1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI —
3Qó KsiC
[... ... ^
u I. M ateriały d oku m e n ta c y jn e
1/1 - relacja właściwa i /
/ U ,
I/2 - dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora v I/3 - Inne m ateriały dokum entacyjne dot. osoby relatora
II. M ateriały u zu p e łn ie n la ją c e relację —
III. Inne m ateriały (zebrane przez „relatora”):
111/1- dot. rodziny relatora
J
>' III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.III/3 — dot. ogólnie okresu okupacji (1 9 3 9 -1 9 4 5 ) v III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r.
V. W y p is y ze ź ró d e ł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne”]
VI. F o to g r a fie ^
IV. K o re s p o n d e n c ja ——
2
3
4
5
G r u d z i ą d z u l . K a l i n k o w a 34 tel.-2Q'1 -18
<ę-
L a n d o w s k a J a d w i g a z d. W o l s k a . u r . 1 3 - I I I - 2 2 r w S t a w r o p o l u n a K a u k a z i e . ® 0C*2 ~ B o l e s ł a w i W a l e n t y n a z P o r e c k i c h . T a t a a b s o l w e n t K o n s e r w a t o r i u m W a r s z a w 3 k i e g W 1 9 3 9 r z d a j ę m a t u r ę P r y w a t n e g o G i m n a z j u m M a r i i G a j l w R a d o m i u .
K o ń c z ę k u r s P . W . K . P r z y s p o s o b i e n i a w o j s k o w e g o k o b i e t z3 m i e s i ę c z n ą p r a k t y k ą s z p i t a l n ą . W s i e r p n i u u c z ę s z c z a m n a K u r s P r z y g o t o w a w c z y do e g z a m i n ó w n a
~ P o l i t e c h n i k ę W - s k ą , m i e s z k a m u S i ó s t r Z m a r t w y c h w s t a n e k ul. M o k o t o w s k a 55 Z c h w i l ą w y b u c h u w o j n y S i o s t r y o r g a n i z u j ą p u n k t ż y w n o ś c i o w y d l a ż o ł n i e r z y o b r o n y W - w y i d l a u c i e k i n i e r ó w . M y to zn. s t u d e n t k i i z a m i e s z k a ł e w i n t s r n a c p o m a g a m y w p r z y g o t o w a n i u i r o z d a w a n i u g o r ą c y c h p o s i ł k ó w , chlebji k t . n o s i ł a m z p i e k a r n i n a ul P u ł a w s k i e j - d o s t r a s z n e g o p o n i e d z i a ł k u 2 5 - I X - 3 9 r . k i e d y d o m n a s z z o s t a ł z b o m b a r d o w a n y . K o m e n d a n t k a P . W . K d o s t a r c z y ł a n a m m a s k i p r z e c i w g a z o w e , ż o ł n i e r z e ^hełmy, kt. p o t e m n a m z d a r l i z g ł o w y s z a b r o w n i c y . G r a n a t y kt. o t r z y m a ł y ś m y n i e m i a ł y ś m y o k a z j i u ż y ć i gdy' n a s p r p r z e p r o w a d z ® - n o n a u l . W i l c z ą 1. po w i a d o m o ś c i o k a p i t u l a c j i z a k o p a ł y ś m y w p i w n i c y .
R o d z i c e po p o w r o c i e z u c i e c z k i n a w s c h ó d do m i e j s c a z a m i e s z k a n i a z a s t a j ą d o s z c z ę t n i e o g o ł o c o n e m i e s z k a n i e w P i o n k a c h z a r z ą d f a b r y k ą p r o c h u p r z e j m u j ą n i e m c y w i ę c r o d z i c e d e c y d u j ą s i ę do p r z e n i e s i e n i a s i ę d o J a n o w c a g d z i e z a s t a l i z r u j n o w a n y d o m e k w k t / s p ę d z a l i ś m y w a k a c j e . S a d w y m a r z ł w i ę c w e g e t u j e m y - g ł o d u j e m y . K o l e ż a n k i z a ł a t w i ł y m i p r a c ę w t a j n y c h k o m p l e t a c h g i m n a z j a l n y c h ? . G a j l w R a d o m i u . U c z ę od w r z e ś n i a ) 9 4 0 r . do 1 1 - X I - 1 9 4 2 r k i e d y to z o s t a j ę ^ r e s ^ t o w a n a p r z e z g e s t a p o . O d X - 1 9 4 0 r . p r a c u j ę jak o ł ą c z n i c z k a s z e f a D y w e r s j i 4 a D y s t r y k t R a d o m . Z o s t a j ę z a p r z y s i ę -żona p r z e z k o m e n d a n t a M i c h a ł a o t r z y m u j ę p s e u d o n i m I r e n a . A n d r z e j z g i n ą ł w R o ż k a c h o s t r z e l u j ą c
s i ę n i e m c o m k t ó r z y p r z e p r o w a d z a l i r e w i z j ę p a s a ż e r ó w p o c i ą g u w k t ó r y m
j e c h a ł A n d r z e j z d w o m a k o e g a m i , z k t ó r y c h j e d n e g o z a b i l i a d r u g i e g o r a n n e g o z a k a t o w a l i n a g e s t a p o . R e p r e s j e 5o o s ó b p o w i e s z o n y c h w R o ż k a c h , w p a ź d z i e r n i k u w R a d o m i u / c a ł ą r o d z i n ę W i n c z e w s k i c h n a w e t w c i ą ż y K o l e z a n k ę / i w G ó r z e P u ł a w s k i e j . Z n a s z y m K o m e n d a n t e m s p o t y k a ł a m s i ę w W - w i e k i l k a k r o t n i e j e g o n a z w i s k o z n a m ś p . J ó z e f W y s o c k i . K o l e g ę K a z i m i e r z a M u s i a p s e u d . nD ą b e k ” k t ó r y do m n i e z w r ó c i ł s i ę z a p e l o w i a d o m o ś c i z t a m t y c h o k r u t n y c h c z a s ó w
s k i e r o w a ł a m do c ó r k i A g a t y W y s o c k i e j k t n a p e w n o p o s i a d a k s i ą ż k i o h i s t o r i i r u c h u o p o r u o k r ę g u R a d o m s k o - k i e l e c k i e g o " J o d ł a ' 1
M o j a p r a c a ł ą c z n i c z k i p o l e g a ł a n a p r z e n o s z e n i u r o z k a z ó w , m e l d u n k i iw,map, i i n n y c h f u n k c j i z kt. r o z g r z e s z y ł a m s i ę w i d z ą c b e s t i e l u d z k i e w a k c j i
t a k ż e w o.k. M a j d a n e k . S k r z y n k i l i n y ś l ę ze ok 8 j r o z s i a n e b y ł y n a t e r e n i e c a ł e g o R a d o m i a . ,m a g a z y n y b r o n i ,a m u n i c j i , s k ó r y . . .
M i e s z k a m u s w o j e j p r z y j a c i ó ł k i A l e k s a n d r y L i s k i e w i c z - B r z o z y z k t ó r ą iz p r z y p a d k o w o n o c u j ą c ą J a d z i ą L i p s k ą z o s t a j ę a r e s z t o w a n a 1 1 - X I ~ 4 2 r .
W i e z i e n i e R a d o m s k i e n a s t ę p n i e o b o z y k o n c e n t r a c y j n e M a j d a n e k , R a v e n s b r u c k , B u c h e n w a l d k o m a n d o L i p s k . 1 8 - I V - 4 5r o d z y s k u j ę w o l n o ś ć . W 1 9 4 6 r * w i o s n ą w r ó c i -
Ś r l . h / /'* '/> >
ł a m z m ę ż e m d o k r a j u . M i e s z k a m y n a j p i e r w w G ó r z n i e g d z i e m ą ż z o s t a ł a r e s g t b - w a n y n a s t ę p n i e w I ł a w i e s k ą d w z i ę t o m ę ż a do w o j s k a . J a s t u d i a k o ń c z ę w 1951r.
2 0 - I X - 9 4 r
6
U k o ń c z y ł a m s t u d i a A k a d e m i i R o l n i c z e j S G G W . f y d z . O g r ó d ze s t o p n i e m i n ż y n i e r s p e c . c h e m i a r o l n o s p o ż y w c z a . S t a ż do d y p l « m u o d b y w a ł a m w S z p i t . M i e j s k i m Ir' a p o t e m p r a c o w a ł a m j a k o d i e t e t y c z k a , u c z ą c t a k ż e a n a l f a b e t k i w t a m t e j s z y m s z p i t a l u . W 1 956r. m ę ż o w i u d a ł o s i ę z w o l n i ć z w o j s k a i p r z e n o s i m y s i ę się
✓ V
z d w ó j k ą d z i e c i do G r u d z i ą d z a . P r z e z 14 l a t u c z ę w s z k o l e D i e t e t y c z e k . W 1 9 7 2 r ze w z g . n a p o g a r a z y j ą c y s i ę s t a n z d r o w i a p r z e c h o d z ę n a r e n t ę .
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
SPOŁECZEŃSTWO...
Tadeusz Płużański
Jeśli Boga
nie ma, postępuj jakby był...
CYWjLjZACJA
Nastolatki
Badania wykazują, że są samotnymi materialistami
Gdyby nie zgrzyt klucza są
siadki, do złudzenia przypomi
nający tamten zgrzyt na Łubian
ce, nie w racałaby do w spo
mnień. Łączniczka Komendy G łów nej AK, dziś sekretarz Związku Żołnierzy Armii Krajo
w ej, Krystyna Ożarowska nie cierpi na chorobę kombatancką.
Drugi krąg piekła Nie było tak, że ktoś chciał wstąpić do AK. Nikt sobie właści
wie nie wybierał żadnej organiza
cji, to organizacja wybierała odpo
wiednie dziewczyny. Miałam 21 lat, gdy mieszkający u rodziców w Brwinowie cichociemni zapro
ponowali mi współpracę. Pomy
ślałam sobie: ostatecznie, pomi
mo rozlicznych zajęć, mogę coś jeszcze zrobić. Jak się okazało, moje bujne życie towarzyskie wcale nie było mankamentem.
Cdy się gdzieś człowiek zawieru
szył, to zawsze było dokąd zwiać, schować u tysiąca przyjaciół.
I tak, byłam sobie łączniczką między Komendą Główną, a do
wódcami okręgów — taki drugi
- i - * - — _____>. - i ...v . . ł
rozkaz przeniesienia się do Czę
stochowy. Zanim odnaleźliśmy się, zanim powiązało się nici po
zrywane przez powstanie, to Ar
mia Krajowa już się skończyła...
Do stycznia siedzieliśmy w Czę
stochowie. Potem generał wyje
chał, myśmy naw et nie w ie- dzielli dokąd. Okazuje się, że do Milanówka po swoje przezna
czenie. Nasza grupa natomiast, przeniosła się do Łodzi.
Gdy Okulicki ogłosił w stycz
niu 1945 roku rozwiązanie AK
— to o znaczało, że p rzy n aj
mniej pół miliona ludzi należa
ło o tym zawiadomić. Nie zda
wałam sobie wówczas sprawy, że przenoszone przeze m nie meldunki dotyczyły likwidacji armii. Dopiero dziś to wiem.
Wsypa na Lipowej Byliśmy pierwszą piątką are
sztowanych w związku ze sprawą Okulickiego. NKWD bardzo się śpieszyło, żeby nas dać jako świadków oskarżenia przeciwko Okulickiemu. Wtedy jednak nie mieliśmy pojęcia o co chodzi.
---H fa T x a ?.^ .a .-.a n TMitl
żymi kawałami, to było pyszne.
Była dobra herbata.
Czekam , godzina siódm a, ósm a, d ziew iąta, d ziesiąta.
Nie ma mojego Oka, nie ma radiostacji.
Rano pobiegłam do naszej me
liny na Lipową. Było to mieszka
nie wynajmowane przez znajomą jednego z „piątki”, niejakiego Ciu- pusia. Obok mieszkały moje kole
żanki dając mi doskonałe alibi.
Biegnę więc do Ciupusia, nie wiedząc, że moje Oko spotkało się z Ciupusiem poprzedniego dnia i że obaj już siedzą na UB.
Na Lipowej i mnie przywitali ubowcy z karabinami. Nie po
mogło tłumaczenie, że koleżan- k i-sąsiad k i zo staw iły tu dla mnie książkę.
Nic przy mnie nie znaleźli. By
łam zupełnie spokojna, lecz gdy do „kotła” wchodzili Prusak i Ga
pa, struchlałam. Czekanie potrwa
ło parę godzin — do wieczora.
Każdy siedział w oddzielnym po
mieszczeniu. Myślałam: jak tu wybrnąć z tej historii przez praw
dopodobne kłamstwo? Legenda niewinnej owieczki nie pomogła.
7 r 'c » -ił.3 r c -. I t i a t - n m i m i f a n a n r / n "
maja na Lipowej do ostatecznego wyjścia z więzienia nie mogłam się z nikim kontaktować, byłam skazana na własne domysły i sko
jarzenia. Zresztą są takie skojarze
nia, które przychodzą później. Pó
źniej wiąże się nici, układa kloc
ki. Później wie się więcej.
W Łodzi przesłuchiwali nas oficerowie UB i NKWD. Gdy py
tali mnie o to, komu przenosiłam telegramy nadawane przez tego
„szefa”, wymyślałam jakieś mylą
ce rysopisy. Złoili mnie za któ
rymś razem do nieprzytomności, zrzucili do betonowej komórki.
Potem przerzucili do betonowej piwnicy, w której były cztery in
ne więźniarki. Musiałam się ude
rzyć w głowę, bo niewiele koja
rzyłam i nie pamiętam dobrze, co się wtedy ze mną działo. Plecy miałam tak zbite, że musiałam le
żeć na brzuchu. Nie pamiętam, czy te dziewczyny się mną wtedy zajęły, czy nie. To musiało trwać kilka dni. Gdy wywozili nas do Moskwy już chodziłam, ale sie
dzieć jeszcze nie mogłam.
Nie przejmuj się Gapa!
22
ICJA
łatki
ia wykazują, motnymi 'alistami
KULTURA
Elita i reszta
Rozmowa z Władysławem
Terleckim, pisarzem
C Y W IL I^ C JA ...
W Polsce sucho
Wpewnych regionach nie padało
przez dwa lata
maja na Lipowej do ostatecznego wyjścia z więzienia nie mogłam się z nikim kontaktować, byłam skazana na własne domysły i sko
jarzenia. Zresztą są takie skojarze
nia, które przychodzą później. Pó
źniej wiąże się nici, układa kloc
ki. Później wie się więcej.
W Łodzi przesłuchiwali nas oficerowie UB i NKWD. Gdy py
tali mnie o to, komu przenosiłam telegramy nadawane przez tego
„szefa”, wymyślałam jakieś mylą
ce rysopisy. Złoili mnie za któ
rymś razem do nieprzytomności, zrzucili do betonowej komórki.
Potem przerzucili do betonowej piwnicy, w której były cztery in
ne więźniarki. Musiałam się ude
rzyć w głowę, bo niewiele koja
rzyłam i nie pamiętam dobrze, co się wtedy ze mną działo. Plecy miałam tak zbite, że musiałam le
żeć na brzuchu. Nie pamiętam, czy te dziewczyny się mną wtedy zajęły, czy nie. To musiało trwać kilka dni. Gdy wywozili nas do Moskwy już chodziłam, ale sie
dzieć jeszcze nie mogłam.
Nie przejmuj się Gapa!
mieliśmy pojęcia dokąd nas wio
zą. Stała dakota. Zauważyłam, że ładują worki z pocztą i zobaczy
łam napis bukwami: Moskwa.
Byliśmy sami na pokładzie, tylko z rosyjską załogą. Gdy powiedzia
łam kolegom dokąd lecimy, usły
szałam tylko: Zwariowała!
Rozgotowane żaby Pojęcia nie m ieliśm y, o co chodzi. W samolocie była rosyj
ska obstawa, zresztą nie próbo
waliśmy pytać. Między sobą też niewiele rozmawialiśmy. Każdy raczej główkował, co go może czekać. Nie dało się jednak cze
gokolwiek przewidzieć.
Otworzyła się brama na Łu
biance. Po wielogodzinnej od
siadce w „boksach recepcyjnych”
zabrano nam wszystkie drobiazgi i niebezpieczne rzeczy. Potem — do „bani” i na oględziny. Kobie- ta-wracz kazała mi się oczywiście rozebrać do naga, po czym dała upust swemu zdziwieniu i zgor
szeniu: jak to, w polskich więzie
niach biją? (Byłam rzeczywiście zielono-granatowa.) Nie posądza
łam iei iednnk o jakakolwiek li-
Uwagi kolonelem
Protekcjonistyczna była i ciągle jest Japonia: przedo
stać się na jej rynki bardzo trudno. Protekcjonizm kazi te
raz Wspólnoty Europejskie i niedarmo Ameryka mówi o
„twierdzy Europa” (sama nie lepsza); otrzymujemy tego co chwila dotkliwe lekcje, na wiele milionów dolarów.
Nasi- przestraszeni Europą teraz dopiero zaczynają się orientować, że to w naszym interesie leży wolny handel.
A na każde ograniczenia odpowiadajmy szybko swoi
mi. Też demonstracyjnie pozorowanymi. Złośliwość na złośliwość, z pełnym poczuciem humoru. To działa.
STEFAN BRATKOWSKI
Zupa, przeważnie z ryb morskich, była wodnista. Wyglądało to, jak rozgotowane w wodzie żaby, a wszystko razem, jak groteska.
Elegancki hotel Łubianka Później koledzy mi pow ie
dzieli, że tam wtedy siedziały same znakomitości. Siedział ge
nerał Paulus, siedzieli nasi, pew
nie całkiem blisko.
Łubianka to hotel z czasów carskich a wlec wnętrza sa ele-
dopiero przyszło mi do głowy, dlaczego mnie tyle razy wzywał, żeby podpisywać po jednej kartce jakiegoś protokołu. Prawdopo
dobnie tłumaczyli protokoły spo
rządzone w Łodzi.
Żal do Churchilla Na Łubiance siedziałam sześć dni, jak się później dowiedzia
łam, do procesu Okulickiego.
Bez przerw y pytali dlaczego przeszłam na nieW alna działał-
23
r> -.q £ t f j » v u a u q u j i
zastępca szefa okręgu, a bezpo- średno w spółpracow ałam z czwórką cichociemnych. Kole
dzy, którzy spotykali się z Okulic
kim, nigdy mi za wiele nie opo
wiadali o generale. Do mnie nale
żało przenoszenie radiostacji, szu
kanie miejsc nadawania. Tyle.
— To nawet lepiej, że wyglą
dasz jak chucherko, m ów ili, nikt nie będzie podejrzewał, że taszczysz radiostację. Oprócz zaszyfrow anych m eldunków przenosiłam p ię tn a sto k ilo gramowe AP-5. Kręgosłup mam dziś w takim stanie, że mogę unieść co najwyżej kilogram.
Po powstaniu, Okulicki wydał
chcę mówić, ten człowiek już nie żyje. 30 maja 1945 roku dostałam od niego do przekazania dalej pil
ny, „alarmowy” telegram. Podał mi z dokładnym poleceniem cza
su nadania, co wydało się podej
rzane. Czas nadawania mógł znać tylko sam radiotelegrafista, takie były zasady konspiracji.
Odszukałam Oko, który miał nadawać. Podrzuciłam mu ra
diostację: jak nadasz to przyjdź na kolację, zrobię coś dobrego.
Poszłam do siebie na Piotrkow
ską. Pitraszę — miałam wędlinę, wtedy nie było kłopotu z wędli
ną. Był maj i rabarbar. Robiłam kompot z rabarbaru z takimi du-
jednego z kolegów. Byłam pewna, że nikt nigdy o mnie nie powie:
„to była moja łączniczka”. Tym
czasem powiedział to człowiek, którego łączniczką akurat wcale nie byłam. Podał się za dowódcę całej naszej komórki. Wtedy na
wet nie zaprzeczyłam, sparaliżo
wało mnie. Potem był z nami w Moskwie przez cały czas, lecz po wojnie zrobił błyskawiczną karie
rę zawodową.
Samotność łączniczki Los łączniczki, to samotność.
Im mniej wie, im mniej szefów zna, tym lepiej. Od tego ranka 31
Nie wiedzieliśmy dokąd je dziemy. Wsadzili nas na cięża
rówkę, gdzie były 4 łopaty i ku
pa piasku. Jeden z kolegów, Ga
pa, strasznie przeżywał to are
sztowanie. — Wiadomo do cze
go te łopaty — mamrotał. Ja mu na to z wisielczym humorem:
Nie przejmuj się Gapa, i tak do piachu, i tak do piachu.
Za dużo nie pozwolili nam ga
dać. Zawieźli nas na jakieś poło
wę lotnisko. Jadąc straciliśmy po
czucie czasu do tego stopnia, że wydawało nam się, że przyjecha
liśmy na Okęcie, ale to było raczej polowe lotnisko pod Łodzią.
Kolegów skuli, mnie nie. Nie
24
Nie wiedzieliśmy dokąd je dziemy. Wsadzili nas na cięża
rówkę, gdzie były 4 łopaty i ku
pa piasku. Jeden z kolegów, Ga
pa, strasznie przeżywał to are
sztowanie. — Wiadomo do cze
go te łopaty — mamrotał. Ja mu na to z wisielczym humorem:
Nie przejmuj się Gapa, i tak do piachu, i tak do piachu.
Za dużo nie pozwolili nam ga dać. Zawieźli nas na jakieś poło
wę lotnisko. Jadąc straciliśmy po
czucie czasu do tego stopnia, że wydawało nam się, że przyjecha
liśmy na Okęcie, ale to było raczej połowę lotnisko pod Łodzią.
Kolegów skuli, mnie nie. Nie
tość, tylko o perfidię. Nie miałam dobrego wyobrażenia o Rosji i naturze rosyjskiej.
Z Lipowej przezornie zabrałam ręcznik i całe mydło. Poprosiłam też sledowatiela, żeby mi z Piotr
kowskiej przyniesiono marynarkę i buty. Tym sposobem nawet na Łubiance byłam całkiem eleganc
ka. Wszyscy oglądali moje buty na skórzanej podeszwie. Zachwy
cającą rzeczą na Łubiance były posiłki: milczący służący w bia
łym kitlu i białym, nakrochmalo
nym czepku kucharskim wjeż
dżał ze stolikiem. Podawał w bia
łej, blaszanej misce zupę i 40 de- kagramów chleba na cały dzień.
ganckie. Wypolerowany parkiet
— przez cały dzień froterowa
łam go drepcąc na specjalnej fla- neli. Na łóżku miałam elegancki biały koc, chyba amerykański.
Nie było mi zimno. Największą męczarnią, z powodu obolałych wciąż pleców, było spanie. Spać trzeba było na wznak, z rękami na kocu, przy zapalonym świe
tle. Co chwilę zaglądał strażnik.
Kilka razy — cztery pięć razy — wołano na woprosy.
Mój sledowatiel, elegancki, przystojny, Europejczyk, tylko czasami, gdy się nie chciałam do czegoś przyznać, tłukł ręką w biurko. Nigdy nie był sam. Teraz
noŚćT— jńielegalnoje położeni- je ”. Najlepiej było nic nie mó
wić, co najwyżej potwierdzać to, co ktoś powiedział, żeby nie by
ło rozbieżności. Miałam na tyle zaufania do moich kolegów, że oni nie mogli powiedzieć cze
goś, co by mogło zaszkodzić.
Teraz dopiero w iem y, że sprawa Okulickiego była nada
na z Milanówka, tam kręcili się agenci. Wtedy nie mieliśmy po
jęcia, że Okulicki wraz z szesna
stką przywódców AK od marca był w Moskwie, że został po
rwany w celu przygotowania procesu przeciwko całej Armii Krajowej, która „ośmieliła się walczyć z Armią Czerwoną”. O tym wszystkim wiedział dosko
nale tylko Londyn...
Nie potrafię opisać naszego rozgoryczenia, kiedy dowiedzie
liśmy się, w jakim to przedsta
wieniu braliśmy udział i że ci, dla których w alczyliśm y nie upomnieli się o naszego dowód
cę. Ja, skromna łączniczka, mam żal do Churchila, że alianci nie upom nieli się o komendanta Armi Krajowej. Sprzedali nas.
To było paskudne.
Dopiero na przesłuchaniach w Moskwie padały akowskie na
zwiska. Wymieniano również Okulickiego. Po raz pierwszy wtedy pomyślałam sobie, że jest to jakaś grubsza sprawa, w której jestem jed nym z m alu tkich pionków. Do głowy mi nie przy
szło jednak, że ma się odbyć ja
kiś proces, w którym będę nie tyle oskarżoną, co świadkiem.
Tołstoj I Szekspir na Butyrkach
Gdy pew nego dnia k azali wynieść się z Łubianki, byłam zadowolona, choć nie wiedzia
łam dokąd — może na śmierć.
Ale na wszelki wypadek zabra
łam ręcznik, mydło i koc.
Przenieśli nas na Butyrki.
Chłopcy dostali cele podwójne al-
DOKONCZENtE NA STR. 3
Rys. ŁUCJA SOKOŁOWSKA
Co to jest choroba kombatancka? To jest to, że każdy za wszelką cenę chce coś znaczyć. Jeszcze teraz. Chociaż przecież
wiadomo, że dowódcy naszych oddziałów dawno gryzą ziemię.
WIESŁAWA LEWANDOWSKA
25
!>f W
Plan monografii obozu koncentracyjnego na Majdanku
P rzed m o w a W stęp
1. O k re ś le n ie i u z a sa d n ie n ie te m a tu
2. C h a r a k te r y s ty k a źró d eł i o m ó w ie n ie lite r a tu r y 3. K o n c e p c ja i k o n s tr u k c ja m o n o g ra fii
4. P e rio d y z a c ja d ziejó w obozu
I. Obozy koncentracyjne. Eksterminacyjna polityka okupanta
1. P ie rw sz e obozy k o n c e n tr a c y jn e i ich ro la w s y ste m ie p o lity cz n y m III R zeszy . 2. R ozbu d ow a sy stem u obozow ego po w y b u ch u II w o jn y św ia to w e j i ic h zad an ia
e k s te r m in a c y jn e .
3. E k s te r m in a c ja lu d n o ści k r a jó w o k u p o w a n y c h ze szczeg ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m G G . 4. L u b e lsz cz y z n a w p o lity ce o k u p a n ta .
II. Geneza i budowa obozu na Majdanku
1. P rz e s ła n k i p o lity c z n o -e k o n o m ic z n e .
P ro b le m bazy fro n to w e j S S w L u b lin ie , p la n y e k s te r m in a c y jn e lu d n o ści p o ls k ie j, p ro g ram H e in ric h i sp raw a bu d o w y obozu je n ie c k ie g o , p ro b lem lo k a liz a c ji obozu, w a ru n k i to p o g raficzn o - k o m u n ik a c y jn e , tru d n o ści w r e a liz a c ji k o m b in a tu obozo
w ego, o g ra n icz e n ie ro zm iaró w obozu.
2. In w e sto r budow y.
E seso w sk a słu żba b u d o w lan a, g ru p a u rzęd o w a C w W V H A ja k o in w e sto r g łó w n y , In sp e k c ja B u d o w la n a w K r a k o w ie — in w e sto r p o śred n i, C e n tr a ln y Z arząd B u d o w la n y Ś S i P o lic ji w L u b lin ie — in w e sto r b ezp o śred n i, je g o o rg a n iz a c ja i fu n k c je , ro la i zad an ia C e n tr a ln e g o Z arząd u B u d o w la n e g o w b u d o w ie obozu.
3. P la n y b u d o w la n e i ic h k o r e k tu r y .
P ie rw sz y p ro je k t te ch n icz n y bu d ow y obozu, p lan g e n e r a ln y i je g o k o r e k ty . 4. O rg a n iz a cja bu dow y.
K ie ro w n ic tw o ro b ó t, d o staw cy m a te ria łó w i u rząd zeń , w y k o n a w c y , ro z licz e n ia fin a n so w e .
5. P r a c e b u d o w lan e.
Z a b e z p ie cz e n ie te c h n ic z n e obozu, bu d o w a b a ra k ó w w ię ź n ia rs k ic h , p o m ieszczen ia gospodarczo - p ro d u k c y jn e , p o m ieszczen ia m ie sz k a ln e i a d m in is tr a c y jn e d la zało g i S S , ro b o ty zie m n e, bu d o w a u rząd zeń m a so w ej zagład y.
III. O rganizacja obozu
1. W ład ze n ad rzęd n e.
G łó w n y U rząd B ez p ie c z e ń stw a R zeszy , G łó w n y U rząd G o sp o d ark i i A d m in is tra c ji.
2. O rg a n iz a c ja i obsad a p e rso n a ln a .
K o m e n d a n tu r a , oddział p o lity cz n y , od dział w ię ź n ia rsk i, od dział a d m in is tra c y jn y , obozow a słu żba zd ro w ia, zało g a w a rto w n icz a .
3. S t r u k tu r a części a u to n o m ic z n y ch M a jd a n k a .
O bóz k o b ie c y i d z ie cięcy , obóz p rz e jścio w y , obóz je n ie c k i.
4. S S - m a n i i d o zorczy n ie.
W ie k , w y k sz ta łc e n ie , zaw ód, p o ch o d zen ie, sk ła d n aro d o w o ścio w y , p rz y g o to w a n ie do słu żb y w obozie i j e j p rzeb ieg , s y lw e tk i.
IV. W ięźnio wie
1. T ra n s p o rty p rzy ch od zące.
P ie rw sz e tr a n s p o rty n a M a jd a n e k , T ra n s p o rty Ż y d ów z C z e ch o sło w a c ji, tr a n s p o rty z a k ła d n ik ó w , tr a n s p o rty p o lsk ich w ię źn ió w p o lity cz n y ch , ch ło p i z Z am o jszczy zn y , w ię ź n io w ie p o lity cz n i z P o ls k i i Z S R R , tr a n s p o rty ch o ry ch , o s ta tn ie tra n sp o rty . 2. W a ru n k i tra n sp o rtó w .
26
3. P rz y jm o w a n ie tra n sp o rtó w w obozie.
S e le k c je , k w a ra n ta n n a , k ą p ie l, zm ian a odzieży, n u m e ra c ja i o zn aczan ie, k ie r o w a n ie na pola w ię ź n ia rsk ie i b a ra k i.
4. S t r u k tu r a sp o łeczn a w ięźn ió w .
W ie k i p łeć, sk ła d n a ro d o w o ścio w y , p o ch o d zen ie sp o łeczn e i zaw ód, k a te g o rie w ięźn ió w .
5. K s z ta łto w a n ie się g ru p sp o łeczn y ch . 6. T a k zw an y sam o rząd w ię ź n ia rsk i.
O rg a n iz a c ja sam orząd u i je g o z ad an ia, k r y t e r ia d o boru w ię źn ió w fu n k c y jn y c h , w a lk a o w p ły w y w sam orząd zie.
V. W arunki bytowe więźniów
1. R e g u la m in obozow y.
2. W a ru n k i m ieszk an io w e.
W y p o sażen ie b a ra k u , sta n ilo ścio w y w ię ź n ió w w b a ra k u , w a ru n k i s a n ita r n o h ig ie n ic z n e .
3. O dzież w ię ź n ia rsk a . 4. R o z k ła d d n ia obozow ego.
5. W y ż y w ie n ie .
O rg a n iz a c ja w y d a w a n ia p o siłk ó w , obozow e r a c je ży w n o ścio w e, n ie le g a ln e zd oby
w a n ie ży w n ości, pom oc osób in d y w id u a ln y c h , pom oc o rg a n iz a c ji c h a r y ta ty w n y c h .
VI. P raca więźniów
1. O rg a n iz a c ja p racy .
2. R o d z a je w y k o n y w a n y c h prac.
Z w ią z a n e z bu d o w ą obozu, z w iązan e z fu n k c jo n o w a n ie m obozu, k o m an d a z a tr u d n io n e w firm a c h i in s ty tu c ja c h n ie m ie c k ic h , p raca b ezcelo w a.
3. W a ru n k i p racy.
Czas p racy , m ie js c e p racy , n arzęd zia p racy , k a r y i szy k an y . 4. E fe k ty p racy w ięźn ió w .
VII. W arunki zdrowotne. Śmiertelność
1. C h o ro b y i ep id em ie w obozie.
2. G a m m e lb lo k i.
3. S z p ita le obozow e.
P o w sta n ie , o rg a n iz a c ja i obsada p e rso n a ln a , p ro ced u ra p rz y jm o w a n ia do re w iró w , w a ru n k i i m o żliw o ści le c z e n ia p ro b lem e k sp e ry m e n tó w le k a r s k ic h , u ś m ie rc a n ie z a strz y k a m i fe n o lu i e w ip a n u , s e le k c je w re w ira c h .
4. P o m o c o rg a n iz a c ji c h a r y ta ty w n y c h w d o sta rcz a n iu le k a rstw . O rg a n iz a c ja i ro z m ia ry pom ocy.
5. Ś m ie rte ln o ś ć .
VIII. Formy bezpośredniej eksterm inacji
1. Z a b ó jstw a .
In d y w id u a ln e , gru p ow e.
2. W ie sz a n ie .
P u b lic z n e e g z e k u c je na p o lach w ię ź n ia rs k ic h , e g z e k u c je w p o m ieszcze n iach z a m k n ię ty c h .
3. T o p ie n ie .
W d o łach k lo a cz n y ch , w b a se n a c h p rzeciw p o żaro w y ch . 4. E g z e k u c je przez ro z strz e la n ie .
In d y w id u a ln e , m asow e.
5. G azo w an ie.
O rg a n iz a c ja g azo w an ia, śro d k i g a z o w a n ia , o fia ry k o m ó r gazow ych.
27
IX. Zacieranie śladów zbrodni. Bilans strat
1. G rz e b a n ie zw łok.
2. P a le n ie zw ło k n a sto sie.
3. P a le n ie zw ło k w k re m a to r ia c h . 4. B ila n s s tr a t lu d zk ich .
X. Grabież
1. O rg a n iz a cja g ra b ie ż y .
2. G ra b ie ż m ie n ia w ię ź n ia rsk ie g o . 3. W a rto ść p ra cy w ięźniów . 4. E k s p lo a ta c ja zw łok.
5. G ra b ie ż ja k o śro d ek b o g a ce n ia się III R zeszy.
6. A fe ry obozow e zw iązan e z g rab ie żą.
XI. Ruch oporu
1. S p e c y fik a obozow ego ru ch u oporu.
2. F o r m y sam o o b ro n y .
P rz e c iw d z ia ła n ie za ła m a n io m p sy ch iczn y m , pom oc m a te r ia ln a u d z ie la n a w sp ó ł
w ięźn io m , pom oc w p racy.
3. P r z e ja w y ży cia k u ltu r a ln e g o i re lig ijn e g o .
D z ia ła ln o ść le g a ln a w y k o rz y sty w a n a do p rz e ciw s ta w ie n ia się re ż im o w i o b o zo w e
m u , d z ia ła ln o ść n ie le g a ln a , ż y cie r e lig ijn e .
4. K s z ta łto w a n ie sił i d z ia ła ln o ść g ru p p o lity cz n y ch .
U g ru p o w a n ia zw iązan e z rząd em lo n d y ń sk im , g ru p a P P R -O r z e ł, g ru p a ra d z ie ck a . 5. K o n ta k ty ze św ia te m z ew n ę trzn y m .
O rg a n iz a cja k o n ta k tó w , p rz e k a z y w a n ie w iad o m o ści o obozie, k o lp o rta ż w iad o m o ści ra d io w y ch i p raso w y ch w obozie.
6. S a b o ta ż .
W w y k o n y w a n iu zarząd zeń n ie m ie c k ic h , n isz c z e n ie u rząd zeń o bo zow y ch i n a r z ę dzi p racy .
7. U cie czk i.
P rz y g o to w y w a n ie u cie cz e k , u cie cz k i z obozu, k o m a n d z e w n ę trz n y c h i tra n sp o rtó w , u cie cz k i n ie u d a n e .
8. P la n y ro z b icia obozu.
9. R o la i z n a cz e n ie obozow ego ru c h u op oru .
XII. Transporty z obozu
1. Z w o ln ie n ia z obozu.
Ilo ść z w o ln ie ń , o p ie k a sp o łecze ń stw a n ad z w o ln io n y m i, n ad zó r p o licy jn y . 2. T ra n sp o rty w ychodzące.
S k ie ro w y w a n ie do in n y c h obozów , w y sy ła n ie do p ra c p rzy m u so w y ch w N ie m czech , tra n sp o rty e w a k u a c y jn e .
XIII. Wyzwolenie obozu
1. S y tu a c ja na fro n c ie w sch o d n im w lip cu 1944 ro k u . 2. O bóz w p rzed ed n iu w y zw o len ia,
3. N iszczen ie dow odów zbrod ni.
4. O sta tn i tra n sp o rt e w a k u a c y jn y . 5. W y z w o len ie .
28
XIV. Podobozy M ajdanka i kom enderówki
1. P rz y c z y n y i czas p o w stan ia:
N ie m ie c k ic h Z a k ła d ó w Z b r o je n io w y c h (D A W ) w L u b lin ie , B liż y n ie i R a d o m iu , Z ak ład ó w F u trz a rs k o - O d zieżo w y ch w L u b lin ie , P rz e m y słu W sch o d n ieg o (O ST I) w L u b lin ie , Z ak ład ó w H e in k la w B u d z y n iu , obozu w W a rsz a w ie o raz k o m e n d e - ró w ek w P ia s k a c h i T ra w n ik a c h .
2. O rg a n iz a c ja podobozów i k o m e n d eró w ek . 3. W ię ź n io w ie .
S ta n ilo ścio w y i sk ła d n a ro d o w o ścio w y , w a ru n k i p ra c y i ży cia w podobozach, ru ch op oru , śm ie rte ln o ść .
4. W y z w o le n ie podobozów .
XV. Problem k aran ia zbrodniarzy M ajdanka
1. O d p ow ied zialn o ść za zb ro d n ie d o k o n a n e w obozie.
2. P ro c e sy przed sąd am i p o lsk im i.
3. P ro c e s y przed sąd am i in n y c h p ań stw . 4. P ro b le m S S -m a n ó w n ie u k a ra n y c h . Z a k o ń cz e n ie .
1. M a jd a n e k w sy ste m ie obozów i je g o sp e cy fik a . 2. R o z m ia ry zbrodni.
3. S p o łe c z e ń stw o p o lsk ie w o b ec M a jd a n k a . W y k a z S S -m a n ó w , ic h f u n k c je w obozie i d alsze lo sy In d e k sy osób i m iejsco w o ści
P la n y i m apy B ib lio g ra fia
S tre sz c z e n ia w ję z y k u : a n g ie lsk im , fra n c u s k im , n ie m ie c k im i ro sy jsk im .
D r u k . U M C S L u b l i n z a m . 187-70 1250 Z -8 2603
29
Kwestionariusz niektórych problemów z zakresu funkcjonowania obozu koncentracyjnego na Majdanku
1. Powócl, okoliczności i data aresztowania.
2. Pobyt w innych więzieniach i obozach przed przybyciem na Majdanek.
5 . Czas przybycia na Majdanek i sposób przyjmowania transportu.
Ile o sób p rzy b y ło w tr a n sp o rc ie , k ie d y o trz y m a n o u b ra n ie o bozow e, n u m e ry i ja k b y li ozn aczen i.
4. Warunki mieszkaniowe w obozie.
Na k tó ry m polu i b a ra k u p rz e b y w a ł, u rz ą d z en ie b a ra k u i je g o w ład ze — ic h n a z w i
sk a i c h a r a k te r y s ty k i, sk ła d n aro d o w o ścio w y w ię ź n ió w w b a ra k u . 5. Praca.
W ja k ic h k o m a n d a ch p ra co w a ł, ic h sta n ilo ścio w y , ro d z a j w y k o n y w a n e j p ra c y , n a z w isk a i c h a r a k te r y s ty k a n a d z o ru ją c y c h k ap ó w , v o ra rb e ite ró w , S S -m a n ó w .
6. Wyżywienie.
O bozow e r a c je ży w n o ścio w e i sposoby n ie le g a ln e g o zd o b y w an ia ży w n o ści, p aczk i p rze
s y ła n e do obozu, przez k og o i w ja k i e j ilo ści, p rz y k ła d y d z ie le n ia się ży w n o ścią.
7. Warunki sanitarno-higieniczne.
P ro b le m w ody w obozie, m o żliw o ści k ą p ie li i m y cia , zm ia n a od zieży, strz y ż e n ie , g o
le n ie , u trz y m y w a n ie p o rząd k u i czy sto ści w b a r a k a c h i n a polu.
8 . Warunki zdrowotne.
Czy b y ł c h o ry , n a ja k ą ch o ro b ę , sp osoby le c z e n ia i je g o p rz e b ie g , sposób p rz y jm o w a n ia n a r e w ir, p e rso n e l le k a r s k i i p ie lę g n ia r s k i, g a m m e lb lo k i, ś m ie rte ln o ś ć w o bo zie, p rz y k ła d y sa m o b ó jstw w ięźn ió w .
9. Problem dzieci w obozie.
P o m ie sz cz e n ia d la d zieci, odzież, w y ż y w ie n ie , k ą p ie l, o p ie k a le k a r s k a , o d łą cz a n ie od m a te k , p ra ca d zieci, g a z o w a n ie i ś m ie rte ln o ść .
10. System kar, szykan i tortur.
R o d z a je sto so w a n y ch k a r, m e to d y p rz e słu ch a ń , p rz y k ła d y b icia .
11. Formy bezpośredniej eksterminacji.
P rz y k ła d y w ie sz a n ia , to p ie n ia , z a b ija n ia z a strz y k a m i, z a b ó jstw p rzy p ra cy , w b lo k u , n a p olu , e g z e k u c je przez ro z strz e la n ie , g a z o w a n ie, s e le k c je do k o m ó r g azow y ch .
12. Formy samoobrony i ruchu oporu.
Sam o p o m o c k o le ż e ń sk a , k o n ta k ty ze ś w ia te m z e w n ę trz n y m , d z ia ła ln o ść k u ltu r a ln o - -o św ia to w a le g a ln a i n ie le g a ln a , ż y cie r e lig ijn e , sa b o ta ż w p ra cy i w y k o n y w a n iu za
rząd zeń , g ru p y p o lity cz n e i ic h d z ia ła ln o ść, d y sk u sje n a te m a ty p o lity cz n e , p rzy k ła d y u cie cz e k u d a n y ch i n ie u d a n y ch .
15. Sposób i data wydostania się z obozu.
T ra n s p o rt do in n e g o obozu, licz b a o sób w tr a n s p o rc ie , obozy w k tó ry c h p rz e b y w a ł po w y w ie z ie n iu z M a jd a n k a . Z w o ln ie n ie z obozu, pom oc sp o łecz e ń stw a po w y jśc iu z M a jd a n k a , d alsze lo sy w czasie o k u p a c ji.
14. Nazwiska i charakterystyki kolegów, którzy zginęli na Majdanku.
15. Wybitni działacze w dziedzinie nauki, kultury, polityki itp., którzy zginęli lub przeby
wali na Majdanku.
D r u k . U M C S , z a m . 188.7.70, 1500, Z -8-2603
30
31
PAŃSTWOWE MUZEUM L u b lin , M a jd a n e k , w rz e sie ń 1970 r,
NA MAJDANKU Telefony 412' B7,412-58
itlpjsfco, ~
P a ń stw o w e M u zeu m n a M a jd a n k u o fe r u je z a in te re so w a n y m C z y te ln ik o m p u b lik a c je zw iązan e te m a ty c z n ie z o bozem k o n c e n tr a c y jn y m n a M a jd a n k u , k tó r e m o żn a n a b y w a ć b ezp o śred n io lu b za z a licz e n ie m p o czto w y m w P u n k c ie S p rz ed a ż y W y d a w n ictw M u zeu m . W p u n k c ie ty m są do n a b y c ia in fo rm a to ry , fo ld e ry , p a m ię tn ik i b y ły c h w ię ź n ió w , k a ta lo g i w y staw , p o cztó w k i o raz w y d a w n ictw o c ią g łe pt. „Z e sz y ty M a jd a n k a ”.
Z e sz y ty u k a z u ją się ra z w ro k u i p o św ię co n e są p ro b le m a ty c e b y łe g o obozu o raz z a g a d n ie n io m zb ro d n i h itle ro w s k ic h n a L u b e lsz c z y ź n ie . Z a in te r e s o w a n i m o gą n a b y w a ć w sz y stk ie do
ty ch cz a s w y d a n e to m y „Z e sz y tó w ”, w zg lęd n ie w y b ra n e . P u n k t p rz y jm u je ta k ż e zg ło szen ia n a lis tę s ta ły c h o d b io rcó w d alszy ch to m ó w „ Z e sz y tó w ” , k tó r e w y sy ła ć b ęd zie za z a lic z e n ie m pocz
to w y m n ie z w ło cz n ie po ic h u k a z a n iu się.
P o le c a m y n a s tę p u ją c e w y d a w n ictw a :
1. E. Gryń, Z. Murawska: Obóz k o n c e n tra c y jn y M ajd an ek . L u b lin 1966, s. 71, n lb . i , p la n y obozu, z d ję cia . C e n a 5.— zł.
Z w ię z ły z a ry s h is to r ii obozu n a M a jd a n k u . P o n a d to p u b lik a c ja ta z o sta ła w y d a n a w n a s
tę p u ją c y c h w e rs ja c h ję z y k o w y c h : a n g ie ls k ie j, fr a n c u s k ie j, n ie m ie c k ie j i r o s y js k ie j.
2. J . Marszalek, A. Wiśniewska: M ajd an ek . L u b lin 1969, k a r t n lb . 29. C e n a 5.— zł.
F o ld e r szk icow o o b ra z u ją c y h is to r ię obozu, b o g a to ilu s tro w a n y . P o n a d to p u b lik a c ja z o sta
ła w y d an a w w e rs ja c h ję z y k o w y c h n ie m ie c k ie j i r o s y js k ie j. C e n a 10.— zł.
3. Zeszyty M a jd a n k a , t. 1. L u b lin 1965 s. 198, p la n y , z d ję cia . C e n a 35.— zł.
T o m z a w ie ra a r ty k u ły : J . M a rs z a łk a : G e n e z a i p o cz ą tk i b u d o w y obozu k o n c e n tr a c y jn e g o n a M a jd a n k u o raz Z. M u r a w s k ie j: S y s te m s trz e ż e n ia i sposoby iz o la c ji w ię ź n ió w w o bo zie k o n c e n tr a c y jn y m n a M a jd a n k u , a ta k ż e m a t e r ia ły : A . W iś n ie w s k ie j: Z e z n a n ia szefa k r e m a to riu m E r ic h a M u h sfełd a n a te m a t b y łe g o obozu k o n c e n tr a c y jn e g o w L u b lin ie (M a jd a n ek ). P o n a d to w to m ie : r e c e n z je , b ib lio g ra fia , i k ro n ik a .
4. Zeszyty M a jd a n k a , t. 2. L u b lin 1967 s. 2 7 7 , n lb . 7, z d ję cia . C e n a 3 5 .— zł.
T o m z a w ie ra a r ty k u ły : Cz. M ad a je ż y k a : L u b e lsz c z y z n a w p o lity c e o k u p a n ta . Z. L esz c z y ń s k ie j: S t r u k tu r a o sobow a w ład z obozu k o n c e n tr a c y jn e g o n a M a jd a n k u . I. C a b a n a i Z. M a ń k o w sk ie g o : In fo r m a c je o o bo zie k o n c e n tr a c y jn y m n a M a jd a n k u w a k ta c h D e le g a tu r y R z ą du R P n a K x k j. M a t e r ia ły : A . T o n i a k : K o re s p o n d e n c ja w sp ra w ie d o staw gazu c y k lo n u B do obozu n a M a jd a n k u . E . D ziad o sza: S to s u n k i h a n d lo w e obozu k o n c e n tr a c y jn e g o n a M a j
d a n k u z firm ą P a u la R e im a n n a . Z. H irsz a : K o re s p o n d e n c ja z M a jd a n k a H . J . S z c z e śn ie w - sk ie g o . P o n a d to w to m ie : r e c e n z je , b ib lio g r a fia i k ro n ik a .
5. Zeszyty M ajdank a* t. 3. L u b lin 1969 s. 29 1 , n lb . 1, p la n y , z d ję cia . C e n a 3 5 .— zł.
T o m z a w ie ra m a te r ia ły z S e s ji N a u k o w e j pt. L u b e lsz c z y z n a o sk arża. S ą to m . in . a r t y k u ły : W . T u sz y ń sk ie g o : P o lic y jn y i w o jsk o w y a p a ra t o k u p a c y jn y n a L u b e lsz c z y ź n ie . E . D ziad o sza i J . M a rs z a łk a : W ię z ie n ia i obozy w d y s try k c ie lu b e ls k im w la ta c h 1 9 3 9 - 1 9 4 4 . W . Z y ś- k o : W ład ze p o lic y jn e d y stry k tu lu b e ls k ie g o w la ta c h 1 9 3 9 - 1 9 4 4 . J . M a r k ie w ic z a : H itle ro w sk ie m e to d y p a c y fik a c ji i e g z e k u c ji n a Z a m o jsz cz y ź n ie w la ta c h o k u p a c ji n ie m ie c k ie j.
L . S ie m io n a : E g z e k u c je n a L u b e lsz c z y ź n ie . P o n a d to : r e c e n z je , b ib lio g ra fia , k ro n ik a . 6. Zeszyty M ajdank a* t. 4. L u b lin 1969 s. 38 6 , n lb . 2, p la n y , z d ję cia . C e n a 5 0 .— zł.
T o m z a w ie ra a r t y k u ły : Z. M a ń k o w sk ie g o : S tr a te g ic z n e z n a cz e n ie L u b e lsz cz y z n y i p o lity k a re p r e s y jn a o k u p a n ta . J . M a rsz a łk a : B u d o w a obozu k o n c e n tr a c y jn e g o n a M a jd a n k u w la -
32
ta c h 1 9 4 2 - 1 9 4 4 . Z. M u ra w s k ie j: K o b ie ty w obozie k o n c e n tr a c y jn y m n a M a jd a n k u . Z. L e sz c z y ń s k ie j: T ra n sp o rty w ię źn ió w do obozu n a M a jd a n e k . Cz. R a jc z y : L u b e ls k a f ilia n ie m ie c k ic h zak ład ó w z b ro je n io w y ch . P o n a d to : re c e n z je , b ib lio g ra fia i k ro n ik a .
7. Zeszyty M ajd an k a, t. 5. z n a jd u ją c y się a k tu a ln ie w d ru k u , z a w ie ra ć b ęd zie a r ty k u ły J . M a rsz a łk a i Cz. R a jc z y : S ta n b a d a ń n ad d z ie ja m i obozu n a M a jd a n k u . H. D o m a ń sk ie g o i W . R z e w u s k ie g o : P ro c e s y zb ro d n ia rz y M a jd a n k a i sta n a k tu a ln ie p ro w ad zo n y ch śled ztw . Z. L e s z c z y ń s k ie j: T ra n s p o rty w ię źn ió w z obozu n a M a jd a n k u . A. W iś n ie w s k ie j: P ro b le m p ra c y w ięźn ió w n a M a jd a n k u . Z. M u r a w s k ie j: D z ie c i w o b o zie n a M a jd a n k u . E . R o s ia k : N ie k tó re fo rm y sa m o o b ro n y p sy ch icz n e j w ię ź n ió w M a jd a n k a . B . W ró b le w s k ie g o : O bóz w B u d zyniu . M a te r ia ły : W . Z y śk o : Z d z ia ła ln o śc i p o lic ji n ie m ie c k ie j w d y s try k c ie lu b e lsk im . P o n a d to : r e c e n z je , b ib lio g ra fia i k ro n ik a .
8. J. Kwiatkowski: 4$5 dni n a M ajd an k u . L u b lin 1966. W y d a w n ictw o L u b e ls k ie s. 503, n lb . 1. C e n a 3 0 .— zł.
P a m ię tn ik te n je s t je d n ą z n a jc e n n ie js z y c h p u b lik a c ji z d o ty ch czas w y d a n y ch , a to d zię
k i u ja w n ie n iu szereg u n ie z n a n y c h szczegółów z ży cia obozow ego in te r e s u ją c y c h sp o strz e żeń o lu d z k ich p rz e ż y cia ch i p o sta w a ch p sy ch icz n y ch .
9. A. Stanisławski: P o le śm ie rci. L u b lin 1969. W y d aw n . L u b e ls k ie s. 276. C e n a 16.— zł.
P a m ię tn ik b y łe g o w ię ź n ia M a jd a n k a , k tó r y z r a c ji p e łn io n y c h f u n k c ji m ia ł m o żliw o ść d o k ła d n e j o b s e r w a c ji co d zien n eg o ży cia w obozie.
10.' Je ste śm y św ia d k a m i. W y b ó r i w stęp : Cz. R a jc a , E . R o s ia k , A. W iś n ie w sk a . L u b lin 1969 W y d aw n . L u b e ls k ie s. 45 7 , n lb . 3. C e n a 2 8 .— zł.
Z b io ro w y to m 23 p a m ię tn ik ó w w ię źn ió w M a jd a n k a o b ra z u ją c y ró ż n e p rz e ja w y ży cia obozow ego.
11. S. Chwiej czak: K o lczasty tr a k t . L u b lin 1970. W y d aw n . L u b e ls k ie (w d ru k u ). C e n a 2 0 .— zł.
P a m ię tn ik w ię ź n ia , k tó r y n a M a jd a n e k z o sta ł p rz y w ie z io n y ze s p a c y fik o w a n e j Z a m o jsz - czy zn y. A u to r k ła d z ie przed e w sz y stk im n a c isk n a d o z n a n ia p sy ch icz n e c z ło w ie k a z n a jd u ją c e g o się w o bo zie k o n c e n tr a c y jn y m .
12. W. Diegtiariem: Z w y ciężając śm ie rć. L u b lin 1970. W y d aw n . L u b e ls k ie (w d ru k u C en a 20.— zł.
P a m ię tn ik b o h a te ra p o w ie ści I. N e w e rle g o p t. „C h ło p ie c z S a ls k ic h S te p ó w ” .
13. S. Perzanowska: Gdy m yśli do M a jd a n k a w r a c a ją . L u b lin 1970. W y d aw n . L u b e ls k ie (w d ru k u ). C e n a 15.— zł.
W sp o m n ien ia w ię ź n ia r k i- le k a r z a z a a n g a ż o w a n e j w p ra c ę k o b ie c e g o sz p ita la obozow ego.
A u to rk a u k a z u je w y s iłk i w ię ź n ia r s k ie j słu żb y zd ro w ia d la ra to w a n ia ż y cia lu d zi osadzo
n y c h za d ru ta m i obozu.
14. P o cztó w k i o te m a ty c e obozu n a M ajd an k u . D z ie s ię ć w e rs ji. C e n a je d n e j p ocztów k i 1,90 zł.
15. K a ta lo g i w ystaw o te m a ty c e a n ty w o je n n e j:
P rz e ciw w ojnie. K a ta lo g II O g ó ln o p o lsk ie j W y sta w y P la s ty k i. L u b lin 1966, k a r t n lb . 79, b o g ato ilu s tro w a n e . C e n a 20.— zł.
P rzeciw wojnie. K a ta lo g III O g ó ln o p o lsk ie j W y sta w y P la s ty k i. L u b lin 1969, k a r t n lb . 68, b o g ato ilu s tro w a n e . C e n a 20.— zł.
M ajd an ek . K a ta lo g w y staw y . M a la rstw o ks. W ł. P a c ia k a , fo to g ra fik a W . S ta n a . L u b lin 1967, k a r t n lb . 52, b o g ato ilu s tro w a n e . C e n a 15.— zł.
16. M. Trachman: Dwa s p o tk a n ia . L u b lin 1968. W y d aw n . L u b e ls k ie , s. 138, z d jęcia.
C e n a 7 0 .— zł.
A lb u m ra d z ie ck ie g o fo to g ra fik a M . T ra c h m a n a z a w ie ra w ie le in te r e s u ją c y c h f o t o g r a f ii- -d o k u m e n tó w z p ierw sz y ch n ie m a l d n i ży cia w yzw o lo n eg o L u b lin a , a ta k ż e z c h w ili o b e c
n e j. P o z w a la to o d b io rcy n a k o n fr o n ta c ję p rzeszłości z te ra ź n ie jsz o ś c ią .
D r u k . U M C S z a m . 201-70 3000 Z -8-2821
33
TOWARZYSTWO OPIEKI NAD MAJDANKIEM
Z A R Z Ą D G Ł Ó W N Y • R A D A N A U K O W A
L u b lin , d n ia 15 V III 1970 r.
R a d a N au k o w a T o w a rź y stw a O p ie k i nad M a jd a n k ie m ad w ie lu la t p row ad zi b a d a n ia 'n a u k o w e n ad d z ie ja m i obozu k o n c e n tr a c y jn e g o n a M a jd a n k u , a w y n ik i ic h p u b lik o w a n e są n a ła m a ch
„Z eszy tó w M a jd a n k a ”. B a d a n ia te sk u p io n e g łó w n ie w P a ń stw o w y m M u zeu m n a M a jd a n k u ' są a k tu a ln ie p o w ażn ie z a a w a n so w a n e w o p a rciu o zg ro m ad zo n e ta m m a te r ia ły źród łow e.
D la te g o te ż a m b ic ją R a d y N a u k o w e j je s t o p ra c o w a n ie i w y d a n ie n a 3 0 -le c ie w y zw o le n ia obozu p e łn e j je g o h is to rii.
P la n o w a n a m o n o g ra fia M a jd a n k a sk ła d a ć się będ zie z 15 ro zd ziałó w , z a m y k a ją c y c h ca ło ść za
g a d n ień g e h e n n y i h ero iz m u w ięźn ió w . J e j o b ję to ść o b licz o n a je s t n a o k o ło 1000 stro n m aszy n op isu . P rz a d ro zp o częciem o p ra c o w a n ia te k s tu przez h is to ry k ó w u w ażam y za ce lo w e zw ró cić s ię do b y ły c h w ię źn ió w M a jd a n k a z p ro śb ą o w n ie s ie n ie u w ag, p ro p o zy cji, zm ian i t p .
P rz e d k ła d a ją c P a n u (i) p r o je k t p rzy szłe j m o n o g ra fii, p ro sim y o d o k ład n e je g o p rz e a n a liz o w a n ie i n a d e sła n ie na p iśm ie u w ag k ry ty c z n y c h , k tó r e n ie w ą tp liw ie się p rzy czy n ią do b a rd z ie j p raw id ło w eg o p rz e d sta w ie n ia tru d n y c h i zło żo n y ch p ro b lem ó w ży cia obozow ego.
J a k w iad om o d o k u m e n ty b y łe j k a n c e la r ii o b o zo w ej zo sta ły w d n iu w y z w o le n ia M a jd a n k a w p ow ażnym sto p n iu zn iszczo n e przez u c ie k a ją c ą zało g ę.
W ie le p ro b lem ó w z z a k resu h is to r ii obozu m ogą w y ja ś n ić ty lk o je g o b y li w ię ź n io w ie . W zw iąz
k u z ty m p rz e sy ła m y ta k ż e k w e s tio n a r iu s z o b e jm u ją c y zesta w te m a ty k i, k tó r a n ie z n a jd u je w y cz erp u ją ce g o u d o k u m e n to w a n ia w d o stę p n e j b azie źró d ło w ej. O c z e k u je m y w ię c od P a n a (i) n a p isa n ia w sp o m n ień z p o b y tu w obozie, ze szczeg ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m z ag ad n ień w y m ie n io n y c h w załączo n y m k w e stio n a riu sz u , w zg lęd n ie u sto su n k o w a n ia się ty lk o do p ro b le m a ty k i w n im z a w a rte j.
O d p o w iad ając n a nasz a p e l dołoży P a n (i) sw o ją c e g ie łk ę do o p ra co w a n ia ta k w ie lk ie g o d zieła, k tó r e będ zie tr w a ły m p o m n ik ie m zło żo n y m w h o łd zie m ę cz e n n ik o m i b o h a te ro m M a jd a n k a , a je d n o cz e śn ie p o w ażn ym o sk a rż e n ie m z b ro d n ia rz y h itle ro w s k ic h .
U w ag i k ry ty c z n e o p r o je k c ie m o n o g ra fii o raz w sp o m n ie n ia lu b in fo rm a c je na p od an e te m a ty p ro sim y n ad sy ła ć do d n ia 31 g ru d n ia 1970 ro k u pod ad rese m : P a ń s t w o w e M u z e u m n a M a j d a n k u , L u b l i n . R ó w n ie ż w sz e lk ie z a p y ta n ia p ro sim y k ie r o w a ć na pow yższy ad res.
PRZEW ODNICZĄCY R A D Y NAUKOW EJ TO W A RZYSTW A O PIEKI NAD M AJDANKIEM
( —) Prof. dr Tadeusz Mencel
PREZES ZARZĄD U GŁÓWNEGO
TO W A R ZY STW A O PIEKI NAD M AJD ANKIEM
( —) Mgr Paweł Dąbek
D r u k . U M C S L u b li n z a m . 189-70 1290 Z -8 2603
