Sprawność fizyczna ćwiczących taekwon-do i jej uwarunkowania

Zbigniew Bujak

Sprawność fizyczna ćwiczących

taekwon-do i jej uwarunkowania

Idō - Ruch dla Kultury : rocznik naukowy : [filozofia, nauka, tradycje wschodu,

kultura, zdrowie, edukacja] 5, 23-29

T

e o r i a

s p o r t u

/ T

h e o r y

o f

s p o r t

A u to rem a rty k u łu je s t zn an y ju ż C zy teln ik o m „IR K -M C ” d r Z. B ujak - za ró w n o zn ak o m ity tre n e r (6 dan ta ek w o n ­ do ITF) i b ad acz, sp ecjalista teo rii sp o rtó w w alki.

Zb i g n i e w Bu j a k

A W F w W arszaw ie, Z a m ie jsco w y W y d z iał W y ch o w an ia F izy c zn e g o w B iałej P odlaskiej Zak ład S p o rtó w W alki i P o d n o sz en ia C iężarów

Sprawność fizyczna ćw iczących taekwon-do i jej uwarunkowania

Słow a kluczow e: taekw on-do, profile spraw ności fizycznej, trening, kontrola efektów

D alekow schodnie sztuki w alki identyfikow ano (i często tak się dzieje nadal) z nienaturalnym i um iejętnościam i człow ieka. Perfekcja, skuteczność i piękno ruchów stan o w ią egzem plifikację dążeń ćw iczących. P rzygotow anie do skutecznej konfrontacji z innym i w ym aga kom pleksow ego podejścia obejm ującego sferę psychiczną, fizyczną, m entalną oraz intelektualną. A poniew aż m usi być rozłożone w czasie, często pow tarzane, o znacznej intensyw ności (kształtującej), stym uluje rozw ój i kom pensuje niedobory tw orząc n o w ąjak o ść.

W ielość odm ian sztuk sam oobrony, a w spółcześnie także sportów w alki, w ynika z różnych przyczyn, w tym także z szerokich m ożliw ości psychom otorycznych człow ieka. R ozw iązania techniczno-taktyczne u w zględniają te uw arunkow ania i w założeniu p o zw alają na zw ycięskie rozstrzygnięcie starcia. W e w spółczesnym w ydaniu pojedynki w ju d o , sum o, karate czy ju -jitsu znacznie ró żn ią się od siebie. N aw et w obrębie jednej form y w alki, np. koreańskim taekw on-do, pojedynki w w ersji W TF (W orld T aekw ondo F ederation), IT F (International T aekw on-do Federation) czy TI (T aekw on-do International) m ają zdecydow anie inny charakte, a regulam iny w spółzaw odnictw a oparto o odm ienne podejścia m etodologiczne. Jednak pom im o różnorodnych konstrukcji przepisów sportow ych (w sportach w alki) czy założeń filozoficzno-m etodycznych (w sztukach sam oobrony), ćw iczących w yróżnia przyw iązyw anie znacznej wagi do spraw ności fizycznej.

W e w spółczesnym życiu przygotow anie spraw nościow e odgryw a jak b y coraz m niejszą rolę lub je s t w ąsko profilow ane, np. w stronę szybkiego reagow ania, kosztem w ytrzym ałości. K ształtow anie w ytrzym ałości w ym aga bow iem czasu, system atyczności, w ytrw ałości i często byw a po prostu nudne. Z nacznie atrakcyjniej zd ają się w yglądać ćw iczenia na siłow ni (często stanow iące tylko tło dla biochem icznej m anipulacji środkam i dopingującym i) lub zabaw y (które także są fo rm ą treningu) w salonach gier lub przy kom puterze! B adania m otyw ów podejm ow ania ćw iczenia sztuk w alki w ykazują, że jed n y m z podstaw ow ych je s t podniesienie poziom u spraw ności fizycznej [Bujak 2004; K ruszew ski 2003; L itw iniuk, Cynarski 2001; M odelew ska, K otlarczuk, M atysiuk 2003].

Spraw ność fizyczna ćw iczących taekw on-do je s t przedm iotem zainteresow ania od kilku lat [Bujak 2000; B ujak 2002]. N a tym etapie zaaw ansow ania badań, w ykorzystuje się przede w szystkim testy opracow ane przez innych (np. M iędzynarodow y T est Spraw ności F izycznej, 30- sekundow y test W ingate). D o tej pory nie zakończono konstruow ania testu oceniającego spraw ność specjaln ą w taekw on-do, ja k to uczyniono w ju d o czy ju -jitsu [Sterkow icz 1998]. W ykorzystyw anie opracow ań ogólnych posiada tę zaletę, iż pozw ala porów nyw ać wyniki ćw iczących taekw on-do z innym i lub podejm ow ać próby w ieloaspektow ej oceny w pływ u różnych czynników na spraw ność fizyczną. D oskonałą o k azją do przeprow adzania takich prób są letnie i zim ow e obozy taekw on-do.

G łów nym celem przeprow adzonych badań uczyniono opracow anie charakterystyk profilu ćw iczących taekw on-do uw zględniających w iek, płeć, budow ę som atyczną i w ybrane zdolności m otoryczne. G rupę badaw czą stanow ili uczestnicy 16. L etniego O bozu T aekw on-do (n=31). T abela 1 prezentuje charakterystyki badanych z podziałem na grupy w ieku i płeć.

Tabela 1. Charakterystyka badanych uczestników obozu taekwon-do / Table 1. Characteristic o f taekwon-do training camp participants.

1$ £ Grupa_{w ie k u} S ta ty sty k i W ie k (la ta ) W z r o st (c m ) M a sa (k g ) P o z io m w y s z k o le n ia (p k t) 1 0 - 1 2 średnia ± od. standard, (x ± sd) 1 0 ,3 ± 0 ,6 9 1 4 8 ,2 ± 5,2 3 7 ,6 ± 3 , 6 1 1 ,8 ± 4 ,5 (n = 5 ) rozstęp (v) 1,9 15 10 17

h

£

V 1 5 - 1 7 średnia ± od. standard, (x ± sd) 1 5 ,7 ± 0 ,7 5 1 6 8 ,7 ± 5 , 8 5 4 ,4 ± 5 ,1 1 8 ,6 ± 4 ,5

N

T J (n = 7 ) rozstęp (v) 2 ,3 16 16 13 w sp. zm ienności (cv) 5% 3% 9% 24 % 8 - 1 1 średnia ± od. standard, (x ± sd) 1 0 ,4 ± 1 ,1 1 43 ± 6 3 3 ,1 ± 6 ,9 10 ± 4 , 8 ( n = 8 ) rozstęp (v) 2 ,7 19 2 5 17

wsp. zm ienności (cv) 11% 4 % 2 1 % 48 % 1 2 - 1 3 średnia ± od. standard, (x ± sd) 1 2 ,4 ± 1 ,1 15 5 ± 7 ,7 9 4 7 ,6 ± 10,8 1 2 ,2 ± 3 ,1

ex

o (n = 5 ) rozstęp (v) 1,2 18 19 9

JZ

o w sp. zm ienności (cv) 9% 5% 2 3 % 25 % 1 6 - 1 7 średnia ± od. standard, (x ± sd) 1 6,3 ± 0 ,4 1 78 ± 3 , 2 6 5 ± 9 , 5 2 0 ± 9,8 (n = 6 ) rozstęp (v) _1,1 9 2 7 2 8

w sp. zm ienności (cv) 2% 2% 15% 4 9 % 8 - 1 7 średnia ± od. standard, (x ± sd) 13 ± 2 ,7 6 1 5 8 ,5 ± 14,5 4 7 ,2 ± 1 4 1 4 ,5 ± 7 ,3 1

§ (n = rozstęp (v) 8 53 5 8 3 3

Q i

3 1 ) w sp. zm ienności (cv) 21 % 9% 30 % . 50% Jak widać grupa była znacznie zróżnicowana zarówno pod względem poziomu w yszkolenia i masy ciała, znacznie mniej ze względu na wiek i długość ciała.

Badani wykonali próby (bieg na dystansie 50 m, test Coopera, skok w dal z miejsca, siady z leżenia w ciągu 30 s) mające na celu ocenę poziomu podstawowych zdolności motorycznych i ich w spółzależności z budową som atyczną i poziomem wyszkolenia. W celu obiektywizacji oceny, ćw iczących podzielono z uwagi na płeć oraz wiek. Wyniki poszczególnych badanych unormowano na średnią i odchylenie standardowe grupy odniesienia i przedstawiono w formie graficznej jako profile w ielocechow e [Stupnicki 2000]. Wyniki testu przeliczano na punkty w g aktualnych norm dla dzieci i młodzieży polskiej. Punkty przyznawano nie w edług wieku kalendarzowego, ale w g wieku w ysokości ciała, co uwzględnia zm ienność osobniczych procesów rośnięcia i ich wpływu na ocenę sprawności fizycznej [Piliez, Przewęda, Dobosz, Nowacka- Dobosz 2003].

W grupie najmłodszych dziewcząt (1 0 -1 2 lat) widać (ry c.l) zdecydowane różnice pomiędzy najlepszą i najsłabszą. Osoba najsprawniejsza wszystkie badane zdolności prezentowała znacznie powyżej średniej, natomiast wytrzymałość okazała się newralgiczną zm ienną u najsłabszej. Wiąże się to pośrednio z masą ciała zdecydowanie przewyższającą średnią grupy.

R y c .l. Profile w ielo cech o w e grupy 1 0 -1 2 letnich dziew cząt u p raw iających ta ek w o n -d o / M u lti-featu re p ro files o f the g roup o f 1 0 -1 2 y ears g irls train in g tack w o n -d o

W śród d ziew cząt 15-17 letnich zróżnicow anie badanych w skaźników i zm iennych było znaczniejsze (ryc.2). U najspraw niejszej, różnice pom iędzy osiągniętym i w ynikam i a w artoś­ ciam i średnim i w grupie były niew ielkie (z w yjątkiem w zrostu i w ytrzym ałości), natom iast najsłabsza z ćw iczących w yróżniała się m asą ciała i - co budzi zdziw ienie - w ytrzym ałością w y ższą od średniej.

■e

CD s

R yc.2. Profile w ielo cech o w e g ru p y 1 5 -1 7 letnich d ziew cząt upraw iający ch ta ek w o n -d o / M u lti-featu re p ro files o f the g ro u p o f 1 5 -1 7 y e a rs g irls tra in in g taek w o n -d o

W śród najm łodszych chłopców uzyskane w yniki (ryc.3) także p o k azu ją znaczne różnice pom iędzy najspraw niejszym , najsłabszym i śred n ią grupy. O soba najsłabsza charakteryzow ała się jednocześnie n ajw y ższą m asą ciała, natom iast najlepszego w yróżniała siła (w ytrzym ałość siłow a) m ięśni brzucha.

R yc.3. Profile w ielo cech o w e grupy 8-1 1 letnich ch ło p có w u p raw iający ch ta ek w o n -d o / M u lti-featu re p ro files o f the g ro u p o f 8-1 1 y ears b o y s train in g taekw on-do

G rupę chłopców 12-13 letnich cechow ała duża rozpiętość w yników i utrzym anie tendencji znacznie ponad śred n ią masy ciała u osoby najsłabszej (ryc.4). W tej grupie najspraw niejszy okazał się oso b ą n ajstarszą i w yróżniającą się przede w szystkim skocznością.

R y e.4. P ro file w ielo cech o w e g ru p y 1 2 -1 3 letnich ch ło p có w u p raw iający c h ta ek w o n -d o / M u lti-featu re p ro files o f the group o f 1 2 -1 3 y ea rs b o y s tra in in g ta ek w o n -d o

W śród najstarszych (1 6 -1 7 lat) uczestników obozu zróżnicow anie w yników m iało odm ienny charakter niż w innych grupach (ryc.5). N ajsłabszy w ogólnej punktacji okazał się osobnikiem najszybszym w grupie, pom im o w ysokiej m asy ciała. N atom iast jeg o pozostałe w skaźniki spraw ności okazały się znacznie niższe od średniej grupy.

R yc.5. P ro file w ielo cech o w e g ru p y 1 6 -1 7 letnich chłopców u p raw iający ch ta ek w o n -d o / M u lti-featu re p ro files o f the group o f 1 6 -1 7 y ea rs b o y s train in g taek w o n -d o

N a podstaw ie uzyskanych danych unorm ow anych, trenerzy m ogą w yciągać w nioski dotyczące poziom u składow ych spraw ności fizycznej na tle grupy i próbow ać odpow iednio oddziaływ ać treningiem . O czyw iście, na podstaw ie tak m ałych liczebności trudno dokonyw ać uogólnień, niem niej jed n ak s ą to inform acje przydatne w planow aniu obciążeń w m akrocyklu oraz indyw idualizacji treningu [Sozański 1999].

W tabeli 2 zestaw iono uzyskane w yniki w skali punktow ej, co ułatw iło ocenę spraw ności fizycznej ćw iczących. N aw et pobieżna analiza w ykazuje, że generalnie należy podnieść poziom skoczności (siły nóg). K opnięcia, które w yróżniają taekw on-do spośród innych sztuk sam oobrony i sportów w alki, w y m ag ają doskonałego przygotow ania gibkościow ego, koordy­ nacyjnego i siłow ego. T ak w ięc w procesie szkolenia należy zm odyfikow ać strukturę środków treningu i położyć akcent na kształtow anie siły zryw ow ej kończyn dolnych.

B adanych charakteryzuje w łaściw e przygotow anie w ytrzym ałości siłow ej m ięśni brzucha. N aw et najsłabsi prezentow ali średni poziom w św ietle norm m łodzieży polskiej. W taekw on-do do tej grupy m ięśniow ej przyw iązyw ana je s t znaczna rola i praktycznie na każdym treningu w ystępują ćw iczenia, kształtujące gibkość oraz w ytrzym ałość siło w ą mięśni brzucha i pros­ tow ników grzbietu.

T abela 2. Poziom spraw ności fizycznej ćw iczących taekw on-do w skali punktow ej / Table 2. Level o f physical efficiency o f persons training taekw on-do (point-scale)

G r u p a b a d a n y c h M ie js c e w g r u p ie 5 0 m (p k t.) * S k o k w d a l (p k t.) * S ia d y z le ż e n ia (p k t.) * T e s t C o o p e r a ** d z i e w c z ę t a 1 0 - 1 2 la t n a j le p s z a 6 4 58 6 7 W y s o k i n a j s ł a b s z a 41 4 5 51 N is k i d z i e w c z ę t a 1 5 - 1 7 la t n a j le p s z a 61 6 4 7 6 W y s o k i n a j s ł a b s z a 4 8 5 0 7 2 W y s o k i c h ło p c y 8 - 11 la t n a j le p s z y 6 6 61 7 2 W y s o k i n a j s ł a b s z y 41 4 5 4 8 N is k i c h ło p c y 1 2 - 1 3 la t n a jle p s z y 6 0 5 7 5 7 W y s o k i n a j s ł a b s z y 3 6 35 4 8 N is k i c h ło p c y 1 6 - 1 7 la t n a jle p s z y 6 2 5 7 6 9 W y s o k i n a j s ła b s z y 6 5 4 4 51 ś r e d n i * w skali od 1 -1 0 0 pkt.; ** w skali: b ard zo niski, niski, średni, w ysoki, w ybitny

Poszukując w spółzależności spraw ności fizycznej i różnych czynników (tab.3) w śród badanych, stw ierdzono najw yższy poziom korelacji (r=0,88) pom iędzy w iekiem i sk ocznością w śród chłopców . W zasadzie w iek w najw iększym odsetku determ inow ał osiągane wyniki. Poziom w yszkolenia techniczno-taktycznego w najm niejszym stopniu decydow ał o w ydolności (r = 0,13) - w spółzależność słaba [Lewicki i in. 1998], natom iast w y so k ą zależność (r = 0,56) w ykazał z w ytrzym ałością siło w ą m ięśni brzucha. R ozpatrując w ielkości w spółczynników korelacji m ożna zasugerow ać zw iększenie obciążeń w ysiłkow ych o charakterze szybkościow ym i w ytrzym ałościow ym .

T abela 3. W artości w spółczynników korelacji pom iędzy badanym i zm iennym i i w skaźnikam i (w ytłuszczono najw yższe w artości w poszczególnych grupach) / T able3. C orrelation betw een tested variables and indicators

W skaźnik G rupa W iek W zrost M asa ciała

P oziom

w y szk o len ia S zybkość S koczność S iła W y d o ln o ść

S z y b k o ś ć ( b ie g 5 0 m ) d z ie w . 0 ,7 1 - 0 ,5 2 -0 ,4 3 - 0 ,6 5 X - 0 ,8 5 0 ,6 4 - 0 ,2 9 c h ł. 0 ,8 0 -0 ,6 3 - 0 ,4 3 - 0 ,3 0 X - 0 ,8 7 0 ,7 3 -0 ,8 1 r a z e m 0 ,7 2 - 0 ,5 7 - 0 ,4 1 - 0 ,3 6 X - 0 ,8 7 0 ,6 4 - 0 ,6 7 S k o c z n o ś ć ( s k o k w d a l) d z ie w . 0 ,8 1 0 ,7 8 0 ,6 4 0 ,6 6 - 0 ,8 5 X 0 ,7 0 - 0 ,2 9 c h ł. 0 ,8 8 0 ,8 0 0 ,5 7 0 ,4 8 - 0 ,8 7 X 0 ,7 1 0 ,7 7 r a z e m 0 ,8 2 0 ,7 7 0 ,5 8 0 ,5 0 - 0 ,8 7 X 0 ,6 7 0 ,5 7 W y tr z . s iło w a ( s ia d y z le ż e n ia ) d z ie w . 0 ,6 7 0 ,7 2 0 ,6 0 0 ,7 9 - 0 ,6 4 0 ,7 0 X 0 ,0 6 c h ł. 0 ,6 8 0 ,5 8 0 ,4 6 0 ,4 4 - 0 ,7 3 0 ,7 1 X 0 ,6 9 r a z e m 0 ,6 8 0 ,6 2 0 ,4 8 0 ,5 6 - 0 ,6 4 0 ,6 7 X 0 ,3 2 W y d o ln o ś ć ( te s t C o o p e r a ) d z ie w . 0 ,1 0 - 0 ,2 2 - 0 ,1 0 0 ,2 9 - 0 ,2 9 0 ,0 2 0 ,0 6 X c h ł. 0 ,6 3 0 ,5 5 0 ,2 1 0 ,1 7 -0 ,8 1 0 ,7 7 0 ,6 9 X r a z e m 0 ,3 6 0 ,2 8 0 ,1 3 0 ,1 3 - 0 ,6 7 0 ,5 7 0 ,3 2 X

W yniki prób oraz punkty odczytane z tablic, stan o w ią opiso w ą norm ę spraw ności fizycznej polskiej m łodzieży. N ależy j ą traktow ać ja k o układ odniesienia inform ujący o poziom ie zaradności ruchow ej na tle rów ieśników [Piliez i in. 2003], W arto także pam iętać o stażu

treningow ym badanych, który w pływ a na spraw ność fizyczną. Jednak pojedyncze badania nie d a ją pełnej diagnozy stanu w ytrenow ania. M ateriał zebrany przy pom ocy pom iarów je d ­ norazow ych dostarcza ok. 50% inform acji o danym zjaw isku [Prus 2003]. S ystem atyczny udział w treningach oraz kolejnych obozach taekw on-do, pozw oli na pokazanie kierunku zm ian m ożliw ości m otorycznych ćw iczących, ich dynam ikę rozw oju i płynące w nioski dla praktyki treningow ej.

U w zględniając sum y uzyskanych punktów całej grupy badanych, przedstaw iono (ryc. 6) profil w ielocechow y najbardziej i najm niej spraw nego uczestnika obozu. O soba o najsłabszych w ynikach w grupie charakteryzow ała się przede w szystkim znacznie w y ższą od średniej m asą ciała i słabym przygotow aniem szybkościow o-siłow ym .

R y c.6 . P ro file w ielo cech o w e u czestn ik ó w (n = 3 1 ) 16. L etn ieg o ob o zu ta ek w o n -d o / M u lti-featu re p ro files o f p articip an ts 16'1’ S u m m e r cam p o f taek w o n -d o

W taekw on-do i innych dalekow schodnich sztukach w alki nie prow adzi się naboru do grup ćw iczebnych przy w ykorzystaniu określonych kryteriów (np. budow a som atyczna, uzdolnienia ruchow e, spraw ność fizyczna, dyspozycje psychiczne), pozw alających bardziej lub mniej dokładnie w yselekcjonow ać osobników o określonych predyspozycjach. D om inuje selekcja naturalna (spontaniczna) zw iązana z przyjm ow aniem w szystkich chętnych i założeniem dobrow olnej rezygnacji [Sozański 1999]. D latego też poziom spraw ności fizycznej ćw iczących na w stępnym i ukierunkow anym etapie szkolenia, cechuje znaczne zróżnicow anie. Przy po­ zostaw iającym w iele do życzenia poziom ie lekcji w ychow ania fizycznego, udział w zorga­ nizow anych zajęciach sztuk sam oobrony uzupełnia (a niejednokrotnie w yręcza) oddziaływ ania nauczycieli, zw iązane także z poziom em infrastruktury w Polsce [C ynarski 2000].

N a podstaw ie przeprow adzonych badań m ożna sform ułow ać następujące w nioski: - w pływ na spraw ność fizy czn ą ćw iczących taekw on-do m a w iek i m asa ciała badanych; - w ym ogi fizjologiczno-spraw nościow e taekw on-do sugerują uw zględnienie w szerszym za­

kresie niż dotychczas, stosow anie środków kształtujących m ożliw ości szybkościow o-siłow e; - ćw iczących taekw on-do w yróżnia bardzo dobre przygotow anie w obrębie w ytrzym ałości

siłow ej m ięśni brzucha;

- opracow anie profilu w ielocechow ego w oparciu o w artości unorm ow ane dla poszczególnych grup ćw iczących ułatw ia program ow anie i planow anie pracy szkoleniow ej w oparciu o w y ­ m ierne dane;

- osobnicy o najniższym poziom ie spraw ności fizycznej w yróżniali się zdecydow anie w y ższą od średniej m asą ciała;

- proste próby, m ożliw e do przeprow adzenia w naturalnych w arunkach sali ćw iczeń czy boiska, um ożliw iają uzyskanie w ielu cennych inform acji o zm ianach i dynam ice reakcji organizm u na stosow ane obciążenia treningow e.

B IB L IO G R A F IA

1. B ujak Z. (2 0 0 0 ), R o zw ó j fiz y c z n y i sp ra w n o ść fiz y c z n a osób tren u ją cych ta e kw o n -d o [w :] K alin a R., K lu k o w sk i K., Jęd rzejak K ., K aczm arek A . [red.], W spółczesne kieru n ki ro zw o ju ku ltu ry fiz y c z n e j w fo r m a c ja c h obronnych, P T N K F , W arsza w a , s. 3 9 -4 6 .

2. B ujak Z. (2 0 0 2 ), W pływ tren in g u ta e kw o n -d o n a p o zio m s iły ćw iczą cych [w:] Sozański H ., P erk o w sk i K., S ledziew ski D. [red.], T ren in g sp o rto w y na p rze ło m ie w ieków , A W F , W arszaw a, s. 1 4 6-150.

3. B u ja k Z. (2 0 0 4 ), W ybrane a sp ekty tren in g u w ta ekw o n -d o , Z W W F , B ia ła P odlaska. 4. C ynarski W. J.(2 0 0 0 ), S z tu k i w a lk i bu d o w kulturze Z a chodu, W S P , R zeszów .

5. K ru szew sk i A. (2003), G łów ne p r zy c z y n y w zb udzające i ogra n icza ją c e za in tereso w a n ie sp o rta m i i s ztu k a m i w a lk i w P o lsc e, „R o czn ik i N au k o w e A W F , t.72, W arszaw a

6. L ew icki C z., O b o d y ń sk a E., O bo d y ń sk i M. (1 9 9 8 ) , W ybrane m e to d y sta ty styczn e w n a u ka ch o w ych o w a n iu fizy c z n y m i sp o rcie, W yd. O św iato w e FO S Z E , R zeszów .

7. L itw in iu k A ., C y n arsk i W . (2 0 0 1 ), M o tyw y uczestn ictw a w w yb ra n ych sp o rta c h i sztu ka ch w a lk i, „R o czn ik N au k o w y Id o -R u ch d la K u ltu ry ” t. 2, s. 2 4 2 -2 4 4 .

8. M o d ele w sk a M ., K otlarczu k G., M aty siu k M. (2003), M o ty w y p o d ejm o w a n ia tren in g ó w ta e kw o n -d o p r ze z stu d en tó w A W F [w :] U czelniana ko n feren cja stu d en c kieg o ru ch u n a u ko w eg o (streszczenia), Z W W F , B iała P odlaska, s. 7.

9. P iliez S., P rzew ęd a R ., D o b o sz J., N o w a ck a-D o b o sz S. (2003), P u n kta cja s p ra w n o śc i fiz y c z n e j m ło d zieży p o ls k ie j w g M ięd zyn a ro d o w eg o Testu S p ra w n o śc i F izyczn ej, A W F , W arszaw a.

10. Prus G. (2003), T ren in g sp o rto w y, A W F , K atow ice.

11. S ozański H. [red.]( 19 99), P o d sta w y te o rii tren in g u sp o rto w eg o , C O S, W arszaw a. 12. S terk o w ic z S. (1 9 9 8 ), Ju -jitsu . W ybrane a sp ekty sztu ki w a lk i ob ro n n ej, A W F , K raków . 13. S tupnicki R. (2000), B io m elria , W yd. M argos, W arszaw a.

Physical fitness o f taekw on -do trainees and its conditioning

Key w ords: taekw on -do - profdes o f physical fitness - effects control

The m ain aim o f conducted research w as to w ork out a specific profile o f taekw on-do trainees that w ill take into consideration age, sex, som atic build, and selected m otoric abilities. The p articipants o f 16th T aekw on-do Sum m er C am p w ere exam ined (n=31). T he exam inees perform ed the follow ing tests: 50-m etre run, C o o p er's test, long ju m p from the spot, squats from lying w ithin 30 sec. The tests w ere carried out to assess the basic level o f m otoric abilities and their interdependence betw een the som atic build and the level o f training. The exam inees w ere divided into tw o groups in order to m ake the assessm ent m ore objective. The age and the sex o f exam inees w ere m ain factors o f the division. T he results o f individual exam inees w ere standardized to form the standard deviation o f the reference group. The results w ere show n in a graphic form as m ulticharacteristic profiles. The particular results w ere converted into points according to up-to-date standards for both Polish children and young people. The points w ere given according to height not to the calendar age, w hat takes into consideration the changeability o f grow ing-up processes and their influence on the assessm ent o f physical fitness.

Searching for interdependence betw een physical fitness and various other factors am ong exam inees the highest level o f correlation has been found betw een the age and the ju m p in g (r=0.88). The level o f technical and tactical training decided on physical fitness to the low est degree (r=0.13) but there was a high interdependence (r=0.56) betw een the level o f training and the endurance o f abdom inal m uscles.

O n the basis o f the conducted research the follow ing conclusions have been form ulated: - the age and the sex o f taekw on-do trainees affects their physical fitness,

- physiological requirem ents o f taekw on-do suggest higher use o f m eans that shape speed and strength abilities,

- w hat distinguishes taekw on-do trainees is the high level o f strength as far as abdom inal m uscles are concerned,

- creating m ulticharacteristic profiles on the basis o f m ean standardized values for individual groups o f trainees helps to plan training w ork that can be based on reliable data,

- individuals w hose physical fitness w as the low est had definitely higher BM I than average, - simple tests, that are possible to carry out in the natural conditions o f a gym or a playground, give