196 Kronika
Thugutta (1862—1956) i К. Tołowińskiego (1876—1961). Natomiast „Przegląd Geologicz-ny" w numerze 7/1971 zamieścił 15 artykułów poświęconych dotychczasowym kierun-kom działalności Towarzystwa i jego sekcji roboczych.
Kończąc refleksje na temat uroczystości jubileuszowych PT G trzeba podkreślić, że organ Towarzystwa niemal od początku swego istnienia (1922 r.) zawsze udzielał miejsca pracom o problematyce historycznej. Artykuły te przeważnie omawiały działalność zmarłych członków Towarzystwa, często wybitnych geologów polskich i obcych. Z innych studiów historycznych zamieszczonych w „Roczniku" wymienić można choćby dwa artykuły z roku 1926, W. Szajnochy i K. Bohdanowicza, po-święcone czterdziestoleciu Gabinetu Geologicznego UJ.
Przed kilku laty członkowie Towarzystwa — z inicjatywy prof. S. Dżułyńskiego — powzięli zamiar zorganizowania sekcji historycznej (zgodnie z sugestią prof. Maślankiewicza zamierzano ją nazwać Sekcją Historii i Słownictwa Geologicznego). Chodziło głównie o stworzenie platformy dla wymiany myśli na temat problemowego rozwoju nauk geologicznych, przy jednoczesnym zajęciu się genezą coraz b a r -dziej komplikującej się geologicznej terminologii polskiej i obcej. Sprawa ta nie zo-stała ostatecznie załatwiona, nie była również poruszana podczas zjazdu jubileuszo-wego. Wydaje się jednak, że powstanie takiego organu byłoby ze wszech miar celowe. Wystawa przygotowana przez S. Czarnieckiego jest tego najlepszym przykładem.
Zbigniew Wójcik
Z DZIEJÓW KRAKOWSKIEJ GEOLOGII
Spośród ekspozycji, prezentujących rozwój historyczny nauki, stosunkowo nie-wiele jest takich, które zasługują na szczególną uwagę z dydaktycznego i metodo-logicznego punktu widzenia. Dlatego z tym większą satysfakcją należy odnotować wystawę na temat Z dziejów krakowskiej geologii, która została otwarta we wrześ-niu 1971 r. z okazji pięćdziesiątej rocznicy założenia w Krakowie Polskiego Towa-rzystwa Geologicznego, a zorganizowana przez Pracownię Młodych Struktur Za-kładu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie i Muzeum Uniwersytetu Jagielloń-skiego. Ujęta w dziewięć — następujących po sobie — fragmentów, objęła okres prawie 500-lecia: od prehistorii krakowskiej geologii do czasów nam współczesnych. Wystawę opracował historyk geologii dr Stanisław Czarniecki, przy współpracy artysty plastyka J. Mroza.
Dzieje geologii polskiej rozpoczynają się od 1472 r. Następnie w drukowanych pismach lekarsko-przyrodniczyćh Stefana Falimirza (1543), Hieronima Spiczyńskie-go (1542), podawano szczodrze informacje o leczniczych i magicznych właściwościach minerałów, a J a n Stańko, profesor Akademii Krakowskiej, pierwszy spisał polskie nazwy niektórych skał i minerałów. W XVI i XVII situleciu ukazało się w Krakowie kilka publikacji o Wieliczce oraz pierwsza książka o hutnictwie. W owych czasach wszelkie poszukiwania i rozpoznawanie złóż kopalin użytecznych prowadzone były przede wszystkim przez różdżkarzy.
Dopiero w wyniku przeprowadzonej przez Hugo Kołłątaja reformy uniwersy-teckiej utworzona została katedra historii naturalnej, obejmująca również minera-logię. U schyłku XVIII i na początku X I X w. następuje w Krakowie szybki rozwój zainteresowań naukami geologicznymi i ich praktycznym zastosowaniem. Wkrótce d o -4 konuje się stopniowe wyodrębnienie nauk geologicznych z katedry historii naturalnej, w 1830 r. Ludwik Zejszner objął utworzoną katedrę mineralogii, stwarzając podstawy dla rozwoju nauk geologicznych i wyznaczając kierunki badań naukowych ośrodka krakowskiego. Rok 1886 stanowi datę przełomową, wówczas bowiem powstał na Uniwersytecie Jagiellońskim — jako odrębna placówka — Gabinet Geologiczny,
Kronika 197 kierowany przez Władysława Szajnochę, a następnie przez Jana Nowaka, wybitnego tektonika i geologa naftowego. Niestety działalność tej świetnie rozwijającej się placówki została przerwana w listopadzie 1939 г., w momencie, gdy Uniwersytet J a -gielloński został zamknięty przez władze okupacyjne a krakowscy uczeni wywiezie-ni zostali do wywiezie-niemieckich obozów koncentracyjnych. Pracę nad odbudową katedry geologii UJ podjął w 1945 r. prof. M. Książkiewicz.
W ekspozycji zwrócono również uwagę na dwa inne ośrodki myśli geologicznej w Krakowie, którym zawdzięczamy wiele prac badawczych z tego zakresu, a miano-wicie: na Polską Akademię Umiejętności, akcentując głównie działalność Komisji Fizjograficznej (z sekcją geologiczną) oraz na Akademię Górniczą.
Ostatnią gablotę poświęcono organizacji i działalności Polskiego Towarzystwa Geologicznego, które ukonstytuowało się — z inicjatywy prof. Szajnochy — dopiero w 1921 г., choć już w okresie zaborów polscy geologowie współpracowali w ramach Towarzystwa Przyrodników im. M. Kopernika, Towarzystwa Naftowego i Górnicze-go i w wielu stowarzyszeniach zagranicznych.
Dla urozmaicenia i ożywienia ekspozycji zaprezentowano obok druków (książki, czasopisma, nadbitki), dawnych rycin oraz fotografii pamiątkowych odpowiedni ma-teriał mineralogiczny, wykorzystując go jako tło lub uzupełnienie omawianych treści. Kamienie półszlachetne jak: ametyst, kryształ górski, kwarc dymny, malachit, róż-ne formy krystaliczróż-ne, skamieniałości z Pienin: brachispody jurajskie wapieni, skamieniałości jury brunatnej z okolic Krzeszowic, fragmenty hieroglifów karpac-kich i in. tworzyły bogatą oprawę wystawy. Na szczególną uwagę zasługuje starannie pomyślany dobór eksponatów i estetyczne ich rozmieszczenie. Ozdobne napisy umieszczone nad gablotami wskazywały temat wiodący, prezentowany w danym f r a g -mencie wystawy, natomiast w poszczególnych gablotach znajdowały się krótkie «noty historyczne» zaznajamiające z dziejami geologii krakowskiej w jej kolejnych okresach. Okazy mineralogiczne podano bez objaśnień.
Zwiedzając tą wystawę — nawet bez przewodnika — można było bezbłędnie i plastycznie odtworzyć żywe karty z dziejów naszej nauki; może ona służyć za przykład dobrego upowszechniania historii nauki.
cd.
O SYMPOZJUM HISTORII FARMACJI SŁÓW KILKA
Od kilku już lat historycy medycyny i farmacji skłonni są dopatrywać się w obecnym stanie swojej dziedziny regresu w stosunku do okresu poprzedniego. Przyczyną tych pesymistycznych opinii był nie tylko fakt zmniejszania się liczby ośrodków nauczania historii nauk medycznych na wyższych uczelniach i wszyst-kich tego konsekwencji, ale przede wszystkim — spadek zainteresowania problema-tyką historyczną wśród lekarzy i farmaceutów. Toteż dużym zaskoczeniem dla wszystkich było Pierwsze Ogólnopolskie Sympozjum Historii Farmacji, odbywające się w Katowicach w dniach 8—9 października 1971 r. Zaskoczeniem dlatego, że więk-szość uczestników (ponad 80 osób), to farmaceuci pracujący w aptekach, często zdała od ośrodków wielkomiejskich i uniwersyteckich, to miłośnicy — hobbyści, dla któ-rych prawdziwą pasją stała się historia.
Jak w kalejdoskopie przesuwały się postacie, mówiące z nieukrywaną żarliwością o pięknych tradycjach literackich wśród farmaceutów, starych inwentarzach aptecz-nych, lecznictwie czasów piastowskich, dziejach dawnej apteki w miasteczku o hi-storycznej przeszłości, czy wreszcie — o bohaterskich losach więźniów obozów kon-centracyjnych. Oczywiście, możnaby niekiedy mieć zastrzeżenia zarówno co do po-prawności metodycznej wygłaszanych referatów, jak i do przewagi ładunku
