Materiały do znajomości ramienionogów z górnej kredy okolic Krakowa(Praca pośmiertna przygotowana do druku pod redakcją G. Biernat i E. Popiel-Barczyk)

R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O A N N A L E S D E L A S O C l E T E G E O L O G I Q U E D E P O L O G N E

T o m (V o lu m e ) X X X IX — 1969 Z e s z y t ( F a s c ic u le ) 4 K r a k ó w 1969

E U G E N IU SZ PA N Ó W

MATERIAŁY DO ZNAJOMOŚCI RAMIENIONOGÓW Z GÓRNEJ KREDY OKOLIC KRAKOWA

Praca pośm iertna przygotowana do druku pod redakcją

G E R T R U D Y B IE R N A T i E W Y P O P IE L - B A R C Z Y K

(Tabl. C IX — C X II i 2 fig.)

Contribution to the knowledge of the Brachiopods from the Upper Cretaceous of the K raków district

P o s t h u m o u s publ ic at io n, p r e p a r e d f o r p u b l i c a t i o n b y

G E R T R U D A B IE R N A T a n d E W A P O P I E L - B A R C Z Y K

(PI. C I X —C X I I and 2 Fig:.)

OD POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO

Zmarł y 2 marca 1958 roku dr Eugeniusz P a n ó w , długoletni członek Polskiego T o w a r z y s tw a Geologicznego, pozostawił nie wykończoną pracą o ramienionogach górnej k r e d y okolic Krakowa, którą prz edłożył w ręko­

pisie jako pracą doktorską w roku 1932 na Wy dz iale Filozoficznym UJ w Krakowie; Rada W yd ziału pr zy jęła pracę na podstawie refer atów prof. Jana N o w a k a i prof. Wilhelma F r i e d b e r g a.

W następnych latach dr P a n ó w gromadził w dalszym ciągu m a t e ­ riały, pragnął bowiem dać możliwie pełn y obraz tej fauny. Po wojnie zabrał się do p r z y g o to w y w a n ia pracy do druku, p r z y c z y m z uwagi na p o s tę p y nauki w dziedzinie znajomości ramienionogów, należało dokonać re w iz ji tekstu oraz uwzględnić nowszą literaturą przedmiotu. Tok pracy napotykał trudności m. in. w związku z przejściem dra P a n o w a do innej instytucji. Opis gatunków by ł prawie gotowy, do ostatecznego w y ­ kończenia pozostało zrobienie (nowych) fotografii okazów i (ostateczne) zestawienie bibliografii.

Redakcja Rocznika Polskiego T o w a r z y s t w a Geologicznego przejęła od

rodziny za pośre dnic twem ówczesnego kierownika Pracowni Geologiczno-

- S tr a ty graficznej PAN w Krakowie — prof. dra W. K r a c h a — w s z y ­

stkie materiały, tj. jak zbiory, jak i rękopisy dra P a n o w a. Przegląd

ty c h materiałów wykazał, że opracowanie ramienionogów pozostawione

p r z e z dra P a n ó w a nie nadaje się do druku w takiej formie, jak je

Z m a r ły pozostawił.

W tej syt ua cji Redakcja zwróciła się do prof. R. K o n g i e l a , k tó r y mimo złego stanu zdrowia podjął się przeprowadzenia r e w iz ji pracy, nie­

s t e t y rychła śmierć i tego uczonego przeszkodziła wykonaniu zadania.

Dopiero Pani Docent dr Gertruda B i e r n a t z Zakładu Paleozoologii P A N wyra ziła zgodę na zajęcie się spuścizną naukową dra P a n o w a i wspólnie z Panią dr Ewą P o p i e l - B a r c z y k o w ą z Muzeum Ziemi PAN, obie specjalistki w dziedzinie kopalnych ramienionogów, przepro­

w a d zi ły re w iz ję tekstu oraz ilustracji.

Polskie T o w a r z y s t w o Geologiczne oddając do druku przerobiony rę ko­

pis pracy dra P a n ó w a czyni to nie ty l ko dla zaznaczenia zasług w y m i e ­ nionego, ale także wyra ża przekonanie, że wyd an ie tej pracy le ż y w in­

teresie naszej nauki. Redaktorom pra cy Paniom docent Gertrudzie B i e r n a t i dr Ewie P o p i e l - B a r c z y k o w e j s k ł a d a m y serdeczne podziękowanie za Ich p o w a ż n y trud.

R e d a k t o r R o c z ni k a P r z e w o d n i c z ą c y Z a r z ą d u G ł ó w n e g o P ol s k i e go T o w a r z y s t w a P o l s k ie g o T o w a r z y s t w a

Ge ol og ic zne go G eo lo gi cz ne go

F ra n c i s z e k Bi ed a H e n r y k S w i d z i ń s k i

PRZEDMOWA

Niniejsza praca pt. „M ateriały do znajomości ram ienionogów z górnej kredy okolic Krakowa” została napisana przez E. P a n o w a w roku 1928.

Na podstawie tej pracy Autor otrzym ał w roku 1932 ty tu ł doktora na W ydziale Filozoficznym U niw ersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Praca ta była kilkakrotnie przygotow yw ana do druku, o czym św iad­

czą poprawki i uzupełnienia w tekście, jednak Autor nie zdążył jej przed śmiercią całkowicie wykończyć. Jedną z przyczyn tego była zbyt wielka skrupulatność Autora, św ietnego kolekcjonera i znaw cy fauny kopalnej, który przez długie lata uzupełniał m ateriał badawczy oraz wprowadzał pewne kolejne poprawki do tekstu. Przygotowując ponownie pracę do druku w latach pow ojennych już, Autor pragnął unowocześnić ją nieco, jednak natrafił na duże trudności przede w szystkim w skom pletowaniu odpowiedniej literatury oraz niem ożliw ości przeprowadzenia studiów po­

równawczych na kolekcjach zagranicznych. Pisze On o tym w przygoto­

wanym przez siebie w stępie „Od Autora” (fig. 1).

Tematem pracy E. P a n o w a b y ły górnokredowe ramienionogi okolic Krakowa, należące do nadrodzin: Rhynchonellacea, Terebratulacea i Tere- bratellacea, zebrane głów n ie w odsłonięciach i kam ieniołom ach (patrz mapka fig. 2). Autor dysponował rów nież kolekcjam i ram ienionogów S. Z a r ę c z n e g o z lat 1872— 1897, znajdujących się w byłym Muzeum Fizjograficznym w Krakowie, obecnie w Muzeum G eologicznym PAN w Krakowie. Ponadto w ykorzystał prace obejm ujące teren krakowski takich autorów, jak L. H o h e n e g g e r & C. F a l l a u x (1867), D. S t u r (1870), F. R o e m e r (1870), A. A l t h (1872), S. Z a r ę c z m y (1878, 1894), w których została podana również fauna ram ienionogów, k rytycznie usto­

sunkowując się do w ym ienionych czy opisanych gatunków.

Autor posługiw ał się metodą opisow ą dokładnie analizując m orfologię

zewnętrzną badanych gatunków, uwzględniając m iędzy innym i również

— 557 —

zmienność indywidualną szczególnie gatunków reprezentow anych przez dużą ilość okazów, w niektórych przypadkach i zm iany wzrostowe.

Podobnie jak w ielu paleontologów lat trzydziestych, E. P a n ó w nie zajm ował się badaniem struktury w ew nętrznej ram ienionogów z powodu braku odpowiedniej aparatury oraz mało jeszcze znanych i praw ie nie stosow anych w ted y m etod, np. szlifów seryjnych.

W pracy swej E. P a n ó w opisał 28 gatunków i podgatunków, w tym kilka nowych. Niektóre jednak gatunki, w tym w szystkie nowe, propono­

w ane przez E. P a n o w a , z uwagi na niem ożliwość odnalezienia odpo­

w iednich okazów w zachowanej kolekcji Autora nie zostały w czasie pośm iertnego przygotowania tekstu pracy do druku uwzględnione.

Praca E. P a n o w a ma dużą wartość przede w szystkim historyczną, a także posłuży jako podstawa do dalszych badań nad tą grupą kopalnych zwierząt. B yło to pierw sze w ow ym czasie tego rodzaju opracowanie ram ienionogów kredowych, oparte na bogatej kolekcji zbieranej i uzupeł­

nianej w ciągu 30 lat przez Autora i to stanowi główną wartość tej pracy.

Dla zachowania oryginalności tekstu wprowadzone zostały jedynie pew ne niezbędne popraw ki i uzupełnienia, np. w term inologii, synoni- mice, układzie system atycznym oraz w opisach gatunków. M yśl a częścio­

w o również i styl Autora pozostały nie zmienione. Zachowano też stare nazw y rodzajow e i gatunkow e, podając poniżej w naw iasie obecnie stoso­

w ane nazw y taksonom iczne dla rodzajów i gatunków, a w przypisach oznaczonych klam rami [ ] uw agi dotyczące stanow iska system atycznego opisanych gatunków, dane dotyczące faktycznego stanu ilościow ego oka­

zów itp.

Nie zostały również zamieszczone tabele pomiarów okazów, jakie E. P a n o w w ykonał dla każdego gatunku, z powodu braku w kolekcji m ierzonych przez Autora okazów. W zamian podano w celu inform acyj­

n ym w ym iary 3 okazów (małego, średniego i dużego) dla każdego opisa­

nego gatunku.

Autor wraz z tekstem pozostawił 4 prowizoryczne tablice fotograficzne z ilustracjam i opracowanych przez N iego gatunków, w ykonane jeszcze w latach trzydziestych. W zdekom pletowanej kolekcji E. P a n o w a nie znaleziono w szystkich ilustrow anych przez Niego okazów, dlatego zostały w ykonane nowe ilustracje (w Pracowni Fotograficznej M uzeum Ziemi PA N w Warszawie, w ykonane przez P. Marię K l e i b e r o w ą ) okazów gatunków odpowiadających w większości ilustracjom w ykonanym przez Autora.

Oryginalny ty tu ł pracy E. P a n o w a : „Ramienionogi kredow e okolic Krakowa i przyległych terenów ” w czasie obecnego przygotow yw ania pracy do druku postanowiono zm ienić na „M ateriały do znajomości ra­

m ienionogów z górnej kredy okolic Krakowa” podkreślając tytułem hi­

storyczny aspekt niniejszej pracy.

Pracę tę przygotowano do druku na zyczenie Zarządu Głównego P ol­

skiego Towarzystwa Geologicznego.

Kolekcja E. P a n o w a (łącznie z okazami ilustrow anym i) znajduje się w Pracowni Paleozoologicznej M uzeum Ziem i PA N w W arszawie (nr inw . kolekcji MZ Dz. VIII/Bra-614-748).

G e r t r u d a B i e r n a t Z a k ł a d Pal eo zo ol og ii P A N

W a r s z a w a

E w a P o p i e l - B a r c z y k M u z e u m Z i e m i P A N

W a r s z a w a

OD AUTORA *

Doskonale zdaję sobie sprawę z tych luk i niedociągnięć, jakie zawiera niniejsza praca. W ystarczy tylko porównać bogate spisy literatury, jaką mają do dyspozycji badacze za granicą, z tym, co można otrzymać w na­

szych bibliotekach, aby zdać sobie sprawę z tych trudności, jakie się na­

potyka, chcąc opracować wyczerpująco jakiekolw iek zagadnienie.

Przed ostatnią wojną korzystałem niejednokrotnie z m ożności w yp o­

życzania potrzebnego dzieła za pośrednictwem Biblioteki Jagiellońskiej.

Często też miałem sposobność do nabycia okazyjnego potrzebnych m i prac w antykwariatach zagranicznych, co dziś jest niem ożliw ym na skutek ograniczeń dew izowych.

Z drugiej strony okupacja niemiecka nie tylko zdewastowała mój pryw atny księgozbiór, ale i poczyniła dotkliw e luki w bibliotekach pu­

blicznych: szereg dzieł podstaw ow ych zostało zniszczonych lub zaginęło.

W rezultacie po ustąpieniu okupanta niem ieckiego byłem pozbawiony całego szeregu dzieł ( S o w e r b y , Q u e n s t e d t , d’O r b i g n y i inni), z których miałem możność korzystać przed rokiem 1939. W bibliotekach krajowych brak szeregu now ych prac z system atyki, o których wiadomo mi, że istnieją, w rezultacie nowsza system atyka nie m ogła być uw zględ­

niona. Nie m iałem też m ożliwości zbadać budowy w ew nętrznej opisanych brachiopodów.

Na skutek w ielu przyczyn nie mam możności wyjazdu do środowisk

\naukowych za granicą, celem porównania w łasnych m ateriałów ze zbio­

rami obcym i, pochodzącymi niejednokrotnie z m iejscow ości klasycznych, zaś w kraju m ateriału porównawczego brak zupełnie.

Przyczyny, dla których oddaję niniejszą pracę do druku, są następu­

jące:

1) Zupełny brak monografii, zwłaszcza w języku polskim, z badanego zakresu. Niejednokrotnie zwracano się do mnie, zwłaszcza ze strony m ło­

dzieży uczącej się na w yższych uczelniach Krakowa, z prośbą czy to 0 oznaczenie poszczególnych okazów i ich znaczenia dla stratygrafii, czy też o pożyczenie mego pierwszego rękopisu pracy o ramienionogach kredy krakowskiej ** celem sam odzielnego określenia zebranego materiału.

2) Świadomość, że w Polsce mój zbiór, kom pletowany w ciągu 30 lat, jest w edług w szelkiego prawdopodobieństwa, obecnie jedynym , który od­

zwierciedla zespół fauny ramienionogów kredowych Niecki Nidziańskiej, przynajmniej w jej południowym odcinku, i wreszcie

3) Życzliwość K ierownictwa Pracowni Geologiczno-Stratygraficznej Polskiej Akadem ii Nauk w Krakowie w osobach dra D ż u ł y ń s k i e g o 1 prof, dra W. K r a c h a, którzy dali przytułek m ym zbiorom w Pracowni i dali możność częściowego ich rozpakowania i dalszego opracowania, za co im na tym m iejscu składam serdeczne podziękowanie.

Feci quod potui, jaciunt meliora potentes.

E. Panów

* T ek st „Od au to ra ” zo stał n a p isa n y przez E. P a n o w a n ajp ra w d op od o b n iej w o k resie 1955— 1957.

** P raca d y serta cy jn a n ap isa n a w 1928 r. w celu otrzy m a n ia sto p n ia doktora na W yd ziale F ilozoficzn y m U n iw e r sy te tu J a g ie llo ń sk ie g o w K rak ow ie. (U w aga E. P a n o w a).

559

• '(№ auta**

« 4 i-.iW

Ą* z, iv * ••,

; : 'l'v v . - : S 4 r p s : ; £ : ' ' v * * ; " Ś * « , .

- r " ' '' ■ ^

_

, - . W . ; j U ; C : ? ....> - > 7 - W ; „ w '-■ ' • • w * ,v : / r ~ ' " ~ ' ' i u C ’ u :7 i $ z ^

'

I ^ "** ^ 4 * V » f , i / . . , . ^ :,ŁłŁ^

\ *tXu , -~*4 uitóte-

■' » . A " i , r w v^ v v i r k - 1 ^ ; V ■ * , : . - - » - : < v v 4 | A , J , - j • f S t 5 >.

^

;V. , V: ,; !»' i . ;■' - ,

. , , ,

> V ~ ^ ,n * '■ * /

4 *1 Ę x *: *t; . **'' * t«

ł> v < f* S> >/ ■ A '? * ^ v V’--'C L - i •*

5 T S J

:; u _ * : c , y . « ^ J,;-:* V

•■■» y tr s r * - ' * ^ • ,>*,,,•,; / >. * " i v ~

l . f Ą * 4 ^ U - i., r . t f ' ' V 1 \v \ ;»•*'-» *-**"

< 3 4 ' 3 ‘v *UA>\~ ^v^i.K

■№№

iw ,A ..v u . . , r ,,, .- • • ^ ^ i

* , < V # ' ' , S ■' I V :■ if • - , . • . . ' : r ' “ ' ; ' - ■ • ■ .

>■ F * * > f - : v > ’ , v 4 .4 -c w A ^ i ^ V - • w * i •• . , ■ :

. ^ 3 w 4 v #1 r - r, .<?" v '■ i ‘ i ' t ’ ' ■ 5 ir I I - <r

sv<-^H^ »w' ‘-•‘'V j* ", J, . . * 1 .*-•»• i..: - 1 ' I > - ^ , , , : , ; ; , r 7 ■ “ '• “ V*

- I ' f ' r f J ■■•— * ! •; f "

■*?. % i ’ • fyv.hfC**it ■: i % ? v w -.»-I Jt.iż •■y '> ^ -. i

J l i f „ • ^ V . - . ' - - i X ; •.

i s - f ł ‘4 ■■ :” '" - ’ '•“ ' - ^ ' ■ '■ - '., .: ' : : . ' ■ L i ■ i • r * < i ■ v ■

- *. *.. iv ■ ' •

i ^

',.*U^^r«Vv^

;,. ; ,f: , -_-

J '• '

■

.*», 5^** , .'■■ f •>— . :, I .V • :. !) ,.-. «*'•• 4.v ICr-'fA

-Ąg|; ' ‘ : V v;J:;':';::.V ' ' ; ;■ • ' ' ’ . • - vis -' f ' "?■

^ I*4*/ • Ui) t

. k t t y i u^i^rst V

# I t/

. \

; >

f

V

'f

; i I - a ■ . / ; • * - u -H? ?

‘ , • - ■ > . V :’- > ‘ • ! # HTl^s ' : , * • ' * - |'-< ^ •

:r

>'1

Fig. 1. Rękopis „Od a u t o r a ” n a p is a n y p rzez E. P a n o w a n ajp ra w d o p o d o b n ie j w okresie 1955— 1957

Fig. 1. F r a g m e n t of th e m a n u s c r ip t w r itte n by E. P a n o w p ro b a b ly in 1955— 1957

T r e ś ć 1: W pracy n in ie jsz e j autor p od aje opis s y ste m a ty c z n y r a m ie n io n o g ó w zeb ra n y ch w u tw o ra ch k r e d o w y c h ok olic K rak ow a, u zu p ełn io n y m a te r ia łe m p o ch o ­ dzącym z n iek tó ry ch o k o lic p o ło żon y ch w s ą s ie d z tw ie w z d łu ż za ch od n iej k r a w ę d z i N ie c k i N id z ia ń sk ie j. Poza k r y ty cz n y m p rzegląd em ra m ie n io n o g ó w zn a n y ch z lit e ­ ra tu ry, a u to r porusza za g a d n ie n ie zm ie n n o śc i w o b r ę b ie ga tu n k u , jej p rzy czyn y , przep row a d za p o r ó w n a n ie zesp o łu ra m ie n io n o g ó w z ta k ą ż fa u n ą zeb ran ą w n o w ­ szy ch czasach z n iek tó ry ch in n y c h ok olic. W reszcie p orusza za g a d n ie n ia p a le o g e o - gr a fic zn e w y n ik a ją c e z o p ra co w a n eg o m a te r ia łu i o m a w ia ro z m iesz c z en ie p io n o w e ra m ien io n o g ó w w ob ręb ie u tw o ró w g órn ok red o w y ch (cenom an, tu ro n i senon).

W ST Ę P *

Zachęcony przez śp. Prof. iW. S z a j n o c h ę od kilku lat podjąłem badania geologiczne i gromadzenie m ateriałów do stratygrafii kredy kra­

kowskiej.

Obszar, na którym pracowałem (fig. 2), obejm uje poza terenem zazna­

czonym na mapach geologicznych krakowskiego okręgu i opracowanym przez S. N a r ę c z n e g o * * także kilka m iejscow ości leżących wówczas za granicą i niedostępnych dla badań. Są to odkryw ki cenom anu i senonu w Korzkwi, cenomanu koło granicy i w si W ielka W ieś oraz senonu koło Ujazdu. Poza tym na obszarze Krakowskiego udało mi się znaleźć kilka nowych punktów. Zebrany m ateriał paleontologiczny przedstawia się bo­

gato i zawiera szereg gatunków now ych dla kredy krakowskiej.

W porozumieniu z Prof. W. F r i e d b e r g i e m zająłem się opraco­

waniem ram ienionogów kredowych. Reszta m ateriału jest określona i opracowana tylko częściowo, skutkiem czego poziom y stratygraficzne nie w szędzie zostały dostatecznie ściśle określone. Z tych w zględów w ni­

niejszej pracy przy opisie 'poszczególnych gatunków i odm ian poziom y stratygraficzne są podane tylko ogólnie jako cenoman, turon, senon, ew en­

tualnie zaznaczono, w jakiej części danego poziom u skam ieniałości b y ły znalezione.

Poza w łasnym i m ateriałam i korzystałem także z bogatych zbiorów Muzeum Fizjograficznego PAU. Są to przeważnie oryginały S. Z a r ę c z - n e g o, n iestety zdekompletowane. Ponowne opracowanie ich pozw oliło krytycznie odnieść się do niejednokrotnie niedostatecznych opisów S. Z a r ę c z n e g o i przeprowadzić odpowiednią korektę.

W ielkim i wprost nieocenionym ułatw ieniem była możność korzysta­

nia z dzieł naukowych, znajdujących się w Zakładach G eologii i P aleonto­

logii U niw ersytetu Jagiellońskiego. Kierownikom obu Zakładów — prof.

J. N o w a k o w i i prof. W. F r i e d b e r g o w i składani gorące podzię­

kowanie za pozw olenie korzystania z bibliotek. Drowi E. P a s s e n d o r ­ f e r o w i , obecnie profesorowi U niw ersytetu w Poznaniu, w inien jestem wdzięczność za w iele ogólnych wskazówek i uw ag.

W reszcie profesorowi AGH drowi W. G o e t l o w i i dyrektorowi Muzeum Fizjograficznego drowi J. S t a c h o w i zawdzięczam możność

1 T reść n ap isa n a zo sta ła p rzez E. P a n o w a, n ajp raw d op od ob n iej w o k r e sie 1955— 1957 r.

* „W stęp” n a p isa n y zo sta ł przez E. P a n o w a w la ta ch trz y d z iesty c h .

** „M apa g eo logiczn a K ra k o w sk ieg o O k ręgu ”. A tla s g e o lo g ic zn y G a licy i, zeszyt trzeci, op ra cow an y przez dra S. Z a r ę c z n e g o . (U w aga E. P a n o w a).

— 561 —

oddania się pracy naukowej dzięki bardzo życzliw em u ustosunkowaniu się do mnie.

Pracę sw ą wykonałem w lokalu Muzeum, gdzie też złożyłem opraco­

w any materiał.

F ig . 2. M apka m ie jsc o w o śc i, z k tó r y ch E. P a n ó w zebrał o p isa n e ram ien ion o gi Fig. 2. M ap sh o w in g lo c a litie s from w h ic h th e B rach io p od s w e r e co lle cte d by

E. P a n o w

H IS T O R IA B A D A N

Pierw sze wiadomości o ram ienionogach kredow ych z Krakowskiego znajdują się opublikowanej w roku 1867 pracy L. H o h e n e g g e r a &

C. F a 11 a u x a (1867), w której autorzy zam ieścili, bez podania m iejsco­

wości, spis skam ieniałości tego terenu. Z ram ienionogów są tam w ym ie­

nione następujące gatunki:

Terebratula biplicata S o w.

„ lacrymosa d’0 r b.

disparilis d’0 r b.

Rhynchonella lamarckiana d’0 r b.

„ compressa d’0 r b.

Terebratula obesa S o w.

Rhynchonella mantelliana S o w.

Terebratula carnea S o w.

Rhynchonella plicatilis d’0 r b.

,, subplicata d’0 r b.

,, pisum S o w.

Terebralulina gracilis S c h 1 o t h.

Crania ignabergensis R e t z.

•' Z kolei D. S t u r (1870) podaje w sw ej notatce spis skam ieniałości zebranych w przekopie kolejow ym koło Rząski, w tym tylko 1 gatunek z ramienionogów — Rhynchonella cf. cuvieri d’0 r b.

W tym sam ym roku ukazała się praca F. R o e m e r a (1870), obejm u­

jąca częściowo teren Krakowskiego. Z ramienionogów w ym ienione są tylko 2 gatunki senońskie: Rhynchonella octoplicata d’0 r b.? i Crania parisiensis D e f r.

Następna praca A. A l t h a (1872) nie przynosi w iele nowego. Poza wyszczególnieniem między innym i niektórych ramienionogów z prac L. H o h e n e g g e r a & C . F a l l a u x a , D. S t u r a i F. R o e m e r a , A. A 1 t h podaje tylko 1, znaleziony przez siebie w Rząsce gatunek R h y n ­ chonella cf. octoplicata (R . pisum).

Pow yższe prace ograniczają się tylko do podania spisu gatunków, bez ilustracji, w skutek czego skontrolowanie prawdziwości oznaczeń staje się niem ożliwym .

Dopiero praca S. Z a r ę c z n e g o (1878) w znacznej już m ierze wzbo­

gaca dotychczasowe wiadom ości o ramienionogach cenomanu i turonu krakowskiego. Autor nie ograniczył się, jak jego poprzednicy tylko do podania listy znalezionych przez siebie gratunków, ale zam ieścił także część paleontologiczną. Przeważnej ilości gatunków towarzyszą mniej lub w ięcej wyczerpujące opisy uzupełnione krytycznym i uwagam i dotyczą­

cym i ich rozmieszczenia geograficznego, stratygrafii, literatury itp. Po­

nadto opisane gatunki są niejednokrotnie ilustrowane.

Pom ijając kilka gatunków przytoczonych przez S . Z a r ę c z n e g o na podstaw ie prac jego poprzedników, ilość gatunków, w ym ienionych bądź to przy opisie poszczególnych odkrywek, bądź to w części paleontologicz­

nej, przedstawia się dość pokaźnie.

Dla lepszej orientacji podaję spis gatunków ramienionogów, uw zględ­

niając również pracę S. Z a r ę c z n e g o z roku 1894, w której autor dodatkowo jeszcze w ym ienia 2 senońskie gatunki — Rhynchonella octo­

plicata d’0 r b. i Crania parisiensis D e f r .

Reasumując, spis gatunków ram ienionogów oznaczonych przez S. Z a- r ę c z n e g o przedstawiałby się następująco:

1. Crania parisiensis D e f r .

2. Rhynchonella grasiana d’0 r b.

3. ,, cuvieri d’0 r b.

4. ,, mantelliana S o w.

5. ,, sigma S c h l o e n b a c h 6. ,, latissima D a v.

cenoman

turon

senon

— 563 —

7. Rhynchonella compressa d ’0 r b.

8.

dimidiata S o w , 9. )) nuciformis (S o w.) 10.

plicatilis R o e m e r

11. plicatilis var. octoplicata S o w.

12.

octoplicata d’0 r b.

13. Terebratula gallina B r n g n . 14.

biplicata B r o c c h i 15.

dutempleana d’0 r b.

16.

semiglobosa S o w . 17.

phaseolina L a m.

18.

carnea S o w.

19.

(Waldheimia) celtica M o r r i s 20. Terebratulina striata M a n t .

21. Terebratella menardi L a m.

Na podstawie w szystkich powyżej przytoczonych prac fauna ramie- nionogów przedstawia Tabela 1.

Mając do dyspozycji przeważną część oryginałów S. Z a r ę c z n e g o , przeprowadziłem rewizję oznaczeń. W odniesieniu do gatunków w y m ie­

nianych przez jego poprzedników, pewne wnioski na tem at ścisłości ozna­

czeń mogłem powziąć na podstawie znanych mi okazów z Krakowskiego lub też przy pom ocy literatury.

Poniżej zamieszczam uwagi do każdego z gatunków pow yższego spisu:

ad 1) Crania ignabergensis znana mi jest w kilku okazach, przy tym łatwa do odróżnienia. Określenie L. H o h e n e g g e r a nie podlega za­

kwestionowaniu.

ad 2) Crania parisiensis. Nie znalazłem jej ani osobiście, ani w zbio­

rach Muzeum Fizjograficznego. Przyjm ując jednak pod uwagę, że gatu­

nek ten łatwo odróżnić od innych ramienionogów, nie neguję w ystępo­

wania jego w kredzie krakowskiej.

ad 3), 7) i 13) Rhynchonella grasiana, R. latissima i R. plicatilis — S. Z a r ę c z n e g o (nie L. H o h e n e g g e r a ) są to form y jednego ga­

tunku, oznaczonego przeze m nie jako R. cuvieri. Natom iast w zbiorach Muzeum Fizjograficznego znajduje się okaz S. Z a r ę c z n e g o ozna­

czony jako R. latissima. Nazwę tę uważam za synonim R. compressa.

ad 4) Rhynchonella cuvieri w ystępuje bardzo licznie we w szystkich poziomach.

ad 5) Rhynchonella mantelliana po pew nym wahaniu zaliczyłem do R. cuvieri. Okazy są zdeformowane i nie jest wykluczone, że określenie S. Z a r ę c z n e g o jest słuszne.

ad 6) Rhynchonella sigma określona dobrze, z w yjątkiem jednego okazu odniesionego przeze mnie do R. cuvieri.

ad 8) Rhynchonella compressa oznaczona dobrze. Do pow yższego ga­

tunku zaliczam także okaz określony (lecz nie opisany) jako R. latissima (syn. R. compressa).

ad 9) Rhynchonella lamarckiana d’0 r b . W ystępowanie tego ga­

tunku nie uważam za wykluczone; sam go do tej pory nie znalazłem.

ad 10) Terebratula gallina. Okaz S. Z a r ę c z n e g o znajdujący się w zbiorach Muz. Fizjogr. należy do szerokiej i płaskiej form y Rhyncho- nclla subhercynica.

ad '11) Rhynchonella dimidiata jest synonim em R. compressa.

ad 12) Rhynchonella nuciformis. Okaz z powyższą etykietką znajduje

się w zbiorach Muz. Fizjogr. Jest to typowa Rhynchonella sigma.

T a b e l a 1

N a zw a gatunku

H o h e n - egger

& F a llau x 1867

Stur 1870

R oem er 1870

A lth 1872

Z aręczn y 1878-1894

1. C ra ni a i g na b e r g e n s i s * S ^.

2. Cr ani a p ar is i ens is — — S — S

3. R h y n c h o n e l l a gr as ia na — — — — c

4. R h y n c h o n e l l a c u v i e r i — s — — C,T,S

5. R h y n c h o n e l l a m a n t e l l i a n a T — — — T

6. R h y n c h o n e l l a s i g m a — — — — c

7. R h y n c h o n e l l a l a t i s s i m a — — — — c

8. R h y n c h o n e l l a c o m p r e s s a c — — — c

9. R h y n c h o n e l l a l a m a r c k i a n a c — — — —

l'O. T e r e b r a t u l a ga l li na — — — — T(C)

1.1. R h y n c h o n e l l a d i m i d i a t a — T

— — c

12. R h y n c h o n e l l a nu c i f or m i s — — — — c

13. R h y n c h o n e l l a pl ic at il is s — — — c

14. R h y n c h o n e l l a pl ic at il is var.

o c to pl ic a ta _ _ ^■ C(J)

15. R h y n c h o n e l l a o c to p li ca ta — — s — s

16. R h y n c h o n e l l a s ub p l i c a t a s — — — —

17. R h y n c h o n e l l a p i s u m s — — S —

18. T e r e b r a t u l a bi pl ica t a c — — — T(C)

19. T e r e b r a t u l a d u t e m p l e a n a — — — — T(C)

20. T e r e b r a t u l a s e m i g l o b o s a — — — — C.T(C)

21. T e r e b r a t u l a p has e ol ina — — — — T(C)

22. T e r e b r a t u l a c ar ne a s — — — T(C)

23. T e r e b r a t u l a ob e sa T — — — —

24. T e r e b r a t u l a d i sp a r il is c — — — —

25. T e r e b r a t u l a l a c r y m o s a c — — — —

26. T e r e b r a t u l a ( W al d h e i mi a )

c elt ica _ _ C(J)

27. T e r e b r a t u l i n a gracilis s — — — —

29. T e r e b r a t u l i n a s t ri a t u l a — — — — c

29. T e r e b r a t e l l a m e n a r d i — — — — c

U w a g a : J = j u r a , C = c e n o m a n , T = t u r o n , S = s e n o n ; l i t e r y p o d a n e w n a w i a s a c h o z n a c z a j ą p o ­ z io m w e d ł u g m y c h s p o s t r z e ż e ń .

* W z e s t a w i e n i u E . P a n ó w n i e u m i e ś c i ł n a z w i s k a u t o r ó w p r z y n a z w a c h g a t u n k ó w , z a p e w n e z u w a g i n a n i e z g o d n o ś c i , j a k i e w y s t ę p u j ą w r o z p a t r y w a n y c h p r z e z N ie g o p r a c a c h .

ad 14) Okaz określony jako Rhynchonella plicatilis var.

jest formą jurajską. S. Z a r ę c z n y błędnie zaliczył margle leżące pod dolnym zlepieńcem w Sudole do form acji kredowej.

ad 15) Rhynchonella octoplicata S. Z a r ę c z n e g o (1878), i F. R o e- m e r a z senonu prawdopodobnie trzeba będzie odnieść do R. cuvieri.

ad 16) Rhynchonella subpliqata. M ożliwe, że pod tą nazw ą kryje się jakaś odmiana R. plicatilis.

ad 17) Rhynchonella pisum jest formą cenomańską. W ielu niem iec­

— 565 —

kich autorów pod tą nazwą opisuje, zdaniem m ym , R. cuvieri. Praw do­

podobnie było tak i w tym przypadku.

ad 18 i 19) Terebratula biplicata i T. dutempleana zaliczam do T. du- templeana.

ad 20) Terebratula semiglobosa. W zbiorze znajdują się okazy ozna­

czone jako T. semiglobosa i T. semiglobosa var. albensis.

ad 21) Terebratula phaseolina. W zbiorze okazu tak oznaczonego nie ma, wobec czego w ystępow anie tego gatunku w Krakowskiem uw ażam za niepew ne. Prawdopodobnie S. Z a r ę c z n y oznaczył tak szeroką form ę

T. dutempleana.

ad 22) Terebratula oarnea. W Zbiorze okazy są oznaczone jako T. car- nea i T. aamea var. elongata. Oba pow yższe ,,gatunki” (20 i 22) oraz ich odm iany są połączone przejściam i. Opisałem je jako T. semiglobosa var. A.

ad 23) Terebratula obesa. S. Z a r ę c z n y zupełnie słusznie włącza ten gatunek cytow any przez L. H o h e n e g g e r a do synonim iki T. se­

miglobosa. Prawdziwa T. o b e s a jest gatunkiem senońskim.

ad 24) Terebratula disparilis ( = T. arcuata) w ystęp u je w K rakow­

skiem dość licznie. N ie ulega w ątpliw ości, że była znana L. H o h e n e g - g e r o w i.

ad 25) Terebratula lacrymosa. Gatunku tego do tej pory nie spotka­

łem . Niektóre reprodukcje T. D a v i d s o n a (1852, tabl. IV, fig. 7— 10) przypominają T. arcuata: m ożliwe, że L. H o h e n e g g e r określił T. ar­

cuata jako T. lacrymosa.

ad 26) Terebratula (Waldheimia) celtica. Okaz pochodzi z jurajskich margli z Sudołu. Patrz uw aga ad 14.

ad 27) Terebratulina gracilis. Gatunku tego nie spotkałem , natom iast w senonie spotykają się szerokie form y Terebratulina chrysalis ( = T.

striatula), które łatw o m ogły być uznane za T. gracilis. W ystępowanie tego gatunku uważam za niedostatecznie dowiedzione.

ad 28) Terebratulina striatula. W zbiorze jest jeden okaz S. Z a r ę c.z- n e g o z dolnego cenomanu i drugi oznaczony jako T. martini z senonu.

Sam spotykałem ten gatunek w e w szystkich poziomach.

ad 29) Terebratella menardi. W zbiorze są okazy S. Z a r ę c z n e g o . Trafność oznaczenia n ie wzbudza w ątpliwości.

Jak widać z powyższego przeglądu, ilość gatunków w ym ienionych w literaturze w edług m ego zdania powinna ulec redukcji do 17, w tym m ożliw ych i nie stw ierdzonych naocznie 6. Natom iast w zbiorach znalazły się określone błędnie lub nie określone, a nie w ym ienione w spisie na­

stępujące gatunki:

1. Rhynchonella subhercynica oznaczona jako T. gallina i R. cf. lineo- lata.

2. Rhynchonella cuvieri var. zaręcznyi oznaczona jako R. grasana, R. plicatilis i R. latissima,

3. Terebratula sulcifera oznaczona jako T. semiglobosa oraz 4. Rhynchonella plicatilis

5. Rhynchonella lineolata var. carteri, 6. Terebratula camea,

7. Terebratula óarruea var. elongata, 8. Terebratula semiglobosa var. B,

9. Kingena lima. Dwa okazy K. lima pochodzące z Sudołu są oznaczo­

ne jako Terebratula tom ace nsi s var. roemeri d ’A r c h.

We w łasnym m ateriale znalazłem ponadto kilka gatunków i odmian

nie cytow anych przez w ym ienionych w yżej autorów, a m ianowicie:

1. Rchynchonella sulcata,

2. ,, limbata,

3. ,, robusta,

4. ,, plicatilis S o w . var. woodwardi, 5. ,, aff. martini nov. var.,

6. „ grasiana,

7. Terebratula semiglobosa var. hibernica,

8. ,, becksi,

9. Terebratella beaumonti, 10. Kingena defluxa.

Razem 10 gatunków i odmian. C ałkow ity opracowany przeze mnie m ateriał przedstawia się jako 28 gatunków * i odmian, z czego na cenoman przypada 20 gatunków, na turon 6, na senon 10 gatunków. Spom iędzy nich 4 gatunki są wspólne dla w szystkich pięter.

Poniżej załączone zestaw ienie (tabela 2) pozw ala na zorientow anie się w w ystępow aniu każdego gatunku, ew entualnie odm iany w poziomie stratygraficznym , w ilości jego w poszczególnych piętrach oraz rozm iesz­

czeniu w kredzie krakowskiej.

Zespół gatunków ram ienionogów kredy krakowskiej w ykazuje w ięk ­ sze podobieństwo do zespołu ramienionogów kredowych z basenu anglo- -franouskiego niż do zespołu gatunków w ystępuj ącydh w kredzie niem iec­

kiej, chociaż w ystępują w niim gatunki charakterystyczne dla tego ostat­

niego.

Ciekawym gatunkiem jest Rhynchonella sulcata P a r k i n s o n . Ga­

tunek ten, znany i opisany z Anglii i Francji, na terenie N iem iec nie był dotychczas znaleziony. W ystępuje natom iast licznie w kredzie alpejskiej (w różnych odmianach). Ostatnio E. P a s s e n d o r f e r (1921, 1930) od­

krył go w gaulcie tatrzańskim. W ystępowanie Rhynchonella sulcata P a r k i n s o n w kredzie niżowej pozwalałoby może w ysnuć pewne wnioski paleogeograficzne; ze względu jednak na fakt, że gatunek ten jest jedynym przedstawicielem ramienionogów fauny alpejskiej w y stę­

pującym w kredzie krakowskiej, w strzym uję się od jakichkolwiek w nios­

ków, aż do czasu opracowania całej fauny kredowej z południow o-za­

chodniej Polski.

Przy opracow ywaniu m ateriału poczyniłem pewne spostrzeżenia na tem at zmienności pew nych gatunków zarówno w czasie, jak i w zależ­

ności od warunków ekologicznych. Zaznaczyć pragnę, że w w ielu przy­

padkach nie udało mi się w yjaśnić, który z tych czynników i w jakiej mierze odgrywał dominującą rolę. Przyczyny tego należy zapewne szukać w zbyt m ałym obszarze, na którym zbierałem opracowany materiał.

O P IS Y G A T U N K Ó W

Crania (Isocrania) ignabergensis R e t z i u s [recte: Isocrania egnabergensis ( R e t z i u s , 1781)]

T ab l. C IX , fig . 1 [Rodzina: C r a n i i d a e M e n k e, 1828

Rodzaj: I socrani a J a e k e l , 1902

W a k tu a ln y m zbiorze E. P a n o w a zn a jd u je się ty lk o jed en ok a z I. e g n a b e r -

* Ilość g a tu n k ó w i o d m ia n o p racow an y ch p rzez E. P a n o w a u le g ła red u k cji z u w agi na braki w zd ek o m p leto w a n ej k o le k c ji A u to ra (patrz str. 557).

— 567 —

g e ns is ( R e t z.), (skorupka brzuszna), zebrany p r z e z A u tora w 1955 r. w S u d ole, k tó reg o w y m ia r y podano w tek śc ie ] l.

1866 — Cr ani a I g n ab e r g en s i s R e 't z. 1781, U . S c h l o e n b a c h , K ritisc h e Stu d ien ...

s. 326, tabi. X L , fig . 23— 25.

W y m i a r y : d łu gość — 5,7 m m , szerok ość — 5,7 m m , grubość — 1,4 m m .

O p i s : Skorupki o zarysach zm ieniających się od ow alnego do za­

okrąglono czworobocznego i trapezowatego. Skorupka brzuszna lekko stożkowata, szczyt położony ekscentrycznie z w idocznym i śladam i przy­

rastania do podłoża. Od szczytu rozchodzą się prom ieniście różnej grubo­

ści ostre żeberka o ząbkowanych krawędziach, now e żeberka pojaw iają się ku przodowi w różnych odstępach. Na najw iększym okazie ilość żeberek dochodzi do 45. Powierzchnie imiędzyżeberkowe płaskie. K ształt i urzeź­

bienie skorupki grzbietowej nie różni się niczym od skorupki brzusznej.

W nętrze obu skorupek m uszli przeważnie gładkie (w yjątek stanowi okaz z Zabierzowa, o silnie granulowanej powierzchni), z w yjątkiem szerokiego lim b u pokrytego drobnymi granulkami. R ozm ieszczenie i zarys dwóch par m ięśni oraz rostellum nie różnią się niczym od powszechnie znanych u C. ignabergensis R e t z i u s.

U. S c h l o e n b a c h (1866) podaje zasięg C. ignabergensis od turonu górnego ze Scaphites geinitzi do senonu t Belemnitella mucronąta. W y­

różnia on szereg odmian na podstawie różnic w urzeźbieniu muszli, które oznacza kolejnym i literam i alfabetu greckiego. Nasze okazy odpowiadają odm ianie у U. S c h l o e n b a c h a (1866, s. 328, tabi. XL, fig. 23, 24) opisanej z kredy z Actinocamax quadratus i pleneru ze Scaphites geinitzi.

Z Polski C. ignabergensis (bez wyróżniania odmian) cytują: F. R o e - m e r (1870) z turonu opolskiego, Ł. T u l e j k o - K o n g i e l o w a (1935) z kampanu górnego okolic Sopoćkiń, z senonu krakowskiego w ym ienia ten gatunek L. H o h e n e g g e r (1867).

W y s t ę p o w a n i e : Senon granulowany z Marsupites: Sudoł, mar- giel glaukonityczny — 1 okaz; Iwanowice (Ulesie), margiel szary — 2 oka­

zy; Kobylany, margiel szary — 1 okaz; M ydlniki, opoka krzem ienista — 1 okaz; Zabierzów, opoka krzem ienista — 1 okaz.

U w a g i : Okazy z M ydlnik i Zabierzowa są w rośnięte w skałę stroną zewnętrzną, tak że przynależność do odmiany у nie została stwierdzona.

Rhynchonella sulcata P a r k i n s o n [recte: Orbirhynchia parkinsoni O w e n , 1959]

T abi. C IX , fig . 5—'8

[Rodzina: W a lle r ellid a e L i k h a r i e v i n R z h o n s n i t s k a y a , 1956 P odrodzina: L a c u n o se llin a e S m i r . n o v a , 1963

R odzaj: O r b i r h y n c h i a P e t t i t t , 1954

Sądząc z opisu i z w y g lą d u zew n ętrzn eg o okazy E. P a n o w a n a le ży zaliczyć do O r b i r h y n c h i a p a r k i n s o n i O w e n ( O w e n , 1959). W edług E. F. O w e n a (1959) sta rą n azw ę g a tu n k o w ą R. s ul ca t a P a r k i n s o n n a leży uznać za n om en nudum z pow od u braku opisu ga tu n k u oraz ilu stracji. P onad to g a tu n ek R. s ul cat a, w e d łu g o p in ii E. F. O w e n a , o b e jm o w a ł o k a zy z ró żn ych pozio m ów k red y. W 1959 r.

E. F. O w e n zap rop on ow ał dla okazów o p isa n ych przez T. D a v i d s o n a (1832, s. 85, tabi. X , fig. 18—20) oraz przez C. J a c o b a i P. F a 11 o t a (1913, s. 66, tabi. IX ,

1 P rzyp isy u jęte w k lam ry [ ] na tej stro n ie i n a stęp n y ch pochodzą od G. B i e r n a t i E. P o p i e 1 - B a r c z y k.

fig. 14 i 15) jako R h y n c h o n e l l a s u l ca t a ( P a r k i n s o n ) — n o w ą n a z w ę g a tu n k o w ą — O. parkinsoni. ]

1852 — R h y n c h o n e l l a s ul cat a, P a r k i n s o n Sp.?; T. D a v i d s o n , B r itish F ossil..., s. 85, tabi. X , fig . 18— 20 (non 21—36).

1808— 1871 — T e r e b r a t u l a sul cat a, A . F. Q u e n s t e d t, P e tr e fa c te n k u n d e D e u ts c h - lan d s, s. 159, tab l. 41, fig . 19.

1872 — R h y n c h o n e l l a s u l c a t a ( P a r k i n s o n ) ; F. J. P i c t e t , D e sc r ip tio n des f o s s i­

les... s. 35, tab l. C X C IX , fig . 1— 6.

1913 — R h y n c h o n e l l a s u l c a t a ( P a r k i n s o n ) ; C, J a c o b , P. F a l l o t , E tu d e sur le s R h y n ch o n elles... s. 66, tabl. IX , fig . 14— 20, tabl. X , fig . 1— 9.

1921 — R h y n c h o n e l l a s u l c a t a D a v i d s . ; E. P a s s e n d o r f e r , K red a s e r ii w ie r ­ ch o w ej... s. 230.

1930 — R h y n c h o n e l l a s u l ca t a D a v i d s . ; E. P a s s e n d o r f e r , S tu d iu m str a ty g r a ­ ficzn e... s. 414.

d łu gość szerok ość grubość szer. gr.

dł. dł.

9,8 m m 9,8 m m 5,0 m m 1,0 0,51

13,5 m m 12,5 m m 9,3 m m 0,92 0,68

18,0 m m 19,0 m m 12,0 m m 1,05 0,66

O p i s . Zarys m uszli zm ienia się ze wzrostem . Okazy do 9 m m długości są lekko w ydłużone, zaokrąglone, skorupki nieco w ypukłe, największa grubość m uszli przypada powyżej p ołow y jej długości. Zatoki i siodełka brak. W miarę w zrostu muszla (długość od około 9 mm — 14,5 mm) szyb­

ciej przyrasta na szerokość, a jej brzeg czołow y staje się stopniowo łuko­

wato w ygięty. Jest to zaczątek siodła i zatoki. Następnie zarys m uszli zaczyna się zmieniać z zaokrąglonego na pięciokątny, brzeg czołow y staje się silnie łukowato w ygięty (trapezoidalnie, czasem prostokątnie). Często wzrost m uszli jest nierównom ierny, w w yniku są one często asym etryczne z odpowiednio asym etrycznie zarysow anym brzegiem czołowym .

Skorupka brzuszna okazów dorosłych jest na ogół lekko w ypukła, z szeroką, płaską, ale płytką zatoką. Dziób m ały, ostro zakończony, nie przegięty nad skorupką grzbietową. Area ograniczona łagodnym i kraw ę­

dziami, o lekko w k lęsłych powierzchniach z widocznym i liniam i przy­

rostu. P łytk i deltidialne u dorosłych osobników tworzą, dzięki w yw in ię­

tym krawędziom, rodzaj rynienki. U okazów dochodzących do około 17,4 mm długości płytki te mają w ygląd trójkątnych blaszek o lekko w yw iniętych krawędziach. Kąt szczytow y waha się m iędzy 80° i 121°, u większości okazów w ynosi około 100°.

Skorupka grzbietowa bardziej w ypukła niż brzuszna, szczególnie u do­

rosłych osobników, u których ponadto środkiem przebiega płaskie siodło.

Pow ierzchnia m uszli m łodych osobników zupełnie gładka. W m iarę wzrostu brzegi m uszli wykazują delikatne pofałdowanie — zaczątek póź­

niejszych żeberek, już zupełnie w yraźnych u osobników o długości około 8 mm. Rzeźba m uszli osobników dorosłych, składa się z daszkowatych żeberek o nieco zaokrąglonych grzbietach, przedzielonych podobnie za­

okrąglonym i rowkami. Części umbonalne m uszli są gładkie. Żeberka są zazwyczaj pojedyncze, są jednak muszle, których żeberka rozdwajają się lub pojawiają się przez w staw ianie. Ilość i grubość żeberek podlega wahaniom, od 13— 42, średnio w ynosi 30. Obok okazów grubo żeberkowa- nych znajdują się drobno żeberkowane z całym jednak szeregiem przejść.

Krakowskie okazy Rhynchonella sulcata P a r k . odpowiadają ilu ­

strowanym okazom brytyjskim (T. D a v i d s o n , 1852, s. 85, Tabl. X,

fig. 18— 20).

Zestaw ienie w ystępow ania stratygraficznego opisanych g atunków ram ienionogów w górnej kredzie okolic K rakow a S tratig rap h ie distribution of brachiopod species described from the U pper Cretaceous of the K raków district

T a b e l a 2

Poziom s tra ty g ra fic z n y S tr a t ig ra p h ie Ęorizon

c e a o jea a Cenomanlan

dolny Lower

środkowy Middle

górny Upper

Miejscowość L o c a lity Nazwa gatunku

S pecies

•H010 0 a sig0

£?

1 Wielka Wieś I

8 aNU wO

rMO 1*xn 5)

£ IN

■g-P Si■3 0•H 00 fs0 -p•H ts

£N t^l0

■§CSJ a r-ia X)

&

tM0

«Ö3 CO 0N H fcQ fS

!o i?

© 1Naj I

®u siE 0

0_N OhfeO

»Ö

<£

0©

•H

#?

IB m

£N n©

•H

■3N

•K3 ä

ga A4Hffl

rHcS0 S5

©0 iH 1N03 10 B -8-P

•3-o©

•H0

© 3 1H u }-31

©0

•H Si80

ft

a5 1

£ 'ON

M© ,a«J■H CSI

©O gO Nto

r2

©0

•H&0 xi J?

© I

IO m

©

■H 8N m0

w© 53

1Nu

•H©

■§

1 1 3

§ 5©CNO* PS

•ÖN«S 5* Tomaszowice 1

© gN m 1

0©

•H 1

&

t0

H© S3

1 1

©0

"H

spa

1. Crania ig a a b erg en sis R etziu s 0 0 0 0 00

2 . R hyachonella compressa Lamarck O0 ® O u 9

3. Rhynchonella subhercynica T iessen O 9

4 . Rhynchonella s u lc a ta Parkinson ©

5 . Rhynchonella c u v ie ri d'O rbigny 0 0 m 9 (3 (3 O 0O0 O 0 0 9 O O 0 ©0 9 0 _q 0 0 0 0 O0 0

6 . Rhynchonella p l i c a t i l i s Sowerby O O 0 O 0

7. Rhynchonella p l i c a t i l i s Sowerby

v a r. woodward! Davidson x O 0

8 . Rhynchonella lim b ata Schloenbach x 0

9. Rhynchonella ro b u sta Tate 0

10 . Rhynchonella sigma Schloenbach O o 0 O ©

11. Rhynchonella a f f . m a rtin i nov. v a r .x 0

12. Rhynchonella g ra s ia n a d'O rbigny Ü 0

1?. Rhynchonella m a n te lli Sowerby 0 0

14. Rhynchonella l i n e o l a t a P h i l l i p s

v a r. c a r t e r l Davidson 0 _{O O}

15- T e re b ra tu la dutem plei d'O rbigny 0 (1

16. T e re b ra tu la s u lc i f e r a M orris Ü C9

17. T e re b ra tu la c f . semiglobosa Sowerby v a r. h ib e rn ic a Davidson O 18. T e re b ra tu la semiglobosa Sowerby

v a r. A nov. v a r. 0 0 9

19. T e re b ra tu la sem iglobosa Sowerby

v a r. B nov. v a r . x O 9 O 0 0

20. T e re b ra tu la beck si Roemer O9O 9

21, T e re b ra tu la carnea Sowerby 0 0

22. T e re b ra tu la carnea Sowerby

v a r. e lo n g ata Sowerby 0

—

23. T e re b ra tu lin a c h r y s a lis Schlotheim O 0 0 _O a 0 0 O 0 _O 0 0

24. T e re b ra te lla menardi Lamarck O⁰

25. T e re b ra te lla beaumonti d'A rchiac 0 _O

26 . T e re b r a te lla a rc u a ta Roemer 0 9 OCl 0 O

27. T e re b r a te lla (Kingena ?) deflu x a

Schloenbach 0 G

28. Kingena lim a Defranee O 0 O 0 0 O O O O0 0 O

t u r o n Turonlan

dolny Lower

środkowy Middle

s e a o a Senonlan

Actinoca*

max v erus Actinocamax

quadratus

Belemai- t e l l a mucro-

n a ta

Uw agi re d a k c ji:

1. G a tu n k i i o d m ian y , k tó ry c h b ra k w a k tu a ln e j k o le k c ji E. P a n o w a oznaczono lite rą ,,x ” . 2. D a n e liczbow e a k tu a ln e d la T a b e li 2, sp o rząd zo n ej p rzez E. P a n o w a w la ta c h trz y d z ie sty c h

zastą p io n o n a stę p u ją c y m i sy m b o la m i:

O g a tu n e k w y stę p u ją c y rz a d k o (od 1 do 10 okazów ) O g a tu n e k w y stę p u ją c y licznie (od 10 do 100 okazów )

@ g a tu n e k w y stę p u ją c y b a rd z o licznie (p o n ad 100 okazów ).

N otes fro m th e e d ito rs :

1. S p ecies an d v arie tie s m issin g fro m th e E. P a n o w collection a re m a rk e d w ith th e le tte r ,,x ” . 2. Q u a n tita tiv e d a ta fo r T a b le 2, c o m p iled b y E. P a n o w in th e 1930’s re p la c e d b y th e follow ing

s y m b o ls :

O sp ecies ra re ly o c c u rrin g (1—10 sp ecim en s) O species a b u n d a n t (10— 100 sp ecim en s)

© sp ecies e x tre m e le y a b u n d a n t (m ore th a n 100 sp ec im e n s).