ZE SZ Y T Y N A U K O W E PO LITEC H N IK I ŚLĄ SK IEJ Seria: T R A N SPO R T z. 47
2003 N r kol. 1586
A ndrzej C H Y B A 1
BADANIA SYSTEMÓW PRZEWOZÓW PASAŻERSKICH
WYBRANYCH POWIATÓW W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
Streszczenie. W artykule przedstaw iono w ybrane w yniki badań system ów obsługi pasażerskiej trzech pow iatów w w ojew ództw ie m ałopolskim . Po scharakteryzow aniu specyfiki poszczególnych pow iatów om ów iono strukturę przew oźników drogow ych w ykonujących regularne przew ozy pasażerskie oraz funkcjonujących linii kom unikacyjnych.
Z arysow ano zm ienność liczby kursów w ykonyw anych w ciągu doby oraz odstępów m iędzy kursam i. Scharakteryzow ano punktualność kursow ania autobusów .
RESEARCH ON PASSENGER TRANSPORT SYSTEMS IN SELECTED DISTRICTS OF MAŁOPOLSKA PROVINCE
Sum m ary. The selected results o f research on passenger transport system s in three districts o f M ałopolska province are p resented in the paper. A fter characterisation o f the features o f each district the structure o f road carriers operating in the field o f regular passenger transport and the structure o f road lines are described. The variability o f the volum e o f vehicle trips operated p er day and tim es betw een trips are show n. T he punctuality o f operated busses is presented.
1. W PR O W A D Z E N IE
Pow iaty jak o szczebel w zarządzaniu państw em odrodziły się 1 stycznia 1999 roku, a w ięc stosunkow o niedaw no. Sam orządy pow iatow e zgodnie z U staw ą z dnia 05.06.1998 o sam orządzie pow iatow ym otrzym ały zadania publiczne w zakresie transportu i dróg publicznych. O gólne sform ułow anie roli sam orządu pow iatow ego przew ażnie nie je s t interpretow ane ja k o obow iązek organizacji obsługi transportow ej przez ten sam orząd, zw łaszcza że nie zapew niono środków finansow ych n a aktyw ne kreow anie system u transportow ego pow iatów . P ew ne m ożliw ości oddziaływ ania n a organizację obsługi pasażerskiej stw arza udzielanie zezw oleń na przew ozy regularne oraz koordynacja rozkładów jazdy. Procedury koordynacji rozkładów jazd y przew idziane w U staw ie z d n ia 15.11.1984
„Praw o przew ozow e” i R ozporządzeniu M inistra T ransportu i G ospodarki M orskiej z dnia 05.09.2000 roku dały inicjatyw ę w proponow aniu linii kom unikacyjnych i rozkładów jazd y autobusów przew oźnikom . Z adanie koordynacji rozkładów ja z d y rozdzielono m iędzy koordynatorów trzech szczebli: w ojew ódzkiego, pow iatow ego i gm innego - stosow nie do przebiegu poszczególnych linii, ale nie uregulow ano precyzyjnie zasad ich w spółpracy, co skutkuje w praktyce często brakiem w zajem nych uzgodnień w pionie odnośnie do przebiegu
1 Politechnika Krakowska, Instytut Zarządzania w Budownictwie i Transporcie
po tej sam ej drodze linii autobusow ych, np. linii w ew nątrzpow iatow ych i ponadpow iatow ych.
N ależy w ięc oczekiw ać nie najlepszych efektów działań koordynacyjnych.
R easum ując, pow stające system y obsługi pasażerskiej pow iatów s ą w ięc w praktyce k ształtow ane przez rynek [1] - s ą one su m ą inicjatyw przew o źn ik ó w w zakresie tw orzenia linii kom unikacyjnych, z og ran iczo n ą k o re k tą rozkładów ja z d y w ram ach ich koordynacji.
W ykorzystując łatw ość uzyskiw ania zezw oleń n a w ykonyw anie regularnych p rzew o zó w osób pow stało w M ąłopolsce w ciągu kilku lat kilkaset pryw atnych firm przew ozow ych, przew ażnie bardzo m ałych, dysponujących p rzede w szystkim m ikrobusam i, ale stanow iących łącznie duży potencjał przew ozow y. Ich aktyw ność n a rynku transportow ym je s t bardzo duża - w y k o rzy stu ją k a ż d ą m ożliw ość utw orzenia now ej linii kom unikacyjnej bądź rozbudow y ju ż istniejących. N ie u leg a w ątpliw ości, że w efekcie dostępność usług p rzew ozow ych je s t bardzo dobra. Jednocześnie upow szechniane s ą opinie o zachow aniach nieprofesjonalnych, ja k zatrzym yw anie się p ojazdów praktycznie w każdym w skazanym przez p asażera m iejscu, sw obodne traktow anie rozkładu ja z d y czy zabieranie w iększej liczby osób, niż je s t to dopuszczalne dla danego pojazdu.
R o d z ą się w ięc p y tan ia dotyczące poziom u organizacji system u obsługi pasażerskiej p o w iató w oraz przebiegu realizacji procesu przew ozow ego. O dpow iedzi na te pytania m ogłyby zastąpić obiegow e opinie, a także być p o d sta w ą podjęcia działań doskonalących system transportow y pow iatów . Z takich m otyw acji w yniknął pom ysł przeprow adzenia analizy organizacji i realizacji przew ozów pasażerskich n a terenie kilk u pow iatów w w ojew ództw ie m ałopolskim . B adaniam i objęto w różnym zakresie w szystkie pow iaty graniczące z pow iatem krakow skim ziem skim . W niniejszym opracow aniu przedstaw ione b ę d ą w ybrane w yniki analizy system ów obsługi pasażerskiej pow iatów : bocheńskiego, chrzanow skiego i proszow ickiego.
2. SPE C Y FIK A PO W IA T Ó W O B JĘT Y C H A N A L IZ Ą
A nalizow ane pow iaty istotnie ró ż n ią się sw oim charakterem , co ilu stru ją dane w tablicy 1. P ow iat chrzanow ski należy do najbardziej uprzem ysłow ionych i zurbanizow anych po w iató w w w ojew ództw ie. W yraźne s ą rów nież je g o p o w iązan ia gospodarcze i kom unikacyjne ze Śląskiem . P ow iat proszow icki je s t typow ym pow iatem o charakterze rolniczym , co o znacza m a łą gęstość zaludnienia, a także m ałe p otrzeby przew ozu osób.
W reszcie pow iat bocheński w swej południow ej części m a charakter podgórski, w północnej d u ż ą p o w ierzchnię zajm u ją obszary leśne Puszczy N iepołom ickiej, a w środkow ej części p rzeb ieg a III europejski korytarz transportow y, co o znacza duży ruch tranzytow y.
T ab lica 1 W ybrane param etry analizow anych pow iatów M ałopolski
Pow iat Pow ierzchnia [km 2]
Liczba podm iotów gospodarczych
U dział użytków rolnych
1%I
Gęstość zalu d n ien ia
|os. / k m 2|
G ęstość sieci drogow ej
|k m /1 0 0 km 2|
Bocheński 631 8435 59 156 81,1
Chrzanowski 371 2540 46 354 245,7
Proszowicki 416 4800 89 107 172,5
B adania system ów przew ozów pasażerskich. 201
3. PR Z E W O Ź N IC Y D R O G O W I Z A A N G A Ż O W A N I W O B SŁ U G Ę P O W IA T Ó W
W realizacji przew ozów pasażerskich na terenie pow iatów u czestn iczą trzy grupy przew oźników :
- przedsiębiorstw a PK S, przew oźnicy pryw atni, lokalne firm y kom unikacyjne.
P rzedsiębiorstw a PKS to rejonow e przedsiębiorstw a kom unikacyjne w yw odzące się z daw nego Przedsiębiorstw a Państw ow ej K om unikacji Sam ochodow ej, a obecnie będące przew ażnie spółkam i akcyjnym i lub z og ran iczo n ą odpow iedzialnością. O kreślenie
„przew oźnik pryw atny” utożsam iane je s t z m ałym i jednoosobow ym i lub rodzinnym i firm am i przew ozow ym i. W reszcie w prow adzone tutaj określenie „lokalne firm y kom unikacyjne”
należy rozum ieć ja k o firm y o statusie spółki, specjalizujące się w regionalnych przew ozach pasażerskich. W niektórych pow iatach, ja k np. w bocheńskim - R ejonow e Przedsiębiorstw o K om unikacyjne Sp. z o.o. (R PK ) i w chrzanow skim - Przedsiębiorstw o K om unikacji M iejskiej Sp. z o.o. z Jaw orzna (PK M ), s ą to podm ioty, których udziałow cam i s ą lokalne sam orządy.
W tablicy 2 scharakteryzow ano strukturę przew oźników obsługujących linie kom unikacyjne przebiegające przez teren rozpatryw anych pow iatów . W pow iecie chrzanow skim trzy gm iny, a m ianow icie C hrzanów , T rzebinia i Libiąż utw orzyły Zw iązek M iędzygm inny „K om unikacja M iejska” (Z K K M ), który w ystępuje w roli organizatora kom unikacji regionalnej i w drodze przetargów dobiera przew oźników . O becnie w tak organizow anych przew ozach uczestniczy 6 lokalnych firm kom unikacyjnych, 5 przew oźników pryw atnych i PK S Chrzanów . W innych pow iatach to rozw iązanie nie je st zastosow ane, ale i potrzeby przew ozow e s ą tam zdecydow anie m niejsze.
T ab lica 2 Struktura przew oźników obsługujących rozpatryw ane pow iaty
Liczba przew oźników
P ow iat PKS p rzew oźnicy
pryw atni
lokalne firm y przew ozow e
B ocheński 25 14 1 (R PK )
Chrzanow ski 2 37 + 5 (ZK K M ) 6 (Z K K M ) + 1 (PK M )
Proszow icki 9 39 -
D uża liczba przew oźników z grupy PKS je s t tam , gdzie w y stęp u ją duże przew ozy tranzytow e, czyli przede w szystkim w pow iecie bocheńskim . N atom iast linie pow iatow e lub gm inne obsługuje w każdym z pow iatów tylko jed n o m iejscow e przedsiębiorstw o PKS.
L iczba przew oźników w danej grupie nie św iadczy jeszcze o udziale w przew ozach - w ynika to bardziej z liczby w ykonyw anych kursów w ciągu doby, co scharakteryzow ano w tablicy 3. N ależy też m ieć na uw adze, że przedsiębiorstw a PKS i lokalne firm y przew ozow e w y k o n u ją przew ozy przede w szystkim autobusam i, natom iast przew oźnicy pryw atni, p oza nielicznym i, d y sp o n u jąty lk o m ikrobusam i.
T ab lica 3 Z estaw ienie liczby k ursów w ykonyw anych w dzień roboczy i w sobotę p rzez poszczególne
grupy przew oźników
P ow iat
P rzew oźnicy bocheński chrzanow ski proszow icki
liczba kursów
% liczba
kursów
% liczba
kursów
%
PK S F: 284 F: 35,0 F: 113 F: 12,1 F: 95 F: 16,8
S: 118 S: 29,3 S: 52 S: 12,2 S: 48 S: 20,6 P rzew oźnicy pryw atni F: 283 F: 34,8 F: 329 F: 35,3 F: 470 F: 83,2 S: 124 S: 30,8 S: 148 S: 29,8 S: 185 S: 79,4
L okalne firm y F: 246 F: 30,2 F: 492 F: 52,6 F: - F: -
przew ozow e lub S: 161 S: 39,9 S: 289 S: 58,0 S: - S: -
zw iązki m iędzygm inne
Ł ącznie F: 813 F: 934 F: 565
S: 403 S: 489 S: 233
Legenda: F - dzień powszedni, S - sobota
M o żn a dostrzec następujące praw idłow ości dotyczące p rzew o źn ik ó w w analizow anych pow iatach:
w pow iecie proszow ickim przew ozy zdom inow ane s ą przez p rzew o źn ik ó w pryw atnych (około 80% w szystkich kursów ), w pozostałych pow iatach w y k o n u ją oni 1/3 w szystkich kursów ,
przed sięb io rstw a PK S tylko w pow iecie bocheńskim w y k o n u ją 1/3 w szystkich kursów , w czym znaczący ud ział m a ją przew ozy tranzytow e; w p ozostałych po w iatach udział kursów PK S stanow i kilkanaście procent w szystkich kursów ,
- przew ozy w ykonyw ane przez lokalne przedsiębiorstw a kom unikacyjne lub organizow ane przez m iędzygm inne zw iązki kom unikacyjne o d g ry w ają w a ż n ą a naw et w io d ą c ą rolę w pow iatach chrzanow skim i bocheńskim — je s t to w idoczne zw łaszcza w relacjach w ew nątrz pow iatu (np. w pow iecie bocheńskim R PK w ykonuje 246 k ursów przy 82 k ursach przew oźników pryw atnych); nie bez znaczenia je s t tutaj ro la m iejscow ych sam orządów w spierających te przedsiębiorstw a,
- w p rzew ozach tranzytow ych, zw łaszcza m iędzyw ojew ódzkich, zdecydow anie d o m in u ją przedsiębiorstw a PK S.
4. C H A R A K T E R Y S T Y K A LIN II K O M U N IK A C Y JN Y C H
Istniejące linie kom unikacyjne w edług ich przebiegu m ożna podzielić na:
tranzytow e,
ponadpow iatow e - rozpoczynające się w danym pow iecie, - pow iatow e,
gm inne, - m iejskie.
Strukturę linii kom unikacyjnych n aw iązu jącą do takiego p o d ziału podano w tablicy 4.
B adania system ów przew ozów pasażerskich. 203
T ablica 4 Z estaw ienie liczby linii kom unikacyjnych oraz liczby kursów w ykonyw anych w ciągu doby
w analizow anych pow iatach
L iczba linii kom unikacyjnych o raz kursów w d niu roboczym / w sobotę R odzaj linii pow iat bocheński pow iat chrzanow ski pow iat proszow icki
Tranzytowe 43 (1 8 6 / 112) 3 ( 1 8 / 5) 10 ( 6 8 /4 1 )
Ponadpowiatowe 18 (1 6 2 /8 1 ) 23 (2 5 8 / 123) 22 (3 4 6 / 173)
Powiatowe 31 (2 8 0 /1 3 0 ) 37 (4 8 8 /2 8 5 ) 11 ( 1 1 5 /1 7 )
Gminne 3 ( 3 5 /2 3 ) 10 (101 / 44) 7 ( 3 6 / 2 )
Miejskie 3 (1 5 0 /5 7 ) 4 (69 / 32) -
Łącznie 98 (813 /4 0 3 ) 77 (934 / 489) 50 (565 / 233)
N ajw ięcej linii kom unikacyjnych zidentyfikow ano w pow iecie bocheńskim , ale ten w ynik zw iązany je s t z d u ż ą liczb ą linii tranzytow ych przebiegających przez ten po w iat w kierunku K rakow a i Śląska z w ojew ództw podkarpackiego i lubelskiego oraz w schodnich pow iatów w ojew ództw a m ałopolskiego. Jeśli pom inąć linie tranzytow e, to liczba linii kom unikacyjnych będzie proporcjonalna do gęstości zaludnienia poszczególnych pow iatów . W pow iecie proszow ickim zdecydow ana w iększość linii obsługiw ana je s t m ikrobusam i, gdyż je s t to podstaw ow y tabor przew oźników pryw atnych. W pow iecie chrzanow skim autobusam i
obsługuje się aż 59 linii, co istotnie zw iększa ofertę przew ozow ą.
L iczba kursów w sobotę w pow iatach bocheńskim i chrzanow skim stanow i około 50%
liczby k ursów w ykonyw anych w dzień pow szedni. N atom iast w pow iecie proszow ickim obsługiw anym głów nie przez przew oźników pryw atnych liczba kursów w sobotę stanow i 39% liczby kursów w dzień roboczy. T aki poziom w skaźnika procentow ego k ursów w sobotę je s t charakterystyczny dla przew oźników pryw atnych, którzy rów nież w innych rozpatryw anych pow iatach w y k o n u ją w soboty tylko około 44% kursów z d n ia roboczego.
W niedziele liczba kursów je s t jeszcze m niejsza i przew ażnie w ynosi 30-40% liczby kursów w ykonyw anych w dni pow szednie. N ależy tu zauw ażyć, że w iększość przew oźników pryw atnych nie w ykonuje przew ozów w niedzielę. R ów nież w dni pow szednie ich kursow anie przew ażnie kończy się do godziny 19.00, a to oznacza, że w iele m iejscow ości obsługiw anych w yłącznie przez przew oźników pryw atnych nie m a zapew nionych usług przew ozow ych w ieczorem i w dni św iąteczne.
5. Z M IE N N O ŚĆ O FER T Y PR ZE W O ZO W E J W CIĄ G U D O B Y
Przew ozy regularne pasażerów na terenie pow iatów zw iązane s ą głów nie z dojazdam i do pracy i szkół. R ów nież targow iska stanow ią istotny p u n k t docelow y podróży. D ni o dbyw ania się targ u w m ieście pow iatow ym , np. w Proszow icach, ozn aczają duży w zrost p otoku pasażerów i w ielu przew oźników przew iduje n a takie dni dodatkow e kursy. Poniew aż jed n a k podstaw ow e potrzeby przew ozow e zw iązane s ą z p ra c ą i n a u k ą to podobnie ja k w transporcie m iejskim obserw uje się szczyty kom unikacyjne - poranny m iędzy 6.00 a 9.00 w kierunku ośrodka m iejskiego oraz popołudniow y m iędzy 13.00 a 17.00 w kierunku pow rotnym . Z w iększone potrzeby przew ozow e w y m u szają zw iększenie liczności kursów autobusów w tych godzinach. D la poszczególnych linii te przedziały szczytow e u leg ają różnym odchyleniom i trudno dopatrzyć się tutaj praw idłow ości. Rys. 1 pokazuje przykład zm ienności liczby kursów w przedziałach godzinnych dla grupy linii przebiegających po w spólnej drodze w pow iecie bocheńskim .
przedziały godzinne
Rys. 1. Liczba kursów autobusowych w przedziałach godzinnych dla ciągu komunikacyjnego Bochnia - Rozdzielę, kierunek Rozdzielę
Fig. 1. Number o f vehicle trips in hour intervals fo r the line Bochnia - Rozdzielę, towards Rozdzielę
D uża liczba linii kom unikacyjnych w pow iatach pow oduje, że n a w ielu odcinkach dróg, zw łaszcza w ylotow ych ze stolicy pow iatu, przebiega w ięk sza liczba linii. M ożna w y różniać w ięc pew ne ciągi kom unikacyjne. Jest to w idoczne szczególnie w pow iecie bocheńskim , gdzie podgórskie w arunki terenow e w p ły w ają istotnie n a u kształtow anie sieci dróg kołow ych. W tym pow iecie m ożna w yróżnić dw a ciągi linii tranzytow ych i p o nadpow iatow ych oraz trzy ciągi linii pow iatow ych. W ram ach ciągu linie kom unikacyjne b ie g n ą tutaj w spólnie naw et przez kilkanaście kilom etrów i dopiero sukcesyw nie się rozłączają. W innych pow iatach rzeźba terenu pozw oliła n a bardziej ro zp ro szo n ą konfigurację linii w przestrzeni, ale rów nież w yróżnianie ciągów je s t m ożliw e, a naw et konieczne n a etapie koordynacji rozkładów jazdy.
S kupienie w iększej liczby linii na jed n y m ciągu kom unikacyjnym (np. 25 linii m iędzy C hrzanow em a T rzebinią) w ym aga odpow iedniego u kształtow ania odstępów czasu m iędzy p oszczególnym i kursam i. P ojaw ia się w ięc zagadnienie regularności ku rso w an ia p ojazdów w ram ach ciągów kom unikacyjnych, a naw et w ram ach niektórych linii obsługiw anych przez k ilk u przew oźników . M im o działań koordynatorów rozłożenie k ursów w czasie dla p oszczególnych ciągów kom unikacyjnych w badanych pow iatach nie przed staw ia się dobrze.
P rzew oźnicy, do których należy inicjatyw a w proponow aniu rozkładu ja z d y , niechętnie zg a d z a ją się n a w szelkie zm iany, gdyż z ab ie g ają o kursy w najbardziej atrakcyjnych porach dnia, a także sta ra ją się zapew nić sobie ja k najw ięcej k ursów b ez zbędnych postojów . N iek o rzy stn e je s t rów nież rozproszenie działań koordynacyjnych m iędzy koordynatorów p oszczególnych szczebli sam orządow ych.
Rys. 2. p rzedstaw ia przykład histogram u interw ałów m iędzy kursam i autobusów dla jed n eg o z ciągów kom unikacyjnych w pow iecie chrzanow skim .
B adania system ów przew ozów pasażerskich. 205
S s z c z y t p o ra n n y B s z c z y t p o p o łu d n io w y
7
0)
£ 3
w i e l k o ś ć i n t e r w a ł u [ m i n ]
Rys. 2. Histogram interwałów między kursami autobusów dla ciągu komunikacyjnego Chrzanów- Babice w okresie szczytów komunikacyjnych, kierunek Babice
Fig. 2. Histogram o f intervals between bus trips for the line Chrzanów - Babice, towards Babice
W tablicy 5 zam ieszczono inform acje charakteryzujące interw ały m iędzy pojazdam i w w ybranych ciągach kom unikacyjnych. B iorąc pod uw agę w ielkość średnich interw ałów m iedzy kursam i, m ożna uznać dostępność usług przew ozow ych za bardzo dobrą. Przy tak dużej częstotliw ości kursow ania należałoby przyw iązyw ać jed n a k w ięk szą w agę do regularności kursow ania.
T ablica 5
C harakterystyka odstępów czasu m iędzy pojazdam i dla w ybranych ciągów kom unikacyjnych
O dstęp czasu m iędzy p ojazdam i [min] M aks. liczba kursów na godz.
C iąg kom unikacyjny M inim alny Średni M aksym alny
B ochnia - K raków 0 7,9 39 7 - 9
Ł apanów - K raków 0 15,9 118 4 - 5
B ochnia - R ozdzielę 0 12,3 45 6 - 8
Proszow ice - K raków 3 13,1 20 7
T rzebinia - C hrzanów 0 2,6 8 25-27
N a uw agę zasługuje rozw iązanie przyjęte dla linii P roszow ice - K raków przez Posądzę, gdzie grupa kilkunastu przew oźników realizuje w spólny rozkład ja z d y ze stałym interw ałem m iędzy kursam i w ykonując 79 kursów w ciągu doby.
6. PU N K TU A L N O ŚĆ K U R SO W A N IA PO JA Z D Ó W
P unktualność je s t cechą, do której pasażerow ie przy w iązu ją d u ż ą w agę i do której często zg łaszają najw ięcej zastrzeżeń. Stąd w badaniach realizacji przew ozów pośw ięcono tem u aspektow i dużo m iejsca. O bserw acje przeprow adzane przez dyplom antów pod kierunkiem autora w latach 2001 i 2002 objęły w każdym z analizow anych pow iatów 2 - 3 tys. kursów w ykonyw anych przez poszczególne grupy przew oźników oraz różne rodzaje linii. R óżna orientacja i zakres analizy w poszczególnych pow iatach utrudnia nieco porów nanie w yników . Stałym elem entem było obliczanie w skaźnika procentow ego kursów
pu nktualnych [2], przy czym za punktualne uznano kursy z odchyłkam i najbardziej akceptow alnym i przez pasażerów , tzn. opóźnienie nie w ięcej niż 3 m inuty i przyspieszenie nie w ięcej n iż 1 m inutę.
W tablicy 6 zestaw iono w yniki analizy punktualności dla pow iatu bocheńskiego.
T ablica 6 P unktualność w ykonyw ania kursów n a liniach tranzytow ych i p ow iatow ych w pow iecie
bocheńskim
R odzaj linii K ursy punktualne K ursy przyspieszone
> 1 m inuty
K ursy opóźnione
>3 m inut T ranzytow e przez
B ochnię
34,4 % 4 4 % 21 %
P ow iatow e łącznie 48,0 % 24,7 % 27, 3 %
Z w raca uw agę bardzo duża liczba, bo aż 44% , kursów przyspieszonych w ięcej niż o 1 m inutę dla linii tranzytow ych. D otyczy to zw łaszcza k ursów w stronę K rakow a, czyli autobusów , które nie napotkały n a swej drodze istotnych utrudnień kom unikacyjnych. M ała liczba opóźnionych autobusów tranzytow ych to rów nież zasługa ru ch u w tym sam ym kierunku, bow iem od strony K rakow a aż 53% autobusów tranzytow ych przyjechała opóźniona. Jest to następstw em trudności z w yjechaniem z K rakow a.
N a liniach pow iatow ych przyspieszenia d o ty c z ą w w iększym stopniu k u rsó w w stronę B ochni i d o m in u ją tu kursy przew oźników pryw atnych, którzy po napełnieniu m ikrobusu o d jeżd ż ają przed czasem rozkładow ym .
W pow iecie proszow ickim w skaźnik procentow y kursów punktualnych w yniósł dla linii tranzytow ych 87% i dla linii pow iatow ych 69%> - s ą to w ięc w artości dużo korzystniejsze n iż w pow iecie bocheńskim .
W tablicy 7 zestaw iono w artości w skaźnika procentow ego k ursów punktualnych wg grup przew oźników w pow iatach chrzanow skim i proszow ickim .
T ab lica 7 Z estaw ienie w artości w skaźnika procentow ego kursów punktualnych dla poszczególnych
grup przew oźników w pow iecie chrzanow skim i proszow ickim
P rzew oźnicy P ow iat chrzanow ski P ow iat proszow icki
PKS 59,6 % 8 7 %
P ryw atni 45,9 % 71 %
Z K K M 88,1 % -
PK M Jaw orzno 75,4 % -
Ł ącznie d la w szystkich przew oźników w pow iecie chrzanow skim procentow y w skaźnik k ursów punktualnych w ynosi 69% , 18% stan o w ią kursy przyspieszone, a 13%
kursy opóźnione pow yżej 3 m inut.
P rzew oźnicy w pow iecie proszow ickim m a ją w ięc najlepszy i to w ysoki w skaźnik punktualności. W każdym z pow iatów przew oźnicy pryw atni uzyskali gorsze w artości w sk aźn ik a k ursów punktualnych od innych grup przew oźników , co zdaje się potw ierdzać o b ieg o w ą opinię o ich dosyć sw obodnym traktow aniu rozkładów jazdy.
B adania system ów przew ozów pasażerskich. 207
Podane w tablicach 6 i 7 w artości w skaźnika s ą w artościam i średnim i dla w iększej grupy przew oźników . W artości w skaźnika dla konkretnych przew oźników w y k azu ją duży rozrzut - m ożna w skazać zarów no przew oźników osiągających w artość 100%, ja k i innych z 0%.
W ażn ą inform ację odnośnie do punktualności kursow ania zaw ierają histogram y odchyłek od rozkładu jazdy. N a rys. 3 przedstaw iono taki histogram dla w szystkich przew oźników pryw atnych z pow iatu proszow ickiego.
200 180
W160
f 140
g 120
a ioo
.Q 3 O 80
& 60
N
° 40
20
0
Rys. 3. Histogram odchyłek od rozkładu jazdy dla wszystkich przewoźników prywatnych w powiecie proszowickim
Fig. 3. Histogram o f timetable deviations for all private operators in Proszowice district
1. PO D SU M O W A N IE
K ształt system ów regularnych przew ozów pasażerskich w pow iatach je s t efektem inicjatyw przew oźników , w ładz sam orządow ych oraz działań organów koordynacji rozkładów jazd y . Istniejące rozw iązania nie zap ew n iają zaspokojenia w szystkich potrzeb przew ozow ych, gdyż zw łaszcza przew oźnicy pryw atni, którzy w M ałopolsce o d g ry w ają coraz w ięk szą rolę, w y k o n u ją przew ozy zapew niające im d o b rą rentow ność. C zęstotliw ość kursow ania pojazdów w dniach roboczych do godziny 19.00 m ożna uznać za d o b rą ale w skazana je s t popraw a regularności kursow ania. Z astrzeżenia m oże budzić punktualność w ykonyw ania kursów przez w ielu przew oźników , zw łaszcza zn aczna liczba przejazdów przed czasem przew idzianym w rozkładzie jazdy. W inny istnieć m echanizm y uzależniające otrzym yw anie i przedłużanie zezw oleń n a w ykonyw anie przew ozów regularnych od jakości w ykonyw ania przew ozów .
L it e r a tu r a
1. C hyba A., S tarow icz W .: W ybrane aspekty kształtow ania system u transportow ego regionu i zarządzania nim , Z eszyty N aukow o-T echniczne O ddziału SITK w K rakow ie seria: M ateriały K onferencyjne N r 36 (Z eszyt 77), K raków 2000.
2. R udnicki A.: Jakość kom unikacji m iejskiej, Z eszyty N aukow o-T echniczne O ddziału SITK w K rakow ie seria: M onografie N r 5 (Z eszyt 71), K raków 1999.
A b s tr a c t
T he shape o f regular passenger transport in districts is an effect o f initiative taken by road operators, district adm inistration and activities o f local units for tim etable co-ordination.
The existing solutions do n o t provide for satisfactory transport dem ands. In particular, private carriers in M ałp o lsk a province, w hose role is getting m ore and m ore significant, operate on lines guarantee them hig h profit. T he frequency o f vehicle trips on typical w o rk day to 7 p.m.
seem s to be defined as good, b u t the regularity o f trips should be im proved. Som e reservation could be indicated tow ards the punctuality o f vehicle trips executed by som e o f carriers and it should be m entioned significant num ber o f trips is executed before th e tim e given in the tim etable. It is suggested to solve som e m echanism subordinating the process o f obtaining and prolonging perm issions from the quality o f executed services.
