Sprawozdanie z Działalności L.Z.P.K. za rok 1937

LUBELSKI Z W IĄ ZE K PRACY KULTURALNEJ

S P R A W O Z D A N IE Z D Z IA Ł A L N O Ś C I Z A R O K 1 9 3 7

L U B L I N 1 9 3 8 >

~ i

L ubelski Z w ią zek P r a c y K ulturalnej

stowarzyszenie techników

SYNDYKAT DZIENNIKARZY

T-W O BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ IM. H. ŁOPACIŃSKIEGO

T-W O LEKARSKIE

T-W O M U ZEUM LUBELSKIE

T-W O M U Z Y C Z N E

T-W O PRAWNICZE

T-W O PROPAGANDY SZTUKI

T-W O PRZYJACIÓŁ NAUK

W YDZIAŁ PO W IATOW Y LUBELSKI

Z A R ZĄ D MIEJSKI M. LUBLINA

Z W . ARTYSTÓW PLASTYKÓW

Z W . LITERATÓW W LUBLINIE

Z W . N A U C Z . POLSK. OKR. LUB.

Z W . PRACY OBYW. KOBIET

ZW . STÓW. ŚPIEW. I M U Z Y C Z .

Z W . TEATRÓW I C H Ó R Ó W LUD.

OPRACOWAŁ DR J. DUTKIEWICZ, SEKRETARZ 1. Z . P. K.

O DBITO W LUBELSKICH ZAKŁADACH G RAFIC ZNYCH W Ł A Ś C I C I E L A D A M S Z C Z U K A - L U B L I N

Dom Pracy Kulturalnej w Lublinie. — Stan robót w r.

fot. int. K . Lipiński.

— Fasada południowa.

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI ZA ROK 1937

CZ. I. SPRAWOZDANIE WŁADZ I ORGANÓW L. Z. P. K.

CZ. II. SPRAWOZDANIA TOWA­

RZYSTW-CZŁONKÓW L.Z.P.K.

L U B L IN 1 9 3 8

llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllHI

Wzorem roku ubiegłego, Lubelski Związek Pracy K ultu­

ralnej przedstawia sprawozdanie ze swej działalności za rok 193 j.

Ceniąc sobie uznanie z jakim się spotkało ujęcie zeszło­

rocznego sprawozdania, zachowano ten sam układ tre­

ściowy, a nawet graficzny z zasadniczym podziałem spra­

wozdania na dwie części: pierwszą zawierającą sprawo­

zdanie z działalności Rady, Zarządu i jego agend i drugą zawierającą sprawozdanie z działalności poszczególnych towarzystw ■ — członków związku.

W części drugiej stanowiącej żywy zespół różny chindywi- dualności i zainteresowań,— zarysowują się wyraźnie róż­

nice w ujęciu spraw kulturalnych. Zwłaszcza w zesta­

wieniu z rokiem poprzednim — ustalić można wyraźnie, dla których z towarzystw działalność kulturalna stanowi treść pełną i żywą, a dla których mieści się tylko ubocznie w sferze zainteresowań. W zestawieniu z rokiem ubiegłym widać również o ile wzrosły konta prac kulturalnych po­

szczególnych członków. W tym też zestawieniu godną obserwacji jest zdolność pewnych instytucyj do samodziel­

nego życia, rozwijania się i stworzenia sobie własnej strefy — jeśli tak można nazwać — interesów, z drugiej brak tejże zdolności i szukanie oparcia u innych towa­

rzystw. Te właśnie obserwacje sugerują już z natury rze­

czy pewne wnioski, co do stosunku tych towarzystw do

5

Lub. Związku Pracy Kulturalnej i odwrotnie. Trzeba bowiem otwarcie podnieść, że współpraca w łonie Związku w całym szeregu wypadków nie daje rezułtatów.

Różnice treściowe z poprzednim sprawozdaniem, jakie są widoczne w pierwszej części sprawozdania, charaktery­

zują może najwymowniej nastawienie i kierunek działań Zarządu. N a pierwszy rzut oka widocznym jest bowiem pewne zwężenie zakresu zainteresowań i działań Zarządu.

Odpadła pewna część agend, jak Komisje Odczytowa i Pla­

styczna, Komitet Nagrody, Komitet Wystawy Pamiątek z pobytu Marszałka J . Piłsudskiego, które w poprzed­

nim sprawozdaniu ilustrowały wszechstronność podej­

mowanych przez Zarząd L . Z. P. K . zagadnień. Tylko nieznacznie rekompensuje je działalność Kom isji Teatral­

nej w bież, sprawozdaniu. Po bliższym wejrzeniu uchwyt­

nym staje się za to, streszczenie i skoncentrowanie dzia­

łalności Zarządu około zagadnienia budowy. Domu P . K . — i przebudowy organizacyjnej Związku w myśl wskazań Rady i na podstawie doświadczeń poczynionych w dotychczasowej działalności. To właśnie ograniczenie się w rozpiętości podejmowanych akcyj, dyktowane było — wysuniętym przez Zarząd hasłem konieczności ukończe­

nia budowy Domu na i i listopada 1938 r. Rzucenie tego hasła nakazywało więc podjęcie jak największego wysiłku propagandowego, celem zebrania koniecznych funduszów w stosunkowo krótkim terminie, a zarazem podjęcie kro­

ków dla dokonania w tym samym czasie przebudowy organizacyjnej Związku i stworzenia ram ustrojowych dla instytucyj, które w tym domu mają się znaleźć. Obok konie­

czności ukończenia budowy i stworzenia ram organizacyj­

nych, nasunęła się również konieczność zapewnienia przy­

szłej instytucji, obejmującej przede wszystkim Bibliotekę

6

im. Łop., Muzetim Lubelskie i T-wo Przyj. N auk, — trwałych podstaw finansowych, któreby gwarantowały im ciągłość istnienia i możność rozwoju. Podjęcie tych kroków obliczone musiało być na dłużśzy okres czasu, tak że realizacja większej części zamierzeń przypadnie dopiero na rok 1938. N ic też dziwnego jeśli w tegorocz­

nym sprawozdaniu rezultaty akcji Zarządu nie są jeszcze uchwytne. Część zrealizowanych zagadnień odpowiada normalnemu programowi wysuniętemu na rok 1937.

J u ż w wstępie dó sprawozdania z roku 1937 rzucono te hasła, które obecnie wchodzą w stadium realizacji, zaj­

mując sobą całkowicie uwagę Zarządu. M iejm y nadzieję, że stosownie do nakreślonego programu dwuletniego, zamierzone prace zostaną w całości zrealizowane w r. 1938.

Należy też się spodziewać, że niniejsze sprawozdanie przyczyni się do zrozumienia podejmowanych przez Lub.

Związek P. K . wysiłków i pobudzi pośrednio społeczeń­

stwo do popierania jego przedsięwzięć.

IlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllhillllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII

7

CZĘŚĆ I.

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI

WŁADZ I ORGANÓW ZWIĄZKU

!. Rada i Zarząd

Skład Rady Związku nie uległ w ciągu roku 1937 zmia­

nom. Nadal składała się ona z przedstawicieli 18 to­

warzystw, przy czym i personalny jej skład różnił się bardzo nieznacznie od poprzedniego.

1. Stów. Techników — — 2. Syndykat Dziennikarzy — 3. T - wo Biblioteki im. Ło-

pacińskiego — — — 4. T-wo Lekarskie w Lublinie 5. T-wo Miłośników Książki 6. T-wo Muzeum Lubelskie 7. T-wo Muzyczne — — 8. T-wo Prawnicze — — 9. T-wo Propagandy Sztuki 10. T - wo Przyjaciół Nauk — 11. Wydział Powiat. Lubelski 12. Zarząd M. Lublina — — 13. Związek Artystów Piast.

14. Związek Literatów Lubel.

15. Związek Naucz. Polskiego 16. Związek Pracy Ob. Kob.

17. Zw. Stów. Śpiew, i Muz.

18. Związek Teatrów i Chórów Ludowych— — —- —

inż. L. Sośnierz W. Gralewski St. Oczkowski dr. Cz. Czerwiński ks. dr L. Zalewski St. Dylewski inż. Fr. Papiewski B. Sekutowicz inż. B. Kelles Krauze dr F. Araszkiewicz W. Krzeszowski prez. B. Liszkowski W. Filipiak

J. Łobodowski W. Helman M. Ziemska dr K. Niżyński St. Duczymiński.

Już z początkiem roku 1938 zgłosiło wystąpienie ze Związku Two Miłośników Książki. W następstwie tego ustąpił ze składu Rady i z Komisji Rewizyjnej przed­

stawiciel tego T - wa ks. dr L. Zalewski.

a

Rada odbyła w okresie sprawozdawczym jedno po­

siedzenie, — na którym przyjęto do zatwierdzającej wiadomości sprawozdanie z działalności Zarządu.

W sprawozdaniu tym zwracały uwagę: wzniesienie pod dach Domu P. K. — akcja odczytowa i akcja Bi­

bliotek Ruchomych, przy wykonaniu budżetu w 87%.

Na zebraniu tym zrezygnował z godności dotychcza­

sowy prezes dr Feliks Araszkiewicz, który w przeciągu blisko trzech lat położył znaczne zasługi przy organi­

zacji prac kulturalnych, prowadzonych zespołowym wysiłkiem Związku, szczególnie zaś około budowy Do­

mu Pracy Kulturalnej, który w tym czasie wzniesiony został pod dach. Tym zasługom ustępującego prezesa, dał wyraz im. Rady i Zarządu Wojewoda dr Różniecki.

Nowym prezesem Związku wybrano dra Stanisława .Bryłę. Poza tym w miejsce ustępującej p. J. Firewi- czowej wybrano członkiem Zarządu p. inż. L. Cheł­

mińskiego.

Po dokonaniu tych zmian Zarząd ukonstytuował się jak następuje:

Dr Stanisław Bryła, prezes Dr Zygmunt Kukulski, viceprezes Inż. Ludwik Chełmiński, skarbnik Dr Józef Dutkiewicz, sekretarz Wojewoda dr Józef Różniecki Kurator Stanisław Lewicki Inż. Eugeniusz Górecki Dr Zygmunt Kozłowski Maria Stra wińska

Stanisław Dulewicz, przew. Kom. Odczytowej.

Na skutek zmian jakie zaszły w ciągu roku na stano­

wiskach Kuratora Okręgu Szkolnego, a następnie Wo­

jewody Lubelskiego weszli do Zarządu p. S. Kleba- nowski Kurator O. S. i p. Jerzy de Tramecourt, Wojewoda Lubelski.

Ustępujący Wojewoda dr Józef Rożniecki, jak i Ku­

rator Stanisław Lewicki, byli jednymi z inicjatorów i członków założycieli Związku P. K.

Wojewodzie dr J. Rożnieckiemu zawdzięcza Związek życzliwe poparcie w uzyskaniu większej części fundu­

szów na budowę Domu P. K., oraz rzeczowe ustosunko­

wanie się do działalności i zamierzeń kulturalnych Związku.

Kurator S. Lewicki położył zasługi około budowy Do­

mu P. K. jako kilkoletni przewodniczący Komitetu Budowy D. P. K.

Zarząd Związku odbył 6 posiedzeń.

Komisja Rewizyjna w składzie: Dyr. W. Hellman, St. Oczkowski i M. Ziemska, odbyła 2 posiedzenia, jedno poświęcone działalności Funduszu Zb. Opr. Bibliotek Ruch, i drugie poświęcone działalności Zarządu.

Na dorocznym zebraniu — w dyskusji nad sprawozda­

niem Zarządu i programem na przyszłość — starała się Rada wniknąć w bardziej ważkie i powszechne zagad­

nienia działalności Związku. Rada interesowała się szczegółowo sprawą budowy Domu Pracy Kulturalnej - wysuwając możliwości zaciągnięcia pożyczki na hipo­

tekę Domu. Położono nacisk na konieczność możliwie śpiesznego ukończenia gmachu, jako na pierwsze z za­

dań Zarządu. Wysunięto oddawna już podjętą i aktual-

43

ną sprawę nadania Domowi imienia Marsz. Józefa Pił­

sudskiego. Było by to podkreśleniem pomnikowego charakteru wzoszonego gmachu.

Opinię Rady zajęła wysunięta przez Zarząd w progra­

mie na rok 1937, sprawa reorganizacji Związku P. K., daleko idącej zmiany jego statutu i przebudowy na instytucję bardziej specjalną, o bardziej sprecyzo­

wanych celach i założeniach. W szczególności Rada uznała za właściwą inicjatywę Zarządu, idącą w kierun­

ku umocnienia w przyszłej organizacji charakteru naukowego i artystycznego przed społeczno - kultu­

ralnym. Zwrócono uwagę, aby troską reorganizacji objęte były przede wszystkim Muzeum Lubelskie i Bib­

lioteka im. H. Łopacińskiego, tak jak to leżało u pod­

staw powstania Lub. Zw. Pr. Kult. Nowa instytucja otrzymałaby charakter a także nazwę Instytutu.

Oceniając doniosłość akcji odczytowej, organizowanej przez Związek, podniesiono konieczność ożywienia działalności odczytowej w ramach poszczególnych to­

warzystw.

Rada zleciła również' Zarządowi bliższe zajęcie się sprawą teatralną w Lublinie, oceniając jej doniosłość dla podniesienia ogólnego poziomu kulturalnego spo­

łeczeństwa.

Zarząd Lubelskiego Związku Pracy Kulturalnej, sku­

pił wszystkie swe wysiłki w okresie sprawozdawczym na zagadnieniu budowy Domu Pracy Kulturalnej, oraz przygotowaniu form organizacyjnych dla instytucji, która już w roku 1938 dom ten przypuszczalnie obej­

mie w posiadanie. Stąd wytworzyła się pewnego ro­

dzaju hipertrofia tych dwóch zagadnień ponad innymi

i i

w działalności Zarządu. Przerost zupełnie usprawiedli­

wiony jeśli się zważy, zakres działań koniecznych dla zgromadzenia środków finansowych na budowę Domu, oraz wszechstronność zajęć związanych z realizacją budowy z jednej strony, — a z drugiej trudność prze­

myślenia i przepracowania form organizacyjnych przy­

szłej instytucji, która ma objąć i sharmonizować w dzia­

łaniu kilka odrębnych zakładów naukowych i artysty­

cznych. Jeśli więc w sprawozdaniu Zarządu widocz­

nym jest mniejsze zainteresowanie bezpośrednią akcją kulturalną, to jest to zapowiedzią tym szybszego ukoń­

czenia wyżej określonych zadań wstępnych.

Akcja Zarządu na rzecz Budowy Domu, objęła w pierw­

szym rzędzie rozszerzenie działalności zbiórkowej i pro­

pagandy. Wysłano w tym czasie około 400 pism do in- stytucyj państwowych, samorządowych i osób prywat­

nych z prośbą o pomoc finansową, oraz przedsięwzięto starania bezpośrednie celem uzyskania tej pomocy.

Rozesłano 400 egz. sprawozdania za r. 1936 w ce­

lach propagandowych. Umieszczono szereg arty­

kułów propagandowych w pismach, między innymi w czas. „Arkady”. Wydano specjalną broszurkę pro­

pagandową na rzecz budowy Domu P. K. w ilości 15 tys. egz. Akcja ta zakrojona na szeroką skalę daje sto­

pniowo coraz lepsze rezultaty. Ofiary i subwencje na budowę Domu P. K. wpływają, zarówno od instytucyj państwowych jak i osób prywatnych.

Czołową pozycję — dzięki poparciu Pana Wojewody Lubelskiego, zajmują subsydia Funduszu Pracy.

Szczegółowe zestawienie wpływów na budowę podaje niżej sprawozdanie rachunkowe. Należy podkreślić.

15

że nasilenie wpływów posiada tendencję zwyżkującą i że niewątpliwie w przyszłym roku osiągnie ono swój punkt szczytowy.

Zużytkowanie wpływów, na realizowane stopniowo wg programu roboty budowlane w Domu P. K. — ilustruje osobne sprawozdanie Komitetu Budowy. Jakkolwiek sprawozdanie to objęło niewielką stosunkowo ilość ro­

bót przypadających na r. 1937, to warto zaznaczyć, że do dalszego ciągu robót, jaki przypada na r. 1938,—

między innymi — do budowy konstrukcji świetlika i częściowo robót instalacyjnych przystąpiono już z koń­

cem roku sprawozdawczego.

Osobną troskę Zarządu stanowiło wewnętrzne urzą­

dzenie przyszłego gmachu i poszczególnych jego dzia­

łów. Z końcem roku powołano przy Zarządzie spe­

cjalną Techniczną Komisję Porozumiewawczą, której zadaniem będzie przygotowanie szczegółowych wnio­

sków, co do urządzenia i mebli dla poszczególnych sal.

W skład Komisji weszli przedstawiciele: Lub. Związku P. K., Biblioteki im. H. Łopacińskiego, Muzeum Lu­

belskiego i Twa Przyjaciół Nauk.

Działalność Funduszu Zbiorowego Opracowania Bi­

bliotek Ruchomych, i ich imponujący rozwój — jako zakładu wydzielonego z Zarządu i pracującego samo­

dzielnie ujęta zostały w osobnym sprawozdaniu. Osob­

no wreszcie przedstawiono sprawozdanie Komisji Statutowej powołanej przez Zarząd do opracowania podstaw dla zmian obecnego statutu Związku i przy­

gotowania statutu dla projektowanego Instytutu.

Działalność subwencyjna Związku nie uległa zmianom w stosunku do roku poprzedniego. Subwencje wg po-

16

działu przedstawionego w sprawozdaniu rachunkowym, otrzymały te instytucje .których aktywność kulturalna związana z Lubelszczyzną nie nasuwa wątpliwości, a które nie posiadają możności zwiększenia swych do­

chodów. Wszystkie też mogą się legitymować właści­

wym spożytkowaniem subwencji: jak Two. Przyj. Nauk wydaniem III tomu Pamiętnika Lubelskiego, T-wo Muzyczne — urządzeniem większej liczby koncertów, Redakcja czas. „Kamena” — wydawaniem zeszytów poetyckich stojących na ustalonym wysokim poziomie, T-wo Lutnia — rozszerzeniem działalności, Związek Art. Plastyków — urządzeniem dorocznego „Salonu Malarskiego”,

Zarząd zadecydował wreszcie nie udzielać w bież, roku nagrody Plastycznej Związku im. H. Royskiego z uwa­

gi na konieczność zużycia funduszów na budowę. Za­

rząd zamierza połączyć udzielenie nagrody z otwar­

ciem Domu P. K. w r. 1938.

/7

1 stycznia 1 9 3 8 r,

S t a n B i e r n y Fundusz Dotacyjny . . zł 172.113.64 Fundusz Z. Ó. B. R. . . „ 1.101.08

zł 173.214.72

strat i zysków

W p ł y w y Dotacje (w tym . . . zł 55-95°-52 Fundusz Pracy 35.000)

Akcja cegiełkowa . . . „ 1.692.86 S k ła d k i... *90-—

R ó ż n e ... »> 74-71 zł 57.908.09

S t a n C z y n n y

Kasa . . . zł 0.80 Rachunki w bankach . „ 7.792.78 Nieruchomość (wartość

d o m u ) ... ... 160.491.14 D łu ż n ic y ... 4.900.—

R uchom ości... ________ 3°-—

zł 173.214.72

Rachunek

W y d a t k i

Budowa domu . . . . zł 48.792.72 Subwencje i nagrody . . ,, 1.910.—

Wydatki ogólne 1.702.19

R u c h o m o ś c i...,, 3°-—

N a d w y ż k a ...„ 5-473-iS zł 57.908.09

Skarbnik inż. L. Chełmiński 00

III. Plan budżetu na rok 1938 D z ia ł I.

OGÓLNY Saldo gotówk. na 1.I.1938 zł 6.692.50 D o t a c j e :

Fundusz Pracy . zł 60.000 Zarząd Miasta . „ 12.000 Min. W.R. i O.P.

i fundusż Kul­

tury Nar. . . „ 35.000 Rada Wojew. . „ 5.000 Powiaty i Gminy ,, 27.000 Instytucje różne „ 10.000 Inne dotacje . . „ 12.000 Komitet Uczcze­

nia Pamięci M.

J. Piłsudskiego „ 25.000 zł 186.000.—

Składki członkowskie . . „ 300.—

R ó ż n e ...„ 307.50 zł 193.300.—

Budowa domu . . . . zł 148.300.—

Subwencje i nagrody . „ 4.000.—

Ruchomości . . . . . ti $00 ' Wydatki ogólne . . . „ 3.000.—

Administracja domu . . 2.000.

Remont budynków . . 35.000.

Nieprzewidziane ... 500.—

zł 193.300.—

D z i a ł II.

BIBLIOTEKI R U C H O M E

Saldo gotówko /e n a i . I . zł 1.101.08 W y d atk i . W p ł y w y ... ... 38.898.92

zł 40.000.—

zł 40.000.—

zł. 40.000.—

D z i a ł III.

URZĄDZENIA WEWNĘTRZNE

W pływy na urządzenia . zł 33-500-— B iblioteka . • Czytelnia . . . Szatnia . . . Chodniki . . . Muzeum . . . Sale wystawowe Sala posiedzeń . Inne pokoje . . zł 33.500 —

zł 5.000.—

,r 6.000.—

„ 1.000.—

„ 1.000.—

„ 10.000.—

„ 3.000.—

„ 1.500.—

,, 6-.0OO.—

zł 33-500.— Ci

IV- Komitet Budowy Domu Pracy Kulturalnej

W r. 1936 została zakończona i-sza faza robót: wypro­

wadzenie budynku pod dach.

Roboty powyższe zostały odebrane w dniu 20. V. 1937 r, przez Komisję Kolaudacyjną w skład której wchodzili:

inż. Kazimierz Milewski jako przewodniczący, Kierow­

nik Budowy inż. Łukasiewicz Stanisław i przedstawi­

ciel firmy W. Szczepański i Ska p. Marian Kwerko.

Komisja stwierdziła, że całkowita należność za wyko­

nane roboty w stanie surowym wyniosła 138962.30 zł.

Dalsza budowa polega na wykonaniu 2-giej fazy tj.

reszty robót budowlanych, oraz wszelkich instalacyj:

wodociągowych, kanalizacyjnych, elektrycznych, cen­

tralnego ogrzewania i innych.

W wyniku przetargu ograniczonego z dnia 7. X 1937 r.

na roboty ślusarskie i stolarskie, powierzono f. W.

Szczepański i Ska część tych robót (tylko otwory ze­

wnętrzne) na podstawie umowy z dnia 21. VI 1937 r.

z tytułu której należność wyniosła zł. 10387.93.

Z wolnej ręki oddano f. W. Szczepański i Ska drobne roboty budowlane (wraz z reparacją uszkodzonego przez burzę pokrycia) na zł. 3482.36.

Powyższe roboty, na ogólną kwotę zł. 13870.29, zostały przez Komisję Kolaudacyjną obejrzane i przyjęte.

Po zebraniu ofert oddano f. Z. Malyszek wykonanie robót kanalizacyjnych dla odprowadzenia wód opado­

wych na zl. 1108.57.

Ogólny łączny koszt robót do 31. X II 1937 r. wyniósł przeszło 160.000 zł.

2 i

Sprawozdanie z innych prac Komitetu Budowy.

W r. 1937 skład Komitetu uległ zmianom, w związku z ustąpieniem z Komitetu kuratora St. Lewickiego, Dr Piwockiego, Dyr. Wł. Stalewskiego i sekretarza Ko­

mitetu p. Leona Pełczyńskiego — i przedstawiał się następująco:

Przewodniczący, inż. Eugeniusz Górecki,

Viceprzewodn. i deleg. techn., inż. Bohdan Kelles Krauze,

Kierown. budowy, inż. Stanisław Łukasiewicz, Członkowie: Dyr. Woj. Biura F. Pr. Leonard Kor- gowd,

Z ramienia Żarz. Z. P. K. dr Stanisław Bryła, — Dyr. Zygmunt Kukulski, — inż. Ludwik Cheł­

miński,

Z ramienia Muzeum Lub., — prez. Stanisław Dy­

lewski,

Sekretarz Komitetu, Henryk Krzesiński,

Komitet budowy odbył 7 posiedzeń, których przedmio­

tem były sprawy przetargów, kolaudacji robót, usta­

lenie programów robót na r. 1937 i 1938 i td. Poza tym, Kierownictwo Budowy wraz z sekretariatem Komitetu Budowy rozpisywało przetargi, zbadało oferty, przygo­

towało umowy z przedsiębiorcami, opracowało wnioski o dotację z Funduszu Pracy i td., przedstawiało wnioski w sprawie rachunków lub wypłat dla przedsiębiorców.

Z uwagi na to, że roboty 2-giej fazy są innego chara­

kteru niż i-ej fazy, przeto praca Komitetu w 1937 r.

były niewspółmiernie większe w stosunku do 1936 r.

22

fot. inż. K . Lipiński.

Dom Pracy Kulturalnej w Lublinie. — Stan robót w r. 1937.

Fragment fasady południowej.

y. Fundusz zbiorowego opracowania bibliotek ruchomych

Okres sprawozdawczy zamyka czwarty z kolei rok pro­

wadzenia akcji Zbiorowego Opracowania Bibliotek Ru­

chomych.

Dzięki bardzo pozytywnemu stosunkowi samorządu terytorialnego do poczynań L. Z. P. K., zmierzających do utrwalenia i pogłębienia wyników pracy szkolnej przez racjonalne prowadzenie akcji bibliotecznej i czy­

telniczej, sprawa nasilenia książką terenu, zwłaszcza wiejskiego, nabrała właściwego znaczenia.

Planowa akcja biblioteczna, prowadzona od kilku lat na terenie województwa lubelskiego wyprzedziła do pewnego stopnia zalecenia Ministra Spraw Wewnętrz­

nych, podane w okólniku z dnia 3,VI.37 r., wydanym do Panów Przewodniczących WTydziałów Powiatowych, nakładające na_samorząd moralny obowiązek systema­

tycznego finansowania akcji bibliotecznej.

i. Z e s t a w i e n i e r a c h u n k o w e wykazuje zwiększający się udział samorządu.

W okresie poszczególnych lat budżetowych wpłynęło:

z subwencji Min.

od samorządu W. R. i O,

w r. 1933/34 • . zł 18.243.76 zł 7.000.—

„ 1934/35 • • .. 25.391.35 ,, 8.000.—

„ 1935/36 • ■ „ 28.336.12 ,, 9-T38-84

„ 1936/37 • • 34-759-69 „ 5.880.—

Jak widać z powyższego zestawienia, mimo zmniejszo­

nej subwencji ze strony państwa, wpływy od samorządu

23

stale wzrastają, co świadczy o ugruntowaniu się akcji bibliotecznej i o należytym zrozumieniu roli książki w pracach społeczno - oświatowych.

W okresie sprawozdawczym (1936/37 r.) w zbioro­

wym zakupie książek, dokonywanym przez L. Z.

P. K. partycypowało.

14 powiatów łącznie z gminami, brak powiatu bił­

gorajskiego, lubartowskiego i krasnystawskiego 19 gmin wiejskich (biblioteki stale)

7 gmin miejskich (stałe miejskie biblioteki) 9 organizacyj społecznych.

W liczbie powiatów nie uwzględniono powiatu garwo- lińskiego, który od lat 18 planowo, rozbudowuje sieć biblioteczną w powiecie i samodzielnie prowadzi akcję czytelniczą.

Udział finansowy gmin wiejskich w akcji powiatowej pozwala na silniejszą rozbudowę Powiatowych Central Bibliotecznych, które dostarczają komplety ruchome do gromad na terenie wszystkich gmin. Wyszczegól­

niona powyżej liczba 19 gmin wiejskich obejmuje tylko te gminy, które bezpośrednio do L. Z. P. K. wpłaciły pewne kwoty na zakup książek do stałych bibliotek gminnych. Stosunkowo mały przyrost stałych bibliotek w gminach tłumaczy się tym, że tylko nieliczne gminy mogą im zapewnić ciągłość pracy, opartą o stały budżet w wysokości przynaj mniej, 500 złotych, lokal i kierowni­

ctwo. Jednorazowy nawet większy zakup książek za­

pewnia bibliotece pracę tylko na kilka lat, po czym księgozbiór „wyczytany” leży bezproduktywnie, pod­

czas, gdy powiatowa biblioteka przy uruchomieniu

24

książek i ustawicznej ich wymianie pomiędzy różnymi ośrodkami zapewnia należyte wyzyskanie dzieł i ciągły ich obieg.

O p r a c o w a n e b i b l i o t e k i .

Za wpłacone do L. Z. P. K. kwoty opracowano biblio­

tek ruchomych 75-cio tomowych:

W r. 1933/34 — 76

34/35 - 8 5

35/36 - 9 8

36/37 - 7 8

337

Stosunkowo mniejsza liczba opracowanych w roku sprawozdawczym kompletów przy zwiększonych wpła­

tach samorządu jest wynikiem rozbudowy akcji biblio­

tecznej w powiatach.

Lubelski Z. P. K. stale podkreśla konieczność oparcia powiatowych central z jednej strony o stałe świadcze­

nia samorządowe, z drugiej o fachową ich obsługę w po­

szczególnych powiatach. Wyniki starań są pozytywne, gdyż w chwili obecnej 4 powiaty mają stałe z własnych funduszów płatne bibliotekarki, 5 7 pracowników czę- ścowo zatrudnionych, płatnych od 20 do 80 zł., 1 po­

wiat (zamojski) korzysta z pomocy bibliotekarki facho­

wej, prowadzącej wypożyczalnię Tow. Przyjaciół Ksią­

żki i 4 powiaty korzystają z sił płatnych, z wyjednanej przez L. Z. P. K. od Funduszu Pracy dotacji miesię­

cznej w kwocie 480 zł (po 120 zł dla powiatów: Chełm, Lublin, Tomaszów, Włodawa).

Dla większości powiatów L. Z. P. K. przygotowuje — podobnie jak w latach poprzednich — znormalizowane 75-cio tomowe biblioteki ruchome, zagadnieniowe.

25

Obok kompletów poprzednio opracowanych, poświęco­

nych zagadnieniom aktualnym, interesujących wieś, opracowano w roku sprawozdawczym komplety: X III poświęcony zagadnieniom społecznym wsi, — XIV no­

wym podróżom i geografii, — XV technice i lotnic­

twu i XVI komplet dla młodocianych, uwzględniający historię, przyrodę sport i technikę.

Doboru książek do kompletów bibliotecznych dokony­

wała komisja biblioteczna. Skład komisji uległ w osta­

tnim roku częściowej zmianie i w chwili obecnej przed­

stawia się następująco:

1. Przedstawiciel 2. przedstawiciel 3. przedstawiciel 4. Bibliotekarze:

P. Wojewody—p. J. Szymański Wydz. Pow. w Lublinie p. J. Dobraczyński

Lub. Związku Pracy Kult, p. J. Steliga

p. E. Białkowska, kier. Bibł.

Pedagog. Kuratorium O. S.

p. Gawarecka, kier. Biblioteki im. Łopacińskiego

p. Gdański, kier Biblioteki Wojskowej

Przedstawiciele organizacji społ. - oświatowych:

7. „ p. Dąbrowska — P. M. S.

p. Skoczylas — Z. M. W.

p. Bujak — Z. S.

p. Bojarska — K. S. M. Ż.

11. kierowniczka pracowni biblioteki L. Z. P. K.—

p. Br. Wajszczukowa

Komisja pracuje pod przewodnictwem p. J. Stełigi — Do chwili obecnej komisja przejrzała dokładnie skład

6.

8.

9- 10.

26

kompletów opracowanych w poprzednim okresie, oraz opracowała dwa dalsze komplety poświęcone zagadnie­

niom: X V II — społeczno - samorządowym i XVIII — historii.

W ostatnim okresie pracy oświatowej (rok szkolny 1936/37) bibliotekami ruchomymi obsłużono 650 pun­

któw (miejscowości) co stanowi 17 % ogólnej ilości gro­

mad w województwie) (28 % rejonów szkolnych), przy ogólnej ilości 567 kompletów.

W roku poprzednim (1935/36) liczba punktów obsłużo­

nych wyniosła 474, a zatym 10 % — gromad, a więc 20 % rejonów szkolnych.

Ja k wynika z zestawienia potrzeby są jeszcze bardzo duże i zaspokojenie ich wymaga dużo wysiłku ze strony samorządu terytorialnego. Gdyby akcja biblioteczna była finansowana w granicach 1 % budżetu zwyczajne­

go samorządów gminnych, miejskich i powiatowych, to wtedy sieć biblioteczna w powiatach zostałaby zre­

alizowana w okresie 5 lat.

3. C z y t e l n i c t w o . Następujące zestawienie ilu­

struje czytelnictwo w centralach

R ok Liczba tomów

Liczba czytelni­

ków

Liczba wypoży­

czeń

Liczba tomów w cen­

tralach n a 1 czytel­

nika

Liczba wypo­

życzeń tomów n a

1

czytel­

nika

Obieg księ­

zbioru go­

1935/36 43292 16515 96668 2,6 5,8 2,2

1936/37 49533 23873 161599 2,0 7.0 3,4

27

Jeden punkt biblioteczny otrzymał przeciętnie 70 to­

mów, miał 37 czytelników, 249 wypożyczeń przy czasie pobytu biblioteki w punkcie 5—6 miesięcy. Na szcze­

gólną uwagę zasługuje obieg książek popularno-nauko­

wych, wynoszący (bez Garwolina i Łukowa, z których brak dokładnych danych)—2,2—przy obiegu beletre- stycznej książki, wynoszącym—3,3. Ogólna liczba czy­

telników, korzystających z księgózbiorów samorządo­

wych wynosiła w r. sprawozdawczym 30.000 osób.

VI. Komisja Teatralna

Na prośbę Prezydenta m. Lublina, o wyrażenie opinii w sprawie utworzenia stałego teatru, Zarząd Lubel­

skiego Związku Pracy Kulturalnej powołał Komisję Teatralną w osobach: prof. Zygmunta Kukulskiego (przewodniczący), kuratora Klebanowskiego, wicewo­

jewody Długockiego, prezydenta Liszkowskiego, inż.

Papiewskiego, prof. Popławskiego, prof. Życzyńskie-

■go, płk. Budrewicza, dr. Araszkiewicza, red. [Gralew- skiego, dr. Dutkiewicza, prof. Nycza i prof. Dulewicza — jako sekretarza.

Na posiedzeniu Komisji, na którym w dniu 14 maja , 1937 r. wygłosili referaty red. W. Gralewski i Bronisław

Nycz, — poruszano następujące zagadnienia:

1) Czy należy powołać w Lublinie teatr stały, 2) re­

gionalny, czy też 3) na pewien okres czasu pozostawić stan dotychczasowy.

Redaktor Gralewski w referacie swym wyraził przeko­

nanie że teatr prowincjonalny, w przeciwstawieniu do

28

teatru stołecznego, — musi spełniać zadanie kulturalno- wychowawcze.

Historia teatru lubelskiego wykazuje, że instytucja ta była pozbawiona racjonalnej opieki zarówno ze strony władz państwowych, jak i samorządowych. W takich warunkach teatr stał się tylko placówką dochodową, obliczoną na zysk przedsiębiorcy z pominięciem zasad­

niczego celu swego istnienia.

Teatr Wołyński, który w zasięgu swym obejmuje, prócz kresów wschodnich i Wołynia, Lubelszczyznę, a więc tereny różne pod względem narodowościowym i kul­

turalnym — powinien promieniować na widza kulturą rdzennie polską. Tymczasem Teatr Wołyński w linii repertuarowej trzym a się raczej zasady przypadkowego zestawiania sztuk, granych w teatrach stołecznych.

Reasumując swoje uwagi red. Gralewski oświadcza, że teatr w Lublinie, jako placówka pracy kulturalno - spo­

łecznej nie tylko jest możliwy do utrzymania, ale nawet może być dobrze sytuowany, jeżeli kierownikiem jego będzie człowiek fachowy, podlegający kontroli pod względem repertuarowym i finansowym.

P. Bronisław Nycz w referacie swoim po stwierdzeniu, że wszystkie miasta w Polsce ponad ioo tys. mieszkań­

ców mają stałe teatry i w dwu z nich tylko (w Katowi­

cach i Sosnowcu) teatry pełnią rolę objazdową, — wy­

sunął następujące wnioski:

i) Teatr stały odpowiednio uposażony ma największe możliwości twórcze: a) w doborze repertuaru i utrzy­

mania poziomu ideowego, uwzględniającego odpo­

wiedni % repertuaru wielkiego b) we wprowadzaniu nowych rodzinnych autorów na scenę (nie tylko War-

29

szawa, Kraków, Lwów, ale i Częstochowa, Katowice), c) w dawaniu pola twórczości inscenizatorom i reżyserom.

Na taki stały teatr — (w porównawczym zestawieniu z sytuacją innych teatrów w Polsce) -Lublina nie stać.

2) Stan obecny Jakkolwiek śmiały i udany organiza­

cyjnie, nie może być dla Lublina i Lubelszczyzny zada­

walający nie tylko wskutek obniżenia w roku ostatnim poziomu repertuarowego i wykonania scenicznego, ale i dlatego, że Lublin może i powinien być ośrodkiem oddziaływania kulturalnego na swój region. Tymcza­

sem do tej pory zaniedbanymi ośrodkami dla kultural­

nego oddziaływania teatru są : 1) Sokołów, 2) Węgrów, 3) Garwolin, 4) Radzyń, 5) Janów, 6) Lubartów, 7) Wło­

dawa; 8) częściowo Krasnystaw, 9) Tomaszów i 10) Bił­

goraj. Trzeba zaznaczyć, że jednak do wielu z tych ośrodków docierają teatry ukraińskie, a niema w nich poważnych placówek nawet amatorskiego teatru pol­

skiego.

3) Lublin powinien być siedzibą teatru, obejmującego swym zasięgiem kulturalnym przede wszystkim miasta i miasteczka województwa Lubelskiego. Utrzymanie takiego regionalnego teatru wymaga nie tylko odpo­

wiednich subwencyj ze strony miasta Lublina, ale i ze strony innych samorządów miejskich i powiatowych.

Orientacyjną kwotą, jaką powinien taki teatr otrzy­

mywać formie subwencji, to 3—4 tysiące zł na pre­

mierę. Jedną z form subwencji mogłoby być oddanie na użytek zespołu teatr, autobusu na dojazd do tych miasteczek, które nie mają połączeń kolejowych.

4) Ponieważ wysunięty projekt nie da się zrealizować

w rozpoczętym roku budżetowym, należałoby wszcząć

30

starania, aby zapewnić możność jego urzeczywistnienia w roku przyszłym. Tymczasem pod adresem Dyrekcji teatru w Lublinie należało by wysunąć dezyderaty:

a) uwzględnienia co najmniej 2—3-ech w roku pre­

mier repertuaru wielkiego.

b) uwzględnienia programu repertuaru dla młodzieży szkolnej.

c) uwzględnienia większego % premier nowszego po­

kolenia polskich pisarzy dramatycznych.

d) w miarę możności swobodniejszego, niekrępowanego sukcesami innych teatrów, doboru repertuaru i jego opracowania.

W wyniku dyskusji ustalono, że Teatr Wołyński, mimo wykazania ambicji artystycznej przez staranne wysta­

wianie sztuk i solidną pracę aktorską, — w repertuarze swoim, obliczonym na wywoływanie wrażeń czysto rozrywkowych i przyjemnościowych — nie porusza po­

ważniejszych zagadnień społecznych, ani nie daje moż­

ności widzom, zwłaszcza tym ze środowiska młodzieży szkolnej i szerszych warstw społeczeństwa, zapoznania się z utworami o nieprzemijającej wartości.

Toteż uznając w pełni tezy wysunięte w dwóch refera­

tach komisja teatralna w wyniku swojej działalności przesłała do wdadomości Prezydenta miasta Lublina następujące uchwały:

1) Komisja Teatralna L. Z. P. Kt wypowiada się za powołaniem do życia teatru wojewódzkiego, z siedzibą w Lublinie, jesienią 1938 roku.

2) Zarząd L. Z. P. K. wyraża potrzebę stałej Komisji Teatralnej, czuwającej stale nad działalnością teatru

3 i

i poziomem jego pracy. Komisja, jako ciało opiniodaw­

cze, ma dać dyrektywy, które wejdą jako warunki umo­

wy przy oddaniu teatru.

Sprawozdanie z obrad i wnioski Komisji rozesłane zo­

stały do Wydziałów Powiatowych i Miast Wydzielo­

nych Województwa Lubelskiego.

W związku z tym Związek otrzymał pisma popierające stanowisko Komisji z Chełma i Lubartowa, — inne miasta nie wypowiedziały się na ten temat.

VII. Komisja Statutowa

Stosownie do uchwały Rady Związku — Zarząd po­

wołał Komisję Statutową w Składzie: dr. St. Bryła, mec. St. Kalinowski, dr. Z. Kukulski i dr. J. Dutkiewicz dla przygotowania ogólnych wytycznych do reorga­

nizacji Lub. Związku Pracy Kulturalnej na Lubelski Instytut Kultury, oraz przygotowania, w związku z tym, zmian do istniejącego statutu Związku.

Komisja wzięła pod uwagę wnioski nasuwające się na podstawie dotychczasowej działalności Związku i nie- domagań obecnej jego organizacji, oraz konieczność uproszczenia administracji przy bliskim już wykończe­

niu i objęciu Domu Pracy Kulturalnej.

Uwzględniono również konieczność preferowania w ra­

mach nowej organizacji tych instytucji, których dzia­

łalność posiada, z jednej strony wyraźny charakter naukowy lub artystyczny, z drugiej — wymaga spe­

cjalnej opieki organizacyjnej i oparcia finansowego.

32

Postanowiono jednocześnie stworzyć ramy organiza­

cyjne i warunki rozwojowe, dla tych dziedzin kultury, które tego szczególnie wymagają na terenie lubelskim, jak dla ruchu wydawniczego, naukowego i arty­

styczno - wystawowego.

Przy opracowaniu zmian istniejącego statutu zdecydo­

wano korzystać z wzoru i doświadczeń statutu Insty­

tutów Śląskiego i Bałtyckiego.

Zasady zmian, przygotowane przez dr. J. Dutkiewicza, po przyjęciu przez Komisję przedstawiają się jak na­

stępuje: ,

Projekt zmian i reorganizacja L .Z .P .K .

1. Zmiana nazwy na: „Instytut Lubelski”, albo „Lu­

belski Instytut K ultury” — albo „Lubelski Instytut Nauki i Sztuki” — im. J. Piłsudskiego.

2. Zmiana określenia celów Stowarzyszenia na:

a) działalność naukową w zakresie zagadnień odnoszą­

cych się do regionu lubelskiego,

b) opieka nad twórczością naukową i artystyczną z pierwszeństwem regionu lubelskiego,

c) gromadzenie materiałów naukowych i szerzenie wiedzy, szczególnie o regionie lubelskim.

d) popularyzacja zagadnień kulturalnych wśród spo- społeczeństwa regionu lubelskiego.

Środkami działalności Stowarzyszenia są:

a) prowadzenie badań naukowych w określonym wy­

żej zakresie.

b) zaznajamianie ogółu społeczeństwa z wynikami tych badań, oraz szerzenie znajomości spraw lubelskich

33

przez wydawanie komunikatów, oryginalnych prac naukowych, wydawnictw popularnych, urządzanie wystaw, odczytów, zebrań dyskusyjnych, wykładów, c) gromadzenie i utrzymanie w ewidencji bibliotek, zbiorów i wszelkich materiałów naukowych i artystycz­

nych, należących do zakresu objętego działalnością Stowarzyszenia.

d) popieranie finansowe twórczości naukowej i arty­

stycznej .

3. Oparcie prac Stowarzyszenia na realnych podsta­

wach finansowych na przyszłość: drogą zapewnienia budżetu, który pozwoliłby na rozbudowę biblioteki Łopacińskiego, Muzeum Lubelskiego i Towarzystwa Przyjaciół N au k ,— prowadzenie akcji wydawniczej, prowadzenie badań naukowych, udzielanie subwencji i nagród za prace naukowe i artystyczne.

Budżet roczny byłby oparty na subwencjach samo­

rządów województwa Lubelskiego i miasta Lublina, jako członków wspierających, oraz instytucji państwo­

wych.

4. Utworzenie jednostki prawnej z dotychczasowego Lub. Związku P. K., Biblioteki im. Łopacińskiego, Mu­

zeum Lubelskiego i T-wa Przyjaciół Nauk i złączenie ich w jednej instytucji, z zachowaniem samodzielności w zakresie tych instytucji.

5. Podział Czynności Instytutu: w ramach Instytutu działałoby Muzeum Lubelskie, które poza normalnymi swymi zadaniami prowadziłoby badania naukowe i hi­

storyczno - artystyczne, archeologiczne i etnograficzne,

oraz urządzałoby wystawy sztuki

Biblioteka Łopacińskiego: obok powiększenia zbiorów objęłaby akcję bibliotek ruchomych, Instytut wydaw­

niczy objąłby sprawy wydawnictw naukowych i po­

pularyzatorskich .

Muzeum przyrodnicze gromadziłoby zbiory przyrod­

nicze i prowadziłoby badania przyrodnicze i techniczne, jednocześnie prowadziłoby sekcje naukowe i pracę ba­

dawczą we własnym zakresie.

6. Zmiana członków: na honorowych, zwyczajnych (opłacających składkę z prawem głosu), czynnych (pracujących naukowo lub artystycznie) i wspierają­

cych (opłacających wysokie składki).

7. Zmiana Władz Stowarzyszenia w sposób następu­

jący: I. Walne Zgromadzenie wszystkich członków II. Rada w składzie: Wojewoda Lubelski, Prezydent miasta, Rektor K. U. L., Delegat ministerstwa W. R.

i O. P., Kurator Okr. Lub. oraz pięciu członków wy­

branych przez Walne Zgromadzenie, nadawałoby kie­

runek pracom programowym Instytutu. III. Zarząd — 5-ciu członków wybranych przez Walne Zgroma­

dzenie, kierowałby gospodarką Instytutu IV. Komisja Rewizyjna V. Dyrektor — prowadzi administrację i stronę naukową czynności Instytutu.

VIII. Komisja Rewizyjna

Komisja rewizyjna na swych posiedzeniach, odbytych w dniach 9, 12 i 13 kwietnia 1939 r. przy udziale prze­

wodniczącego — Wiktora Helmana i członków:

35

Marii Ziemskiej i Stanisława Oczkowskiego, w obe­

cności inż. Ludwika Chełmińskiego (skarbnika Związku) i Kazimiery Jarosławskiej, sprawdziła prowadzoną rachunkowość, zbadała dowody kasowe oraz pra­

widłowość ich księgowania — równocześnie Komisja zaznajomiła się z protokółem posiedzeń Komisji Re­

wizyjnej z ubiegłego roku, z preliminarzem budżeto­

wym na rok 1937 i jego realizacją, księgą protokółów posiedzeń Zarządu L. Z. P. K., księgą protokółów po­

siedzeń Kimitetu Budowy, oraz całym materiałem do­

wodowym w postaci: umów, protokółów kalkulacyj­

nych, rachunków i t.p. Niezależnie od tego Komisja- w dniu 12 kwietnia 1938 r. zapoznała się, na miejscu, ze stanem robót budowlanych w Domu Pracy Kultura­

lnej, przy czym wszelkich wyjaśnień związanych z bu­

dową udzielali pp.: Prezes Z. P. K. Dr. Stanisław Bryła i inż Eugenjusz Gorecki-Przewodniczący Komitetu Budowy.

W toku przeprowadzonej rewizji Komisja, badając Księgę Główną, dziennik oraz księgi pomocnicze i od­

nośne dowody, — stwierdziła zgodność księgowania poszczególnych pozycyj z okazanymi dowodami kaso­

wymi, oraz prawidłowość tych ostatnich.

Przechodząc z kolei do oceny ogólnej działalności Za­

rządu Związku Pracy Kulturalnej, a w szczególności do wykonania preliminarza budżetowego na rok 1937, który opiewał po stronie przychodów na sumę 113.000 złotych Komisja stwierdziła, że preliminarz ten został wykonany w wysokości 98.853 zł. 82 gr., co stanowi 97 % przewidywanych wpływów.

Preliminarz nie został zrealizowany w całości z powodu:

36

1) nieuiszczenia przez niektórych członków Z. P. K.

składek członkowskich.

2) nieuiszczenia subsydiów przez Wydziały Powiatowe za wyjątkiem Wydziału Powiatowego w Lublinie, który wpłacił kwotę 50 zł.

3) częściowego wpłacenia subsydium przez Fundusz Pracy (zamiast 50.000 zł wpłacono 35. 000 zł).

4) wpłacenie na Fundusz Bibliotek Ruchomych za­

miast preliminowanej kwoty 45.000 zł., — kwoty 36.716 zł.

W płaty ze strony innych instytucyj i osób prywatnych nie zrównoważyły powstałych stąd niedoborów.

W ydatki preliminowane na kwotę 113.000 zł. wyniosły faktycznie 91.042 zł 24 gr t.j. 80 % sumy preliminowa­

nej. Z wykazanej wyżej sumy po wyeliminowaniu wy­

datków na Biblioteki Ruchome przypadła na pozostałe pozycje rozchodowe kwota 54.604 zł 81 gr. Z sumy tej zużyto w okresie sprawozdawczym na budowę 48.792 zł 72 gr.

Na akcję artystyczno-odczyfową nie wydatkowano żadnej' sumy.

Analizując podaną wyżej kwotę 48.792 gr. Komisja stwierdza, że z kwoty tej 32.011 zł 78 gr wypłacono w okresie sprawozdawczym na pokrycie robót wykona­

nych w 1936 r. Pozostałą sumę wydatkowano na roboty wykonane w ciągu roku 1937.

Saldo dodatnie na dzień 1 stycznia 1938 r. wynosi 7.793 zł 58 gr ulokowane na rachunkach bankowych (P. K. O. i B. G. K.). W kasie podręcznej przechowy­

wane są drobne kwoty, przeznaczone na wydatki mani- pulacyj no-kancelaryj ne.

37

~W toku przeprowadzonej rewizji Komisja stwierdziła:

1) że niektóre instytucje — członkowie L. Z. P. K. za­

legają. z ołatą składek ponad okres przewidziany statu­

tem.

2) że okresy budżetowania Związku Pracy Kulturalnej i Bibliotek Ruchomych nie pokrywają się ze sobą, co stwarza pewne trudności zarówno w sporządzaniu ze­

stawień rachunkowych, jak i przeprowadzenia kontroli, 3) żę aczkolwiek księgi buchalteryjne prowadzone są prawidłowo, to jednakże rachunek budowy w Księdze Głównej nie odzwierciedla w sposób odpowiednio przej­

rzysty zarówno stanu budowy, jak i obrachunków z dostawcami.

4) że działalność Związku Pracy Kulturalnej oparta jest na niepewnych podstawach materialnych, czego dowodzi niemożność wykonania preliminowanych bu­

dżetów.

W związku z tym Komisja prosiła Zarząd Związku Pracy Kulturalnej o rozważenie następujących postu­

latów:

1) zastosowanie rygorów statutowych do członków zalegających z opłatą składek ponad okres przewidzia­

ny statutem.

2) ujednolicenie okresów budżetowych Związku Pracy Kulturalnej i Bibliotek Ruchomych.

3) prowadzenie w Księdze Głównej konta wierzycieli i dłużników oraz księgi pomocniczej z poszczególnymi kontami.

4) zbadanie możliwości oparcia działalności Związku o pewne stałe pozycje dochodowe.

38

CZĘSC II.

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI

T O W A R Z Y S T W - C Z Ł O N K Ó W

1. Stowarzyszenie Techników Województwa Lubelskiego

ul. Szopena 8.

prezes inż. Fr. Papiewski.

sekretarz J. Kopanicki.

Liczba członków wynosiła:

a) członków mieszkających w Lublinie ... 67 b) „ „ poza Lublinem ... 4 razem członków ... 71 W czasie okresu swojej działalności Zarząd rozpatry­

wał, poza sprawami wewnętrznymi Stowarzyszenia, wiele spraw innych, mających związek z życiem tech­

niczno - gospodarczym województwa i miasta.

W sprawach tych Zarząd działał bezpośrednio, lub przez swoich delegatów, którzy brali udział w pracach różnych komisyj i komitetów przy Urzędzie Wojewódz­

kim i przy Zarządzie Miejskim.

W roku sprawozdawczym zostały wygłoszone odczyty na następujące tematy:

1. Nowoczesne zdobycze budownictwa przemysłowego.

— inż. Trojanowski Tadeusz;

2. Zniszczenia budowli, przebiegające w układzie che­

micznym betonu. — inż. Czaderski Tadeusz;

3. Zagadnienia Obrony Przeciwlotniczej. — ppłk. dypl.

Ornatowski Juliusz.

2. Syndykat Dziennikarzy Lubelskich

Lublin, ul. Kościuszki 8.

prezes W- Gralewski, sekretarz St. Rutkowski.

Sprawozdania nie nadesłano.

4/

3. Towarzystwo Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego

ul. Rynek 1, Trybunał

prezes prof. K. U. L. M. Popławski.

sekretarz dr J. Pliszczyńska.

Na i stycznia 1937 r. liczyło T-wo 105 członków.

W okresie sprawozdawczym przybyło 29, ubyło 25.

Na 1 stycznia 1938 r. było 109 członków. Umarło trzech członków: ś. p. J. E. Ks. Biskup Sufragan- A. Je- łowicki, p. Zofia Polkowska — długoletni członek T-wa i p. Henryk Tomanek.

Dochód ze składek członków wyniósł 1020 zł., dochód z opłat w czytelni dał 892^,40 zł. Ministerstwo.Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego udzieliło sub­

wencji w wysokości 2000 zł. oraz Magistrat miasta Lu- hlina—-612 zł. Poza tym, jako dar prywatny Syndy­

katu Lubelskiego, otrzymała Biblioteka 1 tonnę węgla.

Dochody Biblioteki w r. 1937 wyniosły zatem w su­

mie 4526.40 zł.

W roku sprawozdawczym Biblioteka była czynna 253 dni. Z czytelni korzystało 6166 osób. Przeważała mło­

dzież szkolna i akademicka. Zainteresowania czytel­

ników układały się według poszczególnych działów następująco: z biblioteki podręcznej (encyklopedia, słowniki, bibliografia) korzystało 312 osób, z filozofii — 148, z religii — 12, z nauk społecznych i prawa — 1525, z lingwistyki — 118, z nauk matematyczno - przyrod­

niczych — 249, nauk stosowanych — 69, ze sztuki —

50, z historii — 579, z geografii — 138, z biografii —

118, literatury pięknej — 2848. Do domu wypoży-

45

czono 4350 tomów. Statystyka dzieł wypożyczonych według poszczególnych działów wiedzy przedstawia się jak następuje: filozofia — 207, religia — 22, nauki społeczne — 218, lingwistyka — 66, nauki matema­

tyczno - przyrodnicze — 199, nauki stosowane —- 59, sztuka — 59, literatura — 2580, historia — 564, geo­

grafia — 127, biografia — 48. Z powyższego wynika, że zapotrzebowanie na dzieła literackie przekracza stale 50% wypożyczonych dzieł. Najwięcej dzieł wy­

pożyczono w marcu, najmniej w lipcu. Największa frekwencja w czytelni była w kwietniu, najmniejsza w lipcu.

K s i ę g o z b i ó r powiększył się w roku sprawozdaw­

czym o 470 dzieł (753 tomy). Z zakupu pochodzi 49 dzieł w 55 tomach, z wymiany 28 tomów. Z darów weszło do księgozbioru 393 dzieła w 677 tomach. Na i-go stycznia 1938 r. księgozbiór zawierał 32924 dzieła w 48814 tomach (razem z Biblioteką Chełmską — 57280 tomów). Nadto znajduje się 20.000 tomów w składzie na Bronowicach. Dział rękopisów powięk­

szył się o 11 pozycji, druków lubelskich weszło do księ­

gozbioru — 44, duplikatów posiada Biblioteka — 455.

Na zakup książek i prenumeratę czasopism wydano — 1112,30 zł. Oprawiono książek na sumę 121,40 zł.

Dary pochodzą od instytucji publicznych i od osób prywatnych.

Darów prywatnych wpłynęło 433, z nich 59 tomów czasopism (nie wszystkie weszły do księgozbioru).

Większe dary pochodzą od: 1) p. St. Bryły tomów 96, treści prawniczej i ekonomicznej; 2) od p. D. Magier- skiej, po ś. p. doktorze M. Jankowskiej, przeważnie

45

czasopisma i jednodniówki z lat 1914—1920; 3) od p. Polkowskiej (długoletniej członkini Towarzystwa i miłośniczki książki), w jęz. niemieckim i francu­

skim. Wszystkie książki dobrze zachowane i w pięknej oprawie; 4) od p. Zajączkowskiego 47 tomów (prze­

ważają wydawnictwa Biblioteki Dzieł Wyborowych) 5) od p. dr. M. Staniszewskiej (Maeterlink w ory­

ginale); 6) od p. Jana Dobraczyńskiego 2 druki z wieku XV III. Mniejsze dary: p. dr. Leona Białkow­

skiego, p. S. Oczkowskiego, p. T. Brzozowskiego, p. Z.

Tomanka, p. T. Wolskiego, p. T. Millerowej, p. Dłu- żniewskiej, p. Wośkowskiej, p. J. Wilka, p. B. Banacha, p. B. Kochańskiego, p. W. Ziółkowskiego, p. Ciepie­

lowskiego. Były Konsul R. P. w Hamburgu, dr. Emil Kipa, ofiarował 2 większe druki i 10 drobnych drucz­

ków i ogłoszeń — wydawnictw oficyny, Tyszkiewiczów we Florencji.

W stosunkach wypożyczeń wymiennych znajdowała się Biblioteka z 10 instytucjami.

Wypożyczono z Biblioteki im. H. Łopacińskiego rę­

kopisów:

1) do Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie . . . 2 2) do Biblioteki Ordynacji Krasińskich w War-

- szaw ie... 1 3) do B. Uniwersyteckiej w W arszaw ie... 1 4) do B.. Narodowej w Warszawie ... . 1 5) do Wołyńskiego Zarządu Macierzy Szkolnej . . . 9 Razem rękopisów. . . 14

44

W y p o ż y c z o n o d r u k ó w :

1) Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego ... i 2) Bibliotece Centralnej Wojskowej ... 1 3) Bibliotece Publicznej Miejskiej w Warszawie .. 1 4) Bibliotece Polskiej Akademji Umiejętności

w K rak o w ie... 1 5) Bibliotece Centralnej Pedagogicznej w Siedlcach 3 Razem druków . . . 7 Sprowadzono z innych bibliotek dla czytelników Bi­

blioteki im. H. Łopacińskiego:

R ę k o p i s ó w :

1) Z Biblioteki Narodowej w Warszawie ... 1 2) Z Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie ... 1 R azem . . . 2 D r u k ó w :

1) Z Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie ... 8 2) Z Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu ... 2 3) Z Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie . . . . 1 4) Z Biblioteki Publicznej Miejskiej w Warszawie . 1 5) Z Biblioteki Akademii Umiejętności w Krakowie 1 R azem . . . 13 W roku sprawozdawczym, jak i w roku ubiegłym, kon­

serwowano księgozbiór (wyczyszczono 30000 tt. ksią­

żek, wykonano szereg drobnych robót, wchodzących w zakres introligatorstwa); korygowano katalog rze­

czowy i alfabetyczny (sprawdzając na miejscu), uzu­

pełniano księgozbiór, udzielano czytelnikom porad bi­

bliograficznych ustnie i pisemnie oraz pracowano nad podniesieniem kultury czytelnictwa.

45

4. Towarzystwo Lekarskie

ul. Krakowskie-Przedmieście 20, II p.

prezes dr E. Czerwiński, sekretarz dr Z. Kozłowski.

Towarzystwo liczyło w r. 1937 — 51 członków miej­

scowych i 7 zamiejscowych.

W roku sprawozdawczym odbyło się 18 zebrań nauko­

wych, na których wygłoszono następujące referaty:

1) Dr. Dłużniewski: O leczeniu zatruć gazami bojo­

wymi, 2) p. Miller instruktor L. O. O. P.: O sposobie używania aparatów tlenowych i masek przeciwgazo­

wych z pokazem ich zastosowania. 3) Dr. Danielski:

W sprawie powszechnej obrony zdrowia ludności wiej­

skiej, 4) Dr. Klepaęki: Uwagi nad skutecznością szcze­

pień B. C. G., 5) Dr. Freytag: O leczeniu bodźcowym, 6) Dr. Dziemski: Parę słów o Iwoniczu i Rymanowie, 7) Dr. Kochloffel: Leczenie zaparcia w/g metody Bro- scha. 8) Dr. Dziemski: Grypa i schorzenia pogrypowe, 9) Dr. Chromiński: O tularemii, 10) Dr. Dziemski:

Leczenie ropni i zgorzeli płuc, 11) Dr. Czerwiński:

Sprawozdanie ze zjazdu lekarzy powiat. Woj. Lubel­

skiego, 12) Dr. Kaczyński: Wrażenia ze zjazdu homeo- patów w Berlinie, 13) Dr. Sowiakowski: Guzy kreski jelit. Ponadto tematem zebrań były krótkie sprawoz­

dania i referaty, połączone z demonstracjami chorych, rentgenogramów, fotografii, preparatów anatomo—

i histopatologicznych. '

Zestawienie kasowe Lubelskiego Towarzystwa Lekar­

skiego za rok 1937 wynosiło:

46

W p ł y w y :

Saldo na I.I.37... ... 174.04 Akcja Banku Polskiego ... 8.00 Składki członków 1937 r... 758.00 Składki za łata ub... 332.00 Razem ..., ... 1272.04 W y d a t k i:

Komorne za lo k al... ... 480.00 Firma introligatorska... 249.20 Fundusz styp. im. dr Jaczewskiego 50.00 Spłata pożyczki ... 60.00 Składki na Inst. Społ... 49,20 Praca bibliotekarki ... 20.00 Wydatki kancelaryjne i znaczki... 37.10 Razem ... 945-5®

Saldo na 1.I.38 r... 326.54 Ogółem... 1272.04 Uporządkowano bibliotekę podręczną, znajdującą się w lokalu Towarzystwa.

W pracowni anatomo— patologicznej dokonano szeregu sekcyj i rozbiorów histo— patologicznych. Do inwen­

tarza pracowni nabyto dzieło Dr. Nowickiego „Ana­

tomia patologiczna” , oraz przeprowadzono gruntowny remont i uzupełnienie mikrotamu.

47

5. Towarzystwo p. n. Muzeum Lubelskie

ul. Narutowicza 4.

prezes W. Dylewski,

sekretarz dr S. Wojciechowski.

Działalność Towarzystwa p. n. „Muzeum Lubelskie”

zmierzała w roku sprawozdawczym przede wszystkim do przeprowadzenia zasadniczej reorganizacji wewnę­

trznej Muzeum.

Przystępując do planowego uporządkowania zbiorów celem przygotowania ich do inwentaryzacji, podzielono cały materiał zabytkowy na działy: archeologii, etno­

grafii, sztuki, historii, przyrody. Osobny dział stanowi biblioteka (a. książki, b. rękopisy, c. ilustracje, fo­

tografie).

Porządkując poszczególne działy i usuwając z sal wy­

stawowych przedmioty bez wartości zabytkowej, bądź niezwiązane z danym działem, urządzono odpowiednie magazyny, gdzie zostały umieszczone te zabytki, któ­

rych nie można było pomieścić w salach wystawo­

wych, lub te, które posiadają wartość [drugorzędną.

Z kolei przystąpiono do inwentarza. Został więc upo­

rządkowany i zinwentaryzowany dział archeologii (109 pozycji), etnografii (653 pozycje) i sztuki (1293 pozycje inwentarzowe). Poza tym zostały wydzielone i odpowiednio zabezpieczone depozyty złożone w Mu­

zeum, przy czym zaprowadzono księgę depozytową.

Równolegle prowadzone były prace konserwatorskie.

A więc wszystkie okazy działu przyrody żywej pod­

dano gruntownej dezynfekcji i odpowiednio zabezpie­

czono (okazy przyrody martwej bezinteresownie upo­

rządkowała p. Maria Kwapiszewska), zrekonstruowano

45

część naczyń z działu archeologii i ceramiki historycz­

nej, oczyszczono i zakonserwowano broń i zbiór naczyń metalowych. Część pokaźnego zbioru numizmatycz­

nego została uporządkowana i przygotowana do in­

wentarza, także zupełnie bezinteresownie, przez prof.

Witolda Olpińskiego.

Wreszcie została uporządkowana i oddana z dniem i września do użytku publicznego biblioteka Muzeum licząca 4072 książek, 293. rękopisów i dokumentów, poza tym około 500 ilustracji, 2000 fotografii i 511 klisz fotograficznych. Ostatnie zostały wyeliminowane z biblioteki dublety (117), które Muzeum pragnie wy­

mienić z innymi bibliotekami, bądź sprzedać. Poza tym biblioteka posiada po kilkadziesiąt egzemplarzy wydawnictw własnych Muzeum (Kaflarstwo polskie — S. Zubrzyckiego — 1917 rok i Pasy lubelskie — St. Dą­

browskiego 1929 r.), których część została rozesłana, jako egzemplarze wymienne, poszczególnym muzeom i instytucjom naukowym.

W roku sprawozdawczym wpłynęło do Muzeum, jako dary: 48 książek, 32 monety i 7 różnych przedmiotów zabytkowych. Na specjalne podkreślenie zasługuje ofiarowany anonimowo wielki dar, obejmujący 163 po­

zycje inwentarzowe (267 obiektów) przeważnie z za­

kresu sztuki i historii, w tym obrazy, meble, porcelana kryształy, dokumenty i t.d.,—tym cenniejszy, że zwią­

zany ściśle z życiem dawnego Lublina i Lubelszczyzny.

Zbiór ten, jako całość, został wystawiony w jednej z sal Muzeum.

W roku 1937 zwiedziło Muzeum 3484 osoby, w czym 201 osób dorosłych. Z biblioteki (od dnia 1 września

49