Ryta Kozłowska, Iwona Dąbrowska
Badania sondażowe grodziska w
Janowie w pow. mrągowskim w 1970
r.
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 658-659
658 K R O N I K A N A U K O \V A
sta rsz a , g łó w n ie z o k re s u m ło d s z e j ep o k i ż e la z a (np. tz w . „ p la c k i” z k a rb o w a n y m b rz e g ie m , c h a r a k t e r y s ty c z n e n a c z y n ia z z a g ię ty m do w n ę tr z a w y le w e m o p o w ie rz c h n i z e w n ę trz n e j s c h ro p o w a c o n e j c zęsto aż p o k ra w ę d ź n a c z y n ia i in n e ). D a lsz e b a d a n ia g ro d z is k a w y k a ż ą , czy p o d w a r s t w ą b r u k u z a c h o w a ły się r e s z tk i n a js t a r s z e j, w c ze s- n o ż elaz n e j w a r s t w y o s a d n ic z e j. O ile w a r s t w a t a k a is tn ia ła n a g ro d z is k u , a w s z y stk o n a to w s k a z u je , to m u s ia ła o n a u le c w o k re s ie w c z e s n o śre d n io w ie c z n y m s iln e j n iw e la c ji, o czy m św ia d c z y ła b y z n a c z n a ró ż n ic a p o z io m ó w z a le g a n ia c a lc a n a m a j d a n ie i p o d w a łe m , g d z ie w y s t ę p u je o n a około 1 m w y ż e j w s to s u n k u do m a jd a n u .
W ię ce j ś w ia tła n a p o szc z eg ó ln e fa z y u ż y tk o w a n ia g ro d u w W ę g ie ls z ty n ie rz u c a u k ła d w a rs t w o b s e rw o w a n y w s o n d o w a n e j p a r t i i ro z s y p isk a w a łu . U k ła d te n p rz e d s ta w ia się n a s tę p u ją c o : N a g łę b o k o śc i ca 1,10 — 1,25 m od p o w ie rz c h n i o b e c n e j w a łu o d sło n ię to p o k ła d zw ęg lo n e g o d re w n a z w y ra ź n ie c z y te ln y m i, p o d łu ż n y m i b ie rw io n a m i. W a r s tw a t a z a le g a ła b e z p o ś re d n io n a g lin ie c a lc o w e j i je s t n ie w ą tp liw ie p o zo s ta ło śc ią n a js ta r s z y c h , d re w n ia n y c h u m o c n ie ń w a ło w y c h g ro d z is k a . K ilk a d z ie s ią t f r a g m e n tó w c e r a m ik i p o c h o d zą c y c h z te g o p o z io m u o sad n ic z e g o d a tu je go dość je d n o z n a c z n ie n a o k re s w c z e s n e j e p o k i żelaz a . W y s tę p u ją t u t a k c h a r a k t e r y s ty c z n e d la te g o o k re s u fo rm y j a k w sp o m n ia n e w y ż e j „ p la c k i” , n a s tę p n ie n a c z y n ia z o tw o r k a m i p o n iż e j k ra w ę d z i (sitk a ? ), n a c z y n k a z k u lis ty m i d n a m i, ty p o w e c z a rk i in n e .
P o n a d w a r s t w ą s p a le n iz n y z a le g a ł g ru b y (od 20 do 70 cm b liż e j ś ro d k a w a łu ) p o k ła d z ie m i o n ie je d n o lity m c h a r a k t e r z e z lic z n y m i w k ła d k a m i s u ro w e j, sp iesz cz o n e j g lin y , z g ru d a m i p o le p y i w ę g li d rz e w n y c h i n ie z b y t lic z n ą c e ra m ik ą , r e p r e z e n tu ją c ą z a ró w n o e p o k ę ż elaz a ja k i o k re s w c ze sn eg o ś re d n io w ie c z a . J e s t to n a j p r a w d o p o d o b n ie j ro z s y p isk o w a łu w c ze sn o śre d n io w ie c zn e g o . R ó w n ie ż z ty m n ie w ą tp liw ie o k re se m w ią z a ć n a le ż y w a r s t w ę c ze rw o n e j, s iln ie p rz e p a lo n e j p o le p y z a le g a ją c ą b e z p o ś re d n io p o n a d ty m z w a lisk ie m g lin ia n o z ie m n y m . W a r s tw a p o le p y św ia d c z y o p o n o w n y m p o ż a rz e g ro d u . P o n a d ty m i d w o m a p o k ła d a m i, s ta n o w ią c y m i g łó w n e ją d ro w a łu z a le g a ła jeszcze n ie z b y t g ru b a w a r s t w a ziem i z g lin ą , p o le p ą i k a m ie n ia m i, k tó r a z a c h o w a ła się ty lk o n a zboczu w a łu , n ie s ię g a ją c jeg o w ie rz c h o łk a . O b ecn o ść te j w a rs t w y tłu m a c z y ć m o ż n a c h y b a jesz c z e je d n ą p ró b ą o d b u d o w y u m o c n ie ń g ro d u , je d n a k b r a k p o d s ta w do sp re c y z o w a n ia c h ro n o lo g ii te g o f a k tu . G ó rn y p o z io m w a łu s ta n o w i w sp ó łc z e sn a w a r s t w a h u m u s u .
W p o d s u m o w a n iu w y n ik ó w b a d a ń s o n d a ż o w y c h n a g ro d z is k u w W ę g ie lsz ty n ie n a le ż y jesz c z e ra z p o d k re ś lić je g o w y b itn e w a lo ry p o z n aw c z e, u m o ż liw ia ją c e d ro g ą p o stu lo w a n y c h n in ie js z y m sze rsz y ch b a d a ń a rc h eo lo g icz n y c h n a ty m o b ie k c ie, s k o n fr o n to w a n ie z n a n y c h z ja w is k h is to ry c z n y c h z m a te ria łe m w y k o p a lisk o w y m .
I W O N A D Ą B R O W S K A R Y T A K O Z Ł O W S K A
BADANIA SONDAŻOWE GRODZISKA W JANOWIE
W POW. MRĄGOWSKIM W 1970 R.
W r a m a c h a k c ji w e ry fik a c y jn e j g ro d z isk w c z e ś n io śre d n io w ie c z n y c h w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń sk im , a u to r k i p o d k ie ru n k ie m d o k to ra J e r z e g o O k u l i c z a p ro w a d z iły w p a ź d z ie rn ik u 1970 r . b a d a n ia w y k o p a lisk o w e n a g ro d z is k u w J a n o w ie , w p o w . m rą g o w s k im . A k c ja t a z o sta ła p o d ję ta w z w ią z k u z z a p la n o w a n y m p rz e z I n s t y t u t H is to rii K u ltu r y M a te ria ln e j P A N te m a te m e tn o g e n e z y S ło w ia n , je d n y m z k lu c z o w y c h p ro b le m ó w b a d a w c z y c h a rc h e o lo g ii p o ls k ie j. B a d a n ia fin a n s o w a ła K a te d r a A rc h e o lo g ii P ra d z ie jo w e j i W cz e sn o śre d n io w ie cz n e j U n iw e r s y te tu W arsz a w sk ie g o .
B A D A N I A A R C H E O L O G I C Z N E W W O J E W Ó D Z T W I E O L S Z T Y Ń S K I M 659 P r a c e n a g ro d z is k u m ia ły n a c e lu s p ra w d z e n ie u k ła d u s tra ty g ra fic z n e g o w a r s t w o sad n ic z y c h , u z y s k a n ie p o d s ta w d a to w a n ia o ra z s tw ie r d z e n ie , czy o b ie k t te n n a d a j e się do sy ste m a ty c z n y c h b a d a ń . G ro d z isk o w J a n o w ie z n a n e w l ite r a tu r z e od 1769 r. p o ło ż o n e je s t n a w z g ó rz u m o re n o w y m , p o m ię d z y J e z io re m J a n o w s k im , a d ro g ą p o ln ą do w si J a n o w o , w o d le g ło ści ok o ło 180 m w k i e r u n k u p o łu d n io w y m od szo sy M rą - g o w o -B is k u p ie c .
W z a c h o d n ie j części g ro d z is k a n a sk ło n ie w a łu zało żo n o so n d a ż I (20 m 2) o ra z n a k u lm in a c ji g ro d z is k a s o n d a ż II (8 m 2), o d d a lo n y o 2 m w k i e r u n k u w sc h o d n im od so n d a ż u I. W so n d a ż u I n a g łę b o k o śc i 0,2 m od p o w ie rz c h n i z iem i o rn e j o d s ło n ię to p a le n is k o . O b ie k t b y ł rozw leczo-ny p rz e z o rk ę , p o s ia d a ł k s z ta łt n i e r e g u la r n y o w y m ia ra c h 5 m X 2,3 m . W y p e łn isk o p a le n is k a o m iąższo ści 0,1— 0,2 m s ta n o w iła z ie m ia b a rw y s m o lis to -c z a rn e j, p r z e m ie sz a n a z p rz e p a lo n y m i k a m ie n ia m i łu p a n y m i, k tó re n ie s ta n o w iły z w a r te j k o n s tru k c ji. W g ó rn e j p a r t i i p a le n is k a z lo k a liz o w a n o lic z n e f r a g m e n ty n a c z y ń , k o ści z w ierzę c e o ra z część zd o b io n eg o p rz e d m io tu k o ścia n e g o . P o n iż e j p a le n is k a w y ró ż n io n o n a s tę p u ją c e w a r s t w y : g lin ia s ty p ia s e k b a rw y ż ó łte j i ja s n o b rą z o w e j o m ią ż sz o ści 0,2— 0,3 m o ra z w a r s t w ę g lin y c alco w e j. W części z a c h o d n ie j so n d a ż u n a o d c in k u d łu g o ści 2,5 m , p o d z ie m ią o rn ą z a le g a ła je d n o lita b rą z o w a w a r s t w a z iem i g ru b o ś c i 0,7— 0,8 m n ie c k o w a to w y o d rę b n ia ją c a się z g lin y c a lc o w e j. Z a ry s je j u c h w y co n o n a p r o f ila c h p o łu d n io w y m i z a c h o d n im s o n d a ż u . C h a r a k t e r w y p e łn is k a i je g o k s z ta łt p o z w a la ją p rz y p u szc z ać , iż m ie js c e to j e s t p o zo s ta ło śc ią p o fosie.
W so n d a ż u II tu ż p o d w a r s t w ą ziem i o rn e j, z n a jd o w a ła się w a r s t w a sp a le n iz n y z k a m ie n ia m i p o ln y m i, g ru b o ś c i 0,15— 0,4 m . W a rs tw a ta o b n iż a ła się k u śro d k o w i g ro d z isk a . P o d w a rs t w ą s p a le n iz n y z a le g a ła g lin a c alco w a . S o n d a ż II n ie z a w ie ra ł i n w e n ta r z a ru c h o m e g o . U z y sk a n y m a te r ia ł c e ra m ic z n y z p a le n is k a o ra z z w a r s t w y z ie m i o rn e j je s t b a rd z o je d n o lity i d a to w a ć go m o ż n a n a w ie k X I —X II.
1 G. C h. P i s a n s к i, D e m o n tib u s r e g n i P r u s sia e n o ta b ilio r ib u s c o m m e n ta tio n e m
g e o g ra p h ic a m , R e g io m o n ti 1769; E . H о 11 a c k , E r lä u te r u n g e n z u r v o r g e s c h ic h tli c h e n Ü b e rs ic h tsk a r te v o n O stp re u ss e n , G lo g a u -B e rlin 1908; C r o m e , K a r te u n d V e r z e ic h n is d e r v o r - u n d fr ü h g e s c h ic h tlic h e n W e h ra n la g e n i n O stp re u ss e n , A ltp re u s s e n , J g 2, H. 3, 1937, s. 122; C r o m e , V e r ze ic h n is d e r W e h r a n la g e n O stp re u ss e n s, P r u s s ia , B d. S3, 1939, s. 267. R O M U A L D O D O J
SPRAWOZDANIE Z PRAC WYKOPALISKOWYCH
NA GRODZISKU BOGDANY KOŁO FROMBORKA
PROWADZONYCH W 1970 R.
B a d a n ia n a g ro d z is k u B o g d a n y k o ło F r o m b o rk a w p o w . b r a n ie w s k im s ta n o w iły k o n ty n u a c ję b a d a ń p ro w a d z o n y c h od 1967 r. n a z le ce n ie W o je w ó d z k ie g o K o n s e rw a to ra Z a b y tk ó w w O ls z ty n ie w r a m a c h h a r c e r s k ie j a k c j i „ O p e ra c ja 1 0 0 1 -F ro m b o rk ” . 1
G ro d z isk o p o ło ż o n e je s t ok o ło 3 k m n a w sc h ó d od F r o m b o rk a n a d rz e k ą B a u d ą n a w z g ó rz u w z n ie s io n y m o k o ło 30 m n a d po zio m rz e k i. S to k i w z g ó rz a o p a d a ją b a rd z o s tro m o do rz e k i tw o rz ą c z te j s tro n y n a t u r a l n y e le m e n t o b ro n y g ro d z is k a . O d w y s o
-1 P o r. R . O d o j , P r o b le m y b a d a w cze g r o d zis k a B o g d a n y k o ło F r o m b o rk a , K o m e n ta rz e F r o m b o rs k ie , z. 2, O lszty n 1968, ss. 87— 101, g dzie o p u b lik o w a n o w y n ik i b a d a ń n a g ro d z isk u w 1967 r. o ra z l i t e r a t u r ę d o ty c z ąc ą te g o o b ie k tu . S p ra w o z d a n ia z b a d a ń w 1968 i 1969 r. z n a j d u ją się w „ In fo r m a to rz e A rc h e o lo g ic z n y m ” za r. 1968 (s. 218) i za r. 1969 (ss. 235— 6). W y n ik i w s tę p n y c h b a d a ń (w y k o p y I, II, H a), p r o w a
