VIRVM
PER - M AGN1FICVM MAXIME STRENVVM
GENEROSVMQVE DOMINVM
DOMINVM
IO. FERDINAND.
IVN GSCHVLTZIVM
ALIAS
NEODICVM a ROEBERN
P R A E
- CONS
V L E M,
V IC E -P R A E S ID E M ,NEC NON
HOSPITALARIVM
LONGE GRAVIS SIM VM
PRAESIDIS DIGNITATEM
DIE III. APRILIS A. C. MDCChXIV
PRIMVM CAPESSENTEM
DEMISSI SSI MI S C O N G R A T V L A T I O N I B V S
C*
PROSEQVITVR
LYCEVM DRVSIACVM
INTERPRETE DEVINCTISSIMO
E P H R A I M O H L E R T O
U N G V . HEBR. ET GRAEC. P. P. EXTRAORD. ET R. M. CAND.
E L B I N G A E
L I T T E R I S NOHRM ANNI ANIS.
i quid e ft, quod religionem chriftianam reddit commendatiffimam : eerto eft fandi Apoitoli Pauii effatum egregium , quo ad obfervantiam officiorum erga magiftratus faeculares poteftate praeditos hortatur omnes ac fingulos, omnis, inquiens, anima poteftatibus fupereminentibus fubdita Jit : non enim eft po- t eft as, J i non a Deo : quae autem exift entes poteftates a Deo ordinatae funt. Quicunque fe opponit poteftati, Dei ordinationi refiftit : Quicunque autem rejiftunt; fib i ipjis damnationem accipient. Quae verba legimus ad Rom . c, X III. v. 1 . 2. Paucis itaque, A poftolo Paulo d u ce, agamus, de officiis fubditorum ex auctoritate, magiftratus faecularis de duci is, cum Lyceum no- 0rum diem hodiernum celebret feftum inclytae ReipuSlicae Praefidem recens creatum feliciter, quod d e i eft beneficium, falutans. Verborum ordinem fequentes Primum confideramus quaerentes: quisnam fit, in quem officio
rum fubditorum cadit obfervancia ? Apoftolus Paulus omnis, in q u it, ani
ma, id eft, omnis h o m o , cujuseunque fit fexus, aetatis, generisque.
U titur vocabulo de primaria hominis parte fum pto, per fynecdochen homi
nem defignante, ut in d ice t, fubditos non quoad corpus fclum , verum ad animam etiam fe fubjicere debere, de quo in fequentibus plura. In ante
cedentibus Paulus de officiis in genere loquutus, ad fingularia progreditur, ac primum de officiis iisdemque in poteftates fupereminentes in cipit, quod citavim us, caput, variis motus rationibus, ex ftatu ecclefiae Romae plan
tatae & externo & interno depromtis. Fuerunt nimirum Judaeorum ad Chriftum converforum alii, qui contra poteftates fupereminentes feditionem faciebant, venditantes, fe liberum d e i efle populum ; gentium alii, qui illis quoque fe fubjicere nolebant, putantes, haec cum libertate evan^elica fimul ftare non pofle. Quos animi errores, meris praejudiciis exclufos uc Apoftolus deftruat n o xio s, quin quod oftendat & Apoftolos illis effe fubdi
to s , neminem officiorum fubditorum obfervantia excludens , caput his or
d itu r, om nis, inquiens, anima & c. Secundo autem quaerim us: quibus
nam officia fint praeftanda? Apoftolus
1
. c. omnis inquit anima poteftati fu- perbabenti fubdita fit. Per poteftates fuperhabentes omnes dominationesintelligit,
antelligit, omnesque principatus, non ordines folum judiciorum politico
ru m , fed etiam perfonas, poteftate fupereminenti praeditas, fecundum ver- fum tertium & quartum
1
. c. Quibus fingulis efie debet fubje&a omnis anima five fint fideles, five infideles, ut fuo tempore N e ro , Caligula & a lii; five lint boni five mali. Pergit jam Apoftolus ad officia, quae magiftratui faecu- lari funt praeftanda, & Tertium om nis, inquit, anima poteftati fuperhabenti fubdita fit. A d quod duo confideratum occurrunt. Primum, quibus in rebus? deinde quomodo fint fubditi ? R es, quae a nutu in ag itatu s dependen t, funt vel temporales mundanaeque, vel lpirituales divinaeque. Si prius, ut exempli gratia tributum cui tributum ; cui vecligal, v e& ig al; cui tim orem , timorem ; cui honorem , honorem, v. 1. c. verfus fextus : utique illos oportet obfequentur, fine refpe&u m od i, quo ab illis ejusmodi expo- fcan t, live fit juftus five injuftus, ad quod Jefu Chrifti exhortatio le $ u digna, praecipientis: quicunque te angariaverit milliare unum , vade cum illo duo : quippe angariae, ut conftat apud Chemnit. L . L . p. 2. de vindi&a quaeft. 2, p. m. 1 3 4 . angariae, inquam , fuerunt onera, quae injufte a ma- giftratu imponebantur. Si autem pofterius, quod fcilicet ad fpirituales divi- nasque attinet, circa quas & eorum nutus verfatur, vel cum voluntate d e i
confentiunt, nec ne. Quod ad illa, fcilicet de fui proximique amore nec non cultu d e i externo, debita in illos pietate funt exfequenda; quod autem ad h oc, ut mandatum regis Nebucadnezari de fle&endis genubus imagini auri, Judaeorumque de Chrifto non praedicando, illis pareant non funt obligati, f e c u n d u m v e r b a P e t r i: Obedire oportet d e o magis, quam homi
nibus. A£h V , 29. Verum enim v ero , quomodo illis fubditi elle debeant, docet Paulus alibi cum tim ore, inquiens, & trem ore, in fimplicitate cordis iicut Chrifto : non fecundum ocularem fervitutem , quafi hominibus placen
tes, fed ut fervi C h rifti, facientes voluntatem d e i ex animo. Eph. V I , 5.
6
. U t autem Chriftiani eo faciliores fint officiorum obfervandorum : Apoftolus 1. c. quartum fcilicet argumenta adducit, non enim, inquiens, eft poteftas f i non a Deo : quae autem exiflentes poteftates, a Deo ordinatae funt. Itaque fe opponens poteftati > ipfi Dei ordinationi refiflit. A t refiftentes ipfis damnationem accipie?it. Magni res eft momenti. Quam ob caufam illa fingulatim luftremus! Primum argumentum his continetur verbis: non enim eft poteftas,
f i non a Deo. A d e o efie idem eft ac a providentia d e i , ejusque nutu de
pendere. Quo judiciorum politicorum non folum ad io n es, circa quas
d e v s vel eftedive vel permifiive verfatur, pertinent, fed etiam m odus,
quo perfonae ad magiftratus dignitates perveniant, five ad illam vel a fupe- rioribus vel ab inferioribus creentur, five illam ex jure haereditatis vel ex jure belli confequantur. Conditione autem, in textu occurrente : f i non, utitur Paulus, ut doceat: nullum praeter d e v m tanta efie au&oritate, quanta requiratur, ut huic vel illi magiftratus dignitas conferatur. Quis eft itaque qui poteftati fupereminenti officia recufet lubditorum? quippe pGteftates exi- flentes> ut Paulus loquitur, a Deo ordinatae funt. Videtur hoc argumento fecundo participialiter exprefiTo, Apoftolus magiftratus fuo tempore praepri- mis ante oculos habere, qui nimis erant diftinfti a poteftatibus olim fuper- eminentibus. Nam in itio, priusquam Nim rod dignitatem faecularem ca- pefieret, anno mundi m d c c x v i i , inter populum Ifraeliticum Primogeniti regnaverunt, quibus & fratres & pofteri erant fubditi. Alii alio tem pore, quos fequuti funt Imperatores Rom ani, quos docet Apoftolus quoque a
d e o efie ordinatos, id e ft, ab aeterno determinatos ita ut contra ftatuta tempora & terminos habitationis, ab ipfo d e o definitos, agere nequeant;
per
per confequens imperium romanum , fub quo fideles vitam agebant fuam , a d e o e d e rati habitum 9 determinatumque ita ut ultra ejus Velle contra illos fufcipere valerent nihil. O quae quantaque obligatio omnibus ac lingulis fcitu neceffaria ! Cui Apoftolus novum adjicit argumentum & magiftratus faeculares magnificat ordinem d e i , quicunque, inquiens, fe opponitpotefiati, ipfi Dei ordinationi rejiftit. Si itaque quartum jam contemplamur : quaeri
m us, ut clarius evadat, quid fit: poteftati fe opponere ? q u id , d e i ordi
nationi refiftere? Poteftati fe opponere, eft, vel nullam ftatuere poteftatem vel ftatutam vilipendere. D e i autem ordinationi refiftere, eft, feditionem facere, rebellare, quo omnis pertinet in obedientia, qua magiftratus man
data, quae Jegibus nec d e i, nec naturae funt adverfa, non exfequimur.
Q uod Apoftolus d e i appellat ordinationem , caufam efficientem refpiciens, alibi ordinationem humanam p r o p t e r caufam finalem, quae eft hominum felicitas ex poteftate lupereminenti in homines quoscunque redundans, no
minat. A ft, fi hujus a&ionis moralitatem nobis ob oculos ponim us, certo
c e r t iu s eft mala, graviffimaque poena digna, quam Apoftolus his exprimit verbis : rejifientes autem fibi ipfis damnationem accipient. Licet Paulus in fpecie poenam a magiftratu ejusmodi rebellantibus inferendam, ut ex fequen- tibus apparet, intelligat : nihilo tamen minus illos a poena & aeterna exclu
d it, dum in genere utitur vocabulo in textu autentico, quod per metoni- miam ponitur pro condemnatione, quodque omnis generis involvit conde
m nationes, fibi ipfis, inquiens, damnationem accipient. E x quibus videndum e ft, quanta fit magiftratus faecularis auctoritas, quanta ex illa fubditorum quorumcunque obligatio? Quid jamjam de iftis tem poribus, iisque terrae regionibus, in quibus fumma rerum Potiti Deum unum , unumque d e i &
hominum mediatorem, hom inem , Jefum C hriftum confitentur, femetipfum traditum redemptionem pro om nibus, quid, inquam , dicemus? o T erq u e quaterque Beata ! Quid de fubditis eorumque in illos fubje&ione ? o felici
ter fub je ^ i ! Quid de folatio, magiftratibus faecularibus proprio? V o b is, o Magnates, haec do&rina folatio eft, fi cogitetis, Veftram dignitatem una- cum moleftiis con nexis, d e o fupremo rerum humanarum arbitro, non folum curae cordique efTe, verum etiam legitimum ejus ufum & aliis & V o - bismetipfis infignem procurare utilitatem atque remunerationem aeternam.
R E S P V B L I C A E L B I N G E N S I S P R A E S I D E recens creato, nec non divinitus inftituto hodie condecoratur. Grata mente hoc bene
ficium colimus & T I B I , D O M I N E , honorem debitum , reverentiam unacum tim ore, am ore, obedientiaque praeftamus. Anxiene curent liberi, qui Patri quam Optimo curae, cordique? T E , P R A E C O N S \ L , vere Patriae Patrem, quod a d e i gloriam magnificat quisque, adhuc fumus experti. Quid mirum, fi univerfa respublica, T E Praefidis dignitates pri
mum capeflente, adplaudit, exclam ans: o me felicem , fub tutela, Optimi, /lequijfimi; JuftifJim i3 Cbrifiianijfmiique florefcentem I D e v s , qui T Ecum, exaudiat vota noftra & T E faciat p r o f p e r o n t e m , p r o f p e r a r e q u e omnia per manum T V A M ! T E unacum G E N T E T V A Generoiiffima ad feros usque fervet
an n os, falvam
ac incolumem & jubeat ftudia F I L I O R V M T V O R V M ornacifUmorum, qui gloria & honor Gymnafu noftri, quique fpes P A T R I A E O P T I M A fortunam concomitari tantam, quanta jam inilla diligentia incumbant ac pietate. Caeterum audiat d e v s vota noftra, &
quae optavimus, faciat bona i
