Tentakulity i ich znaczenie dla stratygrafii (dolny dewon)

(1)

UKD 564.391.022:551.734.2 (438-35 woj. radomskie + 438.14)

Barbara HAJŁASZ

Tentakulity i ich znaczenie dla stratygrafii (dolny dewon)

WSTĘP

Tentakulity dolnodew.ońskie z.ostały opisane dotychczas z n.astępują

cych otworów wiertniczy.ch: Ciepielów IG-1, Krow1e Bagno IG-1, Za- krzew IG-3 (B. Hajłas!z, 1974). Otw.ocry te łącZlThie z 'Otworami wi¹ertnJ1czy- mi Białop.ole IG-1 i Izdebno IG-1, z których pochodzą .opisane w artykule tentakulity, usytuowane są na obszarze radomsrk!o-lubelskim (fig. 1). Opis lit.ologiczny został mi uprzejmie ud.ostępniony pcrZ'ez mgr L. Miła'czew

skiego. Za liczne 'wskazówki serdecznie dz,iękuję Prof. dT.owi hab. A. Ur- bank.owi, doc. dr L. Malinowskiej i doc. M. Paj,chl.owej. Zdjęcia do, niniej- szego, opraeow,ania wykonały: J. Modlt"zejewska, D. Oleksiak i D. Lenar- czyk.

ANALIZA ZASIĘGÓW STRATYGRAFICZNYCH TgNTAiKULITÓW

N,a obszarze radomsko-lubelskim osady dew.olIlu repT,ez'entOlw:ane są

przez mułowce i iłowce zawierające b.ogaty zespół fauny morskiej (L. Mi-

łacZ1ewski, 1971, 197.2). Lic.zne są tentakulity należące d.o tentakulitów

właściwych - gruboskorupowy;ch. Brak jest natomiast tentakulitów cien- koskorupowych - n.orwakti, bardzo licznych w osadach dew.onu BarT,an- dienu (B. Boucek, 1964), Turyngii i Harcu :(G. Alberti, 1970a-c, 1971a,b;

G. Freyer, 19-64; F. Liitke, 1974a,b,; K. z,agora, 1964, 1966) 'Oraz Uralu (W. Klishewicz, 1967, 1968a,b).

W otwOtrachwiertniczych IzdeblIlo IG-l i Biał.opole IG-1 występują

drwa char,akterysty-czne zespoły tent,akułitÓ'w: I z!espół - żedyński .oraz II

zespół - zLigeński (fig. 2). Wiek ,tych zespolów został określony na pod- stawie tentakulitÓ'w występujący;ch na obszarze Podola, S~berii, Mołdawii,

Harcu oraz podobieństwa z, zlespoła'mi :znanymi z otworówwier'till'iczy;ch:

Ciepielów lG-l, Kr.owie Bagno. IG-1 i Zakrzew IG-3 (B. H,ajł1asz, 1974).

Tentakulity takie jak: Tentaculites gyrocanthus' (E a t o n), Tentaculi ..

tes schlotheimi K.o ke n, Tentaculites fuhrmani D ,a h ,m 'e T, Dicricoco-

Kwartalnik GeOlogiczny, t. 20, nr 2, 1976 r.

(2)

274 Barbara Hajłasz

Fig. L Szkic sytuacyjny otworów wiertniczych. Białopole 10-1 i Izdebno 10-1 Location s'kekh of boreholes Białopole

IG-1 and Izdebno 1G-1

nus condensus H a j ł a s z, Dicricoconus sp., Longulatus menner-t, L j a s c h., Homoctenus sp. A., Volynites russiensis L j a s c h., Alterna- tus inconditis Lj a s c h. et B e r g er, Alternatus mirabilis (H a j ł a s z) i Ukrainites spatiosus L j a s c h.występujące w Izdebnie,' Białopolu

i w "wyżej wymienionych wieT'ceniach (B. Hajłasz, 1974) zostały zamiesz- czone rw niniejszym opracowaniu dla lepszego scharakteryzowania całości zespołów dolnodewońskich.

Osady występujące w otworz.e wiertniczym Izdebno IG-1 od 4000,8 do 3855,0 m, a w Bi,ałopolu IG-1 od 1523,0 do 1459,10 m można określić

jako żedyńskie ze względu nra 'występow,arrie 'w nich I zespołu te:ntakuli- towego, znanego z otworów Ciepielów IG-1 i Krowie Bagno IG-L Zespół

I przypomin.a ponadto z'espół tentakulitorwy występują,cy w warstwach bOiI'szc:zowskkh iczortkowskkh na Podolu, które zostały skore1owane z osadami żedynu w Polsce (B. Hajłasz, 1974). Tentaculites urbaneki sp.

nov., opisany z wiercenia Izdebno IG-1, ogranicza się tylko do występo

wania w zespole I, do zespołu II nie przechodzi.

Gatunkami ważnymi stratygraficzni,e a dotychczas nieznanymi z obszaru Polski są: Tentaculites tronjkoi L j ,a s c h., Turmalites podolicus L j a s c h. i Turmalites dnestrensis L j a s c h. dokumentujące m. in. wiek

zespołu 1. Gatunki te po 1.'a:z pierwszy zostały opisane przez G. P. Ljas- chenko {l969) z Podola (warstwy czortkowskie).

Osady występujące w wierceniu Izdebno IG-1 na głęb. 3855,0-3767,8 m i w Biał'opolu na głęb. 1412,0-1333,9 m zostały zald:czone do zigenu, ,gdyż zawierają II zespół tentakulitowy podobny do zespołu występującego

w otwora,ch wiertniczych C'1epielów IG-l, Kr'Ow:i:e Bagno IG-1 i Zakrzew IG-3. II .zespół ,tentakulitowy przypomina także tentakulity występujące

na Podolu w wars:tw,aeh iwandewskieh. W~alrs:twy iwaniewski:e zostały

skorelowane z zigenem {B. Hajł,asz, 1974).

W II zespole tent,akulitowym przewodnie ga tUlllki stanowią Dicricoco- nus crocotillus sp. nov., Odessites vastus L j a s e h. i Seretites ivanensis L j a s eh.

Dicricoconus crocotillus sp. nov. jest gatunkiem, ~tóry po raz pierwszy

2lostał znaleziony i opisany na obszarze Polski. Odessites vastus L j a s c h.

dotychcz.as nie był znany w osadach doLnego. dewonu obszaru radomsko-

(3)

Ten,takuUty i ich znaczenie dla stratygrafii 2,75

-lulbelskieg.o; jest to ,gatunek dolnodew.oński .opisany ,przez G. P. Ljaschen- ko (1969) z górnodabit.skieg.o poziomu Syberii. Seretites ivanensis L j a s e h. jest przewodni dla warstw iwaniewskich. W Polsce został zna-

le:zliony w Izdebnie i w Blałop.olu.

81AŁOPOLE IG-1 IZDEBNO /6-1 13339 m

3767,8m ^{tV rv rv} 1340,5 ^- -

~

"'-" '"'-'

;

~.2 ^{I V}^rv^"V^"V^rv

~

~ "-' rv "-'

C'.l..:'::: 38CXł,O ^{rv rv} ~.8

u "-' "-' '"'-'

- ^Q"2 ^t-) ^:::J _{~a ~}

~ Q ~~

~ ~~

1401,0 _~^c::: ^N~

1412,7 ^~ ^f:::t ~ ^c:::

? ^3855,0

145~0 ~

146,7

~.2 'o :.:::: ^~

Sł--:::J 'o

<U~ ~

N.E ^Q.)

1516,0 ~~ ^N

1523fJ ^"-

Fig. 2. Rozprzestrzenienie zespołów tentakulitowych w otworach wiertniczych Bia-

łopole IG-l i Izdebno IG-l

Occurrence of the assemblages of tentaculites in Iboreholes Białopole IG-l and Izdebno IG-l

1 - iłowce; 2 - mułowce 1 - claystones; 2 - silstones

Opróczomówiollych wyżej gatunków przewodnich, które pO' raz pierwszy z'ostały znalez:ione w osadaeh dolnego dewonu na obszarze radomsko- -luhelskim znajduje się wiele innych tentakulitów o mniejszym znacze- niu stratygr,aficznym jak: Tentaculites. zemmourensis L a r d e u x, Tur- 1nalites crassaformis :sp. nov., Sokolites zagora L j a s e h., Parvulites raschkovensis L j a s c h., ParvuHtes sp. A, Parvulites sp~ B. Odessites sp. A., Podolites cf. rugosus L j la s 'c h. i Multiconus sp. C. Niektóre z nich, tj. Prolationus izdebnensis sp. nov., Turmalites crassaformis sp.

nov., Sokolites zagora L j a s e h. występują zarówno w I, jak i II' zespole.

Obecność osadów żedynu i zigenu w otworach wiertniczych na obszarze radomsko-lubelskim potwierdzają również badania M~ Nehring (1973) i E. Tomczykowej (1975), dotyczące konodontów, małżorH,czków i trylo- bitów.

5

(4)

276 ^Barbara^Hajłasz

OPISY PALEONTOLOGICZNE

Typ Mollusca

Gromada Coniconchia L j a s c h e n k o, 1955

Rząd Tentaculitida L j a s c h e n k o, 1955 Rodzina Tentaculitidae Wal c

°

^{t t,} ¹⁸⁸⁶

Rodzaj TentacuLites S c h lot h e i m

Tentaculites urbaneki sp. nov.

(Tab!. I, fig. 1-4)

H o lot y P u s: tabl. I, fig. 1; IG. 1347. II. 1.

S t r a t u m t y P i c u m: dolny dewon - żedyn.

L o c u s t Y P i c u s: obszar radomsko-lubelski, otwór wiertniczy Izdebno IG-1, 3884,6- 3902,6 m.

D e r i vat i o n o m i n i s: urbaneki - od nazwiska Prof. dra hab. A. Urbanka.

M a t e r i a ł: 5 okazów.

W y m i a r y w mm:

Długość skorupki

Ilość dużych pierścieni na skorupce

Średnica końca proksymalnej części skorupki

Średnica końca dystalnej części skorupki

Okaz 1 7 ok. 7 0,2 0,6

Okaz 2 9 ok. 5 0,1 0,6

O P i s. Sk:orupka ^W ksrlałde wąskiego stożka. Proksymalna część skorupki ma rzeźfbęw posta'ci bardzo drobnych pierścieni, ściśle do siebie

przylegających. Pierścienie swym pokrojem przypominają poprzeczne zmarszczki, gdyż są wąskie i dr'Obne. Część dystalna posiada rZ1eźbę bardziej urozmaiconą. Pojawiają się poprzeczne pierścienie o wyraźnym zarysie. Rrzewężenia następujące po poprzecznych pierścieniach wypełni'One są popr.z'e'cznymi z,mars'zczkami.

Porównanie. Tentaculites urbaneki sp. ltlov. kształtem swym przypomia T. schlotheimi Kok e n. Różni się natomiast przede wszyst-

kimwykształeeniem części proksymalnej oraz stosunkowo małą ilością

poprzecznych pierścieni na dystalnej części skorupki.

W y s t ę p'O W a n i e. Tentaculites urbaneki sp. nov. został znaleziony w I zespole {żedyńskim) w 'otworze 'wiertniczym Izdebno IG-l.

Tentaculites tronjkoi L j a s c h., 1969 (Tab!. II, fig. 6-9)

1969a TentacuLites tronjkoi L j a s c h.; G. Ljaschenko: Nowy je silurijskije dewonskije konikonchii POdoli i odesskoj obłasti, p. 80, tab l. I, fig. 6, 7.

W y m i a r y w mm:

Długość skorupki

Ogólna liczba pierścieni na skorupce

Średnica końca proksymalnej części skorupki Srednica końca dystalnej części skorupki

Okaz 1 9 ok. 36 0,2 1,1

Okaz 2 8 ok. 42 0,3 1,1

(5)

Zasięg stratygaficzny tentakulitów w otworach wiertniczych Izdebno IG-1

Podział Rejon radomsko-lubelski *

stratygraficzny

Izdebno IG-l Tentaculites schlotheimi Koken TentaculUes scalaris Schloth.

Tentaculites formoslls Haj łasz

Tentaculites zemmourensis Lardeux Tentaculites fllhrmani (Dahmer) Dicricoconus condensus Haj la s z

:>, Dicricoconus crocotillus sp. nov.

. g

Dicriococonus sp.

:3 Longulatus menneri Ljasch.

C1 ~ Prolationus praelongus Lj asch.

~ ^~

'N 2 Prolationus izdebnensis sp. nov.

:o

Ukrainites spatiosus Lj a s c h.

o.. (J'j

Turmalites crassaformis sp. nov.

<l) N

"'"" Sokolites zagora Ljasch.

:>,

"""

C1 Homoctenus sp. A

'O "d Seretites ivanensis Ljasch.

C1 Alternatus inconditis Ljasch. et Berger o ~ Alternatus mirabilis (Hajłasz)

A Parvulites sp. B

Odessites vastus Ljasch.

Odessites sp. A

Podolites ef. rugoslls Ljasch.

Multiconus sp. C

? Vjalovites cf. antarcticus (Fisher)

- Tentaculites urbaneki sp. nov.

Tentaculites tronjkoi Ljasch.

:>,

Tentaculites gyrocanthus (Ba ton)

.g

~ Tentaculites scalaris Schloth.

:3 Tentaculites schlotheimi Koken

~

C1 ^<:tS Turmalites podolicus Lj a s c h.

;>, ~

"d

<l) 2 Turmalites crassaformis sp. nov.

'N :o Turmalites dnestrensis Ljasch.

o.. '" Volynites russiensis Lj a s c h.

<l) N

""" Parvulites raschkovensis Ljasch.

Parvulites sp. A

Prolationus izdebnensis sp. nov.

* Nazwy gatunków przewodnich są wysunięte.

** Podano tylko gatunki przewodnie.

I

^Białopole^IG-l

Tentaculites schlotheimi Koken Tentaclllites scalaris Schloth.

Tentaclllites gyrocanthus (Ba ton) Tentaclllites fithrmani Dahmer DicricoconllS condensus Hajłasz

Vjalovites cf. antarcticus (Fisher) Seretites ivanensis Ljasch.

Longulatlls menneri Ljasch.

Prolationus praelongus Ljasch.

Prolationus? solitus Ljasch.

Ukrainites spatioslls Ljasch.

Odessites vastus Ljasch.

Tentaculites scalaris Schloth Tentaculites tronjkoi Ljasch.

Turmalites podolicus Lj asch.

Volynites russiensis Ljasch.

<l)

~ _(J'j

~ <l)

'S C\l

.~

;>,

~ tf) I-<

<:tS

:s:

~

<l)

~ (J'j

:s: o l" ~

H o

N t.)

.,...

Tabela 1

Białopole IG-1

Podole**

G. L. Ljaschenko (1969_{a )} - - - -

Prolationus praelongus Ljasch.

Prolationlls? solitus Ljasch . Ukrainites spatiosus Ljasch.

Seretites ivanensis Ljasch.

Alternatus inconditis Ljaseh.

et Berger

Tentaculites tronjkoi Ljasch.

Turmalites podolicus Lj a s c h.

Turmalites dnestrensi's Ljasch.

Volynites russiensis Ljasch.

(6)

Tentalkul!i:ty 'i (ich zn8!czenie' dl,a stratygrafii 277

o

p i s. Skorupka duża, w 'kształcie prostego stożika, z kątem wzrostu

około 14 o. Powierzchnia skloTupki pokryta j'est dużymi, nieZ'byt szerokimi

pierścieniami. Przewęż,enia następujące po p1erś'Cieniach w 'części proksy;malJnej skorupki są gładkie, pozbawione poprzeczny;ch zmarszczek.

W miarę wzrostu skorupki pierścienie zwiększają S'wojąśrednkę, a prze-

wężenia następujące po poprzecznych pierśaienia'ch powiększają się. P:rze-

węŹlenia w dystalnej części skorupki wypełnione są poprzeeznymi 'zmarszczkami.

p o rów n la: n i e. Tentaculites tronjkoi L j a s 'c h. najbardziej przypomina T. gyrocanthus (E a t o n), od któr,ego odróżnia się przede wszystkim inną ornamentacją części proksymalnej oraz gęstszym ułoże

niem poprzecznych p~erścienł /na oałej powierzchni skorupki.

W y s t ę P o wa n i ,e~ Tentaculites tronjkoi L j a s c h. występuje w I zespole (żedyńskim) w otworach wiertnkzych Białopole IG-l i Izdebno IG-l.

Tentaculites zemmourensis L a r d e u x, 19^r69 (Tab!. II, fig. 5)

1969 Tentaculites zemmourensis L a r d eux; H. Lardeux: Les tentaculites d'Europe occidentale et d'Afrique du Nord, p. 56-58, tabl. 3, fig. l; tabl. V, fig. 2; tab!. X, fig. l; tabl. XI, fig. l; tab!. XVII, fig. 1-3.

M a t e r i a ł: l okaz.

o

P i s. Skorupka dużych rozmiarów o pokroju stożfuowatym. Długość

skorupki może' dochodzić do 24 mm. Kąt wzrostu sroorupki waha się

w grani:oach 4-5 ^{o •} Część proksymalna skoT<upki pokryta jest bardzo drobnymi, ściśle do. siehie przylegający;ch cienkimi pi'erlścieniami poprzecz-

nymi. W ,części dystalnej pier,ścienie nieco się rozrzedzają i w przewęże

niach między nimi pojawiają się poprzeczne z,marszciki w ltc~hie od 3 do 5. Poprzeczne pierścieme w części dystal.nej s:wym pokroj1em nie różnią się lkształtem od pierścieni IW ,części proksymalnej.

p o rów n a n i e. Tentaculites zemmourensis La r d e l i x najbardziej przypomiJna T. semilucianus' L j a s 'c h., od któr,ego odróżnia się głównie

nieco innym pokrojem poprzecznych pieTśdelI1i, jak równie.ż odmiennym ich r,ozłiożeniem na powierzchni sko!I'upkii.

W y s tę P o wa nie. Tentaculites zemmourensis La r d e u x został

znaleziony 'w II z!espole :(zigern) otworu wiertniczego Izdebno IG-l.

Rodzaj Turmalites L j a s c h e n k 0, 1969

Turmalites podolicus L j a s c h., 1969 (Tabl. III, fig. 10, 11, 14; .tab!. IV, fig, 15)

1969a Turmatites podoticus L j a S c h.: G. Ljaschenko: Nowy je silurijskie dewonskije konikonchii Podoli i odesskoj obłasti, p. 86, tab!. IV, fig. 1-6.

Wymiary w mm:

(7)

278 Barbaa:-a Hajłasz

Długość skorupki

Okaz 1 7,5 ok. 30

0,2 1,3

Okaz 2 6 ok. 36 0,3 1

o

^Pⁱs. Skorupka średn'i'ch rozmiarów, w ksz:t,ałcie cienkieg.o stożk!a,

z kątem wzrostu od 8 do 10°. Proksymalna część skorupki pok,ryta jest

niedużymi, drobnymi pierścieniami, część dystalna natomiast niewyso- kimi, wąskimi, lekko zaokrągl.onymi pierścieniami. Przewęż,enia następu

jące po pierścieniach pokryte są bardzo drobnymi zmarszczkami. Roz-

m1larypie,rŚicieni i przewężeń w miaręwzrootu sk.orupki powiększają się

ni1eTównomiernie.

P.o ^TÓ w n a n i 'e. Turmalites podolicus L j a s c h. najbardziej jest

zbliżony do Turmalites dnestrensis L j a s c h. Różni się od teg.o gatunku

węższymi przewężeniami w części dystalnej.

W y s t ę po w ,a :n i e. Turmalites podolicus L j a s c h. został zalicz.ony do I :zespołu - żedyńskiego - występującego 'w otw.orach wiertniczych

Biał.opole IG-1 l, Izdebno IG-l.

Turmalites dnestrensis L j !a s c h., 1969

(Tabl. V, f'ig. 25) M a t e r i a ł: 1 okaz.

o

^{P i}^8'. ^Sknrupka^średni'chrozmiaTów w kształcie st.ożka ,o długości około 15 mm, prosta lub lekko wygięta; kąt wzrostu około 11°. Proksy- maIna 'część skorupki ma ornamentację w postaci poprzecznych, gęsto uł.ożonych pierścieni. Pierścienie poprzeczne są d.obrze zarysow,ane ii sze- rokie. W części śrlOdk!owej 1 pierścienie jak gdyby rozsuw:ają się, 'tworzą się [delregularne, różnej wielkości przewężenia. Przewężeni,a te pokryte

są poprzecznymi ,zmarszczka.mi.

p o rów n a n i e. Turmalites dnestrensis L j a s ch. najhardziej zbli-

żony jest do. Turmalites podolicus L j a s c h. Różni się od niego przede wszystkim innym rozłożeniem pierścieni na powierz'chni skorupki, a tym samym sz:erokimi prz€'wężeniam'i.

W y s t ę p.o w a n i e. Turmalites dnestrensis L j la s c

h.

występuje w I zespole - żedyńsk1m - w otworzewiertnkzym Izdebno IG-l.

(Tabl. III, fig. 12; ,tabl. V, fig. 2'2~24) H o lot y P u s: tab!. V, fig. 22; IG. 1347. II. 2.

S t r a t u m t y P i c u m: dewon dolny.

L o c u s t y P i c u s: obszaF radomsko-lubelski, otwór 'Wiertniczy Izdebno IG-1, 3765,8-

3771,ą m.

D e r i vat i o n o m i n i s: crassaformis szerokokształtny.

M.a t e r ia ł: 7 okazów.

VI y m i a r y w mm:

1 CzęŚCią środkową skorupki określa się granicę części proksymalnej z dystalną.

(8)

T entaJk u1it y i lich znaczenie d1a stratygrafii

Długość skorupki

Okaz 1 11 21 0,5 ok. 1,9

279

Okaz 2 8 ok. 25 0,5 ok. 1,9

o

p i s. Sko.ruplka średnich r'0zmia~rów, stożkowata. P,r'0ksymalna część

:skorupki ozdobiona j1est poprzecznymi pi'erścieniami, nieregula:nnie rozło

żonymi na po.wierzchni. Część dystalna ma charakterysty;czne przerwy-

pr21ewęż,enia - między poprzecznymi pierścieniami, wypełnione bardzo dobrze rozwiniętymi poprzecznymi zmlarszczkam:i.

p ^Qr Ó IW n a n i e. Turmalites crassaformis sp. ^D!OV. jest najbardziej

zbliż'0ny do. Turmalites podolicus L j a s'c h. Odróżnia się jednak omó- wiony.mi wyż,ej przewężentami między poprz.ecznymi pierścieniami w czę

ści dystalnej.

W Y s t ę P ^Olw a n i e. Turmalites crassafornis sp. n'0v. występuje w I i II zesP'0le 'tentakulitowy.m wyróżnionym w '0tworze wiertniczym Izdeb- no IG-l.

Rodzaj Sokolites L j la s c h e 111 k 0, 1969

Sokolites zagora L j a s c h., 1969

(Tabl. VI, fig. 29'-31; tabl. VII, fig. 37)

1969a SokoLites zagora L j a s c h.; G. P. Ljaschenko: Nowy je silurijskije dewonskije konikonchii Podoli i odesskoj obłasti, p. 81-82, tab. 2, fig. 3-4.

W y ID i a r y w mm:

Długość skorupki

Okaz ¹ 8,5 ok. 23

0,3

Okaz 2 6,5 ok. 19

0,2

O P i s. Skorupka dużych rozmiarów w kszt,ałcie sto.żka. POWiierzchinia sko.rupki pokryta jest dużymi poprzecznymi pierścieniami, d'0ŚĆ równo- miernie ułożonymi. Ornamentacja jest bardzo char,akterys tyczna , ponie-

waż 'część proksymalna i dystalllJa ,ma podobną 'Ornamentację. INa całej

pOIWlierzchni 'występują poprzeczne pierścienie, '0dg,rodzone od sieb'ie prze-

wężeniami wypełnionymi P'0pr~ecznymi zmarszczkami.

p Q rów n a n i e. Do r'0dzaju Sokolites L j a s eh. nal,eży tylko jeden gatunek - Sokolites' zagora L j a s c h.

W y s ~ ę p o. w a n i e. Sokolites zagora L j a s c h. zostlał zil1ale~ziony

w I i II zesP'0le tentakulitowym w otworze wiertniczym Izdebn'0 IG-l.

Rodzaj Seretites L j a s c h e n k o, 1969

Seretites invanensis L j a s c h., 1969

(Tabl. VIII, fig. 42-45; tabl. IX, fig. 47-50)

1969a Seretites ivanensis L j a s c h.: G. P. Ljaschenko: Nowy je silurijskije dewonskije konikonchii Podoli i odesskoj obłasti, p. 85, tab. 9, fig. 4,5.

(9)

280 ^Barbma^Hajłasz w y m i a r y w mm:

Długość skorupki

Ilość dużych pierścieni poprzecznych

Okaz 1 Okaz 2

7 9

6 4:

0;3 0,3

1,2 1,2

o

^{P i}^s. SkorupkaśrediIlich rozmiarów, w kształcie s'toż[k.a z kąt'em

wzrostu około 7°. W proksymalnej części, która przylega bezpośrednio do komotI'y embrionalnej, powierz'chnJia skorupki pokrJita jest niewi elkim i , bardzo ściśle do siebie prz.yleg,ają'cymi pieJ'ścienia:mi. W środkowej części

ornamentacja się zmienia.' P.ojawiają się pierścienie o większej średnicy,

kt6re rozdzielone są przerwęzenia:mi, ,szerszymi od pierśicie:ni. Zmarszczki poprzeczne 'w prz,ewężeniach mogą dochodZić do stosunkiowo dużJich roz- mtarów. Wczęśc'i dystalnej - bLisko ujścia - pierścienie poprzeczne nie-

znacznie powiększ,ają się. ~ , .

p o 'r ów ^[1'a n i e. Seretites ivanensis ^Lj a s c h. najbardziej przypomina gatunek Seretites dobroviensis L j a s 'c h., od którego różni się lIl'ie- co. innym rozłożeniem poprzecznych pierścieni 'w środkowej i dystalnej

części skorupki.

W y s t ę P o w ,a nie. Seretites ivanensis L j a s ,c h. odnosi się do II

zespołu tenakulitowego, występującego w otworach wiertniczych Biało

pole IG-1 i Izdebno IG-l.

Rodzaj Parvulites L j a s c h e n k 0, 1969

Parvulites raschkovensis L j ,a s c h., 1969 (Tabl. VII, fig. 3>8; tabl. XII, fig. 65)

1969a Parvulites raschkovensis L j a s c h.: G. P. Ljaschenko: Nowy je silurijskije i dewonskije konikonchii Podoli i odesskoj obłasti, p. 91-92, tabl. 7, fig. 1-3.

M a t e r i a ł: 3 oka:!;y.

'Wymiary w mm:

Długóść skorupki

Średnica końca proksymalnej części skorupki Średnica końca dystalnej części skorupki

Okaz 1 8 8 0,3 1,1

Okaz 2 6,5 7 0,2 0,8

o

^Pi s. Skorupka niedużych rozmia:rów w postaci prostego stożka,

czasami lekk:o wygiętego. Cz.ęŚć p~oksym,alna s~orupki pokryta jest całko

·wicie hardzo drobnymi pi·erścieniopodabnymi .zmarszczkami, dośćśdśle

do siebie przylegającymi. W 'części środkowej S kOir upki, jak i na całej części dystalnej poj.awiają się poprzeczne pierścienie, parzyście ułożone.

Przewężenia między nimi wypełnione są bardzo dobrze rozwiniętymi, poprzecznymi zmarszczkami.

p o rów na n i e. Parvulites raschkovensis Ljasch. najbardziej piTzy- pomina g,atunek Parvulitles sp. A., od któregO' odróżnia się przede wszystkim or:namentacjączęśei dystalnej.

W y s t ę P ^Q,w a ^;fiie. Parvulites raschkovensis L j a s c h. został znaleziony w I zespole (żedyn) z otw'OtI'U wiertniczego Izdebno IG-l.

(10)

M a t e r i a ł: 1 okaz.

TentakuHty i ich znaczenie dla stratygrafii

Parvulites sp. A

(Tabl. VII, fig. 40)

281

o

p i s. Skorupka niedużych rozmiarów G pokroju stoż~owatym. Dłu

gGŚĆ skorupki wynosi GkołG 8 mm. Część prGksymalna pokryta jest pier-

ścieniopodobnymi zmarszczkami, bardzO' ści.śle do siebie przylegający,mi.

W części dystalnej pojawiają się bardzo dobrze wyksztakone poprzeczne

pierścienile, między którYimi występują równie dobrze rozwilnięte poprzeczne zmarszczki.

p G rów n a n i e. Parvulites sp. A najbardziej przypomina Parvulites raschkovensis L j a s c h., Gd którego odróżnia się ornamentacją 'części

dystalnej.

W y s t ę P O' w a n i e. Parvulites sp. A zO'stał znaleziony w otworze wiertniczym IzdebnG IG-l.

M a t e r i a ł: 2 okazy uszkodzone.

Parvulites sp. B

(Tab!. VII, fig. 36, 39)

o

^{P i}s. Skorupka niedużych rozmiarów, st'Ożl{jowata. Długość skorupki dochO'dzi do około 7 ,mm. Cała powierzchnia skorupki pokryta jest ba.rdzo drobnymi, pierścieniO'podO'hnymi zmarszczkami. Przy samym ujściu po-

jawiają się poprZ'eczne pierścienie.

p o rów n a n i e. Parvulites sp. B przypomina Parvulites sp. A, od którego odróżni,a się ornamentacją części dystalnej.

W y s t ę P o w a n i e. Parvulites sp. A został znaleziony w otworze wiertniczym Izdebno IG-l.

Rodzaj Prolationus L j a s c h e n k 0, 1<96'9

Prolationus izdebnensis sp. nov.

(Tabl. VII, fig. 32-35)

H o lot Y P u s: tab!. VII, fig. 35; IG. 1347. II. 3.

S t r a t u m t y P i c u m: dewon dolny.

L o c u s t Y P i c u s: obszar radomsko-lubelski, otwór wiertniczy Izdebno IG-1, 3774,8- 3783,9 m.

D e r i vat i o n o m i n i s: izdebnensis - od miejscowości Izdebno.

W y m i a r y w mm:

Długość skorupki

Kąt wzrostu skorupki

Okaz 1 7 ok. 47 0,1 ok. 1,3 10⁰

Okaz 2 7 ok. 40 0,3 ok. 1,4 100

o

P i s. Skorupka niedużych rozmiarów w kształcie stGżka. Część proksy,m.alna skorupki ma ornamentację w postaci bardzo drobnych poprzecznych pierścieni, ściśle do siebie przylegających. Cz.ęŚć dystalna różni się

(11)

282 ^BarbaJI'a^Hajłasz

przede wszystkim średnicą. N/a granicy części proksJlimalnej i dystalnej

następuje znaczne zwiększenie średnicy skorupki. Ozęść proksymalną po-

krywają poprzeczne,wąskie pierś'cienie,ci:asn'Odo siebie przylegające.

p o rów n a n i e. Prolationus izdebnensis sp. lIl'OV. ma j bardziej jest

zbliżony d'O Prolatiąnus praelongus L j a s c h., lod którego różni się innym kształtem poprzecznych pierścieni 'Oraz całkowicie inrnym pokroJem skorupki.

W y s t ę P o w a ill i e. Prolationus izdebneneis sp. nov. został oznaczo- ny w I i II zespole t€illtalkulitorwym występującym w 'Otworze wiertniczym Izdebno IG-1.

Rodzina Volynitidae L j a s c h e n k o, 1969 Rod2;:aj Podolites L j a s c h e n k o, 1969

Podolites ci. rugosus L j a s c h., 1969

(Tabl. XI, fig. 62, 63.)

1969a Podolites cf. rugosus L j a s c h.: G. P. Ljaschenko: Nowy je silurijskije deWonskije konikonchii Podoli i odesskoj obłasti, p. 95, tab!. 7, fig. 10-11.

M a t e r i a ł: 3 okazy.

o

p i s. Skorupka średnich rozmiarów, czasem lekko wygięta. Cała powierzchnia skorupki pokryta jest poprzecznymi pi'e~rśdeniami. Między

poprz81cznymi pierścieniami występują prz!e'wężenia pokryte pcierścienio

p'Odobnymi zmarsz'czkami. Przeważnie w k,ażdym przewężeniu występuje

od 3 do 7 zm,acrszczek pierścielIliopodobnych.

p o rów n a n i e. Podolites ci. rugosus L j a s c h. bardzo przypomina Podolites rugosus L j a sc h., od którego odróżnia się inną mieco. orna-

mentację przewężeń.

W y s t ę p'O W a n i e. Podolites ci. rugosus L j a s c h. został' znaleziony w otworze wiertniczym Izdebno IG-l w 'Obydwóch zespołach ten- takuli towych.

Rodzaj Odessites L j a s c h e n k o, 1969

Odessites vastus L ja S' 'C h., 1969

(Tabl. IV, fig. 18, ²¹⁾

1969b Odessites vastus L j a s c h.: G. P. Ljaschenko: Nowy je konikonchii dewon a SYberii, p. 109-111, tabl. 4, fig. 1.

M a t e r i a ^ł: 5 okazów.

o

pi s'. Skorupka dużych rozmiarów. Dług'Ość sk'Orupki może docho-

dzić do 30 mm. SkoruPka ma ks:ztałt prostego stożka z kątem w:zrostu

wynoszącym 'Około 8_9°. Rzeźba składa się z dużych poprzecznych pier-

ścieni i poprzeczny;ch z:marsz,cz·ek pokrywających całą pOlwieT:zchnię skorupki. Prz,ewężen,ia nriędzy pierścieniami są 1,5-2 razy S'zersze od pier-

ścieni.

p .o rów n a nie. Odessites vastus L ja s c h. jest 1Il1ajbardziej spo- krewniony z gatunkiem Odessites spasovi L j ,a s c h., od któr1ego odróżnia

(12)

TentakuHty i lich zna'czenie dl,a stratygrafii 283

się nieco irmym ,rozłożeniem poprzecznych pierście.ni na powierzchni skorupki.

W y s t ę P o w a n i e. Odessites vastus L j a ^S'c h. został znaleziony w otworach ,wiertniczych Białopole IG-l i Izdebno IG-l (II zespół tentakulitowy).

M a t e r i a ł: 1 okaz.

Odessites sp. A

(T,abl. XI, fig. 60)

o

P i s. S~orupka dużych rozmiarów. Kształt skorupki to prosty sto-

żek. Cała pOiwie'r.zchnia skorupki pokryta jest dużymi i gruby:mi poprzecznymi pierścienila,mi. W ,części dystalnej pie.rścienie mają zna'czuie większą średlIl:kę. Przy samym ujś'ciu występują trzy pierścienie o. stosunkowo

małej średnicy. , '

'p o rów n a n i e. Odessites sp. A najbardziej przypomina Odessites vastus L j a s c h., ,od którego różni się nieco inną ornamentacją części

dystalnej.

Wy s t ę p:O w a n i e. Odessites sp. A 'występuje w otworze wie:r'tni- cZYIB Izdebno IG-l, w II zespole tentakulitorwy:m (zigen).

Rodzina Rossiidae L j a s c h e n k o, 1969 Rodzaj Dicricoconus F i s h e r, 1962

Dicricoconus crocotillus sp. nov.

(Tabl. XII, fig. 64, 66, 67)

H o lot y P u s: tabl. XII, fig. 64; IG. 1347. II. 4.

S t r a t u m t y P i c u m: dolny dewon - zigen.

L o c u s t Y P i c u s: Izdebno IG-1, 3836-3855,0 m.

D e r i vat i o n o m i n i s: crocotiHus bardzo wysmukły.

Wymiary w mm:

Długość skorupki

Średnica końca proksymalnej ^częściskorupki

Kąt wzrostu skorupki

Okaz 1 5 0,2 , 0,6 ok. 10

Okaz 2 4 0,2 0,5 ok. 10

o

^pⁱs. Skorupka niedużych rozmiarów o :zarysie bardzo. wydłużonym.

Część skorupki przyleg,ająea bezpośrednio do komory embrionalnej ma

ornamentację w postaci 'bardzo drobnych, ,ciasno do siebie przylegających

poprzecZlllych pierścieni. Następnie w dalszej części skJorupki, aż do sa- mego ujścia, pojawiają się pierście:rnie dwóch typów- o mniejS'z:ej i więk

sze'jśredniey. W przewęż,eniach między pierścienia:mi większymi poja-

wiają się pierścienie mniejsze drugiego typu. Oba typy pierścieni mają wspólną chara:kterysty;c:zną cechę, są wąskie. Liczba pierścieni d:rugiego

rzędu jest różna, waha się w granic.ach od 1 do 7. Cechą łstotną dla ,tego glatunku jest zróżnicowanie pierścieni drugiego typu. Pierścienie te róż

nią sję między sobą kształtem i średnicą.

(13)

284 BarbaJra Hajłasz

p o. T Ó W n a n i e. Dicricoconus crocotillus sp. ^J1!OV. najha:rdzLej jest

zbliżony do gatunku Dicricoconus opiparus H aj ł la s z, od którego od-

różnia się wykształcenie,m pierścieni dł'ugiego typu.

W y s t ę P o w a n i e. Dicricoconus crocotillus sp. nav. występuje w II zespole tentakuHtawym w atworze wiertniczym Izdebno IG-l.

Rodzina MuIticonidae V j a lo v, 1962 Rodzaj Multic.onus L j a s c h e n k o, 1955

M a t e r i a ł: l okaz.

Multiconus sp. C (Tabl. IV, fig. 17)

o

P i s. Sk2arupka skł,ada się jak gdyby z dwóch stażków, któryeh

wieIkość dochodzi da 7 mm. Proksymalna ezęść sJ:~arupki ma ornamenta-

cję wyrażoną w pasta'ci poprzecznych pierścieni, szeTokkh, ziaokrąglolI1ych,

a s'tosun[kowo dużej średnky. Część środkowa }est pakryta bardzo drab- nymi, dobrze wykształcOlnymi poprzecznymi pierścieniami, część dystalna ma natomiast Jednolitą budowę w pastaci pO'pł'zeczny;ch pierścieni o tym samym eha;rakteł'ze ICO w części proksymalnej.

p o rów n a n i e. Multiconus sp. C najbardziej przypamina Multico- nus asperitatis H a j ł a s z, ad którego odróżnia się inn)lim razłożeniem

poprzecznych pie'rścieni na pow'ierz'chni skarupki.

W y s t ę P ow a n i 6. Multiconus sp. C został znaleziany watwarze wiertniczym Izdebno. I G-l, w II zespale t'entakulitowym.

Zakład stratygrafii Instytutu Geologicznego Wa'rszawa, ul. Rakowiecka 4

Nadesłano dnia 8 marca 1975 r.

PISMIENNICTWO

ALBERT'! G. K. B. (1970a) - Unterdevonische Tentaculites aus Oberfranken. Pa- Hiont. Z., 44. p. 161-170, z. 3/4. Stuttgart.

ALBERTI G. K. B. (1970b) - Tentaculites (Nowakiidae) aus dem Schonauer Kalk (Unter-Devon, Kellerwald). Senckenberg, Lethea, 51, p. 201-209, z. 2/3. Frank- furt a Mein.

ALBERTI G. K. B. (1970c) - Tentaculites (Nowakiidae) aus den Wissenbacher Sche- fer (Eifelium) an der Hut Taler Widerwaage. Senckenberg. Lethea 51, p.

371-375, z. 4. Frankfurt a. Mein.

ALBERT! G. K. B. (197la) - Zur Abfolge von Nowakia-Arten (Dacryoconarida) im lauterberger Kalk. Senckenberg. Lethea, 52, p. 379-383, z. 4. Frankfurt a.

Main.

AL.BERTI G. K. B. (1971b) - Tentaculites (Nowakiidae) aus dem Grenzbereich zli- chovium (Eifelium und Bemerkungen zur Unter/Mittel-devon-Grenze nach Nowakiidae. Senckenberg. Lethea, 52, p. 93-113, z. 1. Frankfurt a. Mein.

(14)

Tentalkulity i uch znaczenie dla stratygrafii 285

BOUCEK B. (1964) - The tentaculites of Bohemia. Publish. House of Czechoslovak.

Acad. Scien. Praha.

CHURKIN M., CARTER C. (1970) - Devonian tentaculites of east-central. Alaska:

Systematics and Biostratigraphie Significance. J. Paleont., 44, p. 51-68, nr 1.

FISHER D. W. (196'5) - Lower de,wonian fauna of the Horlick Formation, Ohio Range. Antarctica. Geol. Paleont. Antarctic, 6, p. 241-281.

FREYER G. (1964) - Ein Beitrag zur Stratigraphie des Unter-und Mitteldevon im Sachsischen Vogtland. Geol. Jahr. 13, p. 701-710, p. 617. Berlin.

GURICH G. (1896) - Das PaHiozoicum im Polnisches Mittelgebirge. Verh. Russ- Kais. Mineral. Ges., 2, p. 195-211. Moskau.

HAJLASZ B. (1968) - Dolnodewońskie tentakulity z wiercenia Ciepielów IG-l.

Kwart. geol., 12, p. 812-825, nr 4. Warszawa.

HAJLASZ B. (1972) - Badania mikropaleontologiczne osadów wiercenia Krowie Bagno IG-1. Kwart. geol., 16, p. 1010-1011, nr 4. Warszawa.

HAJLASZ B. (1974) - Tentaculites of the Upper Silurian and Lower Devonian of Poland. Acta palaeontogr. pol., 19, p. 445-500, nr 4. Warszawa.

JORDAN M. (1965-1966) - Considerati asupra paleozoicui inferior din forajul de la Mangalia pe baza studiului Trilobitilor si tentaculitilor (platforma Moesica).

Dari de Seama, 53. Bucuresti.

LARDEUX H. (1969) - Les tentaculites d'Europe occidentale et d'Afrique du Nord.

Paris.

L"OTKE F. (1974a) - Uill'terdevonli,S'che 'l'entaculiten (Da'cryocou,arida) des SW -łIiaTzes.

Die Gattung Nowakia Giirich 1896. N. Jb. Geol. PaUiont. Abh., 145, p. 326- 327, z. 3. stuttgart.

L"OTKE F. (1974a) - Unterdevonische Tentaculiten (Dacryocona rida) des SW-Harzes.

Die Gattungen Viriatellina Boucek 1974 und Metastyliolina Boucek et Prantl 1961. N. Jb. Geol. PaUiont. 7, p. 398-414. Stuttgart.

MILACZEWSKI L. (1971) - Dokumentacja wynikowa otworu wiertniczego Biało

pole IG-l. Arch. Inst. Geol. (ma~zynopis). Warszawa.

MILACZEWSKI L. (1972) - Dokumentacja wynikowa otworu wiertniczego Izdebno IG-1. Arch. Inst. Geol. (maszynopis). Warszawa.

NEHRING M. (1973) - Mikroskamieniałości z otworu wiertniczego Krowie Bagno IG-l. Kwart. geol., 11, p. 57-72, nr 1. Warszawa.

TOMCZYKOWA E. (1975) - The Trilobite Subfamily Homalonotinae from the Upper Silurian and Lower Devonian of Poland. Acta paleont. po1., 20, p. 3-46, nr 1.

Warszawa.

ZAGORA K. (1964) - Tentaculites aus dem Thuringischen Devon. Geol. Jahr., 1, p. 1235-1273, z. 10. Berlin. "

ZAGORA K. (1966) - Tentaculites aus dem obere zorgensis-Kalk von Trautenstein (Harz). Geol. Jahr., 15. p. 703-711, z. 6. Berlin.

ZAGORA K. (1969) - "Ober Tentaculites scalaris Schlotheim. Geol. Jahr., 18, p.

2222-2225, z. 2. Berlin.

ZAGORA K. (1972) - Tentaculites lebiensis Zagora. Geol. Jahr., 21, p. 1196-1199, z. 10. Berlin.

KJIHllIEBHq B. JI. (1967) - Corniculina - HOBbIll: pO,ll; II03,ll;JIecH.rrypHHCKHX TeJITaKymrroB.

TIaJIeOHT. )KYPJIaJI, 3, p. 112-114. MocKBa.

IOIHillEBHq B. JI. ^(1968a) HeKOTOpbIe TeHTaKyJIHTbI lI3 HH)K1JerO ,ll;eBOHa IOlKHoro TmI'b-illaIDI II RX CHCTeMaTlIl:TeCKOe IIOJIO)l(eHRe. blIOCTpaTRfpaIPIUI IIorpalIWIecKHX 0J'JIO)l(eHHll: ClIrrypa II ,ll;eBOH,a Y3,ll;. HaY'I., MocKBa.

(15)

286 Barbaa:a Hajła:sz

KJIHllIEBHą B. JI. (1968b) - CTpanrrpacPliH ,n:eBOHa ID)KHorO THH1>-llIaHH (aBTOpecPepal).

JIeHRHrpa,r...

JIRllIEHKO r. ll. (1958) - Clinypcme TeHTaKyJllITbI llo,n:oJllIR li llpli6aJITłIKłI. TpY,1.J.bI BHHrHM, 9, p. 19-27. MocKBa.

JIRllIEHKO r. ll. (1959) - KOHliKOHXli ,n:eBOHa IIeHTpa.JIbHbIX li BOCTOlJHbIX 06JIaCTeH PyCCKO:H:

IIJIaTcPopMbI. rOCTOIITeXłI3,1.J.aT, 'p. 1- 220. JIeHRHrpa,L..

JIRllIEHKO r. ll. (1969a) - HOBbTe CHJIYPliHcKłIe li ,n:eBOHCKłIe KOHłIKOHXli llO,n:OJIlł'li li O,1.J.eCCKO:H:

06JIaCTli. <I>aYHa li CTpaTHrpacPHH IIaJIe030H PyCCKOH IIJIaTcPopMbI. H3,n:. He,rwa. MocKBa.

JIRllIEHKO r. ll. (1969b) - HOBble KOHHKO:axH ,1.J.eBOHa CH6lipli. <I>aYHa H CTpanrrpacPłIH naJIe030H PyCCKOH IIJIaTcPopMbI. H3,n:. He,n:pa. MOCKBa.

JIRllIEHKO r. ll. (1969c) - HOBbIe KORHKOHXli IIaJIe030H Cpe,n:HeH A3łIłI. <I>aYHa II CTpalHrpacPHH naJIe030H PYCCKOH nJIaTcPopMbI. H3,n:. He,rwa. MOCKBa.

Bap6apa XAMJIAllI

TEHTAKYJllITLI H liIX 3HAąEHME B CTPATHrPA<I>HH (HH~HHM .21:EBOH)

Pe3IDMe

Hli)KRe,n:eBOHCKHe TeHTaKyJllITbI ,n:o CHX IIOp 6bIJJli OIIHcaHbI B CKBa:>KIDlaX IJ;eIIemoB nr-1 KpOBe BarHO nr-l, 3aK)I(eB Hr-3 (B. XaHJIam, 1974). 3TH CKBa)IillRbI, TaK)I(e KaK li CKBa)I(1ffibI BHJIOIIOJIe Hr-1 li n3,n:e6Ho nr-l, ID KOTOpbIX oTo6paHbI OIIHcaHHbIe B CTaTbe TeKTaKyJllITbI, paCIIOJIO)I(eHbI Ha Pa.D.OM-JII06JIRHCKOH TeppliTopHli (cPHr. 1).

B CKBa)l(ID{ax H3.D.e6HO Hr-1 li BHJIOIIOJIe Hr-1 3aJIeraIDT .D.Be xapaKTepHbIe TeHTaKyJllITOBbIe rpyIIIIbI: I rpyrrna - )I(e.D.łIHCKaH II II rpyrrna - 3HreHCKaH (cPHr. 2).

OTJIO)I(eRlIH, 3aJIeraIOIIJ;He B CKBa)I(łIRe H3.D.e6HO Hr-1 Ha rny6łIHe 4000,8-3855,0 M li B CKBa- :>KIDle BHJIOIIOJIe nr-1 Ha rny6łIHe 1523,0-1549,10 M, MoryT C~TaTbCH )I(e,[(łIHCKłIMH, TaK KaK CO- .D.ep)I(aT I TeHTaKYJllIToByID rpyrrny, OTMeqaBmyIOcH B CKBa)I(1ffiaX D;eneJIIOB nr-1 II KpOBe Bamo nr-l. 3Ta rpyrrna HaIIOMHHaeT TaK)I(e TeHTaKyJllITbI, 3aJIeraIDIIIHe B 60PIIIOBCKHX II ":IOpTKOBCKHX IIJIaCTaX llO,n:OJIbH. EOPIIIOBCKłIe II ":IOpTKOBCKłIe IIJIaCTbI KoppemrpoBaJIHCb c OTJIO)I(eRłIHMłI )I(erorna lloJIbrrm (I>. XaHJIam, 1974).

OTJIO)I(eRRH, 3aJIeraIOIIIlie B CKBa)IillHe n3,n:e6HO Hr-1 Ha rJIy6łIHe 3855,0-3767,8 M II B CKBa- )I(lIHe EHJIOIIOJIe nr-1 Ha rJIy6łIHe 1412,0-1333,9 M, MO)KHO C~TaTb 3HreHCKłIMH, BBli.D.Y Toro,

":ITO ORlI co,n:ep)I(aT II TeHTaKyJllIToByID rpyrrny, TaKyID)I(e KaK B CKBa)I(1ffiaX D;eneJIIDB nr-I, KpOBe BarHo Hr-1 II 3aK)I(eB nr-3. II TeHTaKyJIHTOBaH rpynna HaIIOMłIHaeT TeHTaKYJIHTbI, 3aJIeraIOIII,He Ha llO.n:OJIblI B lłBaHeBCKHX IIJIaCTaX, CKOppeJIHpOBaRHbIe c OTJIO)I(eRlIHMM 3HreHa llOJIbrrm (B. XaH- JIam, 1974).

(16)

Streszc'Zen'i e

Barbara HAJLASZ

TENTACULITES AND THEIR STRATIGRAPHIC IMPORTANCE (LOWER DEVONIAN)

Summary

287

Lower Devonian tentaculites have been previously descdbed from boreholes Ciepie16w IG-l, Kro'W'ie Bagno IG-1, and Zalkrzew IG-3 (B. Hajlasz, 19'74), situated in the Radom-Lublin ,area (!Fig. ,1). The p:reselIlt~y described tentlaculites origi- nate from boreholes Bialopole IG-l and Izdebno IG-1, which are also situated in the same area.

Two characteristic assemblages of tentaculites occur in boreholes Izdebno IG-l and Bialopole IG-1: assemblage. 1 -Gedinian and assemble I l Siegenian (Fig. 2).

Deposits situated in borehole Izdebno IG-l at a depth of 4000.8 - 3855.0 m.

and in borehole Bialopole IG-l at a depth of 1523.0 - 1549.10 m. can be described as Gedinian, since they contain tentaculite assemblage I, known from boreholes Ciepie16w IG-1 and KTowie Baguo IG-1. This assemblage is also similar to tentaculite's which occur in the Bors'Zcz6w Beds and the Czortk6w Beds in Podolia.

The Borszcz6w Beds and the Czortk6w Beds have been correlated with Gedinian deposits in Poland (B. Hajlasz, 1974).

D~posits which occur in borehole Izdebno IG-1 at a dp.pth of 3855.0 - 3,767.8 m. and in borehole Bialopole IG-1 at a depth of 1412.0 - 1333.9 m. can be described as Siegenian, since tentaculite assemblage II identified here is siimilar to that in boreholes Ciepie16w IG-1, Krowie Bagno IG-1 and Zakrzew IG--3.

Tentaculite assemblage II is also simila'r to tentacurites which o'ccur in the Iwa- niewo Beds in P.odolia, previously correlated with Siegenian deposits in P,oland (B. Hajlasz, 1974).

Palaeontological descriptions

Tentaculites urbaneki sp. novo (PI. I, Figs. 1-4)

Shell in the shape O'f a narrow cone. Pr,oximal part of shell charaC'terized by sculpture which consists of very tiny rings, closely adhering to one another. Since these rings are narrow and tiny, they are similar in habitat to str'iae. Distal part characterized by more dive'rsified sculpture. The rings are distinctly outlined here.

Narr,owings between ring's lare filled with striae.

Tentacutites urbanek.i Bp. novo was found in borehole I,zdebno IG-l, in the Radom-LubHn area, in Gedinian deposits.

(PI. Ill, Fig. 112; PI. V, Figs. 22-24)

SheU of moderate dimens'ions, conical. 'Ornamentation of proximal part of shell in the form of rings, irregularly placed on the surface .of shell. Distal 'Part with characteristicg'aps - IllIarrowings - between !rings, fiUed with well-developed striae.

Turmalites crassaformis sp. novo occurs in borehole· Izdebno IG-I, in Gedinian and Siegenian deposits.