I. KUCZYŃSKA
OZNACZANIE W APNIA W KWAŚNYCH WYCIĄGACH GLEBOWYCH ZA POMOCĄ FOTOMETRU PŁOMIENIOWEGO
(Z In sty tu tu M elioracji i U ży tk ó w Z ielo n y ch — B ydgoszcz)
W literaturze chemicznej jak i gleboznawczej opublikowano szereg metod fotom etrycznego oznaczania wapnia. Stwierdzono przy tym , że fotom etrycznem u oznaczaniu wapnia przeszkadza obecność w analizo wanej substancji szereg kationów jak i anionów. W iele z tych metod uwzględnia w yelim inow anie substancji przeszkadzających, jednakże większość ich stosuje się do analizowania substancji roślinnej, inne znowu są bardzo skomplikowane, pracochłonne i drogie. Opisana m e toda ma um ożliwić oznaczanie wapnia w glebach za pomocą fotometru płom ieniowego w sposób m ożliwie prosty, dostatecznie dokładny, nada jący się do oznaczeń seryjnych.
Ciekawy sposób wyelim inowania składników przeszkadzających ozna czaniu wapnia w popiołach roślinnych za pomocą fotom etru płom ienio w ego podała R. G e . t t k a n d t * ) . Polega on na zagotowaniu słabo kwaś nego roztworu popiołu roślinnego z 10% roztworem urotropiny. Przez to roztwór buforuje się do pH 4 — 5,5 i w tych warunkach żelazo i glin wytrącają się w postaci wodorotlenków czy fosforanów. W po piele roślinnym glinu praktycznie nie ma, a ilość żelaza jest niew ystar czająca do związania całej ilości fosforanów, dlatego też autorka zaleca wprowadzenie przed dodaniem urotropiny określonej ilości roztworu chlorku żelazowego.
W kwaśnych wyciągach glebowych mamy do czynienia z dość znacz ną ilością glinu i żelaza, ponadto z fosforanami i siarczanami.
Aby usunąć glin, żelazo i fosforany, można posłużyć się metodą G
ett-*) R. G e 11 k a n d t, E in B eitra g zur fla m m en p h o to m etrisch en C a lc iu m -B e stim - m u n g in P fla n z e n a s c h e n ”. Z. P fl. Ernähr. D un g., 74, 135 (1936);
E rgänzung zu m „ B eitrag zur fla m m en p h o to m etrisch en C a lciu m -B estim m u n g in P fla n zen a sch en , tam że, 78, 187 — 191 (1957).
172 I. K u czyń ska
kandt, tzn. wytrącić przez zagotowanie z roztworem urotropiny. Doda tek żelaza stosowany przez autorkę do popiołów roślinnych jest w w y ciągach glebow ych zbędny, gdyż żelazo i glin są w nim w dużym nad miarze w odniesieniu do fosforanów. Pozostają jeszcze w roztworze nie usunięte siarczany, które bardzo w ydatnie obniżają emisję wapnia. W celu usunięcia siarczanów zastosowałam nasycony roztwór chlorku ołowiu, który strąca siarczany w postaci siarczanu ołowiu, a nadmiar wodorotlenku łącznie z wodorotlenkami żelaza, glinu i fosforanami. Próby wytrącenia siarczanów za pomocą chlorku baru nie dały pozy tyw nych rezultatów, gdyż pozostały w roztworze nadmiar baru w y bitnie zwiększa em isję światła przechodzącą przez selektyw ne filtry optyczne na wapń.
M ETO DA
O d c z y n n i k i :
1) 10% roztwór urotropiny,
2) nasycony roztwór chlorku ołowiu. 20 g РЬСЬ rozpuszcza się na gorąco w 1 1 wody i pozostawia do ostudzenia. W ykrystalizowany nad miar PbCl2 pozostaje na dnie naczynia.
P o s t ę p o w a n i e :
1. Kwaśne w yciągi glebowe z gleb m ineralnych
Wyciąg glebow y przygotowuje się za pomocą kwasu solnego według jednej ze znanych metod. Ilość wyciągu zawierającą od 1 — 10 m g CaO pipetuje się do kolby miarowej na 100 m l i neutralizuje amoniakiem wobec oranżu m etylow ego. Następnie rozcieńcza się wodą destylowaną do około pół objętości kolby, dodaje się 15 m l nasyconego roztworu chlorku ołowiu i po wym ieszaniu 15 m l — 10% roztworu urotropiny. Kolbkę ogrzewa się na siatce i gotuje przez 1 — 2 min. Po ostudzeniu dopełnia się pojemność kolbki do kreski wodą destylowaną, po czym miesza się. Następnego dnia po dobrym osadzeniu się zawiesiny na dnie kolby, nie mieszając, pobiera się pipetą 10 m l klarownego roztworu znad osadu i bezpośrednio oznacza się w nim zawartość CaO za pomocą fotom etru płom ieniowego.
W z o r c e :
Wzorce pomiarowe przygotowuje się z wzorca podstawowego za wierającego 1 m g CaO w form ie C a C V l ml. Do kolb miarowych na
O znaczanie w apn ia za pom ocą fotom etru płom ieniow ego 173
100 m l odmierza się 15 m l urotropiny oraz kolejno po 2, 4, 6, 8 i 10 ml wzorca podstawowego. Kolbki dopełnia się wodą do kreski i miesza. W ykreśla się zależność m iędzy stężeniem wzorców pomiarowych (mg CaO/lOO ml) a odczytami na skali fotom etru, która zw ykle przy biera postać prostej.
2. W ęglanowe gleby organiczne (torfy)
Z gleb torfowych w ęglanowych roztwór pomiarowy przygotowuje się następująco: 1 g powietrznie suchej gleby spala się w temperaturze do 650 °C. Popiół zadaje się 10 m l wody destylowanej i ostrożnie 10 m l 20% HC1. Po odparowaniu do sucha traktuje się pozostałość 10 m l 20% HC1, odparowuje i jeszcze raz powtarza ten zabieg unikając za drugim razem zupełnego odparowania kwasu (5 ml). Zawartość ty- gielków przenosi się do kolb miarowych na 250 m l i dopełnia wodą do kreski. Z tak przygotowanego roztworu dnia następnego, po osadzeniu się ewentualnej zawiesiny krzemionki, przenosi się pipetą odpowiednią ilość klarownego roztworu, zawierającą 1 — 10 mg CaO, do kolb m iaro w ych na 100 m l i postępuje dalej jak przy wyciągach z gleb m ineral nych z tym, że roztworu nie zobojętnia się z powodu jego niew ielkiej kwasowości. W poniższej tablicy zestawiono w yniki otrzymane dla kil
ku gleb m ineralnych, uzyskane za pomocą opisanej m etody oraz m e tody miareczkowej opartej na usunięciu z badanego roztworu żelaza i glinu przez odsączenie ich zasadowych octanów i na wytrąceniu wap nia w przesączu jako szczawianu. Poza tym w tablicy zestawiono w y niki uzyskane za pomocą fotom etru płomieniowego:
a) przez bezpośrednie fotom etr o wanie wyciągu,
b) po zagotowaniu go z urotropiną, lecz bez dodatku РЬСЬ.
Ilości CaO w m g/10 m l w y cią g u Z astosow an a m etod a Nr
próbki M iareczkow a F oto m etry czn a z u rotrop in ą i P bC l2 F o to m etry czn a z urotropiną b ez P b C l2 F otom etryczn a b ezp ośred n ia 1 2,45 2,52 1,57 1,25 2 6,61 7,00 5,30 4,45 3 3,55 3,65 2,75 2,27 4 8,18 8 , 1 0 6,35 5,05 5 1,29 1,47 0,75 0,45 6 0,78 0,90 0,40 0,30
174 1. K u c z y ń s k a
Zgodność m iędzy opisaną metodą a m etodą miareczkową jest zado walająca. Przygotow uje się dokładniejszą analizę dokładności m etody, opartą na obszernym m ateriale doświadczalnym.
W ybitne obniżenie w yników uzyskanych przez bezpośrednie foto- metrowanie wskazuje na ujem ny w pływ składników wyciągu, który tylko w części zostaje usunięty działaniem samej urotropiny bez do datku chlorku ołowiu.
И. К У Ч И Н С К А ПЛАМЕННО-ФОТОМЕТРИЧЕСКОЕ ОПРЕДЕЛЕНИЕ КАЛЬЦИЯ В СЛАБО КИСЛЫХ ПОЧВЕННЫХ ВЫТЯЖКАХ (Институт Л уговой мелиорации — Быдгощ ь) Р е з ю м е Для пламенно-фотом етрического определения Са в почвенной вытяжке сл е дует удалить ионы Fe, A l, РО4 и SO4. Ж ел езо , аллюминий, ф осф орн ы е ионы осаж даю т в виде гидроокисей кипячением с уротропином , при чем осаж дается и избыток свинца, которым в ф орм е РЬС12 осаж даю т сернокислы е ионы. П р о в е д е н и е а н а л и з а : К кислой почвенной вытяжке, содер ж ащ ей 1— 10 мг СаО прибавляют 15 мл насы щ енного раствора РЬС12 и 15 мл 10% у р о тропина, кипятят, доливаю т до 100 мл и оставляю т на следую щ ий день. В от стоявш емся прозрачном растворе определяю т известь в пламенном ф отом етре. Результаты получаю тся близкие к волю метрическим определениям . J. K U C Z Y Ń SK A
FLAME — PHOTOMETRIC CALCIUM DETERMINATION IN ACIDIFIED SOIL EXTRACTS
(In stitu te for m elio ra tio n of m ea d o w s and p a stu res — B ydgoszcz)
S u m m a r y
Iron, aluminium, phosphates and sulphates have an inhibitory effect on flam e-photom etric determ ination of calcium, Sulphates are precipi tated with PbCl2 and iron, aluminium and the excess of Pb as hydro xides and partly phosphates by boiling with urotropinę. To an aliquot of weak acidified soil extract containing 1 — 10 mg CaO is added 15 m l of saturated PbC l2 solution and 15 m l of 10% urotropinę solution. After boiling the volum e is made to 100 ml. On the next day calcium in the clear solution over the settled precipate is photom etrically de termined. Good agreem ent is obtained w ith the volum etric method.
