Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, edukacja wczesnoszkolna
Temat: Kto oszczędza, temu nie grozi nędza
Treści kształcenia:
Uczeń:
1) Potrafi twórczo i krytycznie myśleć, rozwiązywać problemy, podejmować decyzje, pokonywać trudności o charakterze praktycznym i teoretycznym – edukacja społeczna, treści rozszerzające,
2) Potrafi podejmować aktywne działania; przewidywać konsekwencje własnych działań i zachowań; ponosić odpowiedzialność za podejmowane decyzje i działania – edukacja społeczna, treści rozszerzające,
3) Uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji – edukacja polonistyczna (1.1a),
4) Czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci i wyciąga z nich wnioski – edukacja polonistyczna (1.1b),
5) Uczestniczy w rozmowach, także inspirowanych literaturą: zadaje pytania, udziela odpowiedzi, prezentuje własne zdanie i formułuje wnioski; poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych – edukacja polonistyczna (1.3c),
6) Współpracuje z innymi w zabawie, nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych; przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej – edukacja społeczna (5.4),
7) Dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100 (bez algorytmów działań pisemnych); sprawdza 8) wyniki odejmowania za pomocą dodawania – edukacja matematyczna (7.5),
9) Mnoży i dzieli liczby w zakresie tabliczki mnożenia (bez algorytmów działań pisemnych);
podaje z pamięci iloczyny; sprawdza wyniki dzielenia za pomocą mnożenia – edukacja matematyczna (7.6),
10) Rozwiązuje proste zadania tekstowe – edukacja matematyczna (7.8).
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Przewiduje konsekwencje własnych działań i zachowań,
● Uważnie słucha utworu literackiego i formułuje własne wnioski na jego podstawie,
● Poszerza zakres słownictwa związanego z konsekwencjami działań,
● Korzysta z przekazywanych informacji,
● Rozwiązuje proste zadania tekstowe,
● Dodaje liczby w zakresie 100,
● Dzieli liczby w zakresie tabliczki mnożenia,
● Zgodnie współpracuje w grupie.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Przewiduje konsekwencje własnych działań i zachowań,
● Podejmuje decyzje,
● Rozwiązuje problemy,
● Uważnie słucha,
● Prezentuje własne zdanie,
● Czyta ze zrozumieniem,
● Korzysta z informacji,
● Potrafi matematycznie myśleć i działać,
● Współpracuje w grupie.
Środki dydaktyczne:
● Zasoby multimedialne: nagranie wiersza Jana Brzechwy pt. Rozrzutny wróbel, karta pracy Ziarnko do ziarnka…,
● Duża ilustracja wróbla,
● Magnesy,
● Papier: małe kartki i duże arkusze,
● Wizytówki z napisami „Tak” i „Nie”,
● Tablica interaktywna i dwa komputery – o ile nauczyciel dysponuje takim sprzętem,
● Pisaki, długopisy lub ołówki.
Metody nauczania:
● Problemowe: aktywizujące – gry dydaktyczne, dyskusja,
● Praktyczne: przewodniego tekstu, ćwiczenia przedmiotowe,
● Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Grupowa zróżnicowana,
● Indywidualna zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita uczniów i zaprasza ich do zabawy Co to za ptak?.
Do tej zabawy należy wydrukować duży obrazek wróbla, który prowadzący przypina na tablicy. Całą ilustrację ptaka należy przykryć prostokątami z papieru, tak by uczniowie widzieli, że pod spodem ukryty jest rysunek. Nauczyciel odkrywa po kawałku ilustrację, a dzieci zgadują nazwę ptaka. Zadanie budzi ciekawość, doskonali uwagę i dociekliwość oraz spostrzeganie analityczno-syntetyczne: funkcje niezbędne w nauce, a zwłaszcza – w nauce czytania i pisania.
2. Słuchanie recytacji wiersza Jana Brzechwy pt. Rozrzutny wróbel.
Należy wysłuchać wiersza dwa razy, przy czym przed ponownym odsłuchaniem nagrania nauczyciel instruuje uczniów, żeby zwrócili szczególną uwagę na gatunki ptaków występujących w wierszu oraz prośby wróbla i reakcje na nie ptaków, do których przychodzi główny bohater utworu.
Dzieciom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami w skupieniu się można wręczyć wydruk z wierszem, tak aby w trakcie odtwarzania materiału mogły w razie potrzeby jednocześnie śledzić tekst.
Pytania problemowe do rozważań:
● Jak sądzicie, dlaczego wróbel znalazł się w kłopotach?
● Jakich rad udzielają ptaki wróblowi?
● Który ptak przyszedł z chwilową pomocą wróblowi?
● Jaką mądrą radę przekazał kos wróblowi? („Kto oszczędza, temu nie grozi nędza”).
● Czy wróble należą do grupy zwierząt, które robią zapasy na zimę? Dlaczego?
● Od kogo wróble oczekują pomocy?
Rozważania dziecięce aktywizują szczególnie uczniów uzdolnionych – lingwistycznie, literacko, czytelniczo, a także społecznie; jednak jeśli nauczyciel potrafi stworzyć atmosferę bezpieczeństwa – bez wyśmiewania wypowiedzi, bez krytyki – każdy uczeń, na miarę swoich możliwości, ma szansę doskonalenia słuchania, myślenia, wypowiadania się.
3. Zabawa ruchowa.
Uczniowie stają obok ławek i naśladują rękami pracę ptasich skrzydeł, a następnie robią przysiad i naśladują zbieranie ziarenek przez wróbelka. Wstają, wymachując skrzydłami, i znów przysiadają, a następnie siadają na swoich miejscach.
Celem ćwiczenia jest odprężenie się dzieci, wyeliminowanie stresu.
4. Karta pracy Ziarnko do ziarnka...
Rozwiązywanie zadania matematycznego, tekstowego. Karta ma dwie wersje, z których pierwsza (wersja 1) jest przeznaczona dla uczniów szczególnie uzdolnionych matematycznie, a druga (wersja 2) – dla uczniów przeciętnie uzdolnionych i z deficytami w tym zakresie. Obie wersje zawierają zadanie o tej samej treści; różnią się propozycją jego wykonania: wersja 2 jest opatrzona podpowiedziami mającymi ukierunkować myślenie ucznia. Nauczyciel powinien jednak pamiętać, że uczeń z dużymi deficytami w myśleniu matematycznym może potrzebować indywidualnego wsparcia.
Przed przystąpieniem dzieci do rozwiązywania zadania jego treść należy głośno odczytać.
Prowadzący zajęcia sprawdza, czy wszyscy uczniowie rozumieją polecenie, a po upływie czasu przeznaczonego na pracę nad rozwiązaniem sprawdza poprawność wykonania zadania. Następnie kieruje rozważaniami uczniów.
Pytania problemowe do rozważań:
● Dlaczego Wojtek nie mógł zrealizować swojego marzenia?
● Czy można nazwać Wojtka rozrzutnym chłopcem? Uzasadnij swoją wypowiedź.
● Czy Wojtek ma szansę na spełnienie swojego marzenia?
● Co sądzisz o decyzji Alka i Jacka?
5. Rozwiązywanie kwestii spornej we współpracy.
Nauczyciel stawia przed dziećmi następujący problem: „Czy Jacek i Alek powinni pozwalać Wojtkowi bawić się ich klockami?”.
Na dwóch stolikach kładzie wizytówki: na jednym z napisem „Tak”, a na drugim – z napisem
„Nie”. Następnie prosi, aby uczniowie, którzy uważają, że Jacek i Alek powinni pozwolić Wojtkowi na zabawę ich klockami, zgromadzili się wokół stolika z wizytówką „Tak”. Reszta osób – niezgadzających się – ma zebrać się przy stoliku z wizytówką „Nie”.
Każda grupa siada w kręgu. Nauczyciel wybiera liderów zespołów – uczniów o zdolnościach przywódczych, którzy w końcowym etapie zabawy odegrają kluczową rolę. Najpierw jednak dzieci pracują w podgrupach – w parach uzgadniają swoje argumenty na „tak” lub „nie”, a po chwili dwójki łączą się w czwórki. Wtedy uczniowie wybierają reprezentanta swojej czwórki i pary przedstawiają sobie nawzajem ustalone argumenty, by wreszcie uzgodnić stanowisko dla całej czwórki. Następnie liderzy czwórek prezentują argumenty całej grupie, na której czele stoi przywódca wybrany przez nauczyciela. Zespoły dyskutują nad argumentami i starają się je udoskonalić. Gotowe stwierdzenia uczniowie uzdolnieni językowo zapisują na większym arkuszu papieru lub na komputerze. Dochodzi do dysputy dużych grup. Ich liderzy przedstawiają wypracowane wcześniej argumenty. Dyskusją kieruje nauczyciel, który czuwa nad tym, żeby odbywała się w atmosferze wzajemnego szacunku. Zwraca też uwagę uczniów na takie pojęcia jak przyjaźń, wyrachowanie i lekkomyślność.
Dzięki dyskusji dzieci mają zrozumieć, czym są konsekwencje własnych działań.
6. Budowanie samooceny poprzez wizualizację swoich działań i zachowań.
Nauczyciel prosi uczniów, żeby usiedli wygodnie i zamknęli oczy, a następnie odczytuje tekst:
„Właśnie wyruszyliście w świat swoich działań i zachowań. Przypomnijcie sobie – czy kiedyś przewidzieliście, że brak ciepłej czapki i szala w zimie spowoduje, że zachorujecie? A może uwierzyliście w cuda, że tabliczka mnożenia nauczy się sama? Czy byliście oburzeni tym, że mama zabroniła gry na komputerze, bo zostawiliście bałagan w pokoju? Może stało się też tak, że zabraliście koleżance ulubioną zabawkę i ona teraz nie chce się z wami bawić.
Jeszcze chwilę pomyślcie o swoich zachowaniach – może coś ważnego wam się przypomni… A teraz powolutku otwórzcie oczy, wyprostujcie się… i odpowiedzcie sobie na pytanie: «Czy jestem z siebie zadowolona/zadowolony?»”1.
7. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel zadaje uczniom pytania:
● Jakie poznaliście gatunki ptaków?
● Czy warto oszczędzać?
● Co znaczą następujące pojęcia: lekkomyślność, rozrzutność, konsekwencje, wyrachowanie?
● Na czym polega przyjaźń?
Dodatkowo:
Nauczyciel, realizując ten scenariusz, może zaproponować uczniom wykonanie historyjki obrazkowej na podstawie wiersza Rozrzutny wróbelek. Dzieci indywidualnie lub w parach losują strofy utworu i wykonują ilustracje. Ponadto redagują do nich własne teksty. Potem na dużej planszy komponują wspólnie całą historyjkę i nadają jej tytuł. Ten rodzaj działań pozwoli na rozwijanie uzdolnień artystycznych uczniów – zarówno plastycznych, jak i literackich.
Uwagi:
Tekst wiersza J. Brzechwy pt. Rozrzutny wróbel, do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami z koncentracją:
Jan Brzechwa Rozrzutny wróbel We wsi Duże Kałuże
Siedział wróbel na murze I ćwierkał wniebogłosy:
– Jestem nagi i bosy, Nie mam dachu nad głową, Nie mam nic, daję słowo!
Poszedł wróbel do pliszki:
– Pożycz mi ze dwie szyszki, Ogromnie szyszki lubię, Ziarnka sobie wydłubię…
1 O wpływie wizualizacji na rozwój wyobraźni: por. Krystyna Leksicka, Ryszard Łukaszewicz, W osiemdziesiąt
Odrzekła pliszka w złości:
– To moje oszczędności, Zrobiłam sobie zapas, Bierz wróblu nogi za pas.
Zapukał do jaskółki:
– Pożycz okruszek bułki, Mam taki pusty brzuszek, Przyda mi się okruszek.
– Mój wróblu, powiem coś ci.
To moje oszczędności.
Okruchy suchej bułki Składam do stodółki, A tyś rozrzutny ptaszek, Więc opuść już mój daszek.
Pomknął wróbel do gila I grzecznie się przymila:
– Mam taki pusty brzuszek.
Daj, gilu, parę muszek.
– Mój wróblu, nie ma mowy, Ja jestem ptak wzorowy, Mam trochę oszczędności, Kto ich nie ma, ten pości.
Mknie wróbel do sikorki:
– Masz ziarenek pełne worki, Strata będzie niewielka, Gdy nakarmisz wróbelka.
– Składać ziarnko do ziarnka To mądra gospodarka, A ty co masz, to zjadasz, Nic sobie nie odkładasz.
Idź, proś o ziarnka drozda, Lub może ci coś kos da!
Kos gwiżdżąc rzekł najprościej:
– Mam trochę oszczędności, Troszeczkę, niezbyt wiele I z tobą się podzielę,
Lecz wiedz, że kto oszczędza, Temu nie grozi nędza.
