Produktywność pracy i kurs walutowy a praktyka konsolidacji sprawozdań finansowych

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 735. 2007. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Marcin J´drzejczyk Katedra RachunkowoÊci. ProduktywnoÊç pracy i kurs walutowy a praktyka konsolidacji sprawozdaƒ finansowych 1. Wprowadzenie Zwi´kszajàca si´ tendencja do globalizacji gospodarczej coraz wi´kszej liczby paƒstw Êwiata powiàzana zarówno ze sferà mikroekonomicznà, jak i makroekonomicznà pociàga za sobà koniecznoÊç wdra˝ania szeroko rozumianej harmonizacji przepisów mi´dzynarodowych. Dotyczy to równie˝ sfery legislacyjnej finansów i rachunkowoÊci. W rachunkowoÊci wyst´puje wiele problemów wynikajàcych z internacjonalizacji przepisów. Sporzàdzanie sprawozdaƒ finansowych mi´dzynarodowych przedsi´biorstw wymaga znacznie bardziej zaawansowanych narz´dzi ni˝ sporzàdzanie sprawozdaƒ przedsi´biorstw niezale˝nych. Do problemów natury przeliczeniowej mo˝na zaliczyç równie˝ pozornie niespodziewane wahania kursów walut, jak np. kurs dolara do euro czy z∏otówki. Podstawowym zagadnieniem teoretycznym wydaje si´ g∏ówna determinanta kszta∏towania si´ kursu walutowego oraz potrzeba jego stosowania w procesie konwersji wartoÊci dewizowych w sprawozdaniach finansowych przedsi´biorstw mi´dzynarodowych. Proces konwersji wartoÊci elementów sprawozdaƒ finansowych z waluty danego kraju na walut´ sprawozdawczà wymaga bowiem sformu∏owania definicji koniecznych w stosowaniu procedury. Przeprowadzone w niniejszej pracy badanie, majàce na celu ukazanie kontrprzyk∏adu falsyfikujàcego prawo jednej ceny w przypadku konwersji pozycji bilansowych spó∏ek nale˝àcych do krajów o odmiennych wartoÊciach produktywnoÊci pracy, stanowi asumpt do rozwinićia teorii konwersji umo˝liwiajàcej prezentacj´ jasnego i rzetelnego obrazu kondycji finansowej grup kapita∏owych. Przyjmujàc za podstaw´ natur´ jednostki pieni´˝nej, mo˝na rozwinàç nowe podejÊcie teoretyczne do prawa jednej ceny oraz koncepcji Purchasing.

(2) 144. Marcin J´drzejczyk. Power Parity (PPP). Wspomniane badania mogà równie˝ pos∏u˝yç do modyfikacji istniejàcych przepisów mi´dzynarodowego prawa bilansowego (mi´dzynarodowego standardu MSR 27) do bardziej adekwatnej formy.. 2. Weryfikacja podstaw teoretycznych MSR 21 i FAS 52 Bilansowe prawo europejskie opublikowane pod nazwà mi´dzynarodowych standardów rachunkowoÊci stara si´ sprostaç zadaniu jasnego i rzetelnego odzwierciedlenia wartoÊci dewizowych w sprawozdaniach finansowych, stosujàc jako podstaw´ przeliczeƒ kategori´ kursu walutowego. Nietrudno jednak zauwa˝yç, ˝e kurs walutowy wyra˝a w praktyce relacj´ mi´dzy jednostkami pieniàdza (np. z∏otego do dolara), co wymaga przestudiowania natury tej jednostki. Niniejsza praca, oprócz weryfikacji istniejàcych przepisów o konwersji wartoÊci dewizowych, stara si´ sprostaç problemowi sformu∏owania standardów likwidujàcych niektóre mankamenty obecnie obowiàzujàcych przepisów. Prezentacja obowiàzujàcych przepisów, jak równie˝ przeglàd literatury akademickiej dotyczàcej konwersji wartoÊci dewizowych w sprawozdaniach mi´dzynarodowych przedsi´biorstw, stanowi asumpt do podjćia rozwa˝aƒ na temat ich testowania empirycznego opartego na analizie porównawczej wykonanej na podstawie przeprowadzonego eksperymentu teoretycznego. W.B. Meigs i R.F. Meigs [1986, s. 521] zdefiniowali proces konwersji jako przeliczanie wartoÊci wyra˝onej w jednostkach obcej waluty na liczb´ jednostek waluty rodzimej. W sprawozdaniach skonsolidowanych oznacza to przeliczanie wartoÊci wszystkich sk∏adników bilansowych na walut´ rodzimà. Autorzy ci podkreÊlajà fakt, ˝e zapisy ksi´gowe w spó∏kach zale˝nych znajdujàcych si´ poza granicami kraju sà dokonywane w walutach obcych. Naturalnà implikacjà wielowalutowoÊci sprawozdaƒ grupy kapita∏owej staje si´ trudnoÊç wynikajàca z koniecznoÊci prezentacji danych w walucie spó∏ki holdingowej, a co si´ z tym wià˝e – odnalezienia swoistego schematu post´powania prowadzàcego do wiarygodnego przedstawienia poszczególnych pozycji bilansowych. Pierwszym etapem w procesie konwersji jest zatem przeliczenie wartoÊci wszystkich zasobów b´dàcych w dyspozycji spó∏ek zale˝nych znajdujàcych si´ poza granicami kraju przy u˝yciu kursu walutowego na walut´ spó∏ki-matki [W.B. Meigs, R.F. Meigs 1986, s. 528]. Interesujàce mo˝e byç równie˝ stwierdzenie amerykaƒskiej komisji do spraw ustanawiania standardów (FASB), zgodnie z którym dla grupy kapita∏owej funkcjonujàcej w wielowalutowym Êrodowisku pojedyncza miara mogàca wyra˝aç wszelkie wartoÊci rejestrowane w spó∏kach tak naprawd´ nie istnieje [Financial..., 1998, s. 520]. Autorzy podkreÊlajà, ˝e z rachunkowego punktu widzenia wszystkie transakcje dokonywane przez spó∏ki zale˝ne muszà byç traktowane tak, jakby by∏y przeprowadzane w walucie spó∏ki holdingowej. Wspomniana metoda wydaje si´ najlepszym algorytmem z dotychczas znanych w teorii rachunkowoÊci mi´dzynarodowej. Wed∏ug standardów amerykaƒskich.

(3) ProduktywnoÊç pracy i kurs walutowy.... 145. najbardziej precyzyjna i stosowna informacja finansowa zagranicznych spó∏ek zale˝nych jest prezentowana w walucie funkcjonalnej spó∏ki-matki [Financial..., 1998, s. 521]. Opierajàc si´ na powy˝szych stwierdzeniach, mo˝na sformu∏owaç wniosek, ˝e jedynà metodà konwersji wartoÊci dewizowych jest metoda oparta na kursie walutowym. W MSR 21, w którym poruszono spraw´ „sprawozdaƒ finansowych jednostek dzia∏ajàcych za granicà stanowiàcych integralnà cz´Êç dzia∏alnoÊci jednostki sporzàdzajàcej sprawozdanie finansowe”, sformu∏owano równie˝ zasady konsolidacji sprawozdaƒ i przedstawiono rozwiàzania konwersji wartoÊci wskazujàce, ˝e jednostka sporzàdzajàca sprawozdanie powinna traktowaç transakcje oraz dzia∏alnoÊç spó∏ek podleg∏ych jak swoje w∏asne [International Accounting Standards, 2001]. Implikacjà tego zapisu jest koniecznoÊç przeliczania wszelkich transakcji i dzia∏aƒ bezpoÊrednio na walut´ spó∏ki holdingowej. Zatem wszelkie ceny nabycia, koszty wytworzenia, ceny sprzeda˝y, przychody oraz wartoÊci historyczne powinny byç przeliczane z u˝yciem kursu walutowego na walut´ spó∏ki-matki. W celu weryfikacji tak sformu∏owanego przepisu przeprowadzono eksperyment iloÊciowo-wartoÊciowy, uwzgl´dniajàc dwa przypadki – kiedy spó∏ka holdingowa dzia∏a w Polsce oraz kiedy dzia∏a w Stanach Zjednoczonych. W badaniach uwzgl´dniono dwa jednorodne produkty wytwarzane w Stanach Zjednoczonych i w Polsce. Do porównaƒ analitycznych wybrano silniki elektryczne firm: Baldor Electric oraz Tamel. W tabeli 1 przedstawiono specyfikacj´ technicznà oraz podano ceny wybranych silników na rynkach krajowych [J´drzejczyk 2004]. W badaniach przyj´to uÊrednionà wartoÊç kursu walutowego opartà na przeprowadzonej obserwacji rynkowej, która wynosi 4 z∏ote za 1 dolara. W ostatnim wierszu zamieszczono informacje finansowe po procesie konwersji. Nietrudno zauwa˝yç, ˝e po przeliczeniu wartoÊci silników zdecydowanie si´ ró˝nià. Cena amerykaƒskiego silnika w Polsce wynios∏aby a˝ 1520 z∏. Dlatego te˝ ju˝ wst´pna analiza wskazuje na symptomy luki teoretycznej wyst´pujàcej w obowiàzujàcych procedurach. Dzieje si´ tak dlatego, ˝e wed∏ug kursu walutowego przelicza si´ jednostki pieni´˝ne, natomiast aktywa sà wytworami pracy ludzkiej, a ich wartoÊç zale˝y od wk∏adu pracy potrzebnego do ich wytworzenia, a zatem od produktywnoÊci pracy. Kurs walutowy nie uwzgl´dnia produktywnoÊci pracy w ogóle. Dlatego te˝ jego stosowanie w przypadku konwersji dóbr krajów o ró˝nych wartoÊciach produktywnoÊci pracy wydaje si´ bezzasadne. Gdyby natomiast poddano analizie kraje o zbli˝onej wartoÊci produktywnoÊci pracy, co jest niezmiennie zwiàzane z poziomem rozwoju gospodarczego, prawo jednej ceny oparte na kursie walutowym by∏oby metodà w∏aÊciwà. Sytuacja taka mog∏aby wystàpiç np. w procesie konwersji dóbr wyprodukowanych w Stanach Zjednoczonych i Niemczech. Niewielka ró˝nica w produktywnoÊci pracy spowodowa∏aby w∏aÊciwe dzia∏anie prawa jednej ceny prowadzàce do porównywalnoÊci danych w skonsolidowanym sprawozdaniu. Zgromadzone podczas badania dane mogà równie˝ pos∏u˝yç do egzemplifikacji zestawienia stanów magazynowych wykazywanych w sprawozdaniu fi-.

(4) Marcin J´drzejczyk. 146. nansowym spó∏ki-matki. W tabeli 2 rozwa˝ono szeÊç wariantów teoretycznych dotyczàcych skonsolidowanych sprawozdaƒ finansowych. W ka˝dym przypadku w magazynach grupy kapita∏owej zgromadzono w sumie 2 silniki, przy czym trzy pierwsze wiersze tabeli prezentujà dane grupy z centralà w USA, a trzy kolejne z centralà w Polsce. Ponadto w przedstawionych spó∏kach za ka˝dym razem zmieniano miejsce sk∏adowania silników. Wyniki analizy przypadku w ujćiu iloÊciowym i wartoÊciowym zaprezentowano w odpowiednich kolumnach tabeli 2. Tabela 1. Analiza porównawcza silników 1,5 kW produkowanych w Polsce i w USA Firma Tamel. Firma Baldor Electric Power 1,5 kW 4 Pole B3 Mounting 380 V 50 Hz Insulation class F 1500 rpm. Moc 1,5 kW Sg 90 L-4 B3 380 V 50 Hz Izolacja F 1200 rpm. Cena ostateczna: 312,32 PLN. 380 USD. Po konwersji: 78 USD. 1520 PLN. èród∏o: opracowanie w∏asne.. Tabela 2. Zestawienie danych do skonsolidowanego sprawozdania finansowego z uwzgl´dnieniem miejsca sporzàdzania sprawozdania Wariant. Liczba silników w Polsce. Liczba silników w USA. Centrala grupy kapita∏owej. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe. 1 2 3 4 5 6. 2 1 0 2 1 0. 0 1 2 0 1 2. USA USA USA Polska Polska Polska. 624 PLN/4 = 156 USD 312 PLN/4 + 380 USD = 458 USD 760 USD 624 PLN 312 PLN + 380 USD . 4 = 1832 PLN 760 USD . 4 = 3040 PLN. èród∏o: opracowanie w∏asne.. Zatem na podstawie analizowanych wartoÊci mo˝na wysnuç wniosek, ˝e w zale˝noÊci od przyj´tego wariantu wyst´puje diametralna ró˝nica w prezentacji danych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym. Zawy˝ona wartoÊç.

(5) ProduktywnoÊç pracy i kurs walutowy.... 147. zapasów skutkuje bowiem b∏´dnà interpretacjà wskaênika p∏ynnoÊci finansowej I rodzaju, zwiàzanego ze Êrodkami obrotowymi, co z kolei wprowadza w b∏àd np. zewn´trznych odbiorców informacji. Wywnioskowaç stàd mo˝na, ˝e informacje oparte na standardzie MSR 21 ujawniajà dane niedopuszczalne zarówno z punktu widzenia sprawozdawczoÊci finansowej, jak i rewizji finansowej. W zwiàzku z przeprowadzonà analizà teoretycznà podj´to prób´ wst´pnej modyfikacji problemu zwiàzanego z konwersjà wartoÊci w sprawozdaniach finansowych mi´dzynarodowych grup kapita∏owych. W tabeli 3 zaproponowano zsumowanie wartoÊci sprawozdawczych i wykazanie ich bezpoÊrednio w walucie spó∏ki-matki. Tak wić ostania kolumna obrazuje zmodyfikowane wartoÊci, które by∏yby ujawniane w skonsolidowanym bilansie. Tabela 3. Zestawienie danych do skonsolidowanego sprawozdania finansowego z uwzgl´dnieniem miejsca sporzàdzania sprawozdania po modyfikacji. Wariant. Liczba Liczba Centrala silników silników grupy w Polsce w USA kapita∏owej. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe po modyfikacjach. 1. 2. 0. USA. 624 PLN/4 = 156 USD. 2 . 380 PLN = 760 PLN. 2. 1. 1. USA. 312 PLN/4 + + 380 USD = 458 USD. 2 . 380 PLN = 760 PLN. 3. 0. 2. USA. 760 USD. 2 . 380 PLN = 760 PLN. 4. 2. 0. Polska. 624 PLN. 2 . 312 PLN = 624 PLN. 5. 1. 1. Polska. 312 PLN + 380 USD . 4 = 2 . 312 PLN = 624 PLN = 1832 PLN. 6. 0. 2. Polska. 760 USD . 4 = 3040 PLN. 2 . 312 PLN = 624 PLN. èród∏o: opracowanie w∏asne.. Nietrudno zauwa˝yç, ˝e wartoÊci nie wykazujà rozbie˝noÊci w zale˝noÊci od miejsca sk∏adowania silników. Problem zosta∏ zatem w pewien sposób zmodyfikowany. WartoÊci wykazywane w sprawozdaniach w zale˝noÊci od lokalizacji centrali sà jednak nieporównywalne, lecz praktyka gospodarcza nie wskazuje na koniecznoÊç takich porównaƒ. Jednak, aby w pe∏ni przeanalizowaç problem podstaw teoretycznych procesu konwersji, nale˝y opierajàc si´ na poprawnym rozumieniu natury jednostki pieni´˝nej, rozwinàç teori´ kursu walutowego, w której uwzgl´dniona zosta∏a produktywnoÊç pracy..

(6) 148. Marcin J´drzejczyk. 3. ProduktywnoÊç pracy jako g∏ówna determinanta kursu walutowego Prawo jednej ceny. Zachowanie si´ kursu walutowego jest najcz´Êciej t∏umaczone w literaturze przedmiotu przy u˝yciu kilku teorii: prawa jednej ceny, PPP, jak równie˝ International Fischer Effect (IFE). ˚adna z nich nie zyska∏a jednak pe∏nej akceptacji [Dobija 2003a]. Pomimo tej niejasnej sytuacji teoretycznej, prawo jednej ceny oraz teoria PPP stanowià podstaw´ mi´dzynarodowych standardów konwersji. Prawo jednej ceny, abstrahujàce od komplikujàcych procedur´ kosztów, podatków i ce∏, umo˝liwiajàce porównywalnoÊç cen na ró˝nych rynkach, jak powy˝ej stwierdzono, nie dzia∏a satysfakcjonujàco [Pakko, Pollard 1996]. Badajàc natur´ kursu walutowego, nale˝y mieç ÊwiadomoÊç, ˝e jego zachowanie determinuje rynkowa zale˝noÊç pomi´dzy dwiema jednostkami pieni´˝nymi. Zatem prawid∏owe wykorzystanie prawa jednej ceny wymaga poprawnego rozumienia zarówno samej natury jednostki pieni´˝nej, jak i êróde∏ pochodzenia tej wartoÊci. Ostatnie publikacje [Dobija 2003b] wskazujà na fakt, ˝e jednostka pieni´˝na jest to˝sama z jednostkà pracy oraz ˝e wartoÊç produktywnoÊci pracy jest koniecznà zmiennà przy formu∏owaniu teorii kursu walutowego. Zatem warto postawiç pytanie dotyczàce p∏ac, które sà determinowane przez koszty pracy: czy procedura polegajàca na aplikacji kursu walutowego mo˝e byç wykorzystana do przeliczania godziwych p∏ac pracowników wynagradzanych w dwóch ró˝nych krajach? Aby odpowiedzieç na tak sformu∏owane pytanie, nale˝y zanalizowaç produktywnoÊç pracy. Niech w hipotetycznym przypadku dwóch pracowników wykonujàcych prac´ w Polsce i USA i posiadajàcych kompetencje wielozadaniowe wspó∏czynnik Q oznacza wartoÊç ich pracy (nie wyra˝onà w jednostce pieni´˝nej) w zadanym czasie. Jaki b´dzie zatem rezultat analizy porównawczej w aspekcie kosztów pracy? Nale˝y rozpatrzyç w takiej sytuacji dwa przypadki: w pierwszym wartoÊç wspó∏czynnika Q dla obu krajów b´dzie jednakowy (przypadek A), a w drugim Q b´dzie ró˝ne dla pracownika polskiego i amerykaƒskiego (przypadek B). Przypadek A. Q sà równe. Rozpatrzmy hipotetycznà sytuacj´, ˝e wartoÊç wszystkich dóbr i us∏ug – równych co do relacji pomi´dzy liczbà jednostek pieni´˝nych stanowiàcych wynagrodzenie za identycznà prac´ w dwóch badanych krajach – determinuje wartoÊç kursu walutowego. Jest to prosty przyk∏ad równych systemów ekonomicznych, gdzie QA = QP. Jedyna ró˝nica polega na nierównym, ze wzgl´du na liczb´ jednostek pieni´˝nych, op∏acaniu pracowników (np. 4 euro w Niemczech w porównaniu z 5 dolarów w USA). Nazwy jednostek pieni´˝nych muszà byç ró˝ne w zale˝noÊci od systemu monetarnego danych gospodarek. Zak∏adajàc zatem, ˝e NU oznacza liczb´ jednostek pieni´˝nych p∏aconych za prac´ kreujàcà wartoÊç Q, mo˝na zapisaç formu∏´:.

(7) ProduktywnoÊç pracy i kurs walutowy.... QP QA. =1⇒. QP QA. .. NUP NUA. 149. =. NUP NUA. = ERP [PLN/USD],. gdzie: ERP – kurs walutowy w warunkach pe∏nego parytetu. Poniewa˝ Q NU = AP (Êrednia p∏aca), dochodzimy do postaci: ERP [PLN/USD] =. APP ApA. .. Przypadek B. Q nie sà równe. W sytuacji gdy QP/QA ≠ 1, gdzie P oznacza polskiego, a A amerykaƒskiego pracownika, relacj´ wartoÊci tworzonych przez obu pracowników zapisaç nale˝y za pomocà formu∏y: QP QA. 1 =. U. ,. gdzie: U – wspó∏czynnik wyrównujàcy. Szukanà zale˝noÊç mo˝na zatem zapisaç nast´pujàco: APP APA. ERP [PLN/USD] =. U. .. Jaka jest istota ekonomiczna wspó∏czynnika U? Efekt pracy przedstawiciela badanego kraju jest niczym innym jak rzeczywistym PKB na g∏ow´ zatrudnionego mieszkaƒca kraju. Zatem równanie reprezentujàce ekwiwalent p∏acowy w innej jednostce pieni´˝nej mo˝na zapisaç: U = PNBREA [USD]/PNBRP [USD]. Implementacja wielkoÊci PKB przypadajàcego na jednego zatrudnionego (PKBRC) umo˝liwia porównanie kosztów pracy wed∏ug wzoru: APA APP. = ER. (. USD PLN. ). PNBREA [USD]. .. PNBREP [USD]. ,. zatem: APP = APA . ER. (. USD PLN. ). .. PKBREA [USD] PKBREP [USD]. .. Konsekwencje wprowadzonej formu∏y z punktu widzenia teorii kursów walutowych sà bardzo znaczàce. Przede wszystkim nale˝y stwierdziç, ˝e analiza.

(8) Marcin J´drzejczyk. 150. porównawcza p∏ac w dwóch ró˝nych krajach bez uwzgl´dnienia wspó∏czynnika U jest b∏´dna. Tego typu uproszczenia mo˝na stosowaç jedynie w krajach o bardzo zbli˝onej wartoÊci produktywnoÊci pracy oraz g∏ównych wskaêników makroekonomicznych. Nie mniej wa˝ny jest fakt, ˝e to w∏aÊnie stosunki inflacji i produktywnoÊci pracy okreÊlajà cen´ jednej waluty w stosunku do drugiej. Co wićej, mo˝na stwierdziç, ˝e dochód na g∏ow´ zatrudnionego odzwierciedla g∏ównie ró˝nice w produktywnoÊci pracy. Potwierdza to zamys∏ zawarty w modelu Balassy-Samuelsona. Odwo∏ujàc si´ do przyk∏adu Big Maca, jest ma∏o prawdopodobne, ˝eby produktywnoÊç pracowników sma˝àcych hamburgery ró˝ni∏a si´ znaczàco w zale˝noÊci od miejsca ich pracy, jakkolwiek niezaprzeczalny pozostaje fakt ró˝nicy w produktywnoÊci ogó∏em w ró˝nych krajach, mierzony jako relacja pomi´dzy p∏acami a PNB. G∏ówny wniosek, jaki mo˝na wysnuç z przeprowadzonych rozwa˝aƒ, sprowadza si´ do stwierdzenia, ˝e prawo jednej ceny nie powinno byç stosowane do ˝adnego produktu, us∏ugi czy te˝ kosztu pracy w przypadku ró˝nic w produktywnoÊci. Prawo jest z powodzeniem stosowane jedynie do abstrakcyjnego produktu, jakim jest dolar w USA czy z∏oty w Polsce itd. Teoria PPP. Teoria ta w odniesieniu do pracy [Kasa 1995] jest jednà z najstarszych teorii ekonomicznych od czasu D. Hume’a. Zosta∏a wykorzystana w praktyce, odkàd istnieje wymiana mi´dzynarodowa. Ostatnie badania K. Kasy dowodzà, ˝e wykorzystujàc teori´ PPP, mo˝na wyjaÊniç zale˝noÊç stopy wymiany dolara i marki w 60%, ale dolara wobec jena ju˝ tylko w 20%. W celu uaktualnienia teorii PPP nale˝y podà˝yç drogà rozumowania tego autora. Równania wyra˝ajàce zale˝noÊç produktywnoÊci pracy i kursu walutowego mo˝na przedstawiç [Dobija 2001]: ER. (. PLN USD. ). =. PDPP A WPPP/A ER0 [USD/PLN]. .. gdzie: PDPD/A – parytet inflacji mierzonej za poÊrednictwem deflatora PKB, WPPD/A – parytet produktywnoÊci pracy, P – Polska, A – USA. Stàd mo˝na wysnuç wniosek, ˝e w∏aÊciwà form´ PPP wyra˝a formu∏a: ER = ER0. RWP* RWP. ,. gdzie: RWP* – realna produktywnoÊç pracy za granicà, RWP – realna produktywnoÊç pracy w kraju, ER0 – poprzednia zanotowana rzeczywista wartoÊç kursu..

(9) ProduktywnoÊç pracy i kurs walutowy.... 151. Zatem to nie relacja kosztów pracy, lecz stosunek produktywnoÊci pracy dwóch krajów decyduje o kszta∏towaniu si´ stóp wymiany, jakkolwiek konieczne jest podkreÊlenie faktu, ˝e na podstawie kursu walutowego mo˝na przeliczyç jednostki pracy to˝same z jednostkami pieni´˝nymi. WartoÊci wykazywane w sprawozdaniach finansowych sà jednak reprezentowane przez ceny sprzeda˝y, które kszta∏tuje rynek i nie mogà byç przeliczane za pomocà kursu walutowego w u˝ywanym obecnie brzmieniu. W pracy [Ko∏odko 2004, s. 188], a tak˝e w innych opracowaniach mo˝na zauwa˝yç tendencj´ do unikania u˝ycia kursu walutowego w porównaniach mi´dzynarodowych. W miejsce kursu walutowego autorzy proponujà u˝ycie tzw. Purchasing Power Standard (PPS), które reprezentuje jednorodne koszyki dóbr i us∏ug badanych krajów. Stosownie do wspomnianej metodologii, PNB lub PKB jest wyra˝one w jednej, hipotetycznie ustalonej walucie, która w zamyÊle ma wyeliminowaç ró˝nice charakteryzujàce gospodarki porównywanych krajów. Na podstawie definicji zaproponowanej na stronie internetowej http: /forum.europa.eu.int/irc/dsis/coded/info/data/coded/en/gl009862.htm mo˝na wskazaç na istot´ podejÊcia opartego na PPS jako wyznaczenie jednej waluty, b´dàcej wspólnym mianownikiem wszystkich systemów ekonomicznych podlegajàcych analizie porównawczej. Do osiàgnićia tego celu konieczne jest wyeliminowanie ró˝nicy cen w porównywanych krajach. Agregaty wartoÊci ekonomicznych w PPS sà osiàgane przez podzielenie ich oryginalnej wartoÊci wyra˝onych w krajowej walucie przez odpowiednie PPP. Zatem za 1 PPS mo˝na kupiç t´ samà iloÊç dóbr i us∏ug w ka˝dym z badanych krajów, niezale˝nie od ró˝nicy poziomów cen. Proponowana metoda ma du˝e szanse powodzenia w praktyce konwersji, lecz nie jest pozbawiona kilku wad teoretycznych. Po pierwsze, PNB wyra˝a wartoÊç wszystkich dóbr i us∏ug wytworzonych w danej gospodarce w okresie jednego roku. W teorii PPS nie ma ˝adnych szczegó∏owych wytycznych na temat horyzontu czasowego. Po drugie, mo˝na zauwa˝yç niekonsekwencje w wyznaczaniu PNB na mieszkaƒca. Poniewa˝ w niniejszej pracy zakwestionowano u˝ycie kursu walutowego w przypadku krajów o ró˝nej produktywnoÊci do przeliczania aktywów, wàtpliwe tym bardziej jest jego u˝ycie do przeliczania wartoÊci produktu narodowego (PNB). Weêmy zatem realne PNB (PNBR), które reprezentuje nominalne PNB wyra˝one w cenach roku poprzedniego dla Polski i USA. GNPR traktowane jest jako iloczyn p∏acy (kosztów pracy) i rzeczywistej produktywnoÊci pracy (RWP). Subskrypt P oznacza polski, a subskrypt A amerykaƒski wymiar kosztów pracy i produktywnoÊci pracy: PNBRP = WP RWPP, PNBRA = WA RWPA. Dzielàc powy˝sze równania, otrzymujemy:.

(10) Marcin J´drzejczyk. 152. PNBRP PNBRA. =. WP. RWPP. WA. RWPA. .. Po przekszta∏ceniu formu∏a uzyskuje postaç: PNBRP [PLN] =. WP. RWPP. WA. RWPA. PNBRA [USD].. Powy˝sze równanie ukazuje niektóre z zastosowaƒ kursu walutowego. Zatem przekszta∏cajàc do relacji funkcyjnej opisujàcej istot´ kursu f(ER), mo˝na zapisaç: PNBRP [PLN] = f(ER) PNBRA [USD]. Dzielàc koszty pracy W przez liczb´ zatrudnionych, otrzymano formu∏´, gdzie AP oznacza Êrednià p∏ac´, a L liczb´ pracowników: PNBRP [PLN] =. APP LP. RWPP. APA LA. RWPA. PNBRA [USD].. Dzielàc PNBR przez liczb´ zatrudnionych L, uzyskano: PNBREP [PLN] =. APP. RWPP. APA. RWPA. PNBREA [USD],. gdzie: PNBRE – PNBR na jednego zatrudnionego. Powy˝sze wyra˝enie obejmujàce Êrednie p∏ace oraz wspó∏czynniki produktywnoÊci pracy stosownie do przeprowadzonych rozwa˝aƒ determinuje kurs walutowy. Tak wić tylko PNB na jednego zatrudnionego mo˝e byç z powodzeniem przeliczane za pomocà pomno˝enia przez kurs walutowy. Podstawowà formu∏à jest zatem: PNBREP [PLN] = ER USD/PLN PNBREA [USD]. Podsumowujàc przeprowadzonà analiz´, mo˝na stwierdziç, ˝e kurs walutowy nie jest stosowalny bezpoÊrednio do p∏ac, cen dóbr i us∏ug oraz konwersji PNB. Stosownie do wprowadzonej formu∏y mo˝liwe jest oszacowanie PNB w dolarach, zaczynajàc od PNBR na jednego zatrudnionego. W odniesieniu do konwersji wartoÊci pozycji bilansowych w procesie konsolidacji mo˝na wysnuç kilka istotnych wniosków: – kurs walutowy nie mo˝e byç stosowany do konwersji wytwarzanych dóbr, – jest on stosowany jedynie do PNBRE (produktu narodowego realnego na g∏ow´ zatrudnionego),.

(11) ProduktywnoÊç pracy i kurs walutowy.... 153. – do przeliczania wartoÊci pozycji bilansowych mo˝na zastosowaç wskaênik PPS. Ostatni wniosek mo˝e byç udowodniony za pomocà zaw´˝enia koszyka s∏u˝àcego do wyznaczenia 1 PPS do jednego typu aktywów, np. do rozpatrywanych wczeÊniej silników. W tym wypadku mo˝na otrzymaç wyjàtkowy efekt wyceny. Poszerzajàc zakres dóbr i us∏ug zawartych w koszyku, zwi´ksza si´ proporcjonalnie precyzj´ pomiaru PPS oraz rzetelnoÊç procesu wyceny. Literatura Dobija M. [2001], A Fundamental Analysis of Exchange Rates. The Theory of the Exchange Value of Money, „Argumenta Oeconomica Cracoviensia”, nr 1. Dobija M. [2003a], The Theory of Account Unit and Accounting for Labour. General Accounting Theory, ed. by M. Dobija, Cracow University of Economics, Cracow. Dobija M. [2003b], Wage, Money and Accounting Theoretical Relationships, „Argumenta Oeconomica Cracoviensia”, nr 2. Dobija M. [2004], Prawo jednej ceny jako podstawa porównaƒ mi´dzynarodowych i konsolidacji sprawozdaƒ finansowych [w:] Transformacja, Integracja, Globalizacja, Materia∏y konferencji naukowej, AE w Krakowie–Ma∏opolska Wy˝sza Szko∏a Ekonomiczna w Tarnowie, Kraków–Tarnów. Dobija M., Âliwa M. [2001], Money as an Intellectual Venture [w:] Intellectual Product and Intellectual Capital, eds S. Kwiatkowski, C. Stowe, The Leon Koêmiƒski School of Entrepreneurship and Management, Warsaw. Financial Accounting Standards Board [1998], Original Pronouncements 1998/1999 Edition, John Wiley and Sons. Ijiri Y. [1999], The Cost Principle and the Labour Theory of Value in Relation to the Role of Accounting Theories and their Depth [w:] The Japanese Style of Business Accounting, eds S. Sunder and H. Yamaji, Ouorum Books, Westport. International Accounting Standards [2001]. J´drzejczyk M. [2003], Analiza prospektywna kursów walut w aspekcie transakcji hedgingowych [w:] Wspó∏czesna rachunkowoÊç w zarzàdzaniu jednostkami gospodarczymi i administracyjnymi, ed. by B. Micherda, WSPiM, Chrzanów. J´drzejczyk M. [2004], Dylematy konwersji pozycji bilansowych, Zeszyty Teoretyczne RachunkowoÊci, t. 21 (77), Stowarzyszenie Ksi´gowych w Polsce, Warszawa. Kasa K. [1995], FRBSF Weekly Letter 95 (22). Ko∏odko W.G. [2004], O naprawie naszych finansów, TNOiK, Toruƒ 2004. Meigs W.B., Meigs R.F. [1986], Financial Accounting, 5th ed., McGraw-Hill. Pakko M., Pollard P. [1996], For Here Or to Go? Purchasing Power Parity and the Big Mac, „Review”, Federal Reserve Bank of Saint Louis, vol. 78.. Labour Productivity, the Exchange Rate, and Financial Statement Consolidation In this article, the author discusses the theoretical divergence connected with the foreign currency conversion standard, which constitutes a basis for translation. An empirical example of two companies – located in the United States and Poland and belonging to the same equity group – lends support to the conviction that using an exchange rate to determine.

(12) 154. Marcin J´drzejczyk. the value of consolidated statement components is problematic. Other evidence of this is provided by the significant fluctuations in the dollar and euro to zloty exchange rates in the second half of 2004 and the impact of these fluctuations on financial statement entries. The empirical research on two companies from countries with diametrically different economic indicators confirmed that the law of one price functions in a very limited scope. The fact of the inadequacy of law of one price in the examined cases may be due to the huge difference in labour productivity in the two countries. Thus, it can be asserted that in the event of similar labour productivity in the examined countries, the law of one price could be acknowledged as the basis for the process of converting currencies in the financial statements of international companies. In this article, the author proposes a method to streamline the conversion process that indirectly takes into account labour productivity. The essence of the article is, however, the PPS theory, using the relationship of uniform baskets of goods and services that can successfully serve as a medium for translation used in preparing consolidated financial statements..

(13)