g le b y w p r z e d z ia ła c h z a w a rto śc i c z ę ś c i sp ła w ia ln y c h / w a r t o ś c i ś r e d n ie /
Amounts o f copper /ppm/ e x tr a c t e d from s o i l a t th e i n t e r v a l s o f c la y e y p a r t i c l e s c o n te n t /m ean v a lu e s / C z ęśc i sp ła w ia ln e C leyey p a r t i c l e s % L iczb a próbek Roztwory ek str a k c y jn e E x tr a c tio n s o lu t io n s Number o f
sam ples 2% mro^ l n HCl 0,02m EDTA al
^ 15 14 2 ,3 2 ,8 2 ,2 0 ,3 9 16 - 20 12 4 .0 4 ,9 2 ,4 0 ,5 1 21 - 25 16 5 ,5 5 ,0 2 ,1 0 ,5 5 26 - 30 10 4 ,7 6 ,5 3 ,6 0 ,7 6 31 - 35 15 6 ,2 8 ,0 4 ,9 1 ,1 7 > 36 17 8 ,5 1 0 ,9 6 ,8 1 ,3 4
W spółczyn niki k o r e l a c j i lin io w e j / г /
L inear c o r r e la t io n c o e f f i c i e n t s / г / 0 ,6 0 2 * 0 ,6 6 1 * 0 ,4 9 9 * 0 ,4 8 7 *
* Poziom i s t o t n o ś c i p rzy P = 1% S ig n ific a n c e l e v e l a t P =
T a b e l a 6
I l o ś c i m ied zi /ppm/ ekstrahowane z g le b y w p r z e d z ia ła c h z a w a rto śc i w ęgla organ icznego / w a r t o ś c i ś r e d n ie /
Amounts o f copper /ppm / e x tr a c t e d from s o i l a t th e i n t e r v a l s o f o r g a n ic c o a l c o n te n t /mean v a l u e s / С - o r g . % L iczb a próbek Roztwory ek str a k c y jn e E x tr a c t io n s o lu t io n s Number
o f sam ples 2% HNO^ l n HC1 0,02m EDTA /.1.
^ 0 ,8 0 20 2 ,4 5 ,2 1 ,8 0 ,4 0 0 ,8 1 - 1 ,0 0 24 5 ,1 6 ,5 3 ,5 0 ,9 3 1 -0 1 - 1 ,2 0 19 5 ,5 7 ,8 4 , 4 0 ,9 4 > 1 ,2 1 21 6 ,9 8 ,7 5 ,5 0 ,8 5 W spółczynniki k o r e l a c j i lin io w e j / г / L inear c o r r e la t io n c o e f f i c i e n t s / г / 0 ,3 9 1 * 0 ,4 2 2 * 0,300* - 0 ,0 7 9 *Poziom i s t o t n o ś c i przy P = Л# * S ig n ific a n c e l e v e l a t P = 2%
M etody ek stra k cji m ied zi z g leb y 149
W badanym m ateriale glebowym ilości miedzi przechodzące do wszyst kich stosowanych roztworów ekstrakcyjnych w zrastały w yraźnie w miarę wzrostu ilości części spławialnych (tab. 5). Obliczone współczynniki ko relacji są istotne, jednak wartość ich jest stosunkowo niska.
Podobny wzrost ilości miedzi w yekstrahow anej roztworem 2-procen- towego H N 03, ln HC1 i 0,02 m EDTA można stwierdzić także w poszcze
gólnych przedziałach zawartości С organicznego (tab. 6). Zależność ta jest
jednak jeszcze mniej ścisła niż między ilością części spławialnych a za wartością badanych form miedzi. Ilości miedzi wyekstrahow anej buforem mleczanowo-octanowym (AL) nie były zależne od zawartości С organicz nego w glebie.
Nie stwierdzono w badanym m ateriale współzależności między iloś cią miedzi wyekstrahow anej poszczególnymi roztworam i a odczynem gleb.
W N IO SK I
Przeprowadzone badania porównawcze metod ekstrakcji miedzi z gle by przyswajalnej dla roślin pozwalają na wyciągnięcie następujących wniosków :
1. Ilość miedzi przechodzącej do poszczególnych wyciągów układała się w szereg malejący:
In HC1 > 2-procentowy H N 03 > 0,02 m EDTA > AL
2. Stwierdzono ścisłą współzależność między ilościami miedzi rozpusz czalnej a stosowanymi roztworami ekstrakcyjnymi.
3. Ilość miedzi rozpuszczalnej we wszystkich badanych roztworach w zrastała wraz ze wzrostem ilości części spławialnych.
4. Ilość miedzi ekstrahowanej 2-procentowym H N 0 3, In HC1 i 0,02 m EDTA w zrastała w miarę wzrostu zawartości С org. w glebie, czego nie można było stwierdzić w przypadku wyciągu AL.
5. Nie stwierdzono współzależności między ilością miedzi w yekstraho wanej stosowanymi roztworam i a odczynem badanych gleb.
*
Panu Prof. drowi habil. drowi h.c. Kazim ierzowi Boratyńskiem u skła dam podziękowanie za udzielanie m i cennych w skazów ek w czasie opra cowywania niniejszego tematu.
L IT ER A TU R A
[1] B o r a t y ń s k i K. , R o s z y k E., R o s z y k o w a S., T y s z k i e w i c z M. , Z i ę t e c k a M.: Z aw artość p rzy sw a ja ln y ch form Cu, Mn, Mo, Zn w n iek tórych ty pach gleb D oln ego Ś lą sk a p o w sta ły ch na u tw orach p y ło w y ch . Rocz. glebozn. 1, 1967, 57-70.
[2] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: Z aw artość m ied zi w różnych w y cią g a ch g leb ow ych . R ocz. glebozn. 1, 1966, 41-51.
[3] B o r a t y ń s k i K. , Z i ę t e c k a M.: On th e p o ssib ility of ap p lyin g a com m on e x tra ctio n solu tion for d eterm in a tio n in soil of trace elem en ts Cu, Mn, Mo, Zn a v a ila b le to plants. P o lish Journ. of S oil Sei. 3, 1970, 1, 31-37.
[4] C z a r n o w s k a K.: M iedź w g leb ach N izin y M a zo w ieck o -P o d la sk iej Rocz. N auk roi. 94-A -4, 1968, s. 475-509.
[5] С z u b a R., Z a n i u к A.: B ad an ia nad rozm ieszczen iem p rzy sw a ja ln y ch sk ła d n ik ó w w p rofilach g leb o w y ch . Cz. III. W sp ółzależn ość m ięd zy zaw artością w ęg la organicznego, iłu k oloid aln ego w g leb ie i jej pH a zaw artością m a g n e zu p rzy sw a ja ln eg o i n iek tó ry ch m ik ro elem en tó w . Rocz. glebozn. 2, 1968, 249-266.
[6] E g n e r H., R i e h m H., D o m i n g o W. R.: U n tersu ch u n g en über die c h e m i sch e B o d en a n a ly se als G rundlage fü r die B eu rteilu n g des N ä h rsto ffzu sta n d es der B öden. II. C hem E x tra k tio n sm eth o d en zur P hosphor und K a liu m b e stim m ung. K ungl. L an d b ru k sh ögsk A nn. 26, 1960, 199-215.
[7] G y ö r i D., Z y r i n N. G.: O sob ien n osti d in am ik i Mn, Co, Cu, Zn i Mo w sistiem ie poezw a ra stien ije. A groch im ija 2, 1965, 87-97.
[8] H e n r i k s e n A.: E fficien cy of sm a ll am ount of copper in m ix ed fertilizers. 8th Intern. C ongress of S o il Sei. B u ch arest, R om ania, 4, 1964, 403-409. [9] H e n r i к s e n A., J e n s e n H. L.: C h em ical and m icrob iological d eterm in ation s
of copper in soil. A cta A gric. Scand. 8, 1958, 4, 441-469.
[10] K a b a t a - P e n d i a s A.: U w a g i o ch em iczn ych m etodach oznaczania m iedzi i k ob altu w form ach p rzy sw a ja ln y ch dla roślin. Pam . puł. 1963, 31-39. [11] K a r d a s z T., R u z i e w i c z J.: P rzy sto so w a n ie do an aliz sery jn y ch m etod y
Scharrera i S ch a u m lö ffela oznaczania m ied zi w w y cią g a ch gleb o w y ch . Rocz. glebozn. 16, 1966, 2, 449-457.
[12] K l e m m K. H.: D ie M ik ro n ä h rsfo ffv erso rg u n g der B oden der B ezirk e H a lle und M agdeburg. 5 M itteilu n g: D er E in flu ss v ersch ied en er B o d en fa k to ren a u f den C u -G eh a lt der A ckerb öd en . A . T h a e r -A r c h iv 13, 1969, 559-568.
[13] K n a b e O.: B estim m u n g des p fla n zen v erfo g b a ren K u p fers in N ied erm o o r böden. 8th Intern. C ongress o f S o il Sei. B u ch arest, R om ania, 4, 1964, 63-71. [14] K o w a l s k i W. W. , M u r s a l j e w A., G r i b o w s k a I. F.: R a stw o rim y je
form y m iedi, m olib d ien a i k ob alta w n iek a to ry ch tip ach poczw . A groch im ija 1, 1966, 87-99.
[15] K r u g ł o w a E. K.: M iedź i jej fo rm y w p oczw ach gołodnoj stiep u i ch ło p - czatnika. P o czw o w ied ien . 5, 1962, 83-90.
[16] L a k a n e n E.: On th e an a ly sis of solu b le trace elem en ts. A nn. A gric. F en n ia e 1962, 109-117.
[17] L a k a n e n E.: T w o -p h a se e x tra ctio n tech n iq u e for determ in ation of so lu b le trace ele m e n ts in soils. A nn. A gric. F en n iae. 6, 1967, 2-3, 106-114.
[18] L i w s k i S.: W p ływ m ik ro elem en tó w — m anganu, boru, m iedzi, k obaltu, m olibdenu, cyn k u — na jakość traw y. Zesz. probl. P ost. N au k roi. 27a, 1961, 237-244.
[19] L i w s k i S.: M ik roelem en ty — m angan, żelazo, bor, m iedź, kobalt, cyn k i m olib d en w roślin n ości łą k o w ej i b agien n ej. R ocz. N au k roi. 7 5 -F -l, 1961, 7-74.
[20] L i w s k i S.: Rola m ied zi w żyzn ości g leb torfo w y ch . Rocz. N auk roi. 87-A -3, 1963, 437-470.
M etody ek stra k cji m ied zi z gleb y 151
[21] M i t c h e l l R. L.: T he sp ectro ch em ica l a n a ly sis of soil, p la n ts and related m aterials. Techn. com m , nr 44, C om m en w ealth A gric. B u reau x, 1964.
[22] P e j w e J. W., I w a n o w a N. W.: O sod ierżan ii i m ietod ach op ried ielen ija m ied i w p oczw ach Ł atw in sk oj SSR . P o czw o w ied ien . 11, 1953, 3-13.
[23] R i n к i s G. J.: M ietody u sk orien n ogo k o lorim etriczesk ogo o p ried elen ija m i- k r o elem ien to w u b io ło g iczesk ich obiektach. R yga 1963.
[24] R i n k i s G. J.: W oprosy izu czenija p od w iżn ych form m ik ro elem ien to w w p o cz w ach . M ietody o p red ielien ija m ik ro elem ien to w w prirodnych ob iektach. T e- zisy N au czn ych D ok ład ow M ieżwuzowskowT) S im p ozju m a (23-26.IV.1968 r.),
M oskw a 1968, 172-192.
[25] W e s t e r h o f f H.: B eitrag zur K u p ferb estim m u n g im Boden. L andw . Forsch. 7, 1954/55, 190-193.
[26] W o c ł a w e k T.: S tu d ia nad zaw artością m ik ro elem en tó w w n iek tórych ero- d ow an ych i d elu w ia ln y ch g leb ach środ k ow ej części P ojezierza M azurskiego. Zesz. nauk. A kad. R oln .-T ech . w O lsztyn ie, R oln ictw o 1, 1973.
м. З Е Н Т Е Ц К А И СС ЛЕДО ВАН ИЯ ПО С О Д ЕРЖ А Н И Ю М ЕДИ В П О Ч В А Х И РА С Т ЕН И Я Х Ч А С Т Ь I. С Р А В Н Е Н И Е Н Е К О Т О Р Ы Х М ЕТ О Д О В Э К С Т Р А Г И Р О В А Н И Я Д О С Т У П Н О Й ДЛ Я Р А С Т Е Н И Й М ЕД И И З П О Ч В Ы И нститут агрохим ии, почвоведени я и микробиологии С ельск охозя й ствен н ая академ ия во В роцлаве Р е з ю м е Н а д и ф ф ер ен ц и р ов ан н ом почвенном м атериале (84 образцов) проводились и сследован ия по сравнению методов экстракции доступной для растений м еди из почвы. Б ы ли прим енены сл едую щ и е экстракционны е растворители: 2% H N 03 по В естер го ф ф у ; 0,02 M E D T A по Г енриксен у и Енсену; 1 n НС1 по Р и н к и су и лактатно-ацетативны й буф ер н ы й раствор (AL) по Э гнеру, Рим у и Доминго. А н алитич еское оп р едел ен и е вы полнялось по колорим етрическом у м етоду Ш ар - р ер а и Ш а у м л о ф ф ел а . К ол и ч ества м еди изв лекаем ой примененны ми растворам и вы ступ ал и в с л е дую щ им порядке 1 n НС1 > 2%< H N 03 > 0,02 M ED T A > A L У становлено наличие тесной взаим озависим ости м еж д у количествам и м еди п ер еходя щ и м и во все испы туем ы е экстракционны е растворы (рис. 1 а— f). К ол и ч ества м еди растворимы е в испы танны х растворах повы ш ались с рос* том со д ер ж а н и я илистой части почвы. Эти зависим ости являю тся сущ еств ен ными, хотя они не особенно четки (таб. 5). К ол и ч ества м еди и звлекаем ы е 2% H N 0 3, 1 n НС1 и 0,02 M E D T A повы ш а лись с ростом сод ер ж а н и я С орг. в почве. В ы численны е к о эф ф и ц и ен ты к ор р ел яц и и для эти х зависим остей являю тся сущ ественны м и, однако и х зн ач ен и я относительно низкие (табл. 6). К ол и ч ества м еди п ер ех о д я щ и е в в ы т я ж к у A L подвергались н еси стем ати ческим изм ен ениям в п р ед ел а х со д ер ж а н и я С орг. Н е установлено зависим ости м еж д у количествам и меди экстрагированной применяемы ми растворам и и pH испы танны х почв.
M. Z IĘ T E C K A
IN V E ST IG A T IO N S ON C OPPER CONTENT IN SO IL A N D PL A N T S
P A R T I. C O M PA R IS O N OF SO M E M E T H O D S OF E X T R A C T IO N O F C O PP E R A V A IL A B L E TO P L A N T S FRO M SO IL
In stitu te of A g ricu ltu ra l C hem istry, S o il S cien ce and M icrobiology A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of W rocław
S u m m a r y
On a d ifferen tia ted soil m a teria l (84 sam ples) the in v e stig a tio n s on com parison of the e x tra ctio n m eth od s of copper a v a ila b le to p la n ts from soil w e r e carried out. T he fo llo w in g e x tra ctio n so lu tio n s w ere applied: 2% H N 03 a fter W esterh off; 0.02 M ED TA after H en rik sen and Jansen, 1 N HC1 a fter R in k is and a c e ta te -la c ta te b u ffer (AL) after E gner, R iehm and D om ingo. A n a ly tica l d eterm in ation s of Cu w ere accom p lish ed u sin g th e colorim etric m ethod of S charrer and S ch a u m lö ffel.
T he am ounts of copper e x tra cted by th e so lu tio n s ap p lied arranged th e m se lv e s in a dim in ish in g order, viz.:
I N HC1>2% H N 03> 0 .0 2 M E D T A > A L
A clo se rela tio n sh ip b etw een am ou n ts of copper p assin g into a ll th e ex tra ctio n solu tion s in v estig a ted has b een found (Fig. l a —f).
The am ounts of copper solu b le in th e solu tion s in v e stig a te d in creased along w ith an in crea se of cla y ey p articles content. T h ese rela tio n sh ip s are sig n ifica n t, but not too ex a c t (Table 5).
The am ount of copper ex tra cted by 2% H N 03 1 N HC1 and 0.02 M E D TA in creased along w ith an in crea se of organic С con ten t in soil. T he correlation c o e ff i cien ts for th ese rela tio n sh ip s are sig n ifica n t, but th eir v a lu e s are r e la tiv e ly lo w (T able 6).
T he am ou n ts of copper p assin g into th e A L e x tra ct u n d erw en t u n sy stem a tic ch an ges at th e organic С con ten t in terv a ls.
N o rela tio n sh ip b e tw e e n am ou n ts of copper ex tra cted by th e solu tion s ap p lied and th e reaction of th e soils in v estig a ted has been found.
D r M a r i a Z i ę t e c k a W p ł y n ę ł o d o P T G w l u t y m 1974 r. I n s t y t u t C h e m i i R o l n e j ,
G l e b o z n a w s t w a i M i k r o b i o l o g i i AR W r o c ł a w , ul. G r u n w a l d z k a 53
