Roś Stanisława

1

S P IS Z A W A R TO Ś C I TE C Z K I — t o ć ? .. ...

. . ^ . a m . r . C e j p n i k ...

.. .^*5. •. ...

b . L ^Juólc

I. Materiały dokumentacyjne

1/1 — relacja właściwa

I/2 - dokumenty (sen su stricto) dot. osoby relatora I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora

II. Materiały uzupełniające relację ^

III. Inne materiały (zebrane przez „relatora”):

111/1- dot. rodziny relatora

III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945) III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r.

III/5 - inne...

IV. Korespondencja ^

V. W ypisy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne”]

VI. Fotografie \ /

2

3

C e p n i k S t an i s ł a w a <A IA zam. 39-400 T a r n o b r z e g

ul.

te 1.

R e l a c j a o służbie w oj en n ej kobiet i ich rodzin.

N a z y w a m się S t a n i s ł a w a C ep n i k jestem c órką S t e fa na i J ó z e f y R oś z domu D o m o s ł a w s k a ,urodzi łam się 4 listopada 1923r. w R o z w a d o w i e p o w , T a r n o b r z e g w o j . l w o w s k i e / ob ec ni e T a r n o b r z e g /

Do roku 1939 u k o ń c z y ł a m S z k o ł ę P o d s t a w o w ą i 3 k l as y G i mn a z j u m i m . h e t m .J a na T ar n o w s k i e g o w T a r n o b rz eg u. B y ł a m c z ł o n k i em Z.II.P.

w T ar no br z eg u. ?/raz z rodzicami m i e s z k a ł a m p rz y u l . K o l e j o w e j 155.

Już w s t y c z n i u 1940 r. p r z e d w y w o z e m do N i e m i e c u k r y w a ł a m si ą

u p . F r u g ó w / s a s i e d z i / a p óź n i e j w Nowej D ę b i e i K ra ko w i e . Po porwrocie z K r a k o w a w ma j u l940r. p o d j ę ł a m p ra cę za w i e d z ą m o i c h r od zi c ó w

w Gfirretielager /Obóz P r a c y / No w a D ęb a gdzie p r a c o w a ł a m do l942r.

Tj^ym też roku p rz e n i e s i o n o m n i ę do M i e l c a i p r a c o w a ł a m w tej samej instytucji we wsi Smoczka pow. M i el e c . P r a c o w a ł a m jako p r a c o w n i k f i zy c z n y w y k o n u j ą c ciężką i n i e p r z y j e m n ą p r ac ę p r z y s p r z ą t a n i u n i e m i e c k i c h baraków, mycia k l o z e t ó w , s t r u g a n i a z i e m n i a k ó w i tp.

Za \vykonywaną p r a c ę o t r z y m y w a ł a m t y g o d n io wo d ep ut a t i/4 b oc he n k a chleba w o j s k o w e g o , 1/4 kostki mafga r y n y , 1/4 kostki m a r m o l a d y jak t eż znikome w y n a g r o d z e n i e ,które nie w y s t a r c z a ł o n ^ za ku p p o w r o t n e g o b il e t u k o le jo we go do T ar no br ze gu . J eź d z i l i ś m y co t y d z i e ń do d om u a b y u z u p e ł n i ć swoje

z a pasy żywności / W z a ł ą c z e n i u zdjęcie N r . l w y ko n a n e p r z e z m oj eg o M o j e g o kuzyna F r a n c i s z k a B a t k ę z K ra ko wa w czasie w y c h o d z e n i a na

d w or z e c k o l e j o w y w T a r n o b r z e g u . / N a m m ł o d y m d z i e w c z y n o m b a rdzo nie p rz yj e m n i e było p r a c o w a ć w tej i ns ty tu cj i, al e to r atowało nas przec^vywozem na przym u s o w e r o bo t y do N i em i e c .

|W s i er p n i u 1942 r. w s t ą p i ł a m do o r ga n i z a c j i p o d z i e m n e j A.K.

P r z y si ę g ę s k ł a d a ł a m p r z e d J ó z e f e m T r o j n a r e m p s . „ M a r g a n i " , W a c ł a w e m ( R a c z y ń s k i m p s , " S t a w " i S t e f a n e m R o s i e m p s . „ J a w o r " p r zy b r a łam. ps „ Z łuda"

Po zło ż e n i u p rz ys i ę g i p o w i a d o m i o n o m ni ę , ż e będę p e ł n i c y l ą c z ^ i c z k i m i ę d z y m o i m t a t ą S t e f a n e m R o s i e m „Jawor" a innymi dowódcami A.K.

j e s t e m na r oz k a z y „ J a w o r a ". Ta k w i ę c w y p o ł n i a ł a m s w o j ą p o w i n n o ś ć

w o żą c tajne p i s m a , r o z k a z y , m al du n k i i i n n ą k o r e s p o n d e n c j ę p r z e k a z u j ą c do k o m . O b w o d u „Twaróg" p. M i r s k i e m u „ F u c h s " , d o I n s p e k t o r a t u A.K.

w M i e l c u / N ow e l a , M l e k o / do pana W a l e r i a n a T u m a n o w ic za p s . „ J a g r a " lub O d d a w a ł a m p a n u N N „ Obach", R ó w n i e ż u t r z y m y w a ł a m k ontakty z p a n e m J a n e m B i e l e c k i m p s « „ K r y p a " zam. w R a d o m y ś l u N / S a n e m , z p a n e m J ó z e f e m

I r o j na re m p s. „ M a r g a n i " z T a rn o b r z e g a , z p a n e m p o r . W o l n i c k i m ^ S t a n i s ł a w e m

4

-

2

ps.,tW o l a " z am w T a r n o b r z e g u fjak też d o s t a r c z a ł a m d o p, W a c ł a w a R a c z y ń s k i e ? go ps,„ S t a w " zam. w S t a l a c h - Bukie pow, T a r n o b r z e g ,

W y s y ł a ł a m ró w n i e i ^ a z g od ą r o d z i c ó w od i94ir, do 1944 r.co m i e s i ą c p a c z k ę ż y w n o ś c i o w ą do O fl ag u w W a l d e n b e r g u B 3 7 sekt. 8 3 7/ X I I I C n i e z n a n e m u mi oficerowi p o l s k i e m u por. M i c h a ł o w i W o j c i e c h o w s k i e m u . / Z a ł . z d j . N r . 2 pa n a

Tato mój S t e f a n R oś ps, „Jawor" ur^ff O pu ch o w i e pow.

R o pc z y c e z w yk s z t a ł c e n i a p e d a g o g u ko ńc zy ł S e m i n a r i u m P e da go gi cz ne

w R o p c z y c ac h, W czasie p ie rw sz ej w o j n y ś w i a towej jako o c h o t n i k w st ę p u j e do armii a u s t r i a c k i e j dos t a j e p r z y d z i a ł do żandarmerii w o j s k o w e j .

U d z i a ł w w a l k a c h na f r on c i e w s c h o d n i m p r z y p ł a c i ł n i e w o l ą r o s y j s k ą , u d a j e się mu p r z e c h y t r z y ć ś mi e r e , c u d e m wy d o s t a j e się z p r z e d p l u t o n u e g z e k u c y j ­ n ego, W wojn i e frolsko - b ol s z e w i c k i e j w 1920 r, zdobywa dobre doświadczeni n ie w oj s k o w e i s t o p i e ń kapr a l a żan d a r m e r i i . Po z a ko ńc ze ni u w o j n y w s tę p u j e do p o li cy jn ej s łużby ,praeu je w R o z w a d o w i e ,R a d o my śl u i p o no w n i e w R o z w a d o - wie, W I 9 3 4 r . zo st aj e p r z e n i e s i o n y do K o m e n d y P o w i a t o w e j Policji P a ń s t w o w e j w T ar n o b r z e g u . W s to pn i u p r z o d o w n i k a / s i e r ż a n t / z a j m u j e się s p rawami

g os p o d a r c z y m i i k si ęg o w o ś c i ą , i w rz eś ni a 1939 r. z o s t a j e z m o b i l i z o w a n y i p i e r w s ze dni w o j n y spędza na p o s t e r u n k u w T a r n o b r z e g u . T y d z i e ń p óź n i e j otrzymuje od p o w i a t o w e g o k om en da nt a p o li c j i k p t . S c h r e i b e r a rozkaz

z a b e z pi ec ze ni a i ewakuacji z a pa s ó w broni i t a jn yc h akt. B r o ń i tajne ak t a z a ł a d o w u j ą na dwie fur m a n k i i o p u s z c z a j ą K o m e n d ę P o w i a t o w ą w T a r n o ­ brzegu, u da ją c się w k i e r u n k u R ów n e g o za w y c o f y w u j ą c y m i s ię w o j s k i e m pol s k i m . N a w i a d o m o ś ć o w k r a c z a n i u A r m i i C ze rw on ej do Polski n i s z c z y dokumenty, a s am z r ez er wi st am i p r zy ł ą c z y się do grupy kpt, G r ębosza w a lc zą c e j w składzie p ułku u ł a n ó w H r u b i e s z o w s k i c h . Toczy trzy d n i o w ą c iżką b i t w ę pod K a m i o n k ą S t r z e m i ł o w ą i p o s u w a się w k i er un ku na H r u b i e - xszów. 2 4 . I X , i 9 3 9 r . p u ł k zostaje r o z b r o j o n y p rz ez w oj s k a s o wi e c k i e

d ostaje sięjko n ie w o l i r a z e m z 450 oficerami i 4000 ż ołnierzy. Jest to druga jego n ie wo la ro s y j s k a , W t rz ec i m d ni u nie w o l i p od K r y ł o w e m p o ls cy żołnierze c ze ka j ą na swoje p r z e z n a c z e n i e . R oś S t e f a n wraz z d r u g i m

k o l e gą N . N . ucieka w p r z e b r a n i u c y wi ln ym z n ie wo li i po k i lk u dn |w ej w ęd r ó w c e w r a c a do domu, iO.X.l939r. M i m o m oż li w o ś c i s ł u ż b y w granatowej policji nie d e cyduje się w niej p r a c o w a ć t ł u m a c z ą c s i ^ c h o r o b ą serca.

W y b i e r a d z i a ł a l n o ś ć k o n s p i r a c y jną. D ok on sp ir a cji 2 . W . 1 . - A . K . w s tę p u j e 11 marca 1940 r. Od p oc z ą t k u n a l e ż a ł ^ d o g ł ó w n yc h s t r u k t ó r t a r n o b r z e s k i e g o O b w o d u / T w a r ó g / był n a j b l i ż s z y m w s p ó ł p r a c o w n i k i e m A d a m a P ok or n e g o p s .

„Kamionka" p i e r w s z e g o k o m e n d a n t a O b w o d u „ T waróg" p e ł n i ą c f u n k c j ę k i e r o w ­ nika R e f e r a t u II K i er uj e w y wi ad e m. R oś Stefan,, J a w o r " p e ł n i r ó wn ie ż f un k c j ę kuri e r a z k o m e ndami w M i e l c u i O k r ę g u w K ra ko w ie .

R o z k a z e m K o m e n d y Głównej A.K. z dnia i l li st op a da I943r. zostaje a w a n s o - M i c h a ł a z d e d y k ac ją . /

5

-

3

- w«ny do stopnia porucznika czasu wojny.

N-a pocsątku roku 1945 zostaje aresztowany przez U.B. Rzeszów po sześciu miesiącach wychodzi bez sądu, Z* okupacji niemieckiej tato nie podejmuje pracy w Policji granatowej gdyż jak już wspomnia­

łam wybręł konspiracje.Ale żeby utrzymać i wyżywić rodzinę od roku 1940 do 1943 zajmował się nielegalnym handlem mięsem,wędlinami i mąką.

W roku 1943 pracował w Spółdzielni P*zezelarskiej jako kier. sklepu.

Tato umiera na zawał serca 13 kwietnia 1957**.pochowany na cmentarzu

w Tarnobrzegu.

ty*' Z>J ,

Mama moja Józefa Roś zd.Dornosławska żona „Jawora" ur.3ST.I3.1904 nie należała do organizacji p o d ziemnej,ale brała czynny udział w udostęp­

nianiu potajemnych spotkań Akowców w naszym domu.Niejednokrotnie udzielała schronienia i wyżywienia* Była całym sercem oddana sprawie i bardz® dzielnie pomagała we wszystkich potrzebach. Natomiast

zajmowała się pieczeniem bułeczek/ponad 1^u0 szt. dziennie/ które co rano mój brat Mieczysław „ S u m ” potajemnie dostarczał do Restauracji p.Kradynów na Dworzec Kolejowy w Tarnobrzegu. Dzięki operatywności moich rodziców i ciężkiej niebezpiecznej pracy nasza rodzina i co niektórzy nasi przyjaciele żyli w miarę dostatnio, a i ja mogłam

pomagać polskim oficerom więzionym w Oflagu wysyłając paczki żywność4o- we do Oflagu* Mama moja umiera 25 lutego 1908 r. poch. w Tarnobrzegu, Roś Mieczysław „Sum,ł ur.27« II* 1925r. mój brat posiada wykształcenie średnie ekonomiczne /technik ekonomista/.Doroku 1939 należał do ZHP otrzymał krzyż harcerski i stopień młodzika w 1958r. w Tarnobrzegu.

Żołnierz A.K. od marca 1943 do 19 stycznia 1945 r./do rozwiązania AK./

Placówka Miechocin pow Tarnobrzeg d-ca Kaput Jan ps.„ Nie załamany”

Drużyn* pod dowództwem kpr,Tadeusza Rutyny ps.„Kruk” .

Od marca 1943 do maja 1^45 r.

1

go ps.„Zapora'* który w tym czasie stacjonował w lasach Buda SalowsKa pow. Tarnobrzeg. W maju 1945 por. Władysław Szuba ps.„Albatros”

organizuje z byłych żołnierzy A.K. poszukiwanych przez UBw T a rnobrzegu W tym czasie Oddział C.C. Hieronima Dekutowskiego „ Z a p o r a ” po wypoczy­

nku wraca w lasy lubelskie więc za obopólną zgodą obu Komendantów brat Mieczysław Roś ,M,§um” wraz z. innymi kolegami przeszedł do Oddzia-

kJ f >

łu R.O.A.K por. Władysława Szuby „Albatros” W Oddziale „Albatrosa”

przebywa do rozwiązania /10 sierpień 1945r./ Po powrocie do domu częste odwiedzania naszęj rodziny przez U.B. brat zmuszony był do ukrywania się przed aresztowaniem przechowywając się u sąsiadów

t o d o ^ a c h , na st r y c h a c h i gdzie tylko było można.

6

- 4

Zmordowany takim życiem w ciągłym strachu i poniewierce w październiku 1945 r.wyjeżdża do Katowic. Nie mogąc znaleźć pracy z Katowic wyjeżdża na Ziemie Zachodnie do Szprotawy poj.Wrocław /obecnie ZielonaGóra/

W roku 1947 ujawnia się z przynależności do A.K* na U*B. w Zabrzu powraca do Szprotawy. W 1948 r.otrzymuje wiadomość z Tarnobrzega,że U.B. nadal go poszukuje i znają jego adres zamieszkania więc powinien

zmienić miejsce pobytu. Postanawia wyjechać za granicę. Wyj a z d nie udaje się gdyż brat z kolegą Józefem Gorczycą ps.„Jaskółka" zostaje zatrzymany na granicy przez W O P i przekazany na UB w Szczecinie.

B r a t u zarzucano szpiegistwo,przechodzi okrutne śledztwo.

Dnia 23 grudnia 1948 r. brata wraz z kolegą Józefem Gorczycą przywożę do Tarnobrzega izamykają na U.B.- tam znów zaczyna się okrutne śledztwo, w maju 1945 r.zostaje przewieziony do W i ę zienia w Rzeszowie.

W d n i u 11.VI.1945r. wyrokiem Rejonowego Sądu Wojskowego w Rzeszowie skazany zostaje na osiem lat więzienia i utratę praw publicznych i ho­

norowych jak równiejfcż praw obywatelskich na trzy lata. Po zatwierdze­

niu wyroku karę odbywa w O.W, Wronki do 1953r. później przewieziony

zostaje do C.W. Jawoezno a następnie do Ośrodka Pracy Więźniów w Sierszy Wodnej gdzie pracuje jako więzień w Kopalni Węg l a Kamiennego „Siersza"*

Mimo ustawy j8k również zapewnień Władz więziennych jak i Ośrodka P r a c y

(

że więźniowie którzy pracują w kopalni węgla otrzymają wcześniejsze zwolnienie do domów gdyż zalicza się im jeden dzień pracy w kopalni Z8 dwa dni więzienia/czyli 1 za 2/. Gdy przyszło do zwolnienia mojego brata nie zwolniono go lecz powiedziano mu że jego art.nie podlega.

I znów potwierdziło się że ustrój komunistyczny ą aę^szjym K r a j u opiera się na kłamstwie. Brata zwolniono dnia 30 kwietniayrra podstawie na podstawie amnestii z 19 5 & r •/Darując mu trzy miesiące./

W 1994 Sąd Wojewódzki w Rzeszowie unieważnił wyrok brata zaliczając karę jako nieałuszną,mająeąc^harakte^)olityczny związany z walką o

niepodległość i suwerenność Pańs t w a Polskiego* Obecnie od listopada 1989*

brat mój Mieczysław Roś „ Sum" jest członkiem Światowego Związku Żołnie rzy Armii Krajowej Okręg Tarnobrzeg. Udziela się społecznie pracując w tym Zwizku.Korzystając z przekazanych mu przeze mnie dokumentów taty Stefana Roś „Jawora" przyczynia się do wyaania w czerwcu 199**- r.

książki pod tytułem „ A r c h i w u m Jawora"w

Brat mój za działalność w A.K. wieloma odznaczeniami i krzyżami, nie należał do żaanej partii.-

Cepnik Sfcanisława„Złuda"

W pierwszym okresie po wsroczeniu Armii Czerwonej w czerwcu 1944r.

do Tarnobrzega działacze jak i żołnierze A.K.byli agromnie prześlado­

wani przez N K T O i U B . Z m u s iło icń to do ukrywania się przed aresztowa-

7

-

5

-nia sią i ostrożności w nawiązywaniu kontaktów* D l a Akowców była to druga okupacja K r a j u groźniejsza od n i e m i e c k i e j (bo Polak Polakowi był zdrajcą (więa trzeba było zwiększyć swoją czujność i ostrożność w dalszej działalności konspiracyjnej.Członkowie z A.&. jak mogli tak wzajemnie pomagali sobie w tym bardzo ciężkim okresie^ to też wiadomość omającym się odbyć aresztowaniach, szybko się rozchodziły by móc ostrzec zagrożonych kolegów. Pefnego dnia na polecenie Taty udaję się do pani Blokowej mieszkającej niedaleko naszego domu,tam bowiem ukrywało się

3-ch Akowców mjr Michał Woźniak„ps.Boruta" i dwóch N N ostrzegam ich omającejbyć obławie KXWD.Oczywiście po moim ostrzeżeniu^ natychmiast opuszczają swoje lokum zacierając za sobą ślady. To ich uratowało przed a r e s z t o w a n i e m ^ może i przed wywozem do łagrów^ gdyż za parę minut

N . K . W * D , kontrolowało mieszkanie P.Blokowej. W tym dniu aresztowano wielu Akowców m.in. Tadeusza Miąskę, Zbigniewa W i lka,Ferdynanda Karpińskiego,Józefa Gorczycę iwielu innych.

W maju 1945 r. dwóch Akowców ze L w o w a tktórzy przyjechali na nasz teren gdyż uciekli przed aresztowaniem przez NKWDfKazimierz Skrzyszewski

i Ryszard Lisowski ,będąc na obiedzie u państwa Gajów zostali zaskoczeni przez dwóch Ubowców. W y w iązała się strzelanina ubowcy cofnęli się za drzwi,a Kaz e k i Rysiek opuścili mieszkanie drugimi drzwiami. Kazek

jednak został ranny i Rysiek ukrył go w^fcomórce u nieznanego właściciela, sam pobiegł dc|kolegów po pomoc.Ponieważ byli to moi znajomi( więc

R ys i e k Lisowski i Rudek N.N. przyszło, do mnie z prośbą o pomoc uloko­

wać kolegę Kazika,bo jest ranny.Ja w domu naszym nie mogłam go przyjąć^

więc udałam się z nimi do domu p.Jajkiewiczów.Po drodze zobaczyliśmy idących ubowców momentalnie wywiązała sie strzelanina.Ja uciekłam do domu,Rudek ostrz*liwując się wycofał w o g r o d y (a R y ś k a aresztowano i zaprowadzono na UB. Nadrugi dzień zabrano mnie na przesłuchanie do U.B. gdzie przesłuchiwano mnie w sprawie wczorajszego wydarzenia,

tłumaczyłam s i ę (£e szłam do koleżanki,a tych osobników to wcale nie znam,a uciekałam bo była strzelanina.Pojakimś czasie wprowadzono Ryśka L e ś n i a k a (który również wyparł się znajomości ze mną,po kilku godzinach

zostaję zwolniona,ale nadal byłam inwigilowana przez funkcjonariuszy U.B.z Tarnobrzega* W październiku 1944 r. biorę czynny udział w pogrze­

bie zamordowanego przez U.B. i wyrzuconego z piętra na schody symulu­

jąc ucieczkę por. Stanisława Wolnickiego ps.„Wola"*

w listopadzie I944r. biorę udział w identyfikacji zwłok zabitego Akowca Mich a ł a Pitrę ps.„Szczapa" przez U.Bi

W roku 1 9 4 5 aresztują mojego tatę i znów przesłuchują m n i ę (co wiem

o działalności mojego taty po kilku godzinach wypuszczają mnię do domu.

N a drugi dzień wyjeżdżam do Rozwadowa i ukrywam się u mojej ciotki Heleny Bome r z b a c h tam pracuję jaKo Ekspediętka w sklepie.

8

-

6

W roku 1949 wychodzę zamąż za Ferdynanda Cepnika zktórym mam troje dzieci*syna Janusza ur.17.V.1949r. (córkę Grażynę ur 9.IX.1951, i córkę

Po śmierci Taty przechowuję pozostawione dokumenty związane z jego działalnością w konspiracji na podstawie Których wydano książkę

„Archiwum Jawora".- Moja praca zawodowa

Od 1.X.1946r.do 30.XII.1948 i*, pracuję jako pracownik umysłowy w Komitecie Opieki Społecznej w Tarnobrzegu.

Od 6.X I . 1949 r.do 31*XII.1981 r. w Małopolskim Przedsiębiorstwie w Zakładzie Produkcji Drzewnej w Tarnobrzegu jako kier. Dzi a ł u

Ekonomiczno-Finansowego.-

Od I.OI* 1982 r. udajęsię na wcześniejszą emeryturę.

Od 7.XII.1983r. do 30.VI.1993 ze względu na zły stan finansowy i chorobę córki podejmuję pracę na 1/2 etatu w Wojewódzkiej

Kolumnie Transportu Sanitarnego w Tarnobrzegu w charakterze Insp.

ekonomisty, a później jako Księgowa Kasy Zapomogowej Związku Zawodowego „ Solidarność".

DoNSSZ,, Solidarność" wstąpiłam oddnia jego założenia.- Do żadnej partii nigdy nie należałam

Bożenę ur.7*III*l9b4r. Posiadam wykształcenie średnie

Data

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

Grobowieo Stefana Rosła "Jawor"

i Jego żony Józefy Roś .

Cmentarz Parafialny Tarnobrzeg

22

23

24

25

Szuba Władysław "Albatros"

i żona Janina z domu JTrzysztofka /Sanitariuszka/

26

27

Kazimierz

S k r a y

szewski Lwowiak

u r . J 4 . 11.1925 r.

zginoł w maju 1945t.

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

Wiosna 1944 - od lewej: NN, „R yś1’ - Kocoń Jan, „ Z a p o ra ”, „Sokół” - W ł a d vs 1 a w N i e 1 e szczu k

43

44

45

46

47