Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro koło Dorohuczy na Polesiu Lubelskim - Biblioteka UMCS

A N N A L E S

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K L O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A

VOL. L, 6 SECTIO C 1995

Instytut Biologii UMCS Zakład Geobotaniki Akademia Rolnicza w Lublinie

Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego

A n n a Ł U C Z Y C K A - P O P I E L , D a n u t a U R B A N

Z biorow iska ro ślin n e U roczyska Jezio ro koło D orohuczy n a P o lesiu L ubelskim

Plant Comniunities of the Uroczysko Jezioro Reservation near Dorohucza upon the Lublin Polesie (Polesie Lubelskie)

WSTĘP

Badania przeprowadzono w projektowanym rezerwacie Uroczysko Je­

zioro — jednym z najcenniejszych obiektów wodno-torfowiskowych Nad- wieprzańskiego Parku Krajobrazowego i jego strefy ochronnej (15). Ad­

ministracyjnie znajduje się on w pobliżu wschodniej granicy wojewódz­

twa lubelskiego, w gminie Trawniki, w odległości ok. 2 km na NE od wsi Dorohucza (ryc. 1). Pod względem fizjograficznym przynależy do Obniżenia Dorohuckiego, będącego jednostką podrzędną Polesia Lubel­

skiego (3).

Niegdyś był to zbiornik wodny (co sugeruje nazwa Uroczyska), który stopniowo zarastając wypełniał się torfem. Obecnie jest to torfowisko niskie z licznymi wyrobiskami torfu (torfiankami) wypełnionymi wodą, pokryte roślinnością wodną, szuwarową, łąkową i zaroślową.

Duże zróżnicowanie środowiska i mozaika różnych siedlisk powodują, że

występuje tu wiele rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt oraz

interesujących zbiorowisk roślinnych. Teren ten jest nader godny bioceno-

tycznej ochrony, co sygnalizowano już wcześniej (10).

114 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban

F 3 - 1 m - 2 L==]-3 L W K lC T - 5 ^ j - 6

Ryc. 1. Szkic sytuacyjny projektowanego rezerwatu Uroczysko Jezioro; 1 — granice rezerwatu, 2 — drogi, 3 — rowy, 4 — lasy, 5 — łąki i pastwiska, 6 — doły potorfowe Situation sketch of the planned reservation Uroczysko Jezioro; 1 reservation borders,

2 — roads, 3 — ditches, 4 — forests, 5 — meadows and pastures, 6 — peatbog ditches

METODY BADAŃ

Podstawowe badania geobotaniczne przeprowadzono w latach 1991-1993. Doty­

czyły one zbiorowisk roślinnych oraz flory. Badania zespołów przeprowadzono metodą B r a u n- B 1 an qu e t a (2). Stopień pokrycia poszczególnych roślin podano w skali 10- -stopniowej. Wykonano 51 zdjęć fitosocjologicznych, które zakwalifikowano do 27 zespołów (tab. 1-3), zgodnie z systemem M a tu s z k ie w ic z a (12). Poszczególne zbiorowiska opi­

sano pod względem składu florystycznego i powiązania z siedliskiem, uzupełniając badania fitosocjologiczne danymi gleboznawczymi.

Wykonano 1 wiercenie świdrem torfowym do tzw. dna mineralnego oraz 3 odkrywki glebowe. Opisano stratygrafię osadów wypełniających nieckę Uroczyska Jezioro. Podano stopień rozkładu torfu oraz skład botaniczny (zawartość zachowanych szczątków roślin­

nych) torfu i gytii według metodyki zawartej w opracowaniu L u b l i n e r - M i a n o w s k i e j (8). W próbach torfu i gytii oznaczono: popielność — metodą prażenia w temp. 600°C, za­

wartość CaCO3 — metodą S c h e i b 1 e r a, odczyn pH w H2O metodą elektrometryczną.

Otrzymane wyniki przedstawiono na ryc. 2 i 3. Istotne uzupełnienie pracy stanowi mapka rozmieszczenia kilku gatunków roślin rzadkich (ryc. 4).

Nazewnictwo roślin naczyniowych podano według wykazu opartego na dziele „Flora Europaea”(7), mszaków — na podstawie opracowania „Wykaz mchów Polski” (13).

TEREN BADAŃ

Projektowany rezerwat zajmuje powierzchnię 37,34 ha. Grunty Uroczy­

ska Jezioro są własnością prywatną okolicznych chłopów, tylko 7,01 ha na­

leży do Państwowego Funduszu Ziemi. W większości są to tzw. nieużytki

Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro kolo Doroliuczy.. . 115

E3M HS-2 |y\i-3 E2H S53-5 E3-6 HBB-7

Ryc. 2. Profil stratygraficzny Uroczyska Jezioro (I); 1 — inursz, 2 — torf turzycowo- -trzcinowy, 3 — torf turzycowy, 4 — torf mszysty, 5 — torf turzycowo-mszysty, 6 — gytia

ilasta, 7 — gytia wapienna, 8 — piasek

Stratygraphic profile of Uroczysko Jezioro (I); 1 — muck, 2 — sedge-reed peat, 3 — sedge peat, 4 — moss-grown peat, 5 — sedge-moss-grown peat, 6 — clayey gythia, 7 —

calcareous niud, 8 — sand

(wyrobiska torfu, tereny zakrzaczone). Tylko niewielką część zajmują łąki i pastwiska. Należy dodać, że działki należące do poszczególnych właścicieli mają bardzo małą powierzchnię, rzędu kilku dziesiątych lub nawet setnych hektara.

Od zachodu i południa do Uroczyska Jezioro przylegają łąki i pola

wsi Doroliuczy (oddzielone rowami melioracyjnymi), od wschodu pasy pól

i lasów sosnowych przylegających do szosy włodawskiej, a dalej łąki Kępki

po kanał Wieprz-Krzna, od północy zaś — tuż za wąskim pasem pól —

zarośla i torfianki Uroczyska Wisielnica. Otoczenie to stanowi doskonałą

strefę ochronną dla projektowanego rezerwatu.

116 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban

Badany teren leży w obrębie obniżenia pierwotnie wypełnionego wodą, a następnie utworami organicznymi z wkładkami mineralnymi. Najniższy punkt znajduje się tu na wysokości 167,5 m n.p.m.

Zdaniem M a r u s z c z a k a (11), na terenie maksymalnego zasięgu lądo- lodu środkowopolskiego w Obniżeniu Dorohuckim wytworzyło się rozlegle jeziorzysko, w obrębie którego osadziły się mułki i iły. Według B o ro w c a (1), warstwa torfów dochodzi tu do 2,35 m, a gytii — do 1,3 m. Wystę­

powanie gytii również wskazuje na istnienie niegdyś jeziora w tym rejonie.

Na podstawie wykonanego wiercenia (ryc. 2) stwierdzono, że na dnie opi­

sywanego zagłębienia zalegają utwory piaszczyste. Powyżej występuje gytia ilasto-wapienna barwy szarej. Charakteryzuje ją niewielki udział CaCO3 (7,2%) i duża popielność (95,45%). W' spągu domieszkę stanowi piasek. Za­

chowało się w niej niewiele szczątków roślinnych. Na opisanej wyżej war­

stwie zalega gytia ilasta barwy szarej, w części górnej szarobrunatnej, charakteryzująca się dużą popielnością (96,05%) i małym udziałem CaCO3 (0,7%). Wśród stosunkowo dobrze zachowanych szczątków roślin przeważają korzonki i fragmenty skórki Menyanthes trifoliata, Carex sp., Phragmites australis. Na gytii ilastej nastąpiła akumulacja torfów niskich. W pierwszej fazie był to torf mechowiskowy — najpierw turzycowo-mszysty, a potem mszysty, o stopniu rozkładu ok. 30%, małej popielności (7,10%) i odczy­

nie pH=5,8. Głównym składnikiem tego torfu są szczątki mchów z rzędu Bryales, rzadziej z rodzaju Sphagnum (1,8— 2 m) oraz Carex sp. Torf mecho­

wiskowy osiąga tu miąższość 0,6 m.

W następnej fazie tworzył się torf turzycowiskowy — t.rzcinowo-turzy- cowy, barwy ciemnobrunatnej. Jego stopień rozkładu waha się w granicach 30-50%, popielność — 6,70-9,70%, pH=4,7-6,9. Na głębokości 60 cm wystę­

puje nieznaczna domieszka CaCO3 (0,8%). Wśród zachowanych szczątków roślin dominują korzonki Ca,rex sp. i Phragmites australis. Niewielką do­

mieszkę stanowią mchy z rzędu Bryales oraz kora Alnus glutinosa, Betula sp. i Salix sp.

Górne warstwy torfu uległy procesom murszenia. W zależności od ukształtowania terenu i stosunków wodnycli poziom murszowy osiąga miąż­

szość od 10 do 30 cm (ryc. 3, profil I, odkrywki 1-3). Charakteryzuje go barwa ciemnobrunatna i struktura kaszkowata. Jego popielność waha się w granicach 39,25-82,05%, a odczyn pH w H2O=5,2-7,0. W niektórych pró­

bach gleby pobranych z głębokości 0-25 cm stwierdzono obecność węglanu wapnia. Niekiedy jego zawartość dochodzi do 22,4% (profil I).

Najwdększą powierzchnię projektowanego rezerwatu zajmują gleby hy- drogeniczne — pobagienne i bagienne, znacznie mniejszą (tylko na obrze­

żach) — mineralne bielicoziemne (bielice i rdzawe). Gleby pobagienne re-

Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro koło Doroliuczy... 117

I II

I - ś ®

N U 7,95 9,55

8,85

9,85

9.25

9 ,8 0

Ul

i ’s

E3-1 EZ3-2 OK3-3

Ryc. 3. Profile gleb torfowo-murszowych Uroczyska Jezioro; 1 — mursz, 2 — torf turzycowy, 3 — torf turzycowo-trzcinowy

Profiles of peat-rnuck soil in Uroczysko Jezioro; 1 — muck, 2 — peat sedge, 3 — sedge-reed peat

prezentowane są przez torfowo-murszowe (odkr. 1-3), a także czarne ziemie właściwe występujące na obrzeżach torfowiska.

Znaczny procent powierzchni Uroczyska Jezioro zajmują gleby bagienne wytworzone z torfu torfowisk niskich (wyrobiska torfu).

Wody z terenu projektowanego rezerwatu i południowej części jego otu­

liny (łąk Kępki) zbiera głęboki rów melioracyjny nazywany „Rowem Mo­

krym” . Bogactwo zjawisk wodnych wynika z licznych dołów potorfowych i rowów stale lub okresowo wypełnionych wodą. Istniejący system rowów przyśpiesza odpływ wód z torfowiska nagromadzonych w okresach wilgot­

nych, powodując przesuszenie masy organicznej i pogorszenie warunków sie­

dliskowych w cennych przyrodniczo miejscach.

Płytkie wody podziemne występują w utworach plejstoceńskich i liolo- ceńskich. Na całym obszarze zwierciadło wody utrzymuje się na wysoko­

ści ok. 167 m n.p.m. Nachylone jest w kierunku doliny Wieprza (16), co podkreśla jej silnie drenujący charakter. W utworach holoceńskich zano­

towano okresowe wahania położenia zwierciadła wody. Na wiosnę 1993 r.

miejscami tworzyła ona rozlewiska bądź występowała tuż pod powierzch­

nią ziemi, wypełniała wszystkie rowy oraz doły potorfowe. Pod koniec lata

nastąpiło obniżenie jej zwierciadła przeciętnie o 1 m; zanikły rozlewiska,

a woda utrzymywała się tylko w głębokich torfiankach i rowach.

118 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban

Ze względu na niewielką powierzchnię projektowany rezerwat zajmuje obszar jednolity pod względem klimatycznym. Według szczegółowego po­

działu byłego woj. lubelskiego (17), leży on w Lubelsko-Chełmskiej Dziedzi­

nie Klimatycznej. Typ pogody warunkuje napływ mas powietrznych: polar­

nych morskich (ok. 60%) oraz polarnych kontynentalnych (ok. 30%). Pierw­

sze przynoszą latem ochłodzenie, zimą zaś ocieplenie, natomiast drugie — zimą spadki temperatury, w lecie natomiast upały. Masy powietrza arktycz- nego i zwrotnikowego napływają na badany teren sporadycznie i są prze­

ważnie przetransformowane.

Najczęściej wieją tu wiatry ze wschodu i południa. Prędkość ich w okresie wegetacyjnym wynosi 2,5 m/sek., a w ciągu roku 3 m/sek. Średnia roczna temperatura równa jest 7,4°C, a dla okresu wegetacyjnego (IV-IX) — 13,4°C. Najwyższe średnie miesięczne temperatury przypadają na lipiec i wynoszą 18,6-19,2°C, najniższe zaś na luty — od 4 do - 3°C.

Bardzo niekorzystną cechą, szczególnie dla okresu wegetacyjnego trwa­

jącego 212-216 dni, są wiosenne i letnie przymrozki. Miesiącami bez przy­

mrozków są tylko lipiec i sierpień. Na badanym terenie występuje inwersja temperatury, na skutek której w obniżeniach jest więcej dni z przymrozkami niż na wierzchowinach.

Suma rocznych opadów wynosi ok. 550 mm. Najwyższe sumy opadów notuje się w sezonach letnim (160 200 mm) i zimowym (120-160 mm), w porach przejściowych zaś (jesień i wiosna) opady wynoszą zaledwie 80-120 mm. Pokrywa śnieżna zalega na tym obszarze przeciętnie 70-80 dni.

WYKAZ WYRÓŻNIONYCH ZESPOŁÓW I WARIANTÓW ROŚLINNYCH W niżej przedstawionym wykazie numeracja zbiorowisk odpowiada za­

mieszczonej w tab. 1-3 oraz w omówieniu.

1. Lemno-Spirodeletum polyrrhizae W. K o c h 1954 em. M iill. G o rs 1960 wariant typowy

wariant z Lemna trisulca

2. Charetum uulgaris C o r i l li o n 1957 3. Ceratophylletum demersi H ild . 1956

4. Hydrocharitetum morsus-ranae L a n g e n d o n c k 1935 wariant typowy

wariant ze Strntiot.es aloides

5. Nupharo-Nymphaeetum albae T o m a s z . 1977 6. Hottonietum palustris R. Tx. 1937

7. Scirpetwn lacustris (AA lor go. 1922) C h o u a r d 1924

8. Typhetum angustifoliae (A llo rg e 1922) Soó 1927

9. Eguisetetum limosi S te f fe n 1931

Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro koło Dorohuczy... 119 10. Phragmitetum communis (G a in s 1927) S elim a le 1939

11. Typhetum latifoliae S oó 1927 12. Oenantho-Rorippetum L ohm . 1950 13. Glyccrictum maximac H u e c k 1931 14. Thelyptcridi-Phragmitetum K u ip e r 1957

15. Cicuto-Caricetum pseudocyperi B o e r et S iss. in B o e r 1942 10. Caricetum pamculatae W a n g e r i u 1916

17. Caricetum rostratae R u b e l 1912 wariant typowy

wariant z Potentilla palustris wariant z Menyanthes trifoliata 18. Caricetum elatae K o c h 1926

19. Caricetum appropinquatae (K o ch 1920) Soó 1938

20. Caricetum gracilis (G ra e b n . ct H u e c k 1931) R. Tx. 1937 21. Phalaridetum arundinaceae (K och 1920 n.n.) L ib b . 1931 22. Scirpetum siluatici K n a p p 1946

23. Epilobio-Juncetum effusi O b e rd . 1957 24. Deschampsietum caespitosae G r y n ia 1901 25. Poo-Festucetum, rubrae F ij a łk o w s k i 1959

war iant z Briza media

26. Carici-Agrostietum caninae R. T x. 1937 wariant z Car er panicea

27. Zbiorowisko z Calamagrostis canescens

28. Salicetum pentandro-cinereae (A lm q. 1929) P a sc . 1901

A. Z b i o r o w i s k a w o d n e z k la s Lemnetea, Charetea i Potamogetonetea

1. Lemno-Spirodeletum. polyrrhizae (tab. 1, zdj. 1-3). Jest to bardzo po­

spolity na badanym terenie zespól drobnych roślin pływających. Wystę­

puje niemal we wszystkich dołach potorfowych i rowach. W wielu płatach ma on budowę dwuwarstwową. Warstwę powierzchniową tworzą Lemna mi­

nor i Spirodela polyrrhiza z niewielką domieszką Hydrocharis morsus-ranae, natomiast warstwę podwodną — Lemna trisulca, Myriophyllum spicatum i Elodea canadensis. Skupienia poszczególnych gatunków rzęs i spirodeli wielokorzeniowej uznawane są przez niektórych badaczy za odrębne aso­

cjacje (5).

2. Charetum milgaris (tab. 1, zdj. 4-5). Występuje w dużych torfiankach

(w pobliżu szerokiej grobli) w N części Uroczyska Jezioro. Głębokość wody,

na jakiej spotyka się to zbiorowisko, waha się od 40 do 70 cm. Podłoże jest

dość silnie zamulone, z warstwą osadów organicznych. Chara milgaris tworzy

zwarte, podwodne płaty (80% pokrycia), w których domieszkę stanowią

Elodea canadensis oraz Lemna trisulca, rzadziej Myriophyllum spicatum.

120 Anna Łuczycka-Popici, Danuta Urban Tab. 1. Skład fłorystyczny zespołów z klas:

Floristic eomposition of the associations froin the classes:

Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea.

Numer z e s p o łu No. o f a s s o c i a t i o n

P o k r y c ie w a rs tw y z i e l n e j c w % C o v er o f h e r b - l a y e r c i n % Numer z d j ę c i a

No. o f r e c o r d

OJ <r

100 70 O

en 8 8 8 8 8 ^{8 8} o- co o v-Od

1 . L e m n o -S p iro d e le tu m p o l y r r h i z a e : Lemna t r i s u l c a

Lemna m in o r S p i r o d e l a p o l y r r h i z a 2 . C h are tu m v u l g a r i s :

C h a ra v u l g a r i s

3 . C e r a to p h y ll e tu m d e m e r s i:

C e r a to p h y llu m deraersum P o ta m o g e to n io n : E lo d e a c a n a d e n s i s M y rio p h y llu m s p ic a tu m 4 . H y d r o c h a r it e tu m m o r s u s - r a n a e :

H y d r o c h a r is m o r s u s - r a n a e S t r a t i o t e s a l o i d e s 5 . N upharo-N ym paeetum a l b a e :

Nymphaea a l b a N y m p h aeio n : P o ta m o g e to n n a t a n s Nymphaea c a n d id a 6 . H o tto n i e tu m p a l u s t r i s :

H o t t o n i a p a l u s t r i s P o ta m o g e to n e te a : U t r i c u l a r i a v u l g a r i s P h r a g m i t e t e a : Typha l a t i f o l i a Typha a n g u s t i f o l i a C a re x p s e u d o c y p e r u s C a re x r o s t r a t a

G a tu n k i s p o r a d y c z n e ( S p o r a d ic

7 2 + ♦ + + 1 ...

2 6 2 . . 3 ♦ ♦ ♦ ...

+ 2 5 . . 1 2 + + ...

. . . 8 5 ...

. + . + . 7 ...

. + . 2 2 2 ...

+ . + . + ...

1 . 1 . + + 5 2 1 + . r . . + ... 8 8 5 8 1 . .

...+ + 7 5 .

...3 + 1 + + . . . ...+ . .

... 7

+ ...+ 1 . 1 . . .

+ ... 2 + 1 1 . ... + 1 . . 1 . ...+ . . + + ... 4- . 2 . s p e c i e s ) :

P h r a g m i t e t e a : z d j . 1 - P h a l a r i s a r u n d i n a c e a + , V e r o n ic a a n a g a l - l i s - a q u a t i c a +, z d j . 9 - S p a rg a n iu m ram osum + f z d j.1 O - E q u i s e - tum f l u v i a t i l e +, R o r ip p a a m p h ib ia + , C ic u ta v i r o s a + , A lism a p l a n t a g o - a q u a t i c a + , L y s im a c h ia t h y r s i f l o r a + , z d j .1 1 - H ip p u - r i s v u l g a r i s 1 , z d j . 1 2 - S c i r p u s l a c u s t r i s + , z d j . 14 - C a re x e l a t a + , Rumex h y d r o la p a th u m +.

G a tu n k i t o w a r z y s z ą c e (A cco m p an y in g s p e c i e s ) : z d j . 10 - M entha a q u a t i c a + , z d j . 14 - Symphytum o f f i c i n a l e + , S t e l l a r i a p a l u s ­ t r i s + .

3. Ceratophylletum demersi (tab. 1, zdj. 6). Na omawianym terenie ze­

spół rogatka sztywnego spotyka się dość często. Jeden z najlepiej wykształ­

conych płatów zajmuje środek torfianki zarastającej od brzegów Poten- tilla palustris i Typha latifolia. Ceratophyllum demersum (o pokryciu 70%) rośnie razem z Elodea canadensis oraz rzęsami, głównie z Lemna minor.

Woda o głębokości ok. 40 cm była tam czysta mimo mulistego i grząs­

kiego dna.

4. Hydrocharitetum. morsus-ranae (tab. 1, zdj. 7-11). Płaty osoki alo- esowatej i żabiścieku pływającego opanowują zwykle stare torfianki. Głębo­

kość wody w czasie badań nie przekraczała 50 cm, dno zaś było grząskie,

Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro koło Dorohuczy... 121 pokryte warstwą rozwodnionego torfu. Zespół buduje najczęściej Stratiotes

aloides (osiągający 80% pokrycia) z większą lub niniejszą domieszką Hydro- charis morsus-ranae. Rzadko dominuje żabiściek, któremu towarzyszą inne rośliny pływające, jak: Potamogeton natans, Lemna minor i Spirodela po- lyrrhiza. W płatach z panującą osoką (wariant z tym gatunkiem) występuje Utricularia uulgaris, a w jednej z torfianek — również Hippuris uulgaris.

Inne gatunki towarzyszące to rośliny przenikające pojedynczo z sąsiednich fitocenoz. W bezpośrednim kontakcie z płatami opisywanego zespołu, ale w miejscach głębszych, występuje Nupharo-Nymphaeetum albae.

5. Nupharo-Nymphaeetum albae (tab. 1, zdj. 12-13). Płaty omawianego zespołu zajmują niewielką powierzchnię (po ok. 15 m2) w torfiankach środ­

kowej i północnej części Uroczyska Jezioro. Głębokość wody w czasie ba­

dań wahała się od kilkudziesięciu centymetrów do ponad 1 m. W zespole dominuje Nymphaea alba osiągający 70% pokrycia (wariant z tym gatun­

kiem). Towarzyszą mu nielicznie Stratiotes aloides, pojedynczo — Nymphaea candida, Carex pseudocyperus oraz pałki: Typha angustifolia i T. latifolia.

6. Hottonietum palustris (tab. 1, zdj. 14). Na terenie projektowanego re­

zerwatu jest to zespół rzadki. Zanotowano zaledwie dwa płaty o powierzchni kilku metrów kwadratowych — jeden w rowie od strony zachodniej uro­

czyska, drugi (mniejszy) w starej torfiance w części północnej. W zespole dominuje okrężnica bagienna (70% pokrycia) z nielicznym udziałem Carex pseudocyperus, C. elata, Stellaria palustris, rzadziej innych roślin. Głębokość wody w rowie sięgała 40 cm.

B. Z b i o r o w i s k a s z u w a r o w e z k la s y Phragmitetea

7. Scirpetum lacustris (tab. 2, zdj. 15). Zespół oczeretu jeziornego zaj­

muje kilkanaście metrów kwadratowych powierzchni w jednym z „młod­

szych” wyrobisk torfu w środkowej części Uroczyska Jezioro (w pobo- liżu drogi). Scirpus lacustris osiąga 60% pokrycia. Towarzyszą mu gatunki z klasy Phragmitetea, jak: Oenanthe aquatica, Rumex hydrolapathum, Ty­

pha latifolia, T. angustifolia i inne. W sąsiedztwie występuje piękny płat Nupharo-Nymphaeetum albae.

8. Typhetum angustifoliae (tab. 2, zdj. 16-17). Zanotowano zaledwie dwa płaty zespołu: w środkowej i północnej części projektowanego rezerwatu.

W „młodszej”, głębokiej torfiance sąsiaduje ze zbiorowiskami roślin wodnych

zanurzonych i o liściach pływających {Nupharo-Nymphaeetum albae, Cera-

tophylletum demersi), w starym wyrobisku torfu zaś (zdj. 17) wypierany jest

przez zbiorowiska turzycowe i zaroślowe {Caricetum rostratae, C. appropi-

nguatae, Salicetum pentandro-cinereae). W obydwu płatach dominuje Typha

122 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban Tab. 2. Skład florystyczny zespołów z klasy Phraymitetea Floristic composition of the associations from the class Phragmitetea

Numer z e sp o łu No. o f a s s o c i a t i o n

Zw arcie w arstw y krzewów b w % Cover o f s h r u b - la y e r b in % P o k ry c ie w arstw y z i e l n e j c w % Cover o f h e r b - l a y e r c i n % P o k ry c ie w arstw y mchów d w % Cover o f m o s s -la y e r d i n % Numer z d ję c ia

No. o f re c o rd

7 . S cirp etu m l a c u s t r i s : S c lrp u s l a c u s t r i s 8 . Typhetum a n g u s t i f o l i a e :

Typha a n g u s t i f o l i a 9 . E ą u is e te tu m lir a o s i:

E quisetum f l u v i a t i l e 1 0 . Phragm itetum communis:

P h rag m ites a u s t r a l i s 1 1 . Typhetum l a t i f o l i a e :

Typha l a t i f o l i a 12 . O enantho-R orippetum :

Oenanthe a ą u a t i c a R orippa am phibia 13 . G ly c erie tu m maximae:

G ly c e r ia raaxima P h ra g m itio n : Sparganium ramosura H ip p u ris v u l g a r i s 14 . T h e ly p te rid i-P h ra g m ite tu m :

T h e l y p t e r i s p a l u s t r i s 15 . C ic u to -C a ric e tu ra p s e u d o c y p e ri:

6 ... 1 ...

+ 4 5 . + ...+ ...

. ♦ + 5 5 . + ...1 . . . + . . . . ♦ + ...

... 8 ...+ .

♦ + . ♦ . . 5 6 7 1 3 1 + . 2 . 2 1 + 1 . 1 . . . 1 . .

1 + ...5 2 . . . . 2 ...♦

. . . . 1 . . . . + 1 ...

. . . . 3 . + . + . 5 . . . . + ... +

. + ... r ... r + ...

. . . 3 ...2 . .

...3 . . . . 6 7 5 . . + ...

C arex p seu d o cy p eru s C ic u ta v ir o s a

16. C aricetu m p a n i c u l a t a e : C arex p a n i c u l a t a 17 . C aricetu m r o s t r a t a e :

C arex r o s t r a t a 18 . C aricetu m e l a t a e :

C arex e l a t a s s p . e l a t a 19. C aricetu m a p p ro p in ą u a ta e :

C arex a p p ro p in ą u a ta 20. C aricetu m g r a c i l i s :

Carex a c u ta

21. P h a la rid e tu m a ru n d in a c e a e : P h a l a r i s a ru n d in a c e a M ag n o caricio n : Galium p a l u s t r e S c u t e l l a r i a g a l e r i c u l a t a R anunculus lin ą u a Poa p a l u s t r i s

Lysim achia t h y r s i f l o r a Peucedanum p a l u s t r e P h r a g m ite te a :

Alisma p l a n ta g o - a ą u a tic a Rumex hyd ro lap ath u m Sium l a t i f o l i u m G ly c e ria f l u i t a n s P o ta m o g e to n e te a : Nymphaea a lb a Potam ogeton n a ta n s S t r a t i o t e s a l o i d e s H y d ro c h a ris m o rsu s-ra n a e

. + . + . . + . . + . . . . 5 + . . 2 + . ♦ . . . + . .

. . . + + . ...+ ...

1 . + . 6 . + + . + ...

1 . . . . 3 3 2 2 2 2 ...

... + ... + . 8 8 . . . +

6 7 . .

. + ♦ + ♦ . ♦ + . ...+ . + . + . + + + .

1 + . + 2 . . + + ., 1 . . . ♦ . .

+ + ., +

+ 1 . .

Zbiorowiska roślinne Uroczyska .Jezioro koło Doroliuczy... 123 Ciąg dalszy tab. 2 — Table 2 continued

N r z d j ę c i a No. o f r e c o r d

M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a : L y th ru m s a l i c a r i a L y s ira a c h ia v u l g a r i s C ir s lu m p a l u s t r e E ą u is e tu m p a l u s t r e S t e l l a r i a g ra m in e a C a l th a p a l u s t r i s D esch am p sia c a e s p i t o s a H o lc u s l a n a t u s B r iz a m edia S e lin u m c a r v i f o l i a

S c h e u c h z e r i o - C a r i c e t e a f u s c a e : P o t e n t i l l a p a l u s t r i s

E p ilo b iu m p a l u s t r e S t e l l a r i a p a l u s t r i s M en y an th es t r i f o l i a t a

IP. KO U - CO o \ o r - CM KK ir \ ko CO cr> o CM ir \ koP- CO OK O v CM

r - r - CM CM CM CM CM CM OJ CM CM (M I C I O fp <r <r

+ 4 + 4 + 4 . + + + ^{4 .} 4 + + 1 ⁺ 1 ^{. . 4- 4-}

+ 4 4 . 1 4 + + ++ + 1 ^{. 4 . .}

+ . ♦ . ♦ + ♦ + ♦ + + . . .

+ + + + + . 3 . . .

+ . . + + 4- . . 4 .

4 . 4- . . . 4 .

4 ⁺ . . + .

. . + ⁴

r r . . .

• • • ⁺ r . . . .

1 1 4 4 5 7 2 1 4- 1 . .

4 4 . . . + . 4 + + + . . . 4 . .

4-4- . . 4 .

... + + . . + .

♦ ... 4 5 ...

T o w a rz y s z ą c e - A ccom panying s p e c i e s : S a l i x c i n e r e a b

P r a n g u la a l n u s b B e t u la p e n d u la b B e t u la p u b e s c e n s b P o p u lu s tr e m u la b S a l i x p e n t a n d r a b M entha a ą u a t i c a L y co p u s e u r o p a e u s E u p a to r iu m ca n n ab in u m P olygonum am p h ib iu m v a r . • C a l a m a g r o s t i s c a n e s c e n s S olanum d u lc a m a r a D r o s e r a r o t u n d i f o l i a O r c h is i n c a r n a t a

C a l l i e r g o n e l l a c u s p i d a t a <

D r e p a n o c la d u s a d u n c u s d M a r c h a n tia p o ly m o rp h a d C a l l i e r g o n g ig a n te u ra d Sphagnum f a l l a x d

G a tu n k i s p o r a d y c z n e ( S p o r a d ic s p e c i e s ) :

. 1 2 ^{. 1 . . 4-} 14- . . . 3^{4- . ,. 1 . 4 - 1 . . .}

4

4 4- . . 4 ♦ . .

. 4- . . 4- . . ., . 4 4 4 . . . 4- 4-

4- 4- . 4-4- + 4 ,. . 4 . . . . .

4- 4- . 4- . . 4-

s t r e

+ 4- 4- . .

4- ... 4 .

M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a : z d j . 2 3 - L y c h n is f l o s - c u c u l i ♦ , z d j . 28 - J u n c u s e f f u s u s 4 ,

z d j . 31 - H y p ericu m p e r f o r a t u m + , C lim ac iu m d e n d r c i d e s 4 , z d j . 32 - R h in a n th u s a n g u s t i - f o l i u s s s p . g r a n d i f l o r u s 4 , C e n ta u r e a j a c e a + , z d j . 41 - Poa p r a t e n s i s ♦ , P l a n t a g o l a n - c e o l a t a 1 , Rumex a c e t o s a + , L o tu s c o r n i c u l a t u s +, E u p h r a s ia r o s t k o v i a n a +, T r i f o l i u r a p r a t e n s e 4 .

S c h e u c h z e r i o - C a r i c e t e a f u s c a e : z d j . 2 3 - E rio p h o ru ra a n g u s t i f o l i u m 4 , z d j . 31 - T r i g l o c h i n p a l u s t r i s +, z d j . 35 - G aliu m u l i g in o s u m ♦ , z d j . 39 - C a re x f l a v a +.

G a tu n k i t o w a r z y s z ą c e (A ccom panying s p e c i e s ) : z d j . 18 - H o tto n i a p a l u s t r i s ♦ , z d j . 21 - A ulacom ium p a l u s t r e d + , z d j . 24 - C h ara v u l g a r i s +, Lemna t r i s u l c a +, S p i r o d e l a p o l y r - r h i z a + , z d j . 26 - V iburnum o p u lu s b z d j . 28 - R ubus c a e s i u s 1 , z d j . 29 - B id e n s t r i - p a r t i t u s + , z d j . 31 - Sphagnum p a l u s t r e d 2 , Sphagnum c u s p id a tu m d 1 , P e l l i a e p i p h y l l a d +, z d j . 32 - P o t e n t i l l a e r e c t a 4 , z d j . 33 - A c h i l l e a m i l l e f o l i u m ♦ , z d j . 39 - S a l i x a l b a b +, z d j . 41 - P r u n e l l a v u l g a r i s 1 , P o t e n t i l l a a n s e r i n a 1 , Linurn o a t h a r t i c u m +, R a n u n c u lu s r e p e n s ♦ , L eo n to d o n a u t u r a n a li s + .

angustifolia (50% pokrycia), ale domieszkę stanowią rośliny z różnych grup syngene tyczny cli.

9. Equisetetum limosi (tab. 2, zdj. 18-19). Niewielkie płaty tego zespołu stwierdzono na płytkiej wodzie starych torfianek w środko­

wej części Uroczyska Jezioro. W zbiorowisku dominuje Equisetum flu- uiatile (50% pokrycia) z licznym udziałem w jednym płacie Hippu- ris uulgaris (30% pokrycia), w innym — Glyceria maxima i Ru- mex hydrolapathum. Niewielką domieszkę stanowią inne gatunki szu­

warowe.

10. Phragmitetum communis (tab. 2, zdj. 20). Największy płat zespołu

występuje w pobliżu tzw. „Rowu Mokrego” w SW części projektowanego

rezerwatu. Zbiorowisko tworzy Phragmites australis (o pokryciu 80%) z nie-

124 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban

wielką domieszką Phalaris arundinacea, Lysimachia, uulgaris, Lythrum sali- caria i kilku innych gatunków.

11. Typhetum latifoliae (t,ab. 2, zdj. 21-23). Zespół wykształca się dość często, głównie w N części Uroczyska Jezioro. Zajmuje stare wyrobiska torfu o powierzchni od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Two­

rzy go Typha latifolia (o pokryciu 50-70%) z licznym udziałem Potentilla palustris (do 40% pokrycia), Carex rostrata, rzadziej Thelypteris palustris czy Stratiotes aloides.

12. Oenantho-Rorippetum (tab. 2, zdj. 24). Na badanym terenie zbioro­

wisko to rozwija się na bardzo małych powierzchniach przy brzegach dołów potorfowych, zawsze na podłożu grząskim, pokrytym materią organiczną.

Budują go dwa gatunki charakterystyczne (Oenanthe a,quatica i Rorippa amphibia), z których jeden zwykle dominuje w płacie. Wariant z Oenanthe aquatica reprezentuje zdj. 24. Pod względem ekologicznym zespół ten znaj­

duje się w strefie przejścia od zbiorowisk wodnych z klas Lemnetea i Potamo- getonetea do szuwarowych z klasy Phragmitetea. Znajduje to potwierdzenie w składzie florystycznym badanych płatów.

13. Glycerietum maximae (tab. 2, zdj. 25). Szuwar z dominującą Glyceria maxima (pokrycie 50%) w Uroczysku Jezioro kontaktuje się najczęściej z Ty­

phetum latifoliae, rzadziej z Oenantho-Rorippetum. Jego płaty o powierzchni od kilku do kilkudziesięciu metrów kwadratowych występują w „młodszych”

torfiankach w środkowej części projektowanego rezerwatu. Są zwykle 2-, 3-warstwowe. Najwyższą warstwę buduje manna mielec, niższą — gatunki szuwarowe i łąkowe (np. Lysimachia uulgaris), najniższą — rośliny wodne.

14. Thelypteridi-Phragmitetum (tab. 2, zdj. 26-28). Dość duże płaty ze­

społu występują w NE części projektowanego rezerwatu, w starych, zaro­

śniętych dołach potorfowych. Gatunkiem dominującym i zarazem charakte­

rystycznym (12) jest Thelypteris palustris (50-70% pokrycia). W niektórych fitocenozach występuje znaczna domieszka turzyc, głównie Carex panicu- lata i C. rostrata, w innych — pałek: Typha latifolia, rzadziej T. angustifo- lia oraz Potentilla palustris. Najstarsze wyrobiska torfu oprócz narecznicy błotnej opanowują krzewy Salix cinerea, Frangula alnus, Betula pendula, z roślin zielnych zaś w większej ilości występują Rubus eaesius i Calama- grostis canescens. Fitocenozy te znajdują się w końcowym stadium rozwoju omawianego zespołu. Z Lubelszczyzny asocjację tę opisano stosunkowo nie­

dawno (6).

15. Cicuto-Caricetum pseudocyperi (tał). 2, zdj. 29). Na badanym terenie

jest to zespół rzadki, mimo że gatunki w nim występujące, tj. Cicuta

uirosa i Carex pseudocyperus, notowano dość często zarówno w zarastających

dołach potorfowych, jak i w rowach melioracyjnych, najczęściej wśród

Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro kolo Dorohuczy... 125 Caricetum rostratae. Fitocenozy te są podtopione prawie przez cały sezon wegetacyjny.

16. Caricetum paniculatae (tab. 2, zdj. 30). Na terenie Uroczyska Je­

zioro szuwar turzycy prosowej jest zespołem rzadkim. Najlepiej wykształcił się w jego północnej części, na obrzeżach jednej z torfianck. Sąsiaduje z Cari­

cetum rostratae z dominującym Menyanthes trifoliata. Tworzą go duże kępy Carex paniculata (pokrycie 60%). między którymi rośnie Oenanthe aquatica, Mentha aquatica, Epilobium palustre i inne gatunki szuwarowe. Z terenu Lu­

belszczyzny podawany jest dość rzadko (6, 9).

17. Caricetum rostratae (tab. 2, zdj. 31-36). Zespół ten zajmuje stare wy­

robiska torfu o powierzchni od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów kwadra­

towych, głównie w NE części projektowanego rezerwatu. Jest tu najczęściej występującym zbiorowiskiem szuwarowym. Tworzą go skupienia Carex ro- strata o pokryciu 20-30%). W większości płatów nad turzycą dzióbkowatą przeważa Potentilla palustris (pokrycie 40-70%) lub Menyanthes trifoliata (pokrycie 40-50%), co pozwoliło na wyróżnienie wariantów z tymi gatun­

kami. W domieszce prawie zawsze występują: Typha latifolia, Lythrum sali- caria i Lysimachia uulgaris. Zanotowano tu też gatunki chronione i rzadkie na Lubelszczyźnie, jak: Drosera rotundifolia, Dactylorhiza incarnata, D. rna- jalis, Cirsiurn canum i Triglochin palustre. Zwarty kobierzec tworzą także mszaki, a szczególnie torfowce (do 30% pokrycia). Poziom wody gruntowej w badanych płatach utrzymywał się na głębokości 10-30 cm.

18. Caricetum elatae (tab. 2, zdj. 37-38). Szuwar turzycy sztywnej wy­

kształcił się w postaci małych płatów w N i NE części Uroczyska Jezioro.

Ma budowę kępkowo-dolinkową. Głównym składnikiem zespołu jest Carex elata, osiągająca 80% pokrycia. Towarzyszą jej inne gatunki, jak: Lythrum salicaria, Lysimachia uulgaris, Potentilla palustris, Stellaria palustris oraz mech — Calliergon giganteum. Ze względu na kępiastą strukturę i stosun­

kowo duże podtopienie łąki zajętej przez to zbiorowisko przeważnie się nie kosi.

19. Caricetum appropinquata.e (tab. 2, zdj. 39-40). Zanotowano zaled­

wie dwa płaty zespołu, w zarośniętycłi dołach potorfowycłi w środkowej i NE części Uroczyska Jezioro. Obydwa występują w sąsiedztwie Carice­

tum rostratae. Gatunkiem dominującym w nich jest Carex appropinquata (pokrycie 60-70%). W płacie reprezentowanym przez zdj. 40 dość licznie występuje Hippuris uulgaris (20% pokrycia), Typha latifolia i inne gatunki z klasy P hragmitetea, w drugim zaś — Eguisetum palustre i Sphagnum fallax (30% pokrycia). Płat drugi poprzez nieznaczny udział zarośli wierzbowo- -brzozowych nawiązuje do wariantów zaroślowego i z Carex rostrata, opi­

sanych przez F i j a ł k o w s k i e g o i C h o j n a c k ą - F i j a łk o w s k ą (6).

126 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban

20. Caricetum gracilis (tab. 2, zdj. 41). Szuwar turzycy zaostrzonej jest zbiorowiskiem dominującym w strefie ochronnej projektowanego rezerwatu, głównie na łąkach kośnycłi od strony zachodniej, natomiast w Uroczysku Jezioro największy płat (o powierzchni kilku arów) występuje w jego SW części. Jest to zbiorowisko wielogatunkowe. Najobficiej występuje w nim Carex acuta (80% pokrycia), w domieszce zaś — liczne gatunki łąkowe, jak:

Caltha palustris, Lythrum salicaria i Prunella uulgaris. Z rzadkich roślin dość licznie występują tu Dactylorhiza incarnata i Cirsium canum.

21. Phalaridetum arundinaceae (tab. 2, zdj. 42). Mały płat mozgi trzcino­

watej (o powierzchni kilku metrów kwadratowych) występuje nad „Rowem Mokrym” w SE części Uroczyska Jezioro. Razem z Phalaris arundinacea (o pokryciu 90%) rosną: Glyceria maxi.jna, Lythrum salicaria, Carex acuta i Alopecurus pratensis. Zespół ten jest częściej spotykany w strefie ochronnej projektowanego rezerwatu, głównie na łąkach Kępki.

C. Z b i o r o w i s k a łą k o w e i p a s tw is k o w e z k la s y Molinio-Arrhenatheretea

22. Scirpetum siluatici (tab. 3, zdj. 43). Zanotowano tylko jeden płat tego zespołu o powierzchni ok. 30 m2 w E części Uroczyska Jezioro. Gatunek cha­

rakterystyczny, tj. Scirpus syluaticus, osiąga 70% pokrycia, a towarzyszą mu liczne rośliny łąkowe, jak: Cirsium palustre, Alopecurus pratensis, Lathyrus pratensis, Poa pratensis, Ranuculus acer i inne.

23. Epilobio-Juncetum effusi (tab. 3, zdj. 44). Zbiorowisko z dominują­

cym sitem rozpierzchłym wykształciło się w N części Uroczyska Jezioro — na jego obrzeżach użytkowanych jako pastwiska. Juncus effusus osiąga 80%

pokrycia. Znaczną domieszkę tworzą Deschampsia caespitosa, Stellaria pa­

lustris, Epilobium palustre i Holcus lanatus, a więc rośliny wskazujące na przesuszenie i zakwaszenie górnych warstw gleby. Poziom wód gruntowych występuje tu na głębokości ok. 50 cm.

24. Deschampsietum. caespitosae (tab. 3, zdj. 45 40). Zespół wykształcił się na obrzeżu Uroczyska Jezioro od strony wschodniej. Teren jest tu lekko wyniesiony, a łączki — wypasane. Gatunkiem dominującym i charaktery­

stycznym asocjacji jest Deschampsia caespitosa (ok. 50% pokrycia), któ­

remu towarzyszą małe płaty Achillea millefolium, Cirsium aruense, Eupato- rium cannabinum, Holcus lanatus, Mentlia aruensis i Lysimachia uulgaris.

Znaczną domieszkę tworzy również Festuca rubra, omawiany bowiem zespół

przeplata się mozaikowo z Poo-Festucetum rubrae. Badane płaty związane

są z siedliskami zdegradowanymi.

Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro kolo Dorohuczy... 127 25. Poo-Festucetum. rubrae (tab. 3, zdj. 47). Jest to zespół pokrywa­

jący szeroką drogę między torfiankami oraz miejsca wyniesione na łączkach, głównie w NW części badanego terenu. Jest pospolitym zespołem na łąkach kośnych w strefie ochronnej projektowanego rezerwatu (szczególnie w za­

chodniej części). Wykształca się na przesuszonych glebacłi torfowo- lub mu- łowo-murszowych o odczynie pH w H2O w zakresie 4,8 5,5 (ryc. 3). Poziom wód gruntowych występuje na głębokości ok. 70 cm. Zespół charakteryzuje liczne występowanie Poa pratensis i Festuca rubra (łącznie 30 60% pokry­

cia). W domieszce rosną przede wszystkim rośliny z klasy Molinio-Arrhena- theretea, jak: Chrysanthemum leucantliemum, Centaurea jacea, Cerastium holosteoides i Rumex acetosa. W zdj. 47 wykonanym przy NW granicy re­

zerwatu (ok. 5 ni od rowu) zwraca uwagę duży udział (60% pokrycia) Briza media (wariant z tym gatunkiem) oraz Dactylorhiza incarnata.

D. Z b i o r o w i s k a n i s k o t o r fo w is ko we i z a r oś lo w e

26. Carici-Agrostietum caninae (tab. 3, zdj. 48-49). Największe płaty tego zespołu zanotowano w NE części Uroczyska Jezioro, w sąsiedztwie Caricetum rostratae, Deschampsietum caespitosae i Salicetum pentandro- -cinereae. Zajmuje on siedliska wilgotne, o słabo zaznaczającej się oscylacji wód gruntowych. W jego budowie największy udział mają rośliny z klasy Scheuchzerio-Caricetea fuscae (7 gat.), tj. Carex nigra (30% pokrycia), Erio- phorum angustifolium (20%), Carex flaua (10%). W niektórych płatach prze­

wagę nad nimi uzyskuje Carex panicea (40% pokrycia), dlatego wyróżniono wariant z tym gatunkiem. Domieszkę stanowią głównie rośliny łąkowe, jak:

Cirsium palustre, Lysimachia uulgaris, Rhinanthus angustifolius ssp. gran- diflorus. W jednym z badanycłi płatów zanotowano też kilkanaście okazów Dactylorhiza incarnata.

27. Zbiorowisko z Calamagrostis canescens (tab. 3, zdj. 50). W sąsiedz­

twie Caricetum rostratae i zarośli Salicetum pentandro-cinereae w NE części badanego terenu występuje spory płat trzcinnika lancetowatego (pokrycie 80%). Nielicznie towarzyszą mu gatunki szuwarowe i łąkowe, jak: Epilobium palustre, Galium palustre, Carex rostrata, Lythrum salicaria. Trudno ustalić przynależność systematyczną omawianego zbiorowiska. Jest ono pewnego rodzaju wariantem zespołu Salicetum pentandro-cinereae lub wariantem zespołu szuwarowo-łąkowego. Podobne płaty opisuje P o d b i e 1 k o w s k i

(14), nie ustalając przynależności systematycznej zbiorowiska.

28. Salicetum pentandro-cinereae (tab. 3, zdj. 51). Liczne wyrobiska

torfu, szczególnie w E części Uroczyska Jezioro, poprzedzielane są pasami

zarośli wierzbowo-kruszynowych z udziałem głównie Sali.x cinerea, Frangula

128 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban Tab. 3. Skład florystyczny zespołów z klas:

Floristic composition of the associations from the classes:

Molinio-Arrhenatheretea Scheuchzeno-Caricetca fuscae i (and) Alnetea glutino.

Numer z e s p o ł u No. o f a s s o c i a t i o n

P o k r y c ie w a rs tw y krzew ów b w % C o v er o f s h r u b - l a y e r b i n % P o k r y c ie w a rs tw y z i e l n e j c w % C o v er o f h e r b - l a y e r c i n % P o k r y c ie w a rs tw y mchów d w % C o v er o f r a o s s - l a y e r d i n % Numer z d j ę c i a

No. o f r e c o r d

2 2 . S c ir p e tu m s i l v a t l c i : S c i r p u s s y l v a t i c u s 2 5 . E p i lo b io - J u n c e tu r a e f f u s i :

J u n c u s e f f u s u s E p ilo b iu r a p a l u s t r e

2 4 . D esch am p sietu m c a e s p i t o s a e : D e s c h a m p s ia c a e s p i t o s a C a l t h i o n i M o l i n i e t a l i a : C ir s iu r a p a l u s t r e L y th ru m s a l i c a r i a L y s im a c h ia v u l g a r i s E ą u is e tu m p a l u s t r e C a l t h a p a l u s t r i s M y o s o tis s c o r p i o l d e s 2 5 . P o o - F e s tu c e tu m r u b r a e :

F e s tu c a r u b r a Poa p r a t e n s i s A r r h e n a f c h e r e t a l i a : C h ry san th em u m le u can th e rau m D a c t y l i s g lo m e r a t a L o tu s c o r n i c u l a t u s G eran iu m p r a t e n s e T a rax acu m o f f i c i n a l e M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a : H o lc u s l a n a t u s

R a n u n c u lu s a c e r C e n t a u r e a J a c e a A c h i l l e a r n i l l e f o l i u m P l a n t a g o l a n c e o l a t a S t e l l a r i a g ra ra in e a Rumex a c e t o s a C e r a s t iu m h o l o s t e o i d e s B r i z a m ed ia

A lo p e c u ru s p r a t e n s i s L a th y r u s p r a t e n s i s

R h in a n th u s a n g u s t i f o l i u s s s p . g r a n d i f l o r u s F e s t u c a p r a t e n s i s

2 6 . C a r i c i - A g r o s t i e t u r a c a n i n a e :

CU

3

r-

1 1 ♦ ♦ ! 1 * i 8 8 8 8:8 8 8 T- T~ T_

1 ■I*♦

1

-ł in\O

7 ...

8

+ + 5 5 «■+ ♦ • *

+ 1 +

♦ + + + + .

+ 1 . + 2 . +•

+ 1 . . +

+

+ 2 . 2 . +

+ • • . 1 • •

. + . + +

+ + + 1 . ♦

♦ . + +■

+ + + + +

1 + +r +

+ + ♦ + . . + + . + . + . +- . +

. 6 +

+ +

A g r o s t i s c a n i n a v a r . s t o l o n i f e r a . . . . + . + . C a r i c e t a l i a f u s c a e i S c h e u c h z e r io -

C a r i c e t e a f u s c a e : P o t e n t i l l a p a l u s t r i s S t e l l a r i a p a l u s t r i s C a re x n i g r a

E rio p h o ru ra a n g u s t i f o l i u m J u n c u s a r t i c u l a t u s C a re x f l a v a T r i g l o c h i n p a l u s t r e

2 8 . S a li c e t u m p e n t a n d r o - c i n e r e a e : S a l i x c i n e r e a b

S a l i x c i n e r e a c F r a n g u la a l n u s b A ln e t e a g l u t l n o s a e : 2 7 . C a l a m a g r o s t i s c a n e s c e n s

L y c o p u s e u r o p a e u s

. + . . ♦ . . .

. ♦ 2 . .

. . . x «■ . . . 6 . . . x . . . . 5

. + . . . + . 8 .

Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro koło Dorohuczy... 129

Ciąg dalszy t.ab. 3 Table 3 continued

r . .

. + .

1 . . . .

. . . + . . ♦ ♦ . + + + . . . .

. ♦ . ♦ .

. . 3 4 .

N r zd j ę c i a m c*- co o\ o -r-

No. o f r e c o r d

T o w a rz y s z ą c e - A ccom panying s p e c i e s :

U r t i c a d i o i c a + . + ...

M entha a r v e n s i s . ♦ . 1 . . . . .

E ą u is e tu m f l u v i a t i l e r ... + . . G aliu ra p a l u s t r e . + ... + . P o t e n t i l l a a n s e r i n a . + + . + + ♦ . . E u p a to r iu m ca n n ab in u m . . . 2 . 1 ♦ . ♦ O rc h is i n c a r n a ta

C a r e x p a n i c e a ... 3 4 . . S c u t e l l a r i a g a l e r i c u l a t a ... ♦ ♦ . . A ulacom ium p a l u s t r e d ... + + . . G a tu n k i s p o r a d y c z n e ( S p o r a d ic s p e c i e s ) :

Z d J .4 5 - C ir s iu m a r v e n s e 2 , E g u is e tu ra p r a t e n s e + , z d j . 4 7 - B e t u la p e n d u la b + , P o t e n t i l l a r e p t a n s + , A r a b ł s a r e n o s a + ,D a n th o n ia d ecu m b en s - ł- ,z d j.4 9 - M entha a ą u a t i c a + , P o t e n t i l l a e r e c t a + , z d j.5 O - C a re x r o s t r a t a ♦ , L y s ira a c h ia t h y r s i f l o r a + , z d j .5 1 - R ubus i d a e u s 2 , G aliu m a p a r i n e ♦ .

alnus, Betula pendula i B. pubescens, rzadziej z domieszką Viburnurn opu- lus, Populus tremula, Salix rosmarinifolia i Betula humilis. Krzewy osią­

gają miejscami 90% zwarcia. Luki między nimi wypełniają zazwyczaj: Ru­

bus idaeus, Eupatorium cannabinum, Lysimachia uulgaris, Galium aparine, Urtica dioica i Lycopus europaeus, rzadziej inne gatunki szuwarowe i łąkowe.

WYNIKI BADAŃ

W wyniku badań geobotanicznych przeprowadzonych na terenie projek­

towanego rezerwatu Uroczysko Jezioro koło Dorohuczy wyróżniono 27 ze­

społów i 1 zbiorowisko roślinne (o nie ustalonej bliżej randze fitosocjologicz- nej), grupując je w 7 klasach, 8 rzędach i 11 związkach. W obrębie zespołów wyróżniono 9 wariantów. Poszczególne zbiorowiska opisano pod względem składu florystycznego i warunków siedliskowych. Zwrócono również uwagę na ich rozmieszczenie w terenie.

Opisane zbiorowiska zajmują gleby hydrogeniczne bagienne i pobagienne wytworzone z torfu turzycowiskowego (profil I, odkrywki 1 3 ).

Większość z wyróżnionych zespołów uchodzi za pospolite, opisywane z pobliskiej doliny Wieprza (9) i z różnych części Lubelszczyzny (np. 4, 6). Do rzadko notowanych w woj. lubelskim, a występujących na badanym terenie należą: Nupharo-Nymphaeetum albae (z Nymphaea alba), Hottonie- tum palustris, Thelypteridi-Phragmitetum, Caricetum paniculatae i Carice­

tum appropinguat.ae.

W czasie badań fłorystycznych stwierdzono w Uroczysku Jezioro wystę­

powanie 192 gat. roślin naczyniowych i 13 gat. mszaków. Spośród nich 22 gat.

to rośliny objęte ochroną całkowitą lub częściową oraz rzadkie regionalnie

albo w skali kraju.

130 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban

Na szczególną uwagę zasługują: jedyne na terenie Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego i jego strefy ochronnej stanowisko rosiczki — Dro­

sera rotundifolia, liczne okazy storczyków: Dactylorhiza incarnata, D. maia- lis i Platanthera bifolia, grzybieni: Nymphaea alba i N. candida, po 2 stanowi­

ska Hottonia palustris i Hippuris uulgaris, Betula humilis i Cirsium canum.

Bardzo licznie występują też: Utricularia uulgaris, Triglochin palustre, Me- nyanthes trifoliata, Lysimachia thyrsi,flora i Ranunculus lingua. Rozmiesz­

czenie niektórych rzadkich gatunków w terenie ilustruje ryc. 4.

EH3-1 £ 3 - 2 [==I-3 E K K EŹ3-5 r«5~l-6 A - 7 A - 8 ^ - 9 © -10 t- 1 1 ■-12

Ryc. 4. Rozmieszczenie stanowisk kilku rzadkich i chronionych gatunków roślin w Uro­

czysku Jezioro; 1 — granice projektowanego rezerwatu, 2 — drogi, 3 — rowy, 4 — lasy i zarośla, 5 — łąki i pastwiska, G — doły potorfowe, 7 — Betula humilis, 8 — Drosera rotundifolia 9 ■ — Platanthera bifolia, 10 — Dactylorhiza incarnata i D. majalis, 11 —

Nymphaea alba i N. candida, 12 — Cirsium canum

Distribution of localities of some rare and protected plant species in Uroczysko Jezioro;

1 — borders of the planned reservation, 2 — roads, 3 — ditches, 4 forests and brush- wood, 5 — rneadows and pastures, 6 — peat ditches, 7 — Betula humilis, 8 — Drosera rotundifolia, 9 Platanthera bifolia, 10 — Dactylorhiza incarnata and D. majalis, 11 —

Nymphaea alba and N. candida, 12 — Cirsium canum

Zbiorowiska roślinne Uroczyska Jezioro koło Dorohuczy... 131 PIŚMIENNICTWO

1. B o ro w ie c S.: Torfowiska Regionu Lubelskiego. Wydawn. Lub. Tow. Nauk., Lublin 1990.

2. B r a u n - B 1 a n q u e t J.: Pflanzensoziologie. 2. Aufl., Wien 1951.

3. C h a ł u b i ń s k a A., W ilg a t T.: Podział fizjograficzny województwa lubelskiego, [w:] Przewodnik V Ogólnopolskiego Zjazdu PTG. Lublin 1954.

4. F i j a ł k o w s k i D.: Szata roślinna Polesia Lubelskiego, [w:] Polesie Lubelskie. Ma­

teriały z sesji naukowej PTG. Pod red. T. Wilgata. Wydawn. Lubelskie, Lublin 1959.

5. F i j a ł k o w s k i D.: Zespoły roślinne Lubelszczyzny. Wydawn. UMCS, Lublin 1991.

6. F i j a ł k o w s k i D., C h o j n a c k a - F i j a l k o w s k a E.: Zbiorowiska z klas Phragmi- tetea, Molinio-Arrhenatheretca i Scheuchzerio-Caricetea fuscae w makroregionie lu­

belskim. Roczn. Nauk. Roln., seria D 217, 1-414 (1990).

7. J a s i e w ic z A.: Nazwy gatunkowe roślin naczyniowych flory polskiej. Fragm. Flor, et Geobot. 30 (3), 217-285 (1986).

8. L u b l i n e r - M i a n o w s k a K.: Wskazówki do badania torfu. Metody geobotaniczne, połowę i laboratoryjne. PWT, Katowice 1951.

9. Ł u c z y c k a - P o p i e l A.: Zbiorowiska roślinne projektowanego zbiornika wodnego Oleśniki w dolinie Wieprza. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, scc.tio C 45, 277-317 (1990).

10. Ł u c z y c k a - P o p i e l A.: O potrzebie ochrony Uroczyska Jezioro koło Dorohuczy w województwie lubelskim. Chrońmy przyr. ojcz. 49 (4), 78-81 (1993).

11. M a r u s z c z a k H.: Zagadnienie genezy i wieku przełomu Wieprza pod Łęczną. [w:]

Przewodnik XII Ogólnopolskiego Zjazdu PTG. Lublin 1974.

12. M a t u s z k i e w ic z W.: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski.

PWN, Warszawa 1982.

13. O c h y r a R.., S z m a jd a P.: An Annotated List of Polish Mosses. Fragm. Flor, et Geobot. 24 (1), 93-145 (1978).

14. P o d b ie l k o w s k i Z.: Zarastanie dołów potorfowych. Monogr. Bot. 10 (1), 1-144 (1960).

15. System obszarów chronionych województwa lubelskiego. Praca zbiór, pod red. T. Wil­

gata. Wydawn. UMCS, TWWP, LFOŚN, Lublin 1992.

16. W i l g a t T., M ic h a lc z y k Z., P a s z c z y k J.: Płytkie wody podziemne w obszarze związanym z centralnym rejonem Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Wydawn. UMCS, Lublin 1984.

17. Z in k ie w ic z W., Z i n k i e w i c z A.: Atlas klimatyczny województwa lubelskiego za lata 1951-1960. Lub. Tow. Nauk., Lublin 1975.

SU MM A R Y

The paper presents results of geobotanical investigations carried out in the planned

peatbog reservat,ion Uroczysko Jezioro near Dorohucza in the Lublin voivodeship, which

is situated in the protection zonę of the Wieprz River Landscape Park (Nadwieprzański

Park Krajobrazowy). It covers the area of differentiated habitat, upon which many rare

and protected species of fauna and flora occur, as well as interesting plant communities.

132 Anna Łuczycka-Popiel, Danuta Urban

Based on 51 phytosociological records madę by the modified Braun-Blanquet’s method, there were differentiated 27 associations and 1 plant community of unknown phytosociological position (Tab. 1-3). Within these associations 9 variants have been dis- tinguished.

The communities were described in respect of fłoristic composition and habitat conditions. They cover hydrogenic boggy and post-boggy soil formed of sedge peat (Figs 2 and 3).

Nupharo-Nymphaeetum albae (with Nymphaea alba, Hottonietum palustris, The- lypteridi-Phragmitetum, Caricetum paniculatar. and Caricetum appropinguatae belong to the most interesting associations.

In the planned reservation there were found 22 rarc plant species, protected either in the particular region or in the whole country. The localities of some of them were shown in Figurę 4. Those deserving special attention are the following: the locality of Drosera rotundifolia, which is the only one upou the territory of the Wieprz River Landscape Park and of its protection zonę, on each territory 2 localities of Hottonia palustris and Hippuris yulgaris, numerous specimens of Nymphaea alba and N. candida, Dac.tylorhiza incarnata and D. majalis, Platanthera bifolia, Betula humilis, Cirsium canum, Utricularia yulgaris,

TYiglochin palustre, Menyanthes trifoliata and Ricciocarpus natans.