Seria: G Ó R N IC T W O z. 2 4 4 Nr kol. 1441
Andrzej R A W IC K I
EKONOMICZNE SKUTKI WYPADKÓW PRZY PRACY W W YBRANEJ KOPALNI WĘGLA KAMIENNEGO
S tr e sz c z e n ie . W ypadki przy pracy oprócz cierp ień fizy c zn y ch i m oralnych p o szk o d o w a nych - które s ą niew ym iern e fin an sow o - oraz strat sp o łeczn y ch p ociągają za so b ą rów nież skutki ek o n o m iczn e. W artykule podjęto próbę o szacow an ia tych sk utk ów na p rzykładzie je d nej z kop alni w ę g la kam iennego. Skutki ek on om iczn e w yp ad k ów przy pracy - to k oszty i straty. N a k o szty sk ład ają s ię w ydatki fin an sow e i rzeczo w e p o n o szo n e z tytułu wypadku przez zakład pracy i inne instytucje na rzecz p o szk o d o w a n eg o i je g o rodzin y, oraz o só b trze
cich. Straty to utracone przez gospodarkę n arodow ą korzyści z p o w o d u p rzejściow ej lub cał
kow itej n iezd o ln o ści do pracy p oszk od ow an ego.
W artykule w yk orzystan o przez autora z m o d yfik ow an ą i p rzy sto so w a n ą do w arunków ob ecn ych m eto d ę ob licza n ia ek o n om iczn ych sk utk ów w yp ad k ów przy pracy p od an ą przez J.W anata i U .M arkefkę. M etod a zaproponow ana przez autora p o leg a na w y lic z en iu tych skut
ków w od n iesien iu do średniego m iesię cz n e g o w ynagrodzenia.
EKONOMIC RESULTS OF ACCIDENTS OCCURING DURING WORK IN SELECTED PIT-COAL-MINE
S u m m a ry . In the article the author m ade use o f m od yfied and adopted by h im se lf to to
day's con d ition s m eth od to calculate eco n o m ic results o f accidents presented by J.W anat and U .M arkefka. T he m etod the author has proposed co n sists in calculating th ese results regarded to m ean, one m onth's salary.
1. Wstęp
Ilość i ja k o ść w yp ad k ów zaistniałych w kopalniach je s t p roblem em o g ó ln ie znanym i ba
danym na bieżą co zarów n o w sam ych kopalniach, jak i przez w ie le instytucji. W ielk o ść skut
k ó w ek on om iczn ych tych w yp adków w ch w ili obecnej n ie je st dok ładnie znana. Przepraw a-
d zon e są jed y n ie fragm entaryczne badania w tym zakresie. Istniejące m e to d y badań [1,3] p o zw a la ją na ok reślen ie rzędu w ie lk o śc i sk utk ów ek on om iczn ych w yp ad k ów . W artykule p o d ję to p rób ę u stalenia tych sk utk ów w wybranej kopalni w ę g la kam iennego.
2. Teoretyczne podstawy obliczenia ekonomicznych skutków wypadków
K ażd y w yp adek przy pracy oprócz cierp ień fizy czn y ch i m oralnych p o szk o d o w a n eg o - a są o n e n iew y m iern e fin a n so w o i n ie m a na nie cen y - oraz strat sp o łeczn y ch p ocią g a ją za sob ą rów n ież skutki ek o n o m iczn e. W pracy [3] podano m eto d ę o b liczan ia e k o n o m ic zn y ch skutków w y p ad k ów p rzy p racy w górn ictw ie, na które składają s ię k o szty i straty. K o sz ty w yp adk u to w ydatki fin a n so w e i r z e cz o w e , p o n o sz o n e z tytułu w ypadku p rzez zakład pracy, oraz inne instytucje na rzecz p o szk o d o w a n eg o i je g o rodziny oraz o só b trzecich.
Straty sp o w o d o w a n e w ypadk am i - sta n o w ią o n e o d 6 7 ,3 0 do 73,46% [3] o g ó ln y c h sk ut
k ó w ek o n o m iczn y ch - to utracone przez gosp odarkę narodow ą k orzyści z p o w o d u p rzejścio w ej lub całk ow itej n ie zd o ln o śc i do pracy p oszk o d o w a n eg o . P o n iew a ż dane z pracy [3] daw no się zd eza k tu a lizo w a ły , w pracy [1] w yk orzystan o je i przez o d p o w ied n ią m o d y fik a cję p rzysto
sow a n o j e do w arun ków obecn ych . O znaczenia:
Ki - średnia w artość k o sztó w i strat jed n e g o w ypadku śm ierteln ego
K2i - średnia w artość k o sztó w i strat je d n eg o w ypadku kat. II (okres le c ze n ia p ow yżej 91 dni) z in w a lid ztw em p oszk od ow an ego;
Kz2 - średnia w artość k o s ztó w i strat jed n eg o w ypadku kat. II b e z in w a lid ztw a p o szk o d o w a n e go;
K3 - średnia w artość k o s ztó w i strat jed n eg o w ypadku kat. III;
K4 - średnia w artość k o s ztó w i strat je d n eg o w ypadku kat. IV;
K5 - średnia w artość k o sztó w i strat je d n eg o w ypadku kat. V.
P o zak o ń czen iu w 1973 roku badań w G łów nym Instytucie G órnictw a badań [2] nad e k o n o m iczn y m i skutkam i w y p ad k ów średnia w artość k o sztó w i strat z tytułu je d n e g o w yp adk u w p o szc z eg ó ln y c h kategoriach c ię ż k o śc i w ynosiła:
Ki - 4 0 8 ,0 0 PL N , K 2i - 3 3 3 ,4 4 P L N ,
Kz2 - 8 ,8 4 PL N , K3 - 3,38 PLN, K4 - 1,04 PL N , K5 - 0 ,1 9 PLN.
P rzeciętn e m ies ię cz n e w yn agrod zen ie (liczo n e dla c e ló w em erytalnych) w y n o siło w ó w cza s 0 ,2 7 PLN.
W prow adzając w sp ó łczy n n ik [1]
a = —
K S
gdzie:
K - średnia w artość k o sztó w i strat jed n e g o wypadku, S - średnie m iesię cz n e w yn agrod zenie w danym roku, otrzym am y:
a, = 1511, a2i= 1234, az2= 3 ,7 4 , a3 = 12,51, 34 = 3 ,8 5 , a5 = 0 ,7 0
T abela 1 Średnie w artości k o sztó w i strat je d n eg o w ypadku liczo n e
w ed łu g średniego m iesię cz n e g o w yn agrod zenia
Rok S
[PLN]
K , [PLN]
K 2i [PLN]
K iz2 [PLN]
k3 [PLN]
K4 [PLN]
Ks [PLN 1991 177,00 2 6 7 4 6 6 ,4 7 2 1 8 5 8 7 ,9 2 5 7 9 4 ,9 8 2 2 1 4 ,2 7 68 1 ,4 5 123,90 1992 2 1 3 ,5 0 4 4 3 5 1 0 ,7 8 3 6 2 4 6 0 ,7 6 9 6 0 9 ,1 0 3 6 7 1 ,6 8 1129,97 2 0 5 ,4 5 1993 39 5 ,0 0 5 9 6 8 8 8 ,4 5 4 8 7 8 0 1 ,2 0 1 2 9 3 2 ,3 0 4 9 4 1 ,4 5 1520,75 2 7 6 ,5 0 1994 5 3 2 ,0 0 8 0 5 1 1 9 ,4 1 6 5 7 9 8 6 ,9 0 17976,67 6 6 6 5 ,3 3 2 0 5 1 ,2 8 3 7 2 ,9 6 1995 7 0 2 ,6 2 1 0 6 1 7 3 6 ,1 0 8 6 7 7 0 7 ,6 0 2 3 7 0 4 ,4 0 8 7 8 9 ,7 3 2 7 0 5 ,0 9 4 9 1 ,8 2
3. Obliczenie ekonomicznych skutków wypadków w wybranej kopalni wę
gla kamiennego
W wybranej kopalni w ę g la k am iennego w okresie p ięciu lat w yd arzyło się o g ó łe m 1183 w ypadki. Tabela 2 przedstaw ia p od ział zaistniałych w yp ad k ów w ed łu g kategorii.
T abela 2 P o d zia ł w yp ad k ów w ed łu g kategorii
Rok I n m r v V R azem
1991 - 51 151 117 - 3 1 9
1992 - 43 150 103 - 296
1993 1 -28 122 106 - 257
1994 - -3 2 68 57 - 157
1995 - -15 78 61 - 154
R azem 1 169 569 4 4 4 - 1183
T ab ela 3 R z ec z y w isty p o d zia ł w yp ad k ów kat. II
R ok II kat. z in w alid ztw em II kat. b ez inw alid ztw a R azem :
1991 1 50 51
1992 2 41 43
1993 - 28 28
1994 - 32 32
1995 - 15 15
Razem : 3 166 169
T abela 4 R z ec z y w isty k o szt w yp adk ów w kopalni w y liczo n y
w g średniego m ies ię c z n e g o w yn agrod zenia
Rok W K,
[PLN]
w 2i
[PLN]
w z2
[PLN]
W K3 [PLN]
WK4
[PLN]
w K5
[PLN]
R azem :
1991 - 2 1 8 5 8 7 ,9 0 2 8 9 7 4 9 ,0 0 3 3 4 3 5 4 ,8 0 7 9 7 2 9 ,6 0 - 9 2 2 4 2 1 ,3 0 1992 - 7 2 4 9 2 1 5 0 , 3 0 3 9 7 6 ,8 0 5 5 0 7 5 2 ,0 0 11 6 3 8 6 ,8 0 - 1 .7 8 6 0 3 7 ,2 0 1993 5 9 6 8 8 8 ,4 5 - 3 6 2 1 0 4 ,4 0 6 0 2 2 7 0 ,0 0 16 1 1 9 9 ,5 0 - 1 .7 2 3 0 4 3 ,3 0 1994 - - 5 7 5 2 5 3 ,4 0 4 5 3 2 4 2 ,4 0 1 1 6 9 2 2 ,9 0 - 1 1 4 5 4 1 8 ,7 0 1995 - - 3 5 5 5 9 6 ,0 0 6 8 5 6 0 2 ,8 0 1 6 5 0 1 0 ,5 0 - 1 .2 0 6 2 0 9 ,3 0
4. Podsumowanie
S p osób w y licza n ia ek on om iczn ych skutków w wybranej kopalni w ę g la kam iennego przed staw iony w n in iejszym opracow aniu m o że b yć kontrow ersyjny i j e s t na p ew n o obarczo
n y p ew n ym b łęd em i autor zdaje so b ie z teg o spraw ę. N a błąd ten na przykład b ę d zie m iało w p ły w to, że na przestrzeni lat cen y tow arów i usłu g rosły szybciej n iż średnie w yn agrod ze
nie. A w takim przypadku w y licz o n e k o szty byłyb y je s z c z e w y ż sz e.
W opracow aniu n ie ch o d z iło autorow i o bardzo dokładne w y liczen ia , a je d y n ie o zasygna
lizo w a n ie problem u i podanie rzędu skutków m aterialnych p ow o d o w a n y ch przez wypadki przy pracy w c h w ili obecnej
D ok ład n e ob liczen ia w ym agałyb y czasu i u stabilizow an ej gospodarki, co je st je d n o zn a cz
ne z jed n o cy fro w ą inflacją. W y lic z o n e skutki ek on om iczn e s ą p ow ażn e. W ydaje się, że służby od p o w ied zia ln e za b e zp iec ze ń stw o pracy górników w kopalniach oraz urzęd y górn icze p o w in n y z ca łą b e z w z g lę d n o śc ią eg zek w o w a ć przestrzeganie p rzep isó w b e zp ieczeń stw a pracy, a d ziały szk o len ia p o d cza s szk o leń u czulać pracow n ików na grożące im nieb ezp ieczeń stw a;
w sk azyw ać i o m aw iać n ajczęściej naruszone przepisy. O sob y o d p o w ied zia ln e za przyd ziele
n ie środków b ezp ieczeń stw a pracy nie p ow in n y ich ograniczać, ale je d n o c z e śn ie m u szą kon
trolow ać c e lo w o ś ć ich w ydatkow ania. D ziałan ia te p o w in n y ograniczać cierp ien ia fizyczn e w ie lu górnikom , a także, co też je s t niebagatelne, z a o sz cz ęd z ić p o w a żn e środki p ien iężn e
LITERATURA
1. R aw icki A . R achunek ek o n o m iczn y sk utk ów w yp ad k ów przy pracy. B ezp ieczeń stw o Pracy w G órn ictw ie, Nr 3, 1984.
2. R oczn iki Statystyczne 1973-1 9 9 5 .
3. W anat J. M arkefka U . U p ro szczo n y sp osób ob licza n ia ek on om iczn ych sk utk ów w yp ad
k ó w przy pracy. B e zp ie c z e ń stw o Pracy w G órnictw ie, N r 4 , 1974.
R ecenzent: D oc.d r hab. Z ygm un t N iczyporuk
A b str a c t
A ccid en ts at w ork, apart from phisical and moral suffering o f the casu alties - w h ich are f i
nan cially in com m en su rab le - and so cial lo sse s, entail also e co n o m ic results. T he article is an attempt to estim a te th ese results u sin g on e o f a p it-co a l-m in e as an ex a m p le.C o sts and lo sses are the e co n o m ic results o f accidents occu ring during work. T he co sts c o n sist o f financial and m aterial e x p e n se s resulted from accidents born by w orks and another institution s in favour o f sufferer, his fa m ily and third party. L o sses are adventages lost by national e co n o m y becau se o f temporary or entire d isab lem en t for w ork o f a sufferer. In the article the author m ade use o f m o d y fied and adopted b y h im se lf to to-d ay’s con d ition s m eth od to calcu late eco n o m ic results o f a ccid en ts presented by J.W anat and U .M arkefka. T h e m etod the author has p roposed c o n sists in calcu latin g th ese results regarded to m ean, on e m on th ’s salary.
