R ec en zje
597
p e łn e lu b n ie a d e k w a tn e . N a jo b sze rn ie jsz y doty ch czas z a ry s b io g rafic zn y i an alizę tw órczości lite ra c k ie j P o la d a ł później M. M an n *. Od czasu b io g rafii M a n n a now e, n ie z n a n e m u d o k u m e n ty pozw oliły w y p ełn ić n ie k tó re lu k i w ży cio ry sie po ety ,
a o d le g le jsz a p e rs p e k ty w a czasu d a ła m ożność now ego n a n iego sp o jrz e n ia . We W stąpię do W y b o ru p o e z ji P o la M a ria Ja n io n , śledząc k o le jn o n a jb a rd z ie j typow e je g o u tw o ry , u k a z u je cechy je g o osobow ości, ta le n tu i sp o łeczno-politycz n e j p ostaw y. P o sta w a t a u w id ac zn ia się ró w n ież w św ie tle k o n tro w e rs y jn y c h ocen in n y ch , w spółczesnych poecie au to ró w . N ow e o św ie tle n ie p o sta ci P o la, w y d o b y te z je g o tw órczości o ra z m n ó stw a fa k tó w i ocen, je s t n ie za p rz e c z a ln ą za słu g ą te g o
W stęp u .
In n y m ty p em o p ra c o w a n ia je s t k sią ż k a J a n in y R osnow skiej D zie je p o ety.
J e s t o n a p is a n a „ d la ła tw e j, p o p u la rn e j le k tu r y ” , ja k o te g o ty p u h isto ry c z n a „opo w ieść, k tó ra m o g łab y u trw a lić się w pam ięci i w y o b ra ź n i czytelników , u cz y n iła b y szero k o dostęp n y m to, co z a m y k a ją n au k o w e m o n o g ra fie ” . C elem a u to rk i je s t n ie ty lk o u k a z a n ie k o le i życia P o la, a le i tła je g o epoki. P isze o n a o sw ej p ra c y : „ sta r a ła m się u sta lić f a k ty L o n ic h ty lk o pisać, aby m ó w ili p oprzez c y ta ty sa m i lu d z ie X IX w iek u . S ta ra łe m się do cierać do jed n o ra zo w y ch , in d y w id u a ln y ch , o k re ślo n ych p re c y z y jn ie co d o czasu o b ja w ó w tego, co p rze cie ż m ia ło ta k ż e sw ó j ogólny, społeczny se n s” (s. 369—370). D la te g o te ż k s ią ż k a p e łn a je s t c e n n y ch w iadom ości o p a rty c h n a d o k u m e n tac h , p a m ię tn ik a c h , listac h . S pośród licznych w y p o w ied zi i fa k tó w u k a z u je się a d e k w a tn y rze czy w istej p o sta c i o b ra z p o ety z je g o n ie w y - re tu sz o w a n y m i słab o ściam i i sz la c h e tn y m i w zlo tam i, oscy lu jąceg o m ięd zy sz la c h tą i ludem , stro n n ic tw a m i zachow aw czym i postępow ym .
P o zy cja t a sp e łn i n a d e r p o ży tec zn ą ro lę społeczną. C el a u to rk i z o stał n ie w ą t p liw ie o sią g n ię ty — m a rk sisto w sk a k o n ce p cja d ziejów , ideologii i lite r a tu r y p rz e ja w iła się w naocznej i n iezb itej w ym ow ie d o k u m e n tu i fa k tu .
J. Bb.
A . A ł g a n - S i e m i o n o w, C zerskij. Iz d a tie lstw o CK W LK SM „M ołodaja
G w a rd ia ”, M oskw a 1962, s. 221.
W serii Z ycie w ie lk ic h lu d zi u k a z a ła się opow ieść o życiu i d z iała ln o śc i J a n a C zerskiego (1845— 1892), a p rz e d e w szy stk im o jego k o ły m sk o -in d y g irsk ie j ek sp e d y c ji w la ta c h 1891—1892. B a rw n ie i obrazow o są tu o św ietlo n e f a k ty i w y d a rz e n ia późnego o k re su życia w y b itn e g o polskiego i za raze m ro sy jsk ie g o p rz y ro d n ik a . K sią ż k a z o stała n a p is a n a p rzez A. A łgan-S iem ionow a, p o etę i p isa rz a , k tó r y p rz e b y w a ł 15 la t w obw odzie ko ły m sk im , w m ie jsc ac h p o b y tu C zerskiego. T am w ła ś n ie p o w sta ł w 1954 r. p o e m a t o C zerskim O sta tn i d zie ń , a później — pow ieść bio graficzn a. S zkoda ty lk o , że z te j in te re su ją c e j k sią ż k i czy te ln ik n ie d o w ia d u je się o po lsk iej narodow ości an i C zerskiego (pow staniec z 1863 r., sk a z a n y n a w y g n a nie), an i A le k s a n d ra C zekanow skiego 2, o k tó ry m p r a c a p o d a je ró w n ież sp o ro in te re su ją c y c h w iadom ości.
J. Bb.
1 W in cen ty P o l , S tu d iu m b io g ra fic zn o -k ry ty c zn e , t. 1—2 K ra k ó w lt904— 1906. 2 P o r. w k ro n ice zag ran iczn ej n in ie jsz eg o n u m e ru in fo rm a c ję o u ezczeniu obu uczonych i p o d ró żn ik ó w w Z SR R (s. 623).
