Rola infrastruktury w aspekcie zrównoważonego systemu transportu Role of Infrastructure in the Aspect of Balanced Transport System

Pełen tekst

(1)PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 86. Transport. 2012. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza Politechnika Warszawska Wydzia Transportu Zakad Logistyki i Systemów Transportowych. ROLA INFRASTRUKTURY W ASPEKCIE ZRÓWNOWAONEGO SYSTEMU TRANSPORTU R kopis dostarczono, kwiecie 2012. Streszczenie: W artykule przedstawiono problematyk zrównowaonego systemu transportu a nast pnie w tym aspekcie dokonano charakterystyki infrastruktury transportu z uwzgl dnieniem jej wpywu na realizacj procesów przewozowych. Dokonano równie charakterystyki wybranych wska ników monitorujcych wykorzystanie rónych form transportu. Ponadto w artykule przedstawiono identyfikacj wybranych wska ników dotyczcych struktury przewozowej, dost pnoci do sieci transportowej oraz oceny infrastruktury transportu. Sowa kluczowe: infrastruktura transportu, wska niki oceny infrastruktury. 1. WSTP Rozwój spoeczno-gospodarczy oraz wzajemna wspópraca podmiotów gospodarczych funkcjonujcych w rónych obszarach geograficznych implikuje rozwój potrzeb przewozowych, których realizacja dokonywana jest przez róne ga zie transportu. Centralne pooenie Polski na kontynencie europejskim sprawia, i nasz kraj posiada dogodne poczenia zarówno drogowe, kolejowe jak i lotnicze ze wszystkimi pastwami wspólnoty europejskiej [1]. Ponadto porty Gdask i Gdynia oraz Szczecin i winoujcie, posiadaj poczenia z najwaniejszymi szlakami morskimi i portami na caym wiecie. O podziale zada przewozowych pomi dzy poszczególne ga zie transportu, czyli o strukturze systemu transportowego, szczególnie w warunkach gospodarki rynkowej, decyduj przede wszystkim wyniki rachunku ekonomicznego prowadzonego przez uytkowników transportu. Poszukuj oni w naturalny sposób, optymalnych rozwiza odnonie zaspokojenia potrzeb przewozowych, w których cena za usug transportow jest podstawowym, aczkolwiek nie jedynym kryterium decyzyjnym. Coraz cz ciej bardzo wanym kryterium jakoci transportu staje si czas dostawy oraz kompleksowo

(2) wiadczonych usug w uj ciu logistycznym. Dominujcym czynnikiem w ocenie.

(3) 6. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. przydatnoci poszczególnych ga zi transportu do realizacji tak pojmowanej usugi logistycznej jest moliwo

(4) i zakres ich udziau w multimodalnych technologiach przewozowych [8]. Parametry charakteryzujce infrastruktur transportu podobnie jak jej rozmieszczenie, nasycenie w obszarach geograficznych, poziom techniczny konstrukcji i stan utrzymania wpywaj na moliwoci przemieszczania, koszt, jako

(5) i czas przewozu [9]. Zatem mona przyj

(6) , e poszczególne ga zie transportu s integralnymi elementami systemu transportowego i rozwój kadej z nich wywouje okrelone skutki dla pozostaych.. 2. ZRÓWNOWAONY SYSTEM TRANSPORTU System transportowy jest ukadem logicznie uporzdkowanych i funkcjonalnie ze sob powizanych podsystemów technicznych (infrastruktura transportowa, rodki transportu, urzdzenia transportowe i przeadunkowe), organizacyjnych (organizacja transportu, podsystem informacyjny, personel), prawnych (umowy, kontrakty, regulacje prawne) oraz ekonomicznych (taryfy, ceny, rozliczenia) umoliwiajcych sprawne realizowanie przemieszczania osób i (lub) adunków w czasie i w przestrzeni. Tak zdefiniowany system transportowy jest podsystemem systemów gospodarczego i spoecznego, a te z kolei s podsystemami gospodarki globalnej. Cele systemu transportowego wynikaj zatem z celów, jakie stawia przed nim system wyszego rz du, a potrzeba istnienia systemu transportowego wynika z jego infrastrukturalnego znaczenia w funkcjonowaniu pastwa [5]. Istotnym elementem uwzgl dnianym przy definiowaniu celów systemu transportowego jest istnienie strategii funkcjonowania transportu, jako sektora gospodarki narodowej. Strategia ta powinna okrela

(7) ogólne kierunki rozwoju transportu, tak by mona byo opracowa

(8) ksztat systemu transportowego. Cele systemu transportowego, jako caoci w wymiarze europejskim s zawarte w dokumencie „Biaa ksiga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – denie do osignicia konkurencyjnego i zasobooszczdnego systemu transportu”, opracowanym w marcu 2011 r. przez Komisj Europejsk. Dokument zawiera plan rozwoju zrównowaonego i konkurencyjnego systemu transportowego Unii Europejskiej do roku 2050 z uwzgl dnieniem osigni cia ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 60 %. W dokumencie zostaa przedstawiona ponadto diagnoza stanu obecnego systemu transportowego oraz gówne zagadnienia dotyczce ksztatowania europejskiego systemu transportowego w aspekcie penej integracji wszystkich regionów w wiatowej gospodarce. Za priorytetowe dziaania w zakresie ksztatowania europejskiego systemu transportowego uznano m.in. [3]: – zmian proporcji przewozów mi dzy ga ziami transportu, ze szczególnym uwzgl dnieniem poprawy jakoci usug transportowych, stymulacja przewozów w transporcie kolejowym, egludze morskiej i transporcie lotniczym oraz integrowanie wszystkich ga zi transportu (m.in. preferowanie przewozów transportu intermodalnego);.

(9) Rola infrastruktury w aspekcie zrównowaonego systemu transportu. 7. – eliminowanie „wskich garde”, polegajce na zwi kszeniu przepustowoci gównych. szlaków komunikacyjnych; – optymalizacj dziaa multimodalnych acuchów logistycznych, w tym poprzez. powszechniejsze zastosowanie bardziej zasobooszcz dnych rodków w sytuacjach, gdy inne innowacje technologiczne mog by

(10) niewystarczajce (np. transport dalekobieny); – wydajne wykorzystanie transportu i infrastruktury dzi ki zastosowaniu lepszych systemów zarzdzania ruchem i informacji (np. ITS, SESAR, ERTMS, SafeSeaNet, RIS); – konsolidacj znacznych iloci towarów przewoonych na due odlegoci – rozwizania multimodalne oparte na rodkach transportu wodnego i kolejowego na dalekie odlegoci; – wykorzystywanie samochodów ci arowych do transportu towarów na bliskie i rednie odlegoci (do ok. 300 km)1; – zwi kszenie liczby punktów umoliwiajcych wprowadzanie towarów na rynki europejskie, co pozwoli na unikni cie niepotrzebnych przewozów przez terytorium Europy. Porty morskie odgrywaj zasadnicz rol , jako centra logistyczne i wymagaj dobrych pocze z obszarami w g bi ldu; – usprawnienie wspópracy mi dzy transportem towarów na due odlegoci a transportem w strefach dowozowo – odwozowych na mae odlegoci. Stosowanie inteligentnych systemów transportowych przyczynia si do zarzdzania ruchem w czasie rzeczywistym oraz do ograniczenia czasu dostawy i zatorów na ostatnich odcinkach transportu towarów. Osigni cie celów wyznaczonych przez Komisj Europejsk w dokumencie, jakim jest Biaa Ksi ga, moliwe jest poprzez stay rozwój infrastruktury transportu (liniowa i punktowa), technologii przewozowych integrujcych róne ga zie transportu oraz system organizacyjno-prawny integrujcy procesy transportowe w ramach gospodarki wiatowej.. 3. IDENTYFIKACJA INFRASTRUKTURY TRANSPORTU W POLSCE Infrastruktur transportu mona podzieli

(11) na liniow i punktow. W ramach infrastruktury liniowej wyrónimy drogow i kolejowa sie

(12) transportow Polski oraz ródldowe drogi wodne. W ramach drogowej infrastruktury transportu wyrónimy drogi publiczne, z której moe korzysta

(13) kady zgodnie z jej przeznaczeniem. Ponadto drogi publiczne dzieli si na nast pujce klasy: autostrady (A), drogi ekspresowe (S), drogi gówne ruchu przyspieszonego (GP), drogi gówne (G), drogi zbiorcze (Z), drogi lokalne (L) oraz drogi dojazdowe (D) [1]. Drogi zaliczone do jednej z ww. kategorii, w rozumieniu 1. Z danych Eurostatu wynika, e ponad poowa wszystkich towarów (wagowo) w transporcie drogowym przewoona jest na odlegoci poniej 50 km, za ponad trzy czwarte – na odlegoci poniej 150 km..

(14) 8. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. przepisów o drogach publicznych, powinny charakteryzowa

(15) si parametrami technicznymi i uytkowymi odpowiadajcymi poszczególnym klasom dróg: drogi krajowe - klasy A, S, GP i wyjtkowo klasy G, drogi wojewódzkie - klasy G, Z i wyjtkowo klasy GP, drogi powiatowe - klasy G, Z i wyjtkowo klasy L, drogi gminne - klasy L, D i wyjtkowo klasy Z. Ogólna dugo

(16) dróg publicznych w kocu 2010 r. wyniosa 406,1 tys. km, z czego 67,4% stanowiy drogi o nawierzchni twardej, a 32,6% drogi o nawierzchni gruntowej. Przeci tna g sto

(17) dróg publicznych w Polsce w kocu 2010 r. wyniosa 129,9 km na 100 km2 [10]. Ksztatowanie si wielkoci sieci dróg publicznych w poszczególnych województwach przedstawia rys. 1.. Rys. 1. Drogi publiczne na 100 km2 wedug województw w Polsce ródo: opracowanie wasne na podstawie [10].. Ze wzgl du na rodzaj penionych funkcji drogi publiczne dziel si na drogi krajowe, które stanowi okoo 5% dugoci dróg publicznych w Polsce, drogi wojewódzkie (8%), drogi powiatowe (34%) oraz drogi gminne majce najwi kszy udzia (53%) w dugoci dróg publicznych [9]. Podzia dróg publicznych, wedug kategorii i województw w Polsce przedstawia rys. 2. Aktualnie w uytkowaniu2 jest 1064,62 km autostrad oraz 580 km jest w budowie, docelowo sie

(18) autostrad w Polsce b dzie miaa dugo

(19) okoo 2000 km. Ukad dróg koowych w Polsce przedstawiaj rys. 3÷4. Sie

(20) kolejowa w Polsce ze wzgl du na usytuowanie geograficzne spenia bardzo wan rol tranzytow i nie moe by

(21) postrzegana, jako oderwana od europejskiego systemu transportowego. Równoczenie na wschodniej i pónocno-wschodniej granicy tej sieci ma miejsce styk europejskiej sieci normalnotorowej 1435 mm z sieci szerokotorow 1520 mm. 2. Stan na grudzie 2011 r..

(22) Rola infrastruktury w aspekcie zrównowaonego systemu transportu. 9. . Rys. 2. Drogi publiczne wedug kategorii i województw w Polsce ródo: opracowanie wasne na podstawie [10].. Polska posiada jedn z g stszych sieci linii kolejowych w Europie. Sie

(23) linii kolejowych b dca pod zarzdem PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. udost pniana przewo nikom obejmuje ponad 20 tys. km linii kolejowych. Sie

(24) kolejowa dzieli si na linie o znaczeniu pastwowym oraz linie o znaczeniu lokalnym [12].. Rys. 3. Drogowa i kolejowa sie

(25) Polski ródo: opracowanie wasne na podstawie [12]..

(26) 10. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. Rys. 4. Drogi koowe transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T ródo: opracowanie wasne na podstawie [12].. Ponadto przez Polsk przechodz linie majce znaczenie dla mi dzynarodowych przewozów kolejowych w ruchu tranzytowym. Linie te obj te s umowami mi dzynarodowymi o liniach AGC i AGTC [9], [12]. Dugo

(27) linii kolejowych eksploatowanych oraz ich g sto

(28) na 100 km2 w ukadzie województw w Polsce przedstawiaj rys. 5÷6.. Rys. 5. Dugoci linii kolejowych eksploatowanych w Polsce wg województw ródo: opracowanie wasne na podstawie [12]..

(29) Rola infrastruktury w aspekcie zrównowaonego systemu transportu. 11. Rys. 6. G sto

(30) linii kolejowych eksploatowanych w Polsce wg województw ródo: opracowanie wasne na podstawie [12].. Aktualnie w uytkowaniu w uytkowaniu jest [4]: 5,6% linii kolejowych z pr dkoci v = 160 km/h, 14,2% linii kolejowych z pr dkoci 120 km/hdv <160 km/h, 36,3% linii kolejowych z pr dkoci 80 km/hdv <120 km/h, 35,4% linii kolejowych z pr dkoci 40 km/hdv <80 km/h oraz 8,5% linii kolejowych z pr dkoci poniej 40 km/h. Podstaw transportu wodnego ródldowego s drogi wodne wraz z ich zabudow hydrotechniczn. Warunki nawigacyjne dróg wodnych w duym stopniu zale od naturalnych parametrów hydrotechnicznych rzeki. Sposób zagospodarowania rzek oraz zabudowa hydrotechniczna wpywa na popraw warunków nawigacyjnych jak równie wzrost niezawodno

(31) transportu wodnego ródldowego. Polska sie

(32) rzeczna, której trzon stanowi Wisa i Odra z ich najwaniejszymi dopywami, nie ma naturalnych warunków uatwiajcych rozwój eglugi ródldowej. Uwzgl dniajc róne parametry techniczne drogi wodnej na poszczególnych odcinkach, odmienne warunki hydrologiczne, funkcje drogi wodnej oraz potrzeby i moliwoci poprawy warunków eglugowych na wybranych odcinkach drogi wodnej, odrzask drog wodn dzieli si na: Kana Gliwicki, Odr skanalizowan od Ko la do Brzegu Dolnego, Odr swobodnie pync od Brzegu Dolnego do ujcia Nysy uyckiej, Odr swobodnie pync od ujcia Nysy uyckiej do ujcia Warty, Odr swobodnie pync od ujcia Warty do Szczecina [9], [12]. Wis eglown mona podzieli

(33) na nast pujce odcinki: Wisa górna – od ujcia Przemszy do ujcia Sanu, Wisa rodkowa – od ujcia Sanu do ujcia widra, Wisa Warszawska – od ujcia widra do ujcia Narwi, Wisa dolna – od ujcia Narwi do ujcia do Morza Batyckiego [9], [12]. Obecnie znaczenie oraz wykorzystanie transportowe drogi wodnej Wisy jest niewielkie. egluga ródldowa odbywa si tylko lokalnie, w zasadzie jedynie na odcinkach Wisy górnej (skanalizowanej), warszawskiej i dolnej. W Polsce jest 3666 km dróg wodnych ródldowych eglownych, z tego 2413 km stanowi rzeki eglowne, 644 km skanalizowane odcinki rzek, 344 km kanay oraz 259 jeziora eglowne..

(34) 12. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. ródldowe szlaki eglowne dróg wodnych w Polsce oraz ich szczegóowy podzia przedstawiaj rys. 7÷8.. Rys. 7. ródldowe drogi wodne w Polsce ródo: opracowanie wasne na podstawie [13].. Rys. 8. ródldowe drogi wodne eglowne wg klas w Polsce ródo: opracowanie wasne na podstawie [12]..

(35) Rola infrastruktury w aspekcie zrównowaonego systemu transportu. 13. W systemie transportowym Polski oprócz infrastruktury liniowej naley wyróni

(36) równie infrastruktur punktow. Zaliczy

(37) do niej mona m.in. porty morskie i lotnicze, centra logistyczne, terminale przeadunkowe, terminale kontenerowe, magazyny dystrybucyjne, punkty koncentracji, itp. S one niezb dne do funkcjonowania systemu logistycznego, a take uzyskania efektywnego wykorzystania transportu. Porty Zatoki Gdaskiej maj na zapleczu ldowym potencja gospodarki polskiej oraz krajów Europy rodkowej i Wschodniej. Gównym czynnikiem rozwoju i konkurencyjnoci portów Gdask, Gdynia oraz portu Szczecin i winoujcie jest dost p do portu od strony morza i ldu oraz infrastruktura techniczna. Port Gdynia usytuowany jest w zachodniej cz ci Zatoki Gdaskiej o cakowitej powierzchnia 755,4 ha, w tym 492,6 powierzchni ldowej. Cakowita dugo

(38) nabrzey wynosi 17700 m, z których nabrzea eksploatacyjne pozwalajce na wykonywanie operacji przeadunkowych maj dugo

(39) 11000 m [12]. Port Gdask pooony jest w centralnej cz ci poudniowego wybrzea Morza Batyckiego w poudniowej cz ci Zatoki Gdaskiej i na zachód od ujcia Wisy. Port dysponuje terenami o powierzchni 653 ha oraz obejmuje akweny o powierzchni 412,56 ha. Cakowita dugo

(40) nabrzey wynosi 21,2 km. Ze wzgl du na poczenia drogowe, kolejowe i rurocigowe oraz moliwo

(41) komunikacji ródldowej z Wis jest wanym batyckim w zem komunikacyjnym o znaczeniu mi dzynarodowym [9], [12]. Do portu w winoujciu prowadz dwa podejcia: pónocny tor wodny o g bokoci 14,3 m, oraz podejcie wschodnie. Do portu w Szczecinie prowadzi tor wodny winoujcie–Szczecin. Parametry eksploatacyjne toru wodnego oraz akwenów portowych utrzymywane s w wi kszoci w sposób sztuczny, który umoliwia przyjmowanie w winoujciu statków o dugoci cakowitej 270,0 m i maksymalnym zanurzeniu 13,2 m, natomiast w Szczecinie o dugoci 215,0 m oraz maksymalnym zanurzeniu 9,15 m. Port Szczecin i winoujcie dysponuje nabrzeami o cznej dugoci 16 740 m, przy czym 13 860 m to nabrzea w peni nadajce si do eksploatacji [12]. Portem lotniczym jest lotnisko uytku publicznego wykorzystywane do lotów handlowych. Ruch lotniczy odbywa si na jedenastu lotniskach, do których zaliczamy jedno lotnisko centralne Warszawa-Ok cie oraz dziesi

(42) 3 lotnisk regionalnych: KrakówBalice, Katowice-Pyrzowice, Wrocaw-Strachowice, Gdask im. Lecha Wa sy, Poznaawica, ód im. Wadysawa Reymonta, Bydgoszcz-Szwederowo, Rzeszów-Jasionka, Szczecin-Goleniów, Zielona Góra-Babimost. Do infrastruktury punktowej transportu intermodalnego zaliczamy: terminale morskie i promowe oraz terminale ldowe zlokalizowane na sieci kolejowej.. 4. CHARAKTERYSTYKA PRZEWOZU ADUNKÓW W 2010 r. wszystkimi ga ziami transportu przewieziono 1838,5 mln ton adunków, tj. o 8,7% wi cej ni przed rokiem i wykonano prac przewozow w wysokoci 317,0 mld 3 W omawianym okresie w Porcie Lotniczym Szczytno-Szymany nie byy wykonywane operacje lotnicze i z tego wzgl du port ten nie jest uwzgl dniany w niniejszej analizie.

(43) 14. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. tonokilometrów, tj. o 12,1% wi ksz ni przed rokiem. Wzrosy przewozy adunków transportem kolejowym, samochodowym, rurocigowym oraz lotniczym, spady natomiast eglug ródldow i morsk [10]. Transport samochodowy podobnie jak transport kolejowy i egluga ródldowa zaliczany jest do transportu ldowego. Zmniejszenie si w ostatnich latach udziau przewozów masowych w przewozach adunków oraz zmiany relacji jak równie odlegoci przewozu zaowocoway wzrostem znaczenia transportu samochodowego [9]. Transport samochodowy odgrywa wan rol w przewozie adunków na krótkie oraz rednie odlegoci. Dusze odlegoci w przypadku przewozów transportem samochodowym dotycz najcz ciej adunków atwo psujcych si oraz adunków wymagajcych stosowania samochodów specjalizowanych (rys. 9).. Rys. 9. Struktura pracy przewozowej dla transportu samochodowego wg odlegoci przewozu w latach 2000-2010 ródo: opracowanie wasne na podstawie [10].. Z analizy wielkoci pracy przewozowej wykonywanej przez poszczególne ga zie transportu wynika, e transport samochodowy w Polsce odgrywa wyra nie dominujc rol w transporcie adunków. Wg danych statystycznych wielko

(44) zrealizowanej pracy przewozowej w transporcie samochodowym ronie, zahamowana zostaa tendencja spadkowa wykonanej pracy przewozowej w transporcie kolejowym, w którym w roku 2010 odnotowano wzrost do poziomu 48707 mln tkm. [10]. Struktura pracy przewozowej wg rodzajów transportu w latach 2006-2010 zostaa przedstawiona na rys. 10. Prawidowo funkcjonujcy transport jest jednym z gównych elementów sprawnej logistyki. Wykorzystanie poszczególnych ga zi transportu nie jest równomierne, istnieje, wi c konieczno

(45) wspierania równowagi mi dzyga ziowej i zwi kszenia przewozów kolejowych na dalsze odlegoci, co wynika ze strategii zrównowaonego systemu transportu w UE. Transport samochodowy byby wykorzystywany nadal, jako element dowozowo-odwozowy w miejscach, gdzie nie mona wykorzysta

(46) innych ga zi transportu..

(47) Rola infrastruktury w aspekcie zrównowaonego systemu transportu. 15. Rys. 10. Praca przewozowa wg rodzajów transportu w latach 2006-2010 ródo: opracowanie wasne na podstawie [10].. W Polsce transport wodny ródldowy, niezalenie od niskiego udziau w obsudze cznych potrzeb przewozowych, moe odegra

(48) bardzo wan rol . Ponadto, o ile spenione zostan okrelone warunki, transport wodny ródldowy mógby, podobnie jak w krajach UE, przystosowany by

(49) do obsugi przewozów kombinowanych, w tym kontenerowych, rozwizujc tym samym problemy wyst pujce z obsug tego rodzaju adunku w transporcie samochodowym (niedostosowanie dróg do nacisków 115 kN/o) i kolejowym. Przeadunki w portach stanowi odzwierciedlenie, powiza mi dzynarodowych szeroko pojmowanego zaplecza portów oraz aktywnoci marketingowej operatorów terminali, nabrzey i firm z nimi wspópracujcych. Centralne usytuowanie portów na poudniowym akwenie Morza Batyckiego daje pewne atuty zarówno po stronie pocze ldowych jak i morskich. Obroty adunków w portach morskich przedstawiono na rys. 11. . Rys. 11. Struktura obrotu adunków w wybranych portach morskich w latach 2009-2010 ródo: opracowanie wasne na podstawie [10]..

(50) 16. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. Lotniczy transport adunków jest jednym z mierników wymiany mi dzynarodowej, a jego specyfik krótki czas realizacji. Jest to szczególnie wane w transporcie towarów: atwo psujcych si , wraliwych na zmiany temperatury, czy te wymagajcych spenienia wysokich wymogów bezpieczestwa (zwaszcza towarów uznanych za niebezpieczne). Na krajowym rynku liderem jest LOT Cargo, który do przewozu adunków wykorzystuje rejsy samolotów pasaerskich. W ubiegym roku na pokadach polskich statków powietrznych przewieziono cznie 46 tys. ton adunków, a najwi kszy udzia miay linie lotnicze: PLL LOT, SprintAir i Exin. Rynek towarowy transportu lotniczego charakteryzuje si zmiennoci w zakresie realizowanych przewozów. W roku 2010 odnotowano kontynuacj tendencji rozwojowych, jednake wskaza

(51) naley, i wzrost ten by mniej dynamiczny ni w latach wczeniejszych, Wielko

(52) obsuonych adunków cargo i poczty w polskich portach lotniczych w latach 2004-2010 przedstawia rys. 12.. Rys. 12. Wielko

(53) obsuonych adunków cargo i poczty w polskich portach lotniczych w latach 2004-2010 ródo: opracowanie wasne na podstawie[10].. Transport intermodalny w Polsce to transport realizowany gównie z wykorzystaniem kontenerów. Przyjmujc, e struktura rynku przewozów intermodalnych w Polsce b dzie dya do struktury europejskiego rynku naley si spodziewa

(54) w najbliszych latach zmiany kierunku przewozu adunków jak te zdecydowanej zmiany wielkoci przewozowych [9], [10], [12]. Biorc pod uwag powysze zaoenia przygotowano moliwe scenariusze zmiany wielkoci przewozowych w Polsce (rys. 13)..

(55) Rola infrastruktury w aspekcie zrównowaonego systemu transportu. 17. Rys. 13. Pespektywy obrotów kontenerowych w Polsce [mln TEU] w najbliszych latach ródo: opracowanie wasne na podstawie [12].. 5. WYBRANE WSKANIKI OCENY INFRASTRUKTURY TRANSPORTU Poniej przedstawiono wartoci wybranych wska ników dotyczcych struktury przewozowej, dost pnoci do sieci transportowej oraz oceny infrastruktury w aspekcie zrównowaonego rozwoju systemu transportu. Szczegóow, metodologi okrelania wska ników oceny przedstawiono w pracy [7]. Podstawowym wska nikiem w zakresie struktury przewozowej jest wska nik udziau pracy przewozowej realizowanej przez poszczególne ga zie transportu. Wartoci tego wska nika dla lat 2006-2010 bya zrónicowana. Z analizy struktury pracy przewozowej wykonywanej przez poszczególne ga zie transportu wynika, e transport samochodowy w Polsce odgrywa wyra nie dominujc rol w transporcie adunków. Wg danych statystycznych w 2010 r., 70,4% pracy przewozowej realizowane byo przez transport samochodowy, 15,4% przez transport kolejowy, 7,6% przez transport rurocigowy, 6,2% przez transport morski, 0,3% przez transport ródldowy oraz 0,1 przez transport lotniczy. W porównaniu z latami poprzednimi udzia transportu samochodowego w transporcie adunków stale ronie gównie kosztem przewozów transportem kolejowym [1], [9], [10]. Struktura udziau pracy przewozowej wg rodzajów transportu w latach 2006-2010 zostaa przedstawiona na rys. 14..

(56) 18. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. Rys. 14. Struktura pracy przewozowej wg rodzajów transportu w latach 2006-2010 ródo: opracowanie wasne na podstawie [10].. Innym wska nikiem dotyczcym struktury przewozów jest wska nik udziau pracy przewozowej zrealizowanej przez okrelon klas pojazdów ga zi transportu w pracy przewozowej zrealizowanej ogóem. Analizy przeprowadzono dla transportu samochodowego (rys. 15÷16).. Rys. 15. Struktura przewozu adunków wg grup adownoci pojazdów ródo: opracowanie wasne na podstawie [10]..

(57) Rola infrastruktury w aspekcie zrównowaonego systemu transportu. 19. Rys. 16. Struktura przewozu adunków wg grup adownoci pojazdów ródo: opracowanie wasne na podstawie 10. Z bada wynika, e najwi cej przewozów w transporcie samochodowym realizowane jest z wykorzystaniem pojazdów o adownoci 20 ton i powyej, w drugiej kolejnoci wykorzystuje si pojazdy o adownoci 13,0÷16,9 tony oraz 9,0÷12,9 tony. Przewozy w najwi kszej iloci realizowane s pojazdami samowyadowczymi (46,0% w roku 2010) oraz pojazdami uniwersalnymi (27,6% w roku 2010). Syntetycznymi wska nikami dost pnoci do sieci transportowej s wska nik wyposaenia analizowanego obszaru w infrastruktur poszczególnych rodzajów transportu na liczb przewiezionych ton towarów oraz wska nik wyposaenia zaoonego obszaru w infrastruktur poszczególnych ga zi transportu na zrealizowan prac przewozow [7]. Wartoci wska ników przedstawiona na rys. 17÷18.. Rys. 17. Warto

(58) wska nika dost pnoci do sieci transportowej w t/km ródo: opracowanie wasne na podstawie [10]..

(59) 20. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. Rys. 18. Warto

(60) wska nika dost pnoci do sieci transportowej w t/km2 ródo: opracowanie wasne na podstawie [10].. Warto

(61) syntetycznych wska ników dost pnoci do sieci transportowej jest zrónicowana i odzwierciedla ogóln tendencj w transporcie dotyczcym wzrostu przewozu towarów transportem drogowym. Warto

(62) wska ników ronie w miar jak ronie wielko

(63) przewozów w poszczególnych ga ziach transportu. Wród wska ników wykorzystania infrastruktury transportu wyróniono równie wska nik udziau drogi okrelonej kategorii w infrastrukturze liniowej dla poszczególnych rodzajów transportu oraz wska nik udziau przewozów intermodalnych w pracy przewozowej transportu towarowego adunków ogóem. Wartoci ww. wska ników przedstawiono na rys. 19÷20. Z analizy wartoci wska ników wynika, e wzrasta udzia autostrad w ogólnej dugoci dróg krajowych, ponadto zrónicowana jest warto

(64) wska nika udziau przewozów intermodalnych w pracy przewozowej transportu kolejowego.. Rys. 19. Warto

(65) wska nika udziau drogi okrelonej kategorii w infrastrukturze liniowej ródo: opracowanie wasne na podstawie [10]..

(66) Rola infrastruktury w aspekcie zrównowaonego systemu transportu. 21. Rys. 20. Warto

(67) wska nika udziau przewozów intermodalnych w pracy przewozowej transportu kolejowego ródo: opracowanie wasne na podstawie [10].. Udzia przewozów intermodalnych w ogólnej wielkoci pracy przewozowej w analizowanym okresie rós do roku 2008 i osign warto

(68) 4,3%. W roku 2009 zanotowano spadek udziau przewozów intermodalnych w pracy przewozowej transportu kolejowego i osign poziom 3,3%. ACKNOWLEDGMENTS. Artyku jest efektem prac w ramach grantu rozwojowego pt. „Model systemu logistycznego Polski, jako droga do komodalnoci transportu w Unii Europejskiej”. Nr R10 0027 06/2009. Kierownik projektu - Marianna Jacyna. PODSUMOWANIE Na podstawie dokonanych w artykule rozwaa naley podkreli

(69) , e wykorzystanie rónych form transportu jest bardzo zrónicowane. Przedstawione wartoci wybranych wska ników w zakresie struktury przewozowej, dost pnoci do sieci transportowej oraz oceny infrastruktury transportu wskazuj na znaczcy udzia w realizacji przewozów adunków transportu samochodowego w mniejszym zakresie transportu kolejowego, wodnego ródldowego czy lotniczego. Wpyw na zrónicowanie wykorzystania rónych form transportu ma stan infrastruktury. wiadczy

(70) o tym mog wartoci wybranych wska ników monitorujcych, które zostay przedstawione w artykule. Zalet wyspecyfikowania wska ników monitorujcych jest to, e mona analizowa

(71) ich wartoci i na tej podstawie prognozowa

(72) rozwój systemu transportowego. Ponadto s to wane.

(73) 22. Tomasz Ambroziak, Dariusz Pyza. informacje dla decydentów podejmujcych decyzje strategiczne w obszarze rozwoju infrastruktury, która wpywa na struktur przewozów w transporcie. Wydaje si , e przy ocenie dostosowania infrastruktury transportowej do realizacji zada przewozowych, konieczne jest posugiwanie si usystematyzowanym ukadem wartoci wska ników oceny. Ukad wartoci powinien obejmowa

(74) parametry techniczne i ekonomiczne, mierniki oceny, czynniki jakociowe oraz kryteria oceny i wyboru wariantów.. Bibliografia 1.. 2.. 3. 4. 5. 6.. 7.. 8. 9. 10. 11. 12. 13.. Ambroziak T., Pyza D.: Problematyka wykorzystania rónych form transportu w aspekcie zrównowaonego rozwoju infrastruktury transportu. Czasopismo Logistyka nr 4/2011, ISSN 1231-5478, Pozna 2011. Ambroziak T., ak J.: Kryteria oceny rozoenia strumieni adunków w sieci logistycznej uwzgl dniajc komodalno

(75) . Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej seria Transport z.75/2010. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2010. Biaa ksi ga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – denie do osigni cia konkurencyjnego i zasobooszcz dnego systemu transportu, Bruksela 2011. Diagnoza polskiego transportu – Zacznik 1 do Strategii Rozwoju Transportu, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa 2010. Downar W.: System transportowy – ksztatowanie wartoci dla interesariusza. Wydawnictwo Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin 2006. Jacyna M., Nowakowski T., Pyza D., Wasiak M.: Wybrane aspekty modelowego uj cia systemu logistycznego Polski. IV Wrocawskie Forum Logistyki i Technologii Logistycznych WROLOG-2009, Wrocaw 2009. Jacyna I., Pyza D.: Wybrane wska niki oceny infrastruktury transportowej w aspekcie komodalnoci. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej seria Transport z.72/2010. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2010. Kisperska–Moro D., Krzyaniak S. (red.).: Logistyka. Instytut Logistyki i Magazynowania, Pozna 2009. Pyza D.: System transportowy i jego uksztatowanie w Systemie logistycznym Polski. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej seria Transport z.76/2010. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2010. Transport – wyniki dziaalnoci w 2005/2006/2007/2008/2009/2010 r., Gówny Urzd Statystyczny, Warszawa 2006/2007/2008/2009/2010/2011. Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2007-2015, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa 2007. Projekt rozwojowy nt. Model systemu logistycznego polski, jako droga do komodalnoci transportu w UE. Sprawozdanie merytoryczne z zadania 6. Kierownik projektu M. Jacyna, Warszawa 2010. Transport w Polsce, Wydawnictwa Edukacyjne WIKING, www. wiking.edu.pl. ROLE OF INFRASTRUCTURE IN THE ASPECT OF BALANCED TRANSPORT SYSTEM Summary: Paper presents the issue of balanced transport system also in this context the characteristics of the transport infrastructure including its impact on the realization of transport processes were made. The characteristics of the selected indicators that monitor the use of different modes have also been made. In addition, the paper presents identification of selected indicators on the structure of transport, accessibility to transport networks and the evaluation of transport infrastructure. Keywords: transport infrastructure, infrastructure evaluation indicators.

(76)