Przyczynek do rozważań nad nowelizację kodeksu postępowania administracyjnego i wprowadzeniem sgdowej kontroli legalności decyzji administracyjnych

Kazimierz Kałkowski

Przyczynek do rozważań nad

nowelizację kodeksu postępowania

administracyjnego i wprowadzeniem

sgdowej kontroli legalności decyzji

administracyjnych

Palestra 21/10(238), 62-66

62 K a z i m i e r z K a l k o w s k i N r 10 (238) 10. N ależało b y u stan o w ić w k.p.a. pew ne m in im aln e w ym agania, ja k ie pow inny cechow ać d ecyzje naczelnych o rg an ó w a d m in istra c ji p ań stw o w e j w y d aw an e w t r y ­ bie n ad z o ru . W dziedzinie tej o b se rw u je się zbyt du żą dow olność, co w k o n se­ kw en cji w y w o łu je la w in ę sk a rg do in sta n c ji politycznych, skoro d ro g a a d m in is tra ­ cy jn a z o s ta ła ju ż w yczerpana. W ydaje się zarazem pożądane, ab y orzeczenia Sądu N ajw yższego w o k reślo n y ch sp raw ac h z pog ran icza p ra w a cyw ilnego i p ra w a a d ­ m in istra c y jn e g o w y w ierały bezpośredni rez o n an s w orzecznictw ie o rg an ó w a d m i­ n istra c y jn y c h . N ależałoby w ięc dać te m u w y raz w odpow iednich rozw iązaniach p ra w n y c h w łączonych do now ej re d a k c ji k.p.a.

W w y stą p ie n iu P re zy d iu m N RA znalazł się, oczywiście, ponad to p o s tu la t w p ro ­ w adzenia w naszym system ie p ra w n y m sądow ej k o n tro li a k tó w ad m in istra cy jn y c h . Ś rodow isko adw okackie, podobnie ja k w iększość przed staw icieli n a u k p raw n y ch , w y ra ża ło ju ż od w ielu la t poparcie d la te j koncepcji. M ożna m ieć nadzieję, że przy sposobności now elizacji k.p.a. kon cep cja ta — w w ęższym czy szerszym za k re sie — doczeka się w reszcie urzeczyw istnienia. Z m ian a p o dstaw ow ych czynników , k tó re d e term in o w ały k sz tałt i tre ść k.p.a., w y d aje się w y raźn ie za tym przem aw iać. N >- w elizacja k.p.a. p o w in n a jeszcze b ard z iej um ocnić och ro n ę p ra w o b y w atelsk ich w sferze działalności o rg an ó w a d m in istra c ji państw ow ej.

s.m.

KAZIMIERZ KALKOWSKI

Przyczynek do rozważań nad nowelizację kodeksu

postępowania administracyjnego i wprowadzeniem

sgdowej kontroli legalności decyzji administracyjnych

i .

W zw iązk u z u ch w ałą R ady M in istró w n r 46/74 z dn ia 8 lutego 1974 r. w s p r a ­ wie p ro g ra m u dosko n alen ia p ra w a n a la ta 1974— 1980 zam ieszczono w czasopis­ m ach p raw n ic zy ch liczne p u b lik a cje na te m a t po trzeb y zm ian kodeksu p o stę p o ­ w an ia a d m in is tra c y jn e g o .1 A u to rzy p u b lik a c ji w ypow iedzieli się przy ty m nie tylko za koniecznością zm ian k.p.a., w sk azu jąc ich k ie ru n k i, a le ponad to za p o ­ trze b ą w p ro w a d ze n ia sądow ej k o n tro li legalności decyzji a d m in istra c y jn y c h . P u ­ b lik a cje te w y m ie n iają w p rzy p isa ch o p raco w an ia dotyczące p ostępow ania a d m i­ n istra c y jn e g o i sądow ej k o n tro li legalności decyzji a d m in istra c y jn y c h , co znacznie u ła tw ia zapoznanie się z ty m i o pracow aniam i. i

i P o r . m .in .: L. B a r i K . S i a r k i e w i c z : D o s k o n a le n ie p o stę p o w a n ia a d m i n i s t r a c y j ­ n e g o , P iP 1977, nu 3; J. J e n d r o ś k a : K o d e k s p o s tę p o w a n ia a d m in is tr a c y jn e g o a p r o c e s d o ­ s k o n a le n ia f u n k c jo n o w a n ia a d m in is tr a c ji p a ń s tw o w e j, P iP 1977, n r 4; H . S t a r c z e w s k i : K o d e k s p o s tę p o w a n ia a d m in is tr a c y jn e g o — P o trz e b a n o w e liz a c ji, ,,G a z e ta P ra w n ic z a z 1977 r

N r 10 (238) R o zw a ta n ia nad n ow elizacją k.p.a. ₆₃

U w aga J. S w ią tk ie w ic z a ,2 że jego zdaniem nie należy dążyć do w ypow iedzenia się za w szelką cenę w e w szystkich k w estia c h sform u ło w an y ch w tezach p u b lik a cji dotyczących k.p.a., n a to m ia st b ard z iej skuteczne będzie sk o n c en tro w an ie u w agi na tych zag ad n ien iach , w k tó ry c h m a się lepsze rozeznanie, p o w in n a zachęcić do w y­

pow iedzi i d y sk u sji niejednego p ra w n ik a , w idzącego p o trze b ę i k ie ru n e k n o w eli­ zacji poszczególnych przepisów k.p.a. T akie zespolenie w ypow iedzi te o re ty k ó w z w ypow iedziam i p ra k ty k ó w m a d ostarczyć K om isjom S ejm ow ym , m ianow icie K o ­ m isji A d m in istra cji, K om isji G o sp o d ark i i O chrony Ś rodow iska oraz K o m isji P ra c U staw odaw czych m a teria łó w , niezbędnych do d o konania praw idłow ej now elizacji k.p.a. Nie je s t bow iem rzeczą o b o jętn ą d la społeczeństw a, ja k ie przepisy n o rm o ­ w ać będą p o stę p o w an ie a d m in istra cy jn e .

P ra g n ą c ze sw ej stro n y w ziąć udział we w spom nianych ro zw ażaniach nad n o ­ w elizacją k.p.a., zajm ę się tu głów nie p rzew idzianą w K o n sty tu c ji P R L 3 zasadą obow iązku o rganów a d m in istra c ji p aństw ow ej czuw ania w postęp o w an iu a d m i­ n istra c y jn y m n ad przestrzeg an iem p raw orządności ludow ej i zabezpieczenia p ra w obyw ateli. P ow yższą zasadę p o w tarz a a rt. 5 u sta w y z dnia 25 stycznia 1958 r. 0 ra d a c h n a ro d o w y c h ,4 5 a ro z w ija ją ją przepisy a rt. 5 i 7 k.p.a., należące do n o rm stan o w iący ch „fu n d a m e n t całej budow y p ostępow ania a d m in istra c y jn e g o ”, k tó ­ ry ch p rze strzeg a n ie je s t w stę p n y m w a ru n k ie m praw o rząd n eg o d ziała n ia a d m in is tra ­ cji w in d y w id u a ln y ch sp raw ac h z za k resu a d m in istra c ji p aństw ow ej. N aruszenie ty c h n o rm i n ieu w zg lęd n ien ie ich p rzy stosow aniu innych postan o w ień k.p.a. po­

w oduje u zn a n ie p o stę p o w an ia za d o tk n ię te isto tn ą w a d ą .6

S tosow nie do a rt. 5 k.p.a. o rg an y a d m in istra c ji p aństw ow ej w toku p o stęp o ­ w an ia sto ją na stra ż y p raw o rz ąd n o ści ludow ej i p o d ejm u ją w szelkie k ro k i n ie ­ zbędne do dokładnego w y jaśn ien ia sta n u faktycznego oraz do za ła tw ia n ia spraw , m a jąc n a w zględzie in te re s społeczny oraz słuszny in te re s oby w ateli. W edług zaś a rt. 7 k.p.a. o rg an y a d m in istra c ji p ań stw o w ej w to k u p ostępow ania cz u w ają nad tym , ab y stro n y nie poniosły szkody z pow odu nieznajom ości p rzepisów praw a, 1 w tym celu u d ziela ją stro n o m niezbędnych w y jaśn ień i W skazówek.

O bow iązek p rze strzeg a n ia przez o rg a n y a d m in istra c ji p aństw ow ej p o stanow ień a rt. 5 i 7 k.p.a. m a n a c e lu ta k że p ogłębianie z a u fan ia obyw ateli do org an ó w P a ń stw a (art. 6 k.p.a.). D latego nie m ożna się dziwić, że obyw atel, którego spraw ę z zak resu p ra w a a d m in istra cy jn e g o r o z p a tru je o rg an a d m in istra c y jn y , darzy ten o rg an za u fan ie m w ierząc, że zostanie o n a załatw io n a bez szkody dla o b y w a ­ tela. W w y n ik u tego z a u fan ia ob y w atel w p o stęp o w an iu a d m in istra c y jn y m w y stę ­ p u je w zasadzie sam , bez p ełn o m o cn ik a-p ra w n ik a.

Z anim p rz e jd ę do rozw ażenia p otrzeby now elizacji przepisów k.p.a. i w sk az an ia jednego z k ie ru n k ó w now elizacji, p rze d staw ię tu pokrótce sta n pew nej sp raw y , na k tó ry m o p ie ra m konieczność do k o n an ia w o b o w iązującym k.p.a. zm ian.

Z w rócił się do m n ie któregoś dn ia chłoporobotnik z prośbą o p rze jrz en ie p o ­ siad an y ch przez niego a k t daw no ju ż zakończonej ostateczn ie sp raw y a d m in is tra ­ cyjnej o odszkodow anie, ab y m m u w tej s p ra w ie coś doradził, poniew aż z jej z a ­ ła tw ien iem nie może się zgodzić i czuje się m ocno pokrzyw dzonym . P rzeb ieg tej sp raw y w edług a k t b y ł n astęp u jący :

n r 9; A . B.: K .p .a . po 117 la ta c h , „ P r a w o i Ż y c ie ” n r 18/77; J . S w i ą t k i e w i c z : P rz e d z m ia ­ n a m i w k .p .a . „ P r a w o i Ż y c ie ’ n r 19/77. a P a tr z : p rz y p is 1. 3 A r t. 43 o K n s ty tu c ji PRL. z d n ia 22 lip c a 1952 r. (Dz. U. z 1967 r. N r 7, poz. 36). 4 Dz. U .: z 1875 r. N r 26, p oz. 139 i z 1977 r N r 11, poz. 44. 5 E. I s e r z o m , J. S t a r o ś c i ą k : K o d e k s p o s tę p o w a n ia a d m in is tr a c y jn e g o — K o m e n ­ ta r z , w y d . IV, W y d . P ra w tt., W a rsz a w a 1970, s tr . 9.

64 K a z i m i e r z K a ł k o w s k l N r 10 (238)

P rz ed się b io rstw o G eofizyki G ó rn ictw a N aftow ego w yw ierciło w e w rześn iu 1972 r., w odległości 79 m od nowego, m urow anego dom u m ieszkalnego położonego na wsi, 6 o tw o ró w ziem nych, głębokości 20 m każdy, do k tó ry ch załadow ało m a te ria ły w y ­ buch o w e, a n astęp n ie spow odow ało w ybuchy ziem ne, k tó re b ardzo siln ie w strzą sn ęły ziem ią i dom em , pow odując m.in. w dom u m ego in te re s a n ta p o p ęk a n ie ścian oraz sufitu.

P o o d rzu c en iu przez sąd pozw u o w ynag ro d zen ie szkody w sum ie 50.000 zł z pow odu niedopuszczalności d rogi p rocesu sądow ego sp raw ę ro z p a try w a ł potem U rz ąd M iasta i G m iny w X na pod staw ie p rzep isó w , u sta w y z dnia 16 listo p ad a 1960 r. o p ra w ie g eologicznym .6 U rząd te n przyznał je d y n ie k w otę 1.800 zł, a z k o ­ lei U rz ąd W ojew ódzki, do któ reg o ch łoporobotnik się odw ołał, uznał dalsze ro sz­ czenia w tej sp raw ie za bezzasadne.

P o n iew aż sporządzony przez P rzed sięb io rstw o G eofizyki G.N., k tó re w yrządziło szkodę, p ro to k ó ł b u d o w lan y opiew ał „na okoliczność szkody g ó rn icz ej”, a w treści tego p ro to k o łu w y ra źn ie podano, że P rzed sięb io rstw o w ykonyw ało „roboty górnicze”, dorad zo n o n a stę p n ie chłoporobotnikow i dochodzenie roszczenia przed K om isjam i do S p ra w Szkód G ó rn icz y ch .7 Je d n a k ż e obie K om isje (O kręgow a i O dw oław cza) o rze k ły odrzucenie w niosku o w ynag ro d zen ie szkody, p rz y jm u ją c p o w sta n ie „szkody g eologicznej” z w y jaśn ien iem , że fo rm u la rz p ro to k o łu budow lanego, spisany na okoliczność szkody górniczej, użyty b y ł n iew łaściw ie i ja k o ta k i nie u zasad n ia p o ­ stę p o w a n ia przed (Komisją do S p ra w Szkód G órniczych.

W zw iązku z dalszym i sk a rg a m i P rzed sięb io rstw o G eofizyki G.N. w płaciło o sta te czn ie kw otę 3.450 zł, p rz y ję tą przez chłoporobotnika tylk o ja k o zaliczkę na poczet dalszego, n a d a l żądanego pełnego w ynag ro d zen ia szkody.

P rz y p ierw szym zetknięciu się z tą sp raw ą zadałem sk a rż ąc em u się pytan ie, czy w p o stę p o w an iu p rzed U rzędem M ia sta i G m iny w X b ra ł udział biegły b u d o ­ w la n y i czy orzeczenie zostało w y d an e na pod staw ie opinii biegłego, poniew aż to nie w ynik ało z p rze d staw io n y c h mi akt. In te re s a n t m ój ośw iadczył, że — o ile m u w iadom o — biegły w p o stęp o w an iu n ie b r a ł udziału, i ze zdziw ieniem dodał: „P rzecież sp raw ę za ła tw iał U rząd, do któ reg o m iałem z a u fan ie , to on mógł po w o ­ łać biegłego lu b n a w e t k ilk u biegłych, jeśli uw ażał, że biegły b y ł potrzebny. M nie w yrząd zo n o szkodę, U rząd pow inien m nie w ziąć w o bronę i przy zn ać n ależne mi o d szkodow anie.”

P o n iew aż p ra k ty k i adw o k ack iej ju ż n ie w ykonuję, p oradziłem m em u rozm ów cy, a b y zw rócił się z tą s p r a w ą do Z espołu A dw okackiego, d o d a ją c zarazem , że chociaż sp ra w a j e s t spóźniona, w szelkie ew e n tu a ln e s ta ra n ia o dalsze w y n ag ro d zen ie szko­ dy n ależy zacząć p rzede w szystkim od w y je d n a n ia opinii biegłego budow lanego, k tó ry pow in ien zbadać u szkodzenia i w ycenić koszt dop ro w ad zen ia dom u do stan u istn iejące g o p rzed uszkodzeniem .

P o ra d a ta nie o d pow iadała je d n a k chłoporobotnikow i — być może ze w zględu na obaw ę, że opinia biegłego działającego poza postępow aniem a d m in istra c y jn y m m oże być n ie uw zględniona, a p o n ad to że jej koszty jego obciążą.

W obecnym ok resie ro zw aż ań n ad n o w elizacją k.p.a. p rze d sta w io n a w yżej s p r a ­ w a, o p a rta na ak tac h i będąca sp ra w ą z z a k resu p ra w a a d m in istra cy jn e g o , może « D z. U .: z 1960 r. N r 52, poz. 303; z 1972 r. N r 49, poz. 317; z 1974 r. N r 38, poz. 230 ( a r t. 9).

7 p r a w o g ó rn ic z e (Dz. U .: z 1961 r. N r 23, p o z . 1113; z 1971 r . N r 12, p o z . 115) — a r t . 41 i n a s t. P o r. te ż ro z p o rz ą d z e n ie R a d y M in is tró w z d n ia 21.X .1954 r . w s p r a w ie K o m isji do S p ra w S z k ó d G ó rn ic z y c h (Dz. U. z 1954 r . N r 47, poz. 226).

N r 10 (238) R ozw ażania n a d n o w elizacją k.p.a. 65

b yć p rzyczynkiem u za sa d n iają cy m now elizacją a rt. 78 § 1 i a rt. 79 § 1 k.p.a.

w k ie ru n k u w p r o w a d z e n i a o b o w i ą z k u org an ó w a d m in istra c ji p a ń ­ stw ow ej k o r z y s t a n i a z o p i n i i b i e g ł e g o oraz z oględzin (także z udziałem biegłego) zaw sze, ilek ro ć je s t o czyw iste — ja k w p rze d staw io n e j s p r a ­ w ie — że p raw id ło w a decyzja o rg a n u a d m in is tra c ji p ań stw o w e j p o w in n a się o p ie ­ r a ć na opinii biegłego bąd ź też w y m ag a d o k o n a n ia oględzin z u działem biegłego.

P o w o łan e p rz e p isy a r t. 78 § 1 i a rt. 79 § 1 k.p.a. w b rzm ien iu dotychczasow ym n ie z a w ie ra ją takiego obow iązku, a ty lk o u p o w aż n iają o rg an y a d m in is tra c ji p a ń ­ stw ow ej d o z a się g an ia opinii b ieg ły ch b ąd ź p rze p ro w ad z en ia oględzin.

W e w p ro w a d ze n iu w spom nianego obow iązku w idzę p raw id ło w e z h a rm o n izo w a­ n ie tre śc i p rze p isó w a r t. 78 § 1 i a rt. 79 i§ 1 k.p.a. z itreścią a rt. 5 i 7 k.p.a. z k tó ­ ry c h w y n ik a ją o k reślo n e w ty c h p rzep isach obow iązki; te o sta tn ie p rze p isy n a le ż ą do d w u n a stu pierw szy ch przepisów k.p.a., stan o w iący ch — jak o . zasady ogólne — „fu n d a m e n t całej budow y p o stę p o w an ia a d m in istra c y jn e g o ” , co tu należy szcze­ gólnie podkreślić.

W prow adzenie do treśc i a rt. 78 § 1 i a rt. 79 § 1 k.p.a. obow iązku k o rz y sta n ia z opinii biegłego lu b z oględzin z udziałem biegłego pociąga za sobą d o d atk o w e koszty p ostępow ania. W zw iązku z ty m należy zaznaczyć, że owe koszty, p o n ie ­ sione ze w zględu na p o trzeb ę u sta le n ia sta n u faktycznego i u z y s k a n ia w te n sp o ­ sób koniecznych p rze sła n e k do w y d an ia decyzji a d m in istra c y jn e j, nie po w in n y o b ­ ciążać stro n y (por. a rt. 181 § 1 p k t 2 k.p.a. i uw agę 2 do tego p rze p isu w K o m e n ­ ta rz u w y m ienionym w przy p isie 5, s. 320).

2.

P o trz e b ę k o n tro li legalności decyzji a d m in istra c y jn y c h w idzieli w 1960 r. sam i a u to rz y p ro je k tu k.p.a., skoro ostateczn y m i, a nie p raw om ocnym i n az w ali d ecyzje, od k tó ry ch n ie p rzy słu g u je odw ołanie w a d m in istra c y jn y m to k u in sta n c ji (a rt. 12 k.p.a.). W idać tu w zo ro w an ie się na a r t. 73 ro zporządzenia z d n ia 22 m a rc a 1928 r. 0 p o stęp o w an iu a d m in is tra c y jn y m ,8 uchylonego p rzep isem a r t. 195 § 2 k.p.a. A r ­ ty k u ł 73 pow yższego rozp o rząd zen ia n az y w ał bow iem o sta te czn ą ta k ą decyzję, od k tó re j nie p rzy słu g u je od w o łan ie lu b s k a r g a 9 w to k u in s ta n c ji a d m in istra c y jn y c h , a praw o m o cn ą ta k ą decyzję, k tó rej n ie m ożna było zask arży ć ró w n ież do N a j­ w yższego T ry b u n a łu A d m in is tra c y jn e g o .10

P o trz eb ę w prow adzenia sądow ej k o n tro li le galności decyzji a d m in istra c y jn y c h p o stu lu ją a u to rz y p u b lik a c ji w ym ien io n y ch w p rzypisie 1, p rzy czym w edług B a ra 1 S iark ie w icza p ro je k t u sta w y doty czący ta k ie j k o n tro li został ju ż p rzygotow any.

U zasadnienie potrzeb y w p ro w a d ze n ia sąd o w ej k o n tro li legalności decyzji a d m i­ n istra c y jn y c h u p a tru ję w p o trze b ie zró w n an ia środków p ra w n y c h p rzy słu g u jąc y ch

stro n o m w p o stęp o w an iu a d m in istra c y jn y m ze śro d k a m i p ra w n y m i p rzy słu g u jąc y m i stro n o m w sądow ym p o stę p o w an iu cyw ilnym . T rzeba bow iem d oprow adzić do tego, ażeby w spraw ie, k tó rą p rze p isy p o d d ały orzecznictw u a d m in istra c y jn e m u , dać obyw atelow i ró w n e bąd ź też ja k n ajb a rd z ie j zbliżone p ra w a do p ra w o b y ­ w a te la w sp raw ac h cyw ilnych, pod d an y ch orzecznictw u sądow em u.

8 D z. U . z 1928 r . INr 36, p o z. 341 z p ó ź n ie js z y m i z m ia n a m i. 9 C h o d z iło t u o s k a r g ę in c y d e n ta ln ą o d d e c y z ji In c y d e n ta ln e j, w y d a n e j p o w y d a n iu d e c y z ji g łó w n e j ( a rt. 84 ro z p o rz ą d z e n ia ). 10 R o z p o rz ą d z e n ie z d n ia 27.X.1932 r. o N a jw y ż s z y m T r y b u n a le A d m in is tr a c y jn y m (De. U . z 1932 r. N r 94, poz. 806). 5 — P a le s tr a

66 Z y g m u n t A l b r e c h t N r 10 (238)

N ierów ność tych p ra w p rze b ija ja sk ra w o w sp raw ac h o odszkodow anie. D o­ tychczas np. w sp raw ie o odszkodow anie w p o stępow aniu cyw ilnym ob y w atel ma dw ie in stan c je sądow e plus ew e n tu a ln e postępow anie z rew izji nad zw y czajn ej, a w sp raw ie o odszkodow anie ro z p a try w a n e j w p o stępow aniu a d m in istra c y jn y m ob y w atel m a czasem ty lk o je d n ą in sta n c ję a d m in istra c y jn ą (np. w sp raw ie o o d ­ szkodow anie w sk u te k w yw łaszczenia nieruchom ości, którego w ysokość p rze k ra cza 500 tys. zł, orzeka w ojew o d a i jego decyzja je s t o stateczna).

N ależy przy okazji zauw ażyć, że s p r a w o odszkodow anie należących do w ła ś c i­ wości organów ad m in istra c y jn y c h je s t n ie m a ło .11

Z pow yższych w zględów sądow a k o n tro la legalności o stateczn y ch decyzji a d ­ m in istrac y jn y ch słusznie w eszła do p ro g ra m u d o sk o n alen ia pra'wa i p o w in n a być w prow adzona ja k n ajry c h lej.

Rów nocześnie z pow ołaniem o rganów sądow ej k o n tro li legalności decyzji a d ­ m in istrac y jn y ch należy w prow adzić w k.p.a. przepis n a k a zu jąc y w decyzji o sta te c z ­ n e j (w ad m in istra c y jn y m to k u in stan c ji) pouczyć stro n ę o p ra w ie sk arg i do są d o ­ wego organu, pow ołanego do o rze k an ia o legalności decyzji ad m in istra c y jn y c h , jeżeli sk a rg a ta k a będzie przysługiw ała.

u K. K a ł k o w s k i : O p rz e p is a c h sz c z e g ó ln y c h u s ta n a w ia ją c y c h w ła śc iw o ść d r o g i p o s tę ­ p o w a n ia a d m in is tr a c y jn e g o do d o c h o d z e n ia o d sz k o d o w a n ia , „ P a l e s t r a ” n r 10/76.

B i i Ę D Z Y IHAMI

1

Nil desperandum

C ałokształt p ro b lem aty k i zw iązanej z w yk o n y w an iem zaw odu, a w ty m za k resie i z sam opoczuciem każdego z nas, n asu w a b ezu stan n ie płynące szeroką fa lą r e ­ fleksje.

S taram y się doszukiw ać p o p raw n y ch odpow iedzi nie ty le gwoli w yzbycia się dręczących nas ta k często niepokojów , ile dla osiągnięcia w łaściw ej dyspozycji zapew n iającej p raw idłow y poziom pom ocy tym , k tórzy się jej od n as spodziew ają. F a la zagadnień je s t i szeroka, i w artk a .

Z anim sam odzielnie dotrzem y w ok resie w y k o n y w an ia zaw odu do zdobycia k lu ­ cza odm ykającego głębię odpow iedzi, słuszym y pouczenia ze stro n y dośw iadczonych patronów , w pro w ad zające n as realisty czn ie na n ie łatw e drogi przyszłej, n ierzad k o rozczarow ującej pracy.

W stępnie może się rodzić pytan ie, dlaczego celow e je s t w p a ja n ie w k an d y d a tó w , w łaśnie naszego zaw odu, p rze k o n an ia o konieczności jego istn ien ia, skoro k o n ie cz­ ność ta k a je st w ręcz a k sjo m a tem w śród innych zawodów, nie w y m ag a ją cy m z tego w zględu żadnego u sp raw ie d liw ie n ia w typie: „m usim y być, bo w przeciw n y m razie zadrży p orządek ś w ia ta ”. W ydaje się, że na to w stęp n e p y ta n ie (toutes proportions