Re gio na l ne Stu dia Ekologi czno- Krajo brazo we
Re gio nal
Lands cape-E colo gi cal Stu dies
Fa cu l ty of Ge o gra p hy and Re gio nal Stu dies Wa r saw Uni ve r si ty
In sti tu te of Ge o gra p hy Œwiê to krzy ska Aca de my in Kie l ce Po lish As so cia tion for Lan d s ca pe Eco lo gy
Re gio nal
Lands cape-E colo gi cal Stu dies
Part 1
1. Lan d s ca pe stu dies
2. Stru c tu re and fun c tio ning of en vi ron men tal sy stem
Edi to rial Bo ard:
An drzej Ri chling,
Bar ba ra Sto jek, Ma³go rza ta Strzy¿, Iwo na Szu ma cher, Anna Œwiercz
The Pro blems of Lan d s ca pe Eco lo gy vol. XVI/1
Warsaw 2006
Wy dzia³ Ge o gra fii i Stu diów Re gio na l nych Uni we r sy tet Wa r sza wski
In sty tut Ge o gra fii
Aka de mia Œwiê to krzy ska im. Jana Ko cha no wskie go w Kie l cach Pol ska Aso cja cja Eko lo gii Krajo bra zu
Re gio na l ne Stu dia
Ekologi czno- Krajo brazo we
Czêœæ I
1. Ba da nia nad krajo bra zem
2. Stru ktu ra i fun kcjo no wa nie sy ste mów przy rod ni czych
Ko mi tet Re da kcy j ny:
An drzej Ri chling,
Bar ba ra Sto jek, Ma³go rza ta Strzy¿, Iwo na Szu ma cher, Anna Œwiercz
Pro ble my Eko lo gii Krajo bra zu tom XVI/1
Warszawa 2006
Re cen zen ci / Re vie wers:
dr hab. Kry sty na Ge r man, prof. dr hab. Hen ryk Jur kie wicz, dr hab. Ma riusz Ki sto wski, prof. dr hab. Ad olf Szpo nar, prof. dr hab. Krzy sztof Wo j cie cho wski
Kon su l ta cja jê zy ko wa / En glish pro ofre ad:
dr Ur szu la So mo ro wska, dr Sy l wia Ku l czyk
Kon su l ta cja i re da k cja kar to gra ficz na / Car to gra p hy:
dr Pawe³ Ko wa l ski, mgr Ja ros³aw Ta la cha
Ko re kta / Pro ofre ad:
mgr Jo an na Sie mi ñ ska
Zdjê cie na ok³adce / Co ver pho to:
Krzy sztof Pê cza l ski, 2005
Za ko la Nidy o œwi cie / Me an ders of the Nida Ri ver at dawn
ISBN cz. 1: 83-89502-17-8
Sk³ad, druk i opra wa:
Wy daw ni c twa Prze mys³owe WEMA Sp. z o.o.
00-093 Wa r sza wa, ul. Dani³owi czo wska 18A • tel. 022 828 62 78 e- ma il: wema@wp-we ma.pl • www.wp-we ma.pl
Spis tre œci czê œci 1
Con tents of part 1
Wstêp Introduction
11 12 1. Ba da nia nad krajo bra zem
Lan d s ca pe stu dies An drzej Ri chling
Ba da nia nad georó ¿no rod no œci¹ Po ni dzia Pi ñ czo wskie go
Geo dive r si ty in ve sti ga tion in the Pi ñ czów re gion15
Je rzy So lon
Oko li ce Pi ñ czo wa jako po li gon dla d³ugo o kre so wych ba dañ krajo bra zu.
Wy bra ne re zu l ta ty prac In sty tu tu Ge o gra fii i Prze strzen ne go Zago spoda ro - wa nia PAN
The Pi ñ czów vi ci ni ty as an area for a lon g - term lan d s ca pe stu dies. Cho sen re sults of pro jects con du c ted by the In sti tu te of Ge o gra p hy and Spa tial Or ga ni sa tion of the Po lish Aca de my of Scien ces
23
Ma rek De gó r ski
Pod sta wy teo re ty cz ne sy ste mo we go ujê cia ba dañ œro do wi ska przy rod ni cze - go i geo gra ficz ne go oraz ich zna cze nie dla roz wi¹zañ apli ka cy j nych
The o re ti cal as su m p tion of system’s un de r stan ding of en vi ron men tal stu dy and its me a ning for pra cti cal so lu tions37
Anna Ma j chro wska
Eu ro pe j ska Kon we n cja Krajo bra zo wa im pu l sem dla ba dañ inter dyscyp lina - r nych
The Eu ro pe an Lan d s ca pe Con ven tion – the im pu l se for inter disci pli na ry stu dy
49
Ma rian Dru ¿ ko wski
Krajo bra zy Pol ski (kon ce p cja ba dañ ekologi czno- krajo brazo wych)
Lan d s ca pes of Po land (con ce p tion of lands cape-e colo gi cal re se arch)61
Je an- Cla u de Wie ber
Lan d s ca pe as in fo r ma tion so u r ce for stu dies of con ne c tions be twe en na tu re and so cie ties
Krajo braz jako Ÿród³o in fo r ma cji w ba da niach zwi¹zków miê dzy na tur¹ a spo³ecze ñ - stwem
69
Ki rill N. Dy a ko nov, An drey I. Be lia kov
In ter ac tion be twe en stru c tu ral, evo lu tio nal and fun c tio nal di re c tions in lan d - s ca pe stu dies
Re la cje po miê dzy stru ktu ral ny mi, ewo lucy j ny mi i fun kcjo nal ny mi kie run ka mi stu diów krajo bra zo wych
79
Je rzy So lon, Ewa Roo- Zie li ñ ska, Ma rek De gó r ski
Zwi¹zki miê dzy ro œlin no œci¹ a gleb¹ w za le ¿ no œci od spo so bu u¿y t ko wa nia ziemi jako pod sta wa mo de lo wa nia krajo bra zu (na przyk³ad zie oko lic M³o - dz aw ko³o Pi ñ czo wa)
Lan d s ca pe stru c tu re mo de ling ba sed on lan d -u se and Vege ta tion -So il re la tion s hip (M³od za wy near Pi ñ czów case stu dy)
87
Ja ros³aw Ba lon
Sta bi li ty of the na tu ral en vi ron ment as a sub ject of geoe co lo gi cal re se arch
Sta bi l noœæ œro do wi ska przy rod ni cze go jako przed miot ba dañ geo e ko lo gii101
Ma ciej Pie trzak
Stru ktu ra krajo bra zu œro d ko wej Wiel ko po l ski – eks pe ry ment kar to gra ficz ny II
Lan d s ca pe stru c tu re of the cen tral Wiel ko po l ska (Gre at Po land) – car to grap hi cal ex pe ri ment II115
To masz Zapa³a
Stru ktu ra pio no wa fra g men tu Bra my Kra ko wskiej w oko li cach Ka mie nia
The ve r ti cal lan d s ca pe stru c tu re of the Cra cow Gate area near Ka mieñ127
Krzy sztof Ba do ra
Oce na sta tu su krajo bra zu jako pod sta wa jego ochro ny na przyk³ad zie krajo - bra zów ke mów i ozów Ni zi ny Œl¹skiej
As ses s ment of the sta tus of the lan d s ca pe as the ba sis for its con se r va tion, on the exa m p le of kame and esker lan d s ca pes of the Si le sia Lo w land
139
Sy l wia Hor ska - S chwarz
Spe cy fi ka wa run ków glebo wo-sie dli sko wych do lin rze cz nych jako wy nik obie gu wody w po szcze gó l nych morfo hydro lito to pach – na przyk³ad zie fra - g men tów do li ny Odry
The spe ci fi ci ty of soil and bio to pic con di tions of the ri vers val le ys as a re sult of the wa ter ci r cu la tion in si de in di vi du al morfo hydro li to tops – on the exa m p le of the Odra val ley fra g ments
151
Sy l wia Hor ska - S chwarz
Ewo lu cja sta ro rze czy jako prze jaw sta rze nia siê geo kom p le ksów do lin nych w opa r ciu o po wie rz ch nie te sto we do li ny Odry O³awa – Wroc³aw
T he evo lu tion of the old ri ver beds as a sym ptom of age ing of the val ley geo com p le xes (exa m p le of the test are as from Odra ri ver val ley)
161
Bro nis³aw Ja niec, Bo ¿en na Cza r ne cka
Chro no stru ktu ra krajo bra zu prze³omów rze cz nych po³ud nio wej stre fy kra - wê dzi Roz to cza To ma szo wskie go
The lan d s ca pe chro no stru ctu re of the ri ver bre aks in the so u t hern es ca r p ment zone of the To ma szów Roz to cze
171
Bo ¿en na Cza r ne cka, Bro nis³aw Ja niec
Krajo bra zy ro œlin ne jako wy raz na tu ra l nych i antro poge ni cz nych prze mian œro do wi ska ma³ych do lin rze cz nych Roz to cza
Ve ge ta tion lan d s ca pes ve r sus na tu ral and an thro po ge nic chan ges of en vi ron ment in small ri ver val le ys of the Roz to cze
185
Je rzy Ni ta
Rola wizu a li za cji obie któw stru ktu ra l nych w ba da niach krajo bra zo wych na przyk³ad zie re jo nu chê ci ñ skie go
The role of visu a li za tion of stru c tu ral ob jects in lan d s ca pe re se arch. Exa m p le of the Chê ci ny re gion
197
6 Spis tre œci czê œci 1 / Con tents of part 1
Ihor Ko zak, Grze gorz Po ta cza³a
FORKOME – mo del kom pu te ro wy i jego za sto so wa nia do pro gno zo wa nia zmian krajo bra zów le œ nych
The FORKOME mo del and its ap p li ca tions in pro gno sis of the fo rest lan d s ca pe chan ges
205
2. Stru ktu ra i fun kcjo no wa nie sy ste mów przy rod ni czych Stru c tu re and fun c tio ning of en vi ron men tal sy stems Jo an na Plit
Ana li za hi sto ry cz na jako Ÿród³o in fo r ma cji o œro do wi sku przy rod ni czym
Hi sto ri cal ana ly sis as a so u r ce of in fo r ma tion on na tu ral en vi ron ment217
Rafa³ Kot
Pro blem okre œle nia georó ¿no rod no œci na przyk³ad zie for do ñ skie go od cin ka do li ny do lnej Wis³y
The pro blem of de fi ni tion of the geo dive r si ty on the exa m p le of the For don part of the lo wer Vi stu la val ley
227
Sta nis³aw Kry siak
Wp³yw pery gla cja l nych utwo rów po kry wo wych na po ten cja³ sie d li sko wych geo kom p le ksów w œwie t le wy ni ków ba dañ agro fi zy cz nych
The in flu en ce of pe ri gla cial co ver de po sits on geo com p le xes ha bi tat po ten tial in the light of agro p hy sics re se arch
241
To masz Gra bo wski, An drzej Ha ra si miuk
Ró ¿ no rod noœæ uk³adów glebo wo- ro œlin nych w oko li cach Pi ñ czo wa uwa - run ko wa na zmien no œci¹ po kryw pia sz czy s tych
Di ve r si ty of plan t - so il sy stems near Pi ñ czów as a re sult of va ria bi li ty of san dy co vers
251
Rafa³ Koz³owski
Ilo œcio wa trans fo r ma cja opa dów atmo sfe ry cz nych w drze wo sta nie jod³owo - - bu ko wym w la tach hy dro logi cz nych 2000–2004
Qu an ti ty trans fo r ma tion of pre ci pi ta tions in fi r - be ech fo rest stands in hy dro lo gi cal ye ars 2000-2004
259
Wo j ciech Ma cie jo wski, An drzej Ka c przak
In flu en ce of se le c ted soil pro per ties on the stru c tu res of be e t le as sem b la ges in the so u t hern part of the Kra ków- Czê sto cho wa Up land
Wp³yw wy bra nych cech gle by na stru ktu rê zgru po wañ chrz¹szczy w po³ud nio wej czê œci Wy ¿y ny Krako wsko- Czêsto cho wskiej
269
Bo h dan Mu cha
Ba da nia na sta cji te re no wej Wy dzia³u Ge o gra fii Uni wer sy te tu Lwo wskie go na Roz to czu Po³ud nio wym
The in ve sti ga tion at the Geo gra p hi cal Sta tion of Lvov Uni ve r si ty in the So u t hern Roz to cze
283
Je rzy Bo ry czka, Ma ria Sto pa- Bo ry czka
Zmia ny kli ma tu Pol ski w XIX–XXI wie ku ze szcze gó l nym uw z glêd nie niem Wy ¿y ny Ma³opo l skiej
Chan ges in the Poland’s cli ma te du ring 19th – 21th cen tu ries with pa r ti cu lar con si de ra tion of Ma³opo l ska Up land
297
El wi ra ¯mu dz ka
Wa run ki topo kli maty cz ne Po ni dzia Pi ñ czo wskie go – teo re ty cz ne, me to dy - cz ne i pra kty cz ne aspe kty ba dañ
Topoc lima tolo gi cal con di tions of the Po ni dzie Pi ñ czo wskie – the o re ti cal, me t ho di cal and pra cti cal aspects of re se arch
307
Spis tre œci czê œci 1 / Con tents of part 1 7
Krzy sztof Ja rzy na
Me to dy okre œla nia wa run ków dys per sji za nie czy sz czeñ po wie trza oraz przyk³ady ich za sto so wa nia
Me t hods of dete r mi na tion of air pol lu tion di spe r sion and exa m p les of its ap p li ca tion
321
Ka ta rzy na Pie tras
Zró¿ ni co wa nie kli ma tu lo ka l ne go na Dia b lej Gó rze w Pu sz czy Bo re c kiej
Dif fe ren tia tion of the lo cal cli ma te of Dia b la Góra in the Bo re cka Fo rest331
Ma ria Ba œcik, Wo j ciech Che³mi cki Inter dyscy plina r ne ba da nia Ÿró de³
Inter disci pli na ry re se arch of springs339
Ja nusz £ach
Rola Pie szy c kie go Po to ku w kszta³to wa niu krajo bra zu stre fy kra wê dzio wej Su de tów i jego wp³ywu na roz wój prze strzen ny Pie szyc
The role of the Pie szy cki Stre am in fo r ming the lan d s ca pe of the Su de tic Ma r gi nal Fa ult zone and its in flu en ce on the spa tial de ve lo p ment of Pie szy ce
351
Mat t hias Röder
Flo od mi ti ga tion stra te gies – de mands and re a li ty de mon stra ted by a case stu dy of the Müglitz ca t ch ment (Ea stern Ore Mo un ta ins)
Stra te gie ³ago dze nia po wo dzi – wy ma ga nia i rze czy wi stoœæ. Na przyk³ad zie stu dium zle w ni Müglitz (Ru da wy Wschod nie)
359
Ro man Cie œli ñ ski
Sto sun ki wod ne re ze r wa tu „Je zio ro Mod³a”
Wa ter con di tions of the „Je zio ro Mod³a” re se r ve
369
Ta de usz Ciu pa
Tem pe ra tu ra wód i wy stê po wa nie zja wisk lo do wych na rze kach od wad - niaj¹cych zle w nie o ró ¿ nym spo so bie u¿y t ko wa nia na przyk³ad zie Si l ni cy i Su fra ga ñ ca (Góry Œwiê to krzy skie)
Tem pe ra tu re of wa ters and icing phe no me na in the ri vers. Dra i ning ri ver ca t ch ments of Si l ni ca and Su fra ga niec (the Œwiê to krzy skie Mo un ta ins)
381
Ja cek Ró ¿ ko wski, Via czes³aw An dre j czuk, Ma rian Pu lina, Anna Chwa lik Geo ge ni cz ne uwa run ko wa nia fo r mo wa nia siê sk³adu che mi cz ne go wód pod - zie mnych w ob sza rze wy stê po wa nia kra su gi p so we go Nie cki Ni dzia ñ skiej
Ge o ge nic fa c tors in flu en cing gro un d wa ter che mi stry in the area of gy p sum oc cu ren ce in the Nida Ba sin391
Ta de usz Gr¹dziel, Grze gorz Ja ni cki, To masz Fu r tak, Ire na A. Pi dek, Jan Ro dzik
Oce na sto p nia natu ra l no œci i kie run ków prze kszta³ceñ ro œlin no œci w opa r ciu o me to dy: fito so cjo lo giczn¹ i krajo bra zow¹ (na przyk³ad zie wsi Gu ciów na Roz to czu Œro d ko wym)
Esti ma tion of the na tu ra li ty de gree and trans fo r ma tion di re c tions of the ve ge ta tion ba sed on phyto socio lo gi cal and lan d s ca pe me t hods (ba sed on exa m p le from the vil la ge of Gu ciów – Cen tral Roz to cze)
401
Piotr Si ko r ski, Ma rek Wie rz ba, Czes³aw Wy so cki, Ry szard Pa w li cki D³ugo ter mi no we zmia ny ro œlin no œci w do li nie rze ki Blan ko wa – pro ble my w oce nie sku te cz no œci jej ochro ny
Lon g - term ve ge ta tion chan ge in the ri pa rian lan d s ca pe of the Blan ko wa ri ver. Cho sen pro blems of the ve ge ta tion pro te c tion
413
8 Spis tre œci czê œci 1 / Con tents of part 1
Bo ¿e na £usz czy ñ ska
Zró¿ ni co wa nie mu raw ksero ter mi cz nych na Po ni dziu ze szcze gó l nym uw z - glêd nie niem ze spo³ów ze zwi¹zku Fe stu co- Sti pion
Di ve r si ty of xe rot he r mic gras s land com mu ni ties in se le c ted me so re gions of the Nida Ba sin with pa r ti cu lar re fe ren ce to as so cia tions of Fe stu co- Sti pion al lian ce
427
Anna Œwiercz
Przegl¹d sta no wisk wy bra nych ga tun ków z ro dzi ny Or chi dea ceae w s¹sie - dztwie ce men to w ni re gio nu œwiê to krzy skie go
Re view of ha bi tats of spe cies with Or chi dea ceae in the ce ment mills in the Œwiê to krzy ski re gion
433
Gra ¿y na Ki da wska
Wp³yw wy bra nych czyn ni ków antro poge ni cz nych na roz mie sz cze nie sta no - wisk po wo j ni ka pn¹cego (Cle ma tis vi ta l ba L.) we Wroc³awiu
In flu en ce of an thro po ge nic fa c tors on the di stri bu tion of the traveller’s joy (Cle ma tis vi ta l ba L.) in Wroc³aw
441
Ma g da le na Szy mu ra, Ka rol Wo l ski
Zmia ny krajo bra zu pod wp³ywem ekspan sy w nych by lin pó³noc noa me ry kañ - skich z ro dza ju So li da go L.
Lan d s ca pe trans fo r ma tion in the in flu en ce of ex pan si ve North Ame ri cans pe ren nial from So li da go L. ge nus.
451
El ¿ bie ta Ja no wska
Rów no wa ga jo no wa ro œlin zie l nych Pu sz czy Ka m pi no skiej jako bio wska Ÿ - nik sta nu œro do wi ska
Her ba ce o us plants io nic ba lan ce in the Ka m pi nos Fo rest as a bio in di ca tor of en vi ron ment sta te
461
Hen ryk Ja nu ko wicz
Za wa r toœæ chlo ro fi lu w glo nach plan kto no wych jako ele ment mo ni to rin gu wód Za le wu Szcze ci ñ skie go
Con tent of chlo ro p hyll as an ele ment in phy to p lan kton of the wa ter mo ni to ring Szcze cin La go on
475
Ag nie sz ka Sa la sa
Cha ra kte ry styka uwa run ko wañ te r mi cz nych w okre sie astro nomi cz ne go lata na sta no wi sku omie ga gó r skie go (Do ro ni cum au stria cum Jacq.) w do li - nie Bia³ej Prze mszy
The de scri p tion of the the r mal con di tio ning of Do ro ni cum au stria cum Jacq. in the Bia³a Prze msza val ley in the pe riod of astro no mi cal sum mer
481
Ewa Ma ch ni cka
Mo ni to ring bie ga czo wa tych Co leo p te ra wy stê puj¹cych na ob sza rze Œwiê to - krzy skie go Par ku Na ro do we go – sta no wi sko ba da w cze w le sie wy ¿yn nym w oko li cy Hu ci ska
Mo ni to ring of Co leo p te ra in the Œwiê to krzy ski Na tio nal Park. Re se arch lo ca tion in the up land fo rest in the neig hbo r ho od of Hu ci sko vil la ge
489
Zdzis³aw M. Mi ga sze wski
Ba da nia geo che mi cz ne w oce nie sta nu œro do wi ska na wy bra nych przyk³adach z Gór Œwiê to krzy skich
Ge o che mi cal stu dies in the en vi ron men tal qu a li ty as ses s ment ba sed on the se le c ted exa m p les from the Œwiê to krzy skie Mo un ta ins (sout h - cen tral Po land)
495
Spis tre œci czê œci 1 / Con tents of part 1 9
Ag nie sz ka Ga³usz ka
Me to dy okre œla nia t³a geo che micz ne go w ba da niach œro do wi ska przy rod ni - cze go
Me t hods of de te r mi ning ge o che mi cal ba c k gro und in en vi ron men tal stu dies
507
Wo j ciech Zg³obi cki, Ma r ta Zió³ek
Wy bra ne me to dy geo che mi cz ne w ba da niach œro do wi ska
Se le c ted ge o che mi cal me t hods in en vi ron men tal stu dies519
Bar ba ra Sto jek
Zmia ny za wa r to œci ma te rii or ga ni cz nej w gle bach u¿y t ków ro l nych w oko li - cach P³ocka
The chan ges of or ga nic car bon con tents in soil of ru ral are as in the sur ro un dings of P³ock
529
10 Spis tre œci czê œci 1 / Con tents of part 1