Słownik techniczny: część polsko-niemiecka: tom I A-Ó

HunlHHU

W~RHR~~[H

I3EARI3EJTET IM VEI<EIN MIT FACHGENOSSEN UNO MIT BE·

NUTZUNG DER VOM POLNISCHEN POLYTECHNISCI-lEN VEREIN ZU LEMI3ER(; ZU EINHI .,INGENIEURW()RTEI<BUCH"

CESAM-MELTEN MATERIALlEN

WSflMMENGESTELLT AUF GRUND DES VON DER KOM-MISSlON DER I'OLNlSCHEN SPRACHE DER POLNI. SCHEN AKArjEMIE DER WISSENSCHAFTEN IN KRAKAU DURCHGESEHENEN DEUTSCH -POLNISCHEN TEILES

POLNISCH-DEUTSCHER TElL

BAND

I

A

-

Ó

POZNAŃ

-

1936

NAKŁADEM WYDAWNICTWA SŁOWNIKA TECHNICZ-NEGO POLSKO - NIEMIECKiEGO POZNAŃ, POLNA 20

PROF. K. STADTMOLLER

INŻ.

K. STADTMOLLER

~l~wnIK I[[~nl[lnY

OPRACOWANY PRZY WSPÓŁUDZIALE ZAWODOWCÓW ORAZ

PRZY UŻYCIU MATERjAŁU DO "SŁOWNIKA INŻYNIERSKIEGO" POLSKIEGO TOWARZYSTWA POLITECHNICZNEGO WE LWOWIE.

ZESTAWIONY NA PODSTAWIE CZĘSCI

NIEMIECKO-POLSKIEj. PRZEJRZANEj PRZEZ KOMISJĘ JĘZYKA POL-SKIEGO POLSKIEJ AKADEMjl UMIEJĘTNOŚCI W KRAKOWIE.

CZĘŚĆ POLSKO - NIEMIECKA

TO M I

A

-

Ó

POZNAŃ -

1936

NAKŁADEM WYDAWNICTWA SŁOWNIKA TECHNICZ -NEGO POLSKO -NIEMIECKIEGO POZNAŃ. POLNA 20

JE

i

L: i

. I

.; \-. Po,

?ub

!

,

,,zn/l.

".

PO'l.'I:IIIW

11f1

'",i .1

WSZ

ELKIE

PRAWA

ZASTRZEŻON

E

ALLE

r~ECHTE

VORBEHAL

TEN.

jak rowi tej pracy oraz niesfrudz(J1łemu pracowni -karoi na polu polskiej literatury te(~lzn;cznej i słownictwa technicz/lego poświt,·ca

PRZEDMOWA.

Niniejszy

słownik

stanowi wynik

przeszło półwiekowej p

racy,

rozpoczętej

jeszcze

w

r.

1877

przez

śp.

Ojca mojego

(zmarłego

w

ro-ku

191

8),

inicjatora i aulora tak

części

niemiecko·polskiej

,

jak

i

obec-nej polsko·niemieckiej

słownika.

Mimo

to

świadom

jeslem

braków

le

j

pracy

spowod~",anych,

jak mniemam,

ogromem

materjalów

i

róż­

nicy

zdań

wielkiej

l

iczby

wspólpracowników

z

ró7nych

sfe

r

, a

prze-dewszys

lki

em

brakiem

ujednostajnienia s

lown

ictwa technicznego.

Przez

u

je

dnostajnie

nie

rozumiem takie

op

r

acowa

nie

slownika, w

którem

każde pojęcie miałoby tyłko jedną nazwę, chociażby należało do róż­

n

ych

dziedzin techniki.

Osiąg'nięcie

teg-o celu,

jeżeli

wogóle jest

możliwe, niewątpliwie

przechodzi

możność

i

siły

jednostki.

Od

poczi\lkę

XIX

wieku

różni

autorowie -

nietylko technicy

-opracowywali poszczegolne dzia:y naszego

słownictwa

technicznego.

Natom

iast

prace nad ujednoslainieniem

całości

tego

słownictwa weszły

na

właściwe

lor

y

dopiero w drugiej

połowie

1923

r.

,

gdy osobna

Komis

ja

Słownictwa

Techni

cznego

Polskiej Akademji

Nauk

Technicz-nych w

Warszaw

ie

(skrót: A

.

N.

'1'.)

ujęla ją

w swe

ręce.

Wspom-niana Komisja og'losila dw

ie

części

swyc

h

prac,

z

tych

pierwszą

do-piero

z

kOI1cem

r.

1929

t.

j. w

czasie,

kiedy

część obecnego

slownika

jU7.

była wydrukowaną, zaś drugą

w

r.

19

33.

Wprowadzenie

zate

m

w

spo

mni

anego

uchwalonego

słownictwa

jest

możliwe

tylko

przez

umi

eszczen

ie

go

n

a

końcu

obecne

j

pracy.

Tenniny

te

oznaczo

no

gwiazdką (").

W bibljografji

słowników tech

ni

cznych,

podany

ch

niżej

pod

ty-tułem

"

i

.

ródla",

nie

wszystk

i

e slow

niki moglem

uwzględnić.

Prze-dewszystkiem

odpadły

te prace, które podawaly terminy lylko w

ję­

:tyku polskim, a

dla których ni

e

udało

mi

się wynaleźć

odpowiedn

i

ków

niemieckich.

Tutaj

za

licnć

muszę

m.

i

.

Xl z

eszytó

w

mojego

"Slow-ni

c

twa

Rzemieślniczego",

wydanych przez

!VI.

Muzeum

Przemysłowe

w Kr akowie w

latach 1921-

23

oraz drugie wydanie 1

zeszytu w

r.

1

925,

jakoteż

zbiór t

e

rminów w"SIowniczku Kolejowym" Kraków 1919;

ma-terjały

t

er

m

i

nologiczne

objęte

wydawnictwem Polskiego Komitetu

No

rm

a

liz

a

cyjne

g

o przy Ministerstwie

Przemysłu

i Handlu w \'V'arszawie

(część

I, 9

8

tablic, 1928

r.

i

część

II, 100 tablic

r.

1929);

następnie słownictwo

slosowane w "Sprawozdaniach i Pracach Polskiego

Komi-t

e

tu

Ener

g

el

y

cznego w Warszawie od

r.

1626, a przedewszystkiem

bardzo b

o

g

'

ate

materjały

lerminologiczne zawarte w

całej

polskiej

łite­

rat

ll

rz

e

te

c

hnic

z

nej, jak w czasopismach technicznych, w

różnych dziełach,

(

s

zcz

e

gólnie w

podręcznikach

technicznych) itd.

Również

nie pomieszczono terminów tych wynalazków, które

zgłoszono

w

Pań­

st

wowym

Urzędzie

Patentowym w \'V'arszawie, dillej tych prac

(katil-Iagi, cenn

i

ki fabryczne), które

podawały

terminy "gwarowe"

lądowe,

m

o

rs

k

ie,

'

rzemieślnicze,

fabryczne bez

bliższych objaśnieIl.

Ponadto

nie

uwzględniono

tych prac, które

obejmowały

inne

języki

obce np.

r

osyjski, francuski itp.

Dalej

odpadły

prace, w których

przyjęto

inne 'zasady

słowotwór­

slwa od tych, jakie

przyjąłem

w moich pracach. Tutaj zatem

należy zaliczyć

o

b

ecnie

drukujący się "Słownik

Morski", zestawiony przez

Komisję Terminologiczną Morską

(w której bion,

udział), pracującą

pierwolnie

(l.

j

.

od r. 1927) przy Lidze Morskiej i Rzecznej w

War-szawie

,

a od r. 1931 pod

egidą

Polskiej Akademji

Umiejętności

w

Kra-kowie, a to

głównie

z tego powodu,

że słownik

len

ułożony

zostal

p

rzy zastosowaniu

zupełnie

innych terminów polskich,

zaproponowa-nych co do

sprzętu

(maszty, liny i

żagle)

prze7. prof. A.

Kleczkow-skiego,

aniżeli

mój

"Słownik Okrętowy",

wydany jeszcze w r. 19:21.

Ze

względu

na wielki

materjał

terminologiczny, bo

obejmujący około

10.

0

00 termin

ó

w morskich, prace nad ustaleniem tego

słownictwa

przewidziane

są

na szereg lat.

Ponieważ

druk obecnego stownika

rozpocząłem

jeszcze z

początkiem

r.

1929,

zaś

pi

e

rwszy zeszyt

Słow­

nika Morskiego

ukazał się

dopiero z

końcem

r. 1929, zatem i z tego

względu

nie

mogłem stosować

tych

uchwał

w moim

słowniku.

Podob-nie rzecz

się

ma ze

słownictwem

elektrotechnicznem, opracowanem

przez

Centralną Komisję Słownictwa

Elektrotechnicznego w Warszawie,

a wydawanem zeszytami od

r.

1932 przez Stowarzyszenie Elektryków

Polskich w Warszawie. Dotychczas uchwalono 1000 terminów.

Ponie-waż

praca ta nie jest jeszcze ukoIlczona, nie

wyzyskałem

jej w moim

słowniku stojąc

na stanowisku,

że

wprowadzenie pewnej terminologji

może nastąpić

dopiero po opracowaniu

całego słownictwa

danego

działu

technicznego, a nie jego

części.

syno--

IX

-1

1

imami,

(np.

natężenie

i

naprężenie)

czego

np. nie

uwzględniono

w

l

części

niemiecko-polskiej

słownika;

dalej

odpadły

niektóre terminy

w

tych pracach,

w których

autorowie podawali

mylne odpowiedniki

pols

kie (np.

Zerstauber-dławnik,

zamiast

rozpylacz;

Vergaser -

roz-py

lacz, zamiast

ula tniak;

Stoss-wstrząśnienie,

zamiast uderzenie itd.)

W

kOI1cU ze

względów technicznych odpadły

te

pra

ce, ktore

wydano

z

chwilą rozpoczęcia

druku obecnego

słownika

t.

j. od r.

1929,

oraz

te

, które

ukazały się

po powstaniu

Państwa Polskiego,

a które

korzy-stały przeważnie

z

pierwszego wydania

niemiecko-polskiej

części

tego

Słownika

z

r.

1913.

Uważałem

bowiem,

że pilniejszą rzeczą było

opracowanie

kilku-nastu nowych wydawnictw,

artykułów

itd.

niżej wymienionych, których wymagało życie

oraz

nakładcy, aniżeli

mozolne

wciąganie już

istnie-jących

wydawnictw

materjałów

terminologicznych do

ołJecnej

pracy.

Je:i:cli

terminów z

powyższych słowników

nie pomieszczono

w

obecnej

części słownika,

to natomiast pomieszczono tutaj

wyrazy

"gwarowe",

przeważnie

pochodzenia niemieckiego, z których tylko

najważniejsze znajdują się

w

części

niemiecko-polskiej,

gdyż właśnie

celem

części

niemiecko-polskiej

słownika było podanie odpowiedników

polskich, a nie "g"warowych", tutaj

zaś odsyłano te terminy

gwarowe

do

polskich, o

ile

oczywiście istniały:

np.

śrubsztak=imadło

itd.

Ze

względów

jednak bibljograficznych wymieniam w

"źródłach" -również

i te niewyzyskane

zresztą prace;

zwracam

tylko na nie uwagę,

celem skorzystania

z nich

w

następnej

podobnej pracy. Wobec

roz-poczętego przez A. N. T., ustalama polskiego słownictwa

technicznego,

przyszle

słowniki

techniczne

będij już obowiązane zastosować się

do

uchwał

A.

N.

T. Przypuszczam

również, że

przez

wciągnięcie

innych

języków słowiallskich

do tej pracy

możliwe będzie uzupełnienie

jej

terminami,

brakującemi

w naszym

języku

technicznym.

Zwracam

też uwagę na bogate materjały

terminologiczne,

znaj-dując.e się

w archiwach dawnych miast polskich (szczególnie na akta

cechów

rzemieślniczych

itd.),

w archiwach

ziemskich, muzeach

etno-graficznych

oraz

na

"Materjały

i prace Komisji

językowej"

Polskiej

Akademji

Umiejętności w Krakowie, w

szczególności na wydawnictwo

M.

Małeckiego i K. Nitscha pl. "Atlas Językowy Polskiego

Podkarpa-cia",

2

cz"ści,

Kraków

1934.

Według niżej

pomieszczonych

"źródel" można zestawić

miejsco-wości,

w których

ukazały si~

polskie

słowniki

techniczne, oraz

roz-prawy o polskie m

słownictwie

technicznem (liczby w nawiasach): i tak

x

w

Warszawie

141

51

"

(25)

w Krakowie

53

19

,

(5)

we Lwowie

28

10

(11)

w Poznaniu

19

7

"

(

2)

w Wilnie

i

Katowicach po

3

O

(

O)

dalej

Bydgoszcz,

Grudziądz,

Gdynia,

Kępno, Łódź

i TortII} po 2 prace;

Dąbrowa

Górnicza,

Gdańsk,

Gorlice, Puck,

Siemianowice,

TC

iew

i

Wieliczka po

l

pracy.

Oprócz t eg-o wydano

7 prac bez

podRnia

miejsca druku

i roku,

oraz wydano prace za graniu]

Polski: Da

rm

stad

t

2,

Wiedeń

2,

Zurich 1, zRtem

275

prac

słownikowych

technicznych,

43

rozpraw,

ogółem

3Hl prac. Z

powyższego widać, że

oprócz

Łodzi. największe

miasta Polski

wydały najwięcej

prac

poświE;conych

ie

r

mi-nologji technicznej. Niestety

zes

tawien

i

e

powyższe

nie

da

j

e

prawdz

i-wego

obrazu

miejscowości,

w których zbierano terminy;

po

drugie

ty

lko

prace

równowartościowe mog-ą być

ze

sobą

porównane;

po

tnecie:

nie

wszystkie prace

ogłaszane

czy to w

"Przeglądzie

T

echni

cz

-nym",

wychodzącym

w \X!arszawie, czy

tei.

w

"Czasopiśmie

Tecbnicz-nem",

wychodzącem

we Lwowie,

pochodzą

z

tych

miejscowości

-

ale

w braku

innego da

to zestawienie

chociaż przybliżony

obraz

pocho-dzenia prac

i terminów

z wymienionych

miejscowości.

Ale

gdzie

reszta terminów polskich

nieopracowany

ch

pod

tym

względem?

Dalej zwracam

uwagę

nil te

pr

ace

naukuwe

z

dziedz

iny

je/

.

yko-znawstwa,

które

omawiają słownict

wo techniczne

np.

wydany

w

roku

1933 przez prof, Pollaka poemat

z

r.

1612 Walentego

Roździeńskiego

p.

t.

"OFFICINA

FERRARA

abo

Ituta

i warstat

7. kuźniami

s

z

lachet-nego

dzieła żelaznego",

która

stanowi

nową metrykę

dawneg-o

pol-s

kiego

słownictwa

górniczo·

hutnicz

ego.

Z

innych

wydawnidw np.

J.

Magiery:

"Gwara

~ułkuwicka"

w

t.

V,

"Wisły"

oraz "Kow

a

le

suł­

kowiccy"

t.

XłV

zesz.

VII

tego samego czasopisma

ii.,

dal

e

j

na

ma-terjały

terminologiczne

zawarte w

"Slowniku

gwar Polskich"

(19C

O

-1911) oraz w rocznikach

"Języka

Polskiego",

"Poradnika

Językowego"

np.

artykuł

Fnedricha:

Termin

ologja

budownictwa

ludowego

"

nr. l

35

·

ii.

Bardzo ciekawe

są In.

i.

pomieszczone tam krytyki

słowników

tech-nicznyd1.

Wiadomo,

że

dobra krytyka pracy

jest lepsza od

słabej

pracy.

Z

prac

tych,

niestety

,

ni

e

było

mi danem

korzystać, będzie

to

zatem zadaniem

moiCh

następców.

Rowniei. z kilkunastu ogólnych

słowników dwujęzycznych

n

i

emiec-ko-polskich

począwszy

od

TrO

CH

(1772 i

1779), Balldtkiego

(l

805

-] 81 3) Mrongowjusza

(1

823)

itd.

sprawdzałcm

ogólne terminy techn

i

czne

tylko

dorywczo

u Zippera (Konarski, lnlender, Goldscheider)

w

11

wyd.

słownika

(4 tomy)

z

r.

1911.

Ale

nie tylko w literaturze technicznej

znaleźć możną materjały

do polskiego

słownictwa

technicznego.

Zawierają

takie

materjały

i inne wydawnictwa np. prawnicze jak: "Archiwum

Komisji

prawniczej

"

t.

V

obejmujący

m. i.

pracc;

Dr.

W.

Rolnego pt.

"Dwie taksy

towa

ró

w

cudzoziemskich" z

r.

1633.

Doprowadzenie do skutku niniejszego

wydawnictwa

bylo

polc

,

-czone z bardzo

powaźnemi trudnościami

natury

finansowej.

Ponieważ

wydawca

części

niemiecko-polskiej,

Wojskowy Instytu

t

Naukowo Wydawniczy w Warszawie,

z powodu

braków kredytów me

mógł podjąć

siC; wydania obecnej

części

slownika,

a

zależalo

mi

szcze-gólnie na wydaniu tej

czc;ści

w

czasie

możliwie

naj kró

tszym

,

zatem

wobec tego,

że

ani

w kraju,

ani

zagranicą

nie

znalazłem nakładcy,

bylem

zmuszony

wlasnym kosztem

rozpocząć

wydawnictwo. Wtem

trudnem

polożeniu

materjalnem

otrzymałem

pomoc

finansową

tak

ze

strony moich anonimowych

subwencjonarjuszy ze

Lwowa,

jak

i

ze

strony

ówczesnego

Ministerstw

a

Robót Pub

l

icznych

w

szególności

JWP.

Inż.

A. Moraczewskiego,

który

raczył

z góry

zakupić

70

egzem-plarzy slownika

dła

tego Ministerswa,

pozatem

od innych instytucyj

i

Związków

jak: Kasa Mianowskieg

'

o (70

egzemplarzy), Unja Polskiego

Przemysiu Górniczo-Hutniczego w Katowicach (49 egzeI!!plarzy)

i

in-ne, które przez

zgłoszenie

prenumeraty

słownika umożliwiły

mi

rozpo-częci

e druku w roku 1935.

Koszta

dalszeg

'

o

wydawnictwa

sl

ownika

przejął

na

siebie

p. Lech Dolniak

z

Powania. Obecnie

ukozuje siC;

pierw-szy tom slow!!ika,

poczem przystc;pujemy

do

wydania

drugiego

tomu.

Pomimo

cic;żkich

warunków

wydawniczych,

realizuje

on

moje

kilkona-stoletnie starania o wydanie

polskiej

czc;ści słownika.

Za

podjęcie

siC; tego wydawnictwa,

względnie

za

udzieloną

mi pomoc

w

tej

spra-wie,

składam

tak Jemu jak i Jego bratu Edmundowi,

wszystkim

P.

T.

Prenumeratorom

słownika

oraz pracownikom Drukarni Kaliskiej

w

Ka-liszu,

zajętym

przy wydawnictwie a mianowicie:

p.

Te

lesfo

rowi Wol

f

-fowi

za

przeprowadzenie pierwszej korekty

drukarskiej.

maszyniście

p. Marjanowi

Kujawińskiemu, składaczom

pp. JÓlefowi

Napierale

i

Bo-lesławowi

Kopaniakowi

najserdeczniejs

z

e pod

zic;kowanie.

Jeszcze

wiC;kszą wdzięczność

winien

je

s

tem

wszystkim

P.

T.

Współpracownikom

(osobno wymienionym), z

których

kilkunastu

brało

(ponowny)

udział

w pracy przy

obecnym

słowniku,

a

w

szczególności

WP.

inż.

elektr. T.

Żeraóskiemu,

który

w

latach

1920

-

19

2

5

raczył

przejrzeć cały rękopis

niniejszej

części słownika

i

dostosować słow­

nictwo

elektrotechniczne w

rękopisie

do

obowiązującej

terminologji

tego

ni

e s

posób

tutaj wymienić. Wdzięczną pamięć zachowu

ję

szczególn

ie dla

śp.

J.

Łosia, Proł.

U

.

J.

w Krakowie,

za

łaskawe

przeprowadzenie korekty

o

rtograficwej w

niemiecko-polskiej częśc

i słownika, stanowiącej

podsta-wę również

i do obe

c

nej

części słownika,

j

a

k

o

też śp. inż. A.

Maciejowskie-m

u,

za

cenną

p

o

moc przy opracowaniu s

łownictwa

b

udowy maszyn i okrę­

t

o

w

nicl wa,

a

pu,edewszystkiem przyjacielowi

mojemu

śp.

S.

PachuI-s

ki

e

mu

(zmarłelllu

w

roku

1934),

b.

współpracownikowi

Ajencji

Pra-sow

e

j

"Iskr

a

"

w Wa

rszawie

,

za

długoletnią

pomoc

w

całej

procy,

w

szczególności

za

przeprowadzenie

nie

tylko

korekty

drukarski

ej i or

·

togra

f

icznej w

bardzo

d

la

Niego

ciężkich

warunkach, ale

i

za

znako-m

ite

popr

a

wki

językowe, Twórczość

d

uch

a

nie

j

,

est

może

w

żadnej

pracy tak ukryt

a

, jak w pracach

słownikarskich.

Stanowisko

to

,

o

puszczon

e

przez

mego

przyjaciela,

zajęli:

p

.

K

.

Kramarczyk b.

Dy-r

e

k

t

o

r gimn

azj

um

im.

J.

Kochanowskiego w

Krakowie

oraz

Stefan

Adam S

c

hmidt,

proł.

Gimna

z

jum

im.

Mick

iewicza

w

Poznan

iu

.

Za

po

m

o

c sk

l

a

dam

i

m

najserdeczn

ie

jsze

podziękowanie.

W

ciągu

druku

słownika

ofiarowali

swą cenną współpracę,

przez

przeglądanie całego słownika, dwaj technicy a

mianowic

ie:

WP

.

Karol

Hessenmiiller,

rzeczozna wca browarnictwa z Bydgoszczy,

który

rozpoczął przeglądanie słownika od pierwszego arkusza

i

przesłał mi

bardzo ciekawe

i

rzeczowe

uwagi

dotyczące

dotychczas

wydanych

a

rkuszy, które

pomieszczę

w "poprawkach".

WP.

inżynier

Aleksander

Prągłowski

z

Komarowic,

rzec

znik

o

c

z

yszcze

nia polskiego

słownictwa

tec

hnicz

nego z ger

mani7

.

mów (grunt

=

zi

o

m,

obcas

=

podpiętek itd.).

Pomimo

szczerej

sympalji

dla

tej

myśli,

nie

mogłem się zdecydować na zupełne usunięcie

tych

germa-nizmów z

naszego

słownictwa

technicznego, a

to

z

następujących

powodów

:

1)

terminy te

zyskały już

odd

awna

prawo

obywatelstwa

',V

naszym

języku,

2)

nie

mamy narazie form

podobnych,

które

trze-baby

dopiero

tworzyć

np.

dla

ziornu:

ziomowy,

ziomny,

ziemski?

3)

Ilajprawdopodobniej nie bylbym

najczęściej

rozumieny np.

czytając

"

ziom b

udow

l

a

ny",

zam

ia3t "grunt

budowlany"

mógłby

klo

przy

-puszczać, że

chod

zi

o

poziom, 4) w

razie

przyjęcia

tej

zasady

pol-szczeni

a

o

b

cych

termi

nów,

należałoby ją rozciągnąć i na inne

terminy

zapożyczone (da

c

h,

belka, śr

uba,

rura itd.)

ale na

które

i

ktoby

miał tę

kwestję r'JZstrzygnąć?

Pozatem

nie

miałem

an

i prawa,

a

ni

kompe-ten

c

ji de tak radykalnego

oczyszczariia

polskiego s

łownictwa

t

ec

hnicz-n

e

g-o

tem

więcej, że językoznawcy

nasi

byli

temu przeciwni.

S)

Na-w

et w

ra7

.

ie

przyjęcia

tej

zasady

wyłoniłaby sit;

jeszc

ze

kwest

ja,

czy

i

jak

inowacje

te

przyjęliby-nie mówiąc już

o

technikach -

rzemieśl-nicy.

Znając

ich konserwatyzm,

przypuszczaćby

raczej

należ

a/o,

że

nowotwory te nie

przyjęłyby się. Kompetencję

w tej sprawie

mogłaby mieć

Akademja

Umiejętności

w Krakowie i Akademja Nauk

Technicz-nych w

Warszawie,

jednakże

dotychczas

ta

sprawa

nie

była

tam

po-ruszana. 6)

W chwili

przystąpienia

p.

inż. P"ągołowskieg'o

do

współ­

pracy,

miałem już

wydrukowanych 22 arkuszy slownika,

za

tem

zasto-sowanie nowych

terminów

w

całości słownika

i

ta

k nie

było możliwe.

Pomimo

powyższych trudności

sympatje

moje

są

po stronie p

.

Prągłowskiego,

a

wyraz temu

dałem, zamieszczając

równoc

zes

me,

gdzie to

było możliwe,

obok terminów

doty

c

hczasowych,

propono-wane przez niego terminy

.

Dziękując

obu

tym Panom

za

dotychr.zasową współpracę,

wyra-żam nadzieję, że

nie

odmówią

mi jej i

w

przyszłości.

Chciałbym również podziękować

serdecznie p.

inż.

Fr.

Chudobie,

b.

kierownikowi

wydziału wodociągowego b. Wydziału

Krajowego,

póżniej

Dyrekcji Robót Publicznych

Urzędu Wojewódzkiego w

Kra-kowie,

za

korzystanie

z

jego

rozległej

wiedzy technicznej.

Przez

wyliczenie

powyższyeh

P. T.

Współpracowników

n

i

e

chciał­

bym

jednak

w

żadnym

stopniu

zmniejszyć zasług

innych P. T.

Współ­

pracowników osobno wymienionych.

Chociaż

nie

było możliwe

wyszukanie

wszystkich

odpowiedników

niemieckich na terminy polskie

zawarte

w

dostępnych mi materjałach

terminologicznych, pomimo tego,

słownik obejmować będzie przeszło

117.000 terminów polsko-niemieckich. Ponadto

posiadam

niewyzyska-ny

materjał

terminologicwy do

słownictwa

technicznego,

który

mógł­

bym

uwzględnić

dopiero w

ewentualnej

następnej

pracy.

Wobec

aktualności

polskiego

słownictwa żeglarskiego, wynikłej

z

uzyskania przez

Polskę dostępu

do mor

za,

posługiwałem się

od

r.

1920

następującemi słownikami

obcemi: Paasch, Marineworterbuch,

Hamburg 1924; Kluge, Seemannssprache, Halle

1911;

Dabovich,

Wor-terbuch der Marine, Pola, 1883 itd., oprócz

używania źródeł

niemiec-kich, wymienionych w

części

niemiecko-polski

e

j

słownika.

Olbrzymi

rozwój

nauk technicznych i terminologji

uniemożliwiają

wprost opracowanie

słownika, obejmującego

wszystkie

gałęzie techniki. Według

wszelkiego prawoopodobieilstwa,

w

przyszłości, będą

mogly

się ukazywać

tylko

słowniki

pos

zcze

gólnych nauk technicznych

w

ta-kim

układzie,

jak to widzimy np. w 6·cio

językowem

wydawnictwie

firmy Schlomann-Oldenbourg w Monachjum, lub

w

rozpoczętem

wy-dawnictwie slowników

technicznych

Akademii Nauk

Technicznych

w Warszawie. Przez wyszukani

e,

ustalenie

odpowiednika

niemieckiego

dla polskiego terminu w niniejszym

słowniku

staje

się możliwem

ko-rzystanie z

pozostałych pięciu języków światowych, objętych powyż­

szem wydawnictwem Schlomanna.

Staraniem mojem

było wciągnięciem słownictwa

wszystkich,

na-wet

najnowszych dziedzin techniki m. i. fotogrametrii, radjotechniki,

i td. a nie do mnie

należy

ocena, o ile ta praca

się udała.

Świadom trudności zadania i możliwych niedostatków słownika

up

raszam o poprawienie

błędów

drukarskich przed

użyciem książki

i wpisania

do

słownika

tam podanych poprawek i

uzupełnień,

które

otrzymałem

dopiero podczas druku

słownika,

oraz o

łaskawe

zawia-domienie mnie o ewentualnie

zauważonych

usterkach.

Inżynier

Karol

StadlTTlliller.

SPIS P. T.

WSPÓŁPRACOWNIKOW:

Alherli S. pro L Szk. Przcrn., Kraków.

Altenl>CI-g- Dr. M. inż. elektr., Lwow. Ancz)'c \Y./. właściciel drukarni, Kraków.

Ballachicwicz T. prof. U. j., Kraków. Ben,r.1uski T. inż. gór., b. kierownik kopalni,

Slcrsza.

Beret"

J.

bud., Kraków. Biborski A. archilekt, Kraków.

Bieg-tleiscll Dr. B., kierownik Stacji psy-chotechnicznej M. Muzeum T. P. w Kra -kowie'.

Bilicz .~. h. prezes Małop. Tow. gorzcln., Krakuw.

BO~)r7.Yliski Dr. M. prof. gimll., Kraków. BoplI'ski S. inż" st. radca koL, Kraków.

BolIand Dr. A. Dyr. W. Studjum Hand!., Kraków,

Bnlllcr Dr.

L.

prof. Uniw.Jagiell., Kraków. Brzeski R. inż. "rórll. UrzE1,d. ,górn.,

Kra-kr;\\,.

Bukowski

J.

art. malarz, Kraków. Buraezewski Dr.

J.

prof. Szk. Przem., Kra

-ków.

CChak Józef st. inż. górniczy, Siersza. Chmiel Dr. A. dyr. m. Archiwum aktów

grodzkich, Kraków.

Cicchunowski K. inż" st. radca koL Kra-t:ów.

Ciechanowski Z. Dr. inż. b. m., pro!. Polit. L\ .... ów.

Czaderski T. chemik Cementownia, Tr ze-binia.

CZaplicki K. zlotnik, Kraków. Czlapiński P. amator fotograf, Kraków. gzubryt P.

właściciel

handlu skór,

Krakó\~.

ąbrowskl M. b. Dyr. Gazow", mlelsbel, Kraków.

D~hicki

S. in;'. "ud. m., Pro!. Szk. bud. masz., Poznań.

głuży,~ski

w

ł

aśc.

Jrarbarni w Ludwinowie. r

K

olm,ak Fraków. . inż. gór., proL Ak. Górno, Dtozdowski S. b. fabrykant fortepianów,

K-rakÓw.

Duclrewiczowa M. dyr. Szk. koronkilrslwa, Zakopane.

Dunajewski t\JI. inż. ,::-ór. Dyr. kopalni wt:;:~la w Sicrszy wodnej.

Dziewulski \Yf. prof. Uniw .. Wilno. Ehrenprcis A. Dr. dyr. fabryki wyrobów

s'l.amotowych, Skawinil.

E.kielski W. arch., prof. Szk. Przem" Kra-ków.

fiedler T. pro!. PoliI., Lwów .. Fox St. dyrektor browaru, Zywito·c. Fiir~·anj..f M. inż. h. m., radca kol., Kl'akó\\,. Gajewski W. b. asystent Uniw. JOlIiel!.,

Kraków,

Gajc,ak K. in;'. elektr. b. dyr. elektr. miejskiej w Krakowie.

Galer. 1. pro!. Szk. Przem. Art., Kraków. Gembarzewski L. inż" \Varszawa. Glucksl11ann A. inż., radca kolejowy,

Kra-ków.

Godlewski

E.

prof. Uniw.JagielL, Kraków. Goelel Dr. W. prof. Akad. górn" K,·aków. Golo~lIrski Dr.

T

.

Pro!. Uniw. Jagielł., Kra·

ków.

Gorecki majster szewski, Kraków. Gorecki

J.

właściciel zakładu ślusarskiego,

Wac:łowice.

GoHwald K. inż., radca budowo pallslw. w Brześciu.

Grabowski E.. prof. Szk. Pnem, Kraków. Grabowski L. pro!. Polit., Lwów. Grzybowski Dr. J. B. pro!. Uniw. Jagiełł.,

Kraków

Hahn

J.

Dyr. Huty szkła, Szezakowa. Halaciński T. b. Dyr. "Ryngrafu", Kraków.

Hand R. inż. cyw., Kraków.

Harajewicz. T. radca górn., Kraków. Hen elektrotechnik dyr. Tow. A. E.. G.

Union w Krakowie.

Herzberg E. iuż. b. m., dyr. Szk. ['ud. masz. VI Grudziądzu.

Hollinger S. majster kaflarski, Kraków. Hoschek

J.

inż., radca koł., Kraków.

Hessenmi.iller K. rzeczoznawca hrOW:ll'-nictwa, Bydgoszcz.

Huber Dr. 1'11. pro!. Polit., Warszawa. Jabłollski T. fotog-raf, Krakó\v.

Jędrkiewicz Z. inż. hut., Dyr. h. hut arcyks. w Cieszynie.

Kalicki F. inż. h. n1. Magistratu, Kr.1ków. Kaliski B. dyr. sydykatu konykarskiego

w Rudniku nad Sanem.

Karpiński mjr. lot., Min. Sp!'. WI., War-szawa.

Kif':drOll

J.

inż. g-6rn., Dąbrowa. Klein W. majster stolarski, Kraków'. Klimaszewski A. dyr. Cegiclni miejskiej,

Tarnów.

Klimka M. inż. prof. Szk. Prze m., Kraków. Knapiński L. właśr. zakł. nożowniczcgo,

Kraków.

Knce naucz.ycielka koronkarstwa w Szk. Prze.m., Lwów.

Kostecki E. itlŹ. b. m. dyr. Szk. Przem., Kraków.

Kowalski 1'11. b. dyrektor ceg-ielni, Zielonki. Kozikow:;ki A. proC. Szk. lasowei. Lwów. Krasuski S. inż. górn., Borysław. Kremcr Z. sto insp. przemysł., K,·akó\'·:. Kroi P. elektrotechnik, Kraków. Kru.Q'er A. inż., st. r:'ld('q kolej0wy, Kra

-ków.

Kn:s'yński

T

.

ks. dr. noc.

U. ].,

Kraków. Krzemecki A. prof. Szk. Przem., Kraków. Kllrnikowski T. inż. b. m., slo radca koL,

Kraków.

Lenart B. b. nuuczyciel inlrolig-atorsiwa M. MuzelJm T. Pn.em. w Krakowie. Lconhard B. iuż. górn., Jaworzno. Lepszy L. sL radca skaruu, Kraków. Liczllerski

.J.

inż. biura mleczarskiego, b.

Wydz. kraj., Lw<lw. Lornbardo.J. ehe mik, Krakc>w.

Maciejowski A. inż" h. m. prokurent fa-bryki "Zieleniewski", Kraków. Makowski W. majster rymarski, Kraków. M~ły:;;zczycki

S.

cy".'. inż. młynarstwa,

Kruków.

Marchcwczyk J. muister kownlski, Kraków, Marchlewski L. Dr. pl"of. Uniw. Jag-iełl.,

Kraków.

Markic\' .. 'icz S. majster kamiclliarski, Kru-ków.

Markiewicz S. składacz drukarni Anczyca, Kraków.

Marku<; K. inslal. i majster hlacharski, Kraków.

Matakiewicz M. Dr. prof. Polit., Lwó" .... Mądrzykowski M. pi"otechnik, Kraków. Mikeska F. woskownik, Kraków. Mokrzyński ]. inż., kierownik Szkoły

mle-czarskiej, Rzeszów.

Morawski

J.

dyr. "Mechanika Polskiego">

Kraków.

Mościcki Dr. prof. Uniw. Jag-iell., Krak0\ ... Nalepa

J.

instr. kursów kolciowych, Kr~!­

ków.

NiedzieL.ki T. inż., nacz(~lnik Urz~du po -miaro\\'ego b. Min. R. P., \x"arszCl.wa. Nicd7.wiccki j. pruf. PoliL, Lwów. Niemiec H. mechanik, Krakó\ ...

Niemczynowski

Vi.

kierownik Szk. slo ta r-skiei. Kalw3rja.

Niewiaoomski G. arch., sto radca hnd. Kraków.

Nitsch L. inż. b. m., Kraków.

Nowicki A. radca leśnictwa \VojtV,rództ"''''3, Kraków.

Nowiński A. maister hednarski, Krakó\·\,. Nowosi~lski T. br. prof. Szk. Pn-t:m., Kra

-ków.

ObmińBki T. an·h., proł. Po]it., L\vów. Pill~hulskj S. współpracownik Agl:ncii p1';>

-SOWtj "Iskra" w V/arszav.'ie. Pawlewski H. prol. Polit., Lw,)w. Pawlica \V. Dr. uoceJlt. Uniw . .Jagi~!l .•

Kraków.

P~kszyc F. nauczyciel w slojdu, \\' S(~rn. naucz., Kroków.

Pieracki F. kierownik drukarni AIl('zyca, Kraków.

Podołczyk ze~·aflllistn., Kraków. Polaczek -KOTn~cki T. inż. dyr. Tra!1l':ł~iu

rnieiskiego, Kraków. Polański S. inż., Kraków. Ponikiewski M. inż., \'Varszaw01. Prag-łowski A. b. inż. kokjowy,

Konwt"o-wiee k. przemy.śla. Procllcr A iuż., Kraków. R'lcłwar\ski F: inż., Kraków.

Rodziszewski I. inż. tedllloto~', \VurSi'.il\-V2.. Hipper H. właś(:. składu piv,,:a, Krakó ... .;. Romanowski kierov.'tlik odlewui f(:ibryki

Zicleniewskicoo. Kr;ików.

Runsi'.f:r Z. inż. "'dyr. G!. UfZ. !\IIiar \0.,1 \1/21. r-sza·,vj(·.

Rudzki Dl". M. P. prof. Uliiw. Jagie1i.,

Kraków.

ł<ychlcwski J. sto rew. koleje,wy, Kraków. Rolle K. b. dyr. Szk. ceramicznej, Pon

-g-órZt>.

Romaszkan F. wła~ciciel p1\pierni, \VJad() -WlCC.

Rozcn Z. Dr. prof. Akad. g-órn., Krakóv .. ·. Rosłoń~ki R. Dr. inż. lnslyt. geol., \Xi a

r-sr.:3.wa.

Rożd"lC')ski ]. Illajster l~ołodziejski, Kra-ków.

Rybil\ski A. prof. g-im., TotrllofJol. Rychter.J. prof. Polit., Lwów.

Rylski T. Dr., kierownik biura mlec zar-skic:Jo b. W)'dz. kraj., Lwów.

Sa.r~ J. b. szef Ul'Zf;du IHHI. p:Hlstl'.'., K:'a-KOW.

Satdc..,;ki K. ze~~'~lrIlLi~trz, Kr'lków. S\hlcłcn H. kierownik j"ahryki akU:11111.,

LWOW.

Schneider F. pułk. lotnik, Kri:lków. Sajewic'l Z. prof. ~zkoły tkackiej, Stryj. Schr:!mm \V. kierownik tf:clll!. browaru

G(Jlza, Kraków.

Sehreyer H. kjt~rnwnik zakLld(}\\' hutni -czych, l'rzebilli:l.

S(~r'jko\vski M. Ur. proJ. Ulli ... J,I~·jell.,

Kraków.

Sippel L. tct:hnik rohót wyhuch., Kraków. Skawil\ski K. bud., I( )·akó .... ".

Skibillsk; K. Dr. pror. Polil., Lwóv-.'. Slotwi'lski S. stroicit:l forll~pj;,nów, Kral:ów. Srncud" \'ł./. majster ślns ... rski, Krab)"I. Śll/jech?wski C. wlaściciel fahryki Jlly(lła,

r-..rakuw

Sokołowski S. prof. U.

J.,

K ,·"ków. Splichal H. majst(~r j'usznikarski, Krakc·)\\'. SjJannhalle)' T\v.Jroowski \X'. illż., dyr.

Szk. Bucl., Pozn'Hl.

Stdunu',vski 13. ]>l'ot. PoliC, \\larszuwu. ŚwieżDw~ki S. st. menniczy. Lwow. SV,Iohoda ",'. inż., sL r. kot, Kraków. Syron::yń~ki L. prof. P'-.Ilil., Lwów. Szaf Pl' \Y,1. Dr. pro'. Uniw.J~)g-I(~ll., Kraków. S::afran T. pruJ. S'lkoły ceramiczllej.

Kra-k6w.

SZC)!1CC1' K. właśc. mlyna parowego, Tar-nów.

S7.ubert. A. fotograf, Kraków. T:t.siecki S. ll<łUC'l. szc ... sLwa, Kraków. :I:hullie M. Dr. prof. Polit., Lw()w.

[r<!bka A. majsier kllśllier~ki, Kraków. Tr~bac'l.

J.

rylowtl!k, Krakc'~w.

Turo..:zyno'.vic1. S. inż.. prof. Polit., W' ar-Tuziak F. iuż., raJca f>ud., b. DYl'. Dr':'g

\~;iodllych, Krakó'.'.'.

\'Ualkm .... iI1ski J. majster POl,',J"oźnic:z:y, Kra .. ków.

\\li:ltorek K. Dr. prof. PoliL, Lwów.

\\lereszczyński ł\. prof. Ser:l. Ilaucz., Kr a-kó',v.

\.\1 t;g-rzyl~ K. maister malarski, Kraków. \'Vilezkicwicz

E.

inż. Polil., L \',,:ó W , \'Vitkowski A. Dr., P1'()f. Uniw. Jagie;l..

Krakó\\'.

\V6j<.:ik 1<. Dr. prof. UIIiw., Fozllań,

\Vofos:>'.c7.:lk E. Dr. proL Polit., LV\Jów. \\'0;tU1I \\/. inż., prof. P.;]it., LWDW. \Vronic\vski T. insptktr .. r Zakładu bath:l:-':

środkó· ... spoży\',:czych, Krak()w. \Vyskoczyrlskij. dY~PO[J(';llt firmy L. Nilsc:l,

Krakó" .. ,.

Zai<!częk wlaśc. falJ)'yki sukna, Kęty. Z::idziko\\'ski lVI. vdaśc. 'luk!. szklarskieg-o.

Kr:J.ków.

Zakrzewski \V. zer:-armistrz, i(rakó\".'. Zamarski F. dyr. fahryki tytoniu, Kr<.Ikó·,\:. Zazul,~ A. in?., st. r~,lca kol., Lwów. Zbijewski Z. prof. Szk. Pn.em_, Krak(iw. Zmaza A. instruktor ceramiki St;k. prLe:lI.

art., Krakow.

Zuhrzycki

J.

S. dr. <lr~h. prof. Polit., Lwów, Żebrowski K. oqrunmistrz, Kraków. Żeleński S. architekt, Kraków.

Żerań;;;ki T. inż. cl:~ktr. thlr. Tow. elt:ktr.,

WI arszawa.

-Żerebccki M. inż., Gdynia.

Żmigrodzki S. clt:ktrotechnik, Kraków. Żyła A. majster kotlarski, Kraków.

ŹRÓDŁA:

A.

PRACE OGÓLNE:

I.

SŁOWNIKI

I

ENCYKLOPEDJE

POLSKIE

:

Linde B. Slownik j~zyka polskiego, War-szawa, 1::307; II wyd. Ossolineum, Lwów,

1854.

Kartowicz, KrY'lski, Niedźwiecki i Król. Słownik it;:lyka polskiego, Warszawa, 1900 - 1927.

Wielka eilcyklopeuya powszechlla ilustro-IVana. I serja T. I-XLVI (A _. Miedzi ortęć), Warszawa, 1890-1911, II serja

T. l-VI (N - Ozwia) 1903-1908. M. Arct. Słownik orto~raficzny języka

polskielio. Wyd III. Warszawa 1927.

II.

SŁOWNIKI

I ENCYKLOPEDJE

OBCE:

Brof'.khallS. KOllversatinllS -Lexikoll.

XIV

Aufl"lie, lH98.

Erhe. Worterbuch der deutschen Recht -sl:hreiblln~1 Lurlwigsburg, 1911. PinIoche. Etymologischcs WorŁerbuch

dCl' delltschen Sprache, Paris, 1922.

!lI.

ROZPRAWY NAD JĘZYKIEM

POLSKIM:

.Rozprawy ciekawsze dla słownictwa tech-nicznego podano \ve wstępie.

B.

PRACE TECHNICZNE:

I.

SŁOWNIKI TECHNICZNE

POLSKIE:

Kleczkowski A. Terminy techniczne. (Re-jestr budowy galeony, zabytek z-To 1572; nakładem Akademji Umiej. w Krakowie

1915).

Strumicll,Ski O. Słowniczek wyrazów

prze-slarzO!dych lub Iliytych w zllaczeniu

od-miel1nem od dzisiejszego. (Z dziełka: O sprawie, sypaniu. wymierzaniu i ry-bieniu stawów. \Xf Krakowie 1573, wy-dał F. K llcharzewski, Biblioteka pisa-rzów polskich 1897).

JakuhowskiJ Slownik artyleryczny. (Na,,-ka adyleryi ... \\'Iarszawa 1781).

Osiliski X. J Wyk/ad niektórych sl,;w knżllickich. (Opis polskich żelaza fa -bryk, Warszawa 1782).

I-lube M., tłum. Koc X. S/owlliczek lizy"'-ny. (Wst~p do fizyki dla szkół narodo-wych. Kraków 1783).

Spielmann, Krumło\"lski. Rejestr ogólllY· (Nauka chymiczna) Kraków 1791. Sierakowski S. X. Regestr słów greckich

i łuciriskich, uiywanydl w nauce arc hi-tektury, z ich wytłómaczeniem na pol-skie. którehy ią bardzie

i

ćmiły niż obja-śuialy. niż powszechnie przyjęte mi być lllog·ły.

l{cg'estr niektórych słów w tem dziele, które albo trudno tłómaczolle hydź mo-gą, albo są przyi,;te za polskie. (Archi-tektura, Kraków, 1812).

Fonberg L Slo,vllik wyrazó,,·.' chemicznYl.:h, Wilno, 1825.

Rouget M. Dykcyonarz ooręczny dla in -żynierow. obejmujący wszelkie części fortyfikacyj i innych nauk tejże broni właściwych i lIł')7;ony w porządku aHa-betycznylll słów rrancu'lkich. \Xf at'sza· wa 1825. W drukarni wojskowej str. 396 i 3 tabl.

Walter F. N. Krótki wyklad nomenkla-tury chemicznej polskiej, Kraków 1842. Langie K. Znaczenie pospolitych wyrazów chemicznych. Swi~toianka. Nov .. 'orocz-nik Gospodarski. Warszawa 1843. Podczaszyński K. Nomenklatura archi

Walter F. N. Wykład nomenklatury che-micznej polskiej. Kraków, 1844. Kozlowski W. Słownik leśny, bartny,

bur-szlyniarski i orylski. Warszawa 1846. Duniecki l. O nomenklaturze chemicznej

według Regnaulta. Lwów 1852.

Rog-ujski E. O zasadach słownictwa che-micznego. Rocz. Tuw. Nauk. Kraków, 1852.

Oczapowski j. Projekt do słownictwa che-mirznego. Warszawa, 1853.

Czyrlliallski E. Słownictwo polskie che-miczne. Kraków 1853.

Podczaszyń.ki K. Nomenklatura archi-tektoniczna. Warszawa 1854. Matecki T. Słownictwo chemiczne

pol-skie. Poznań 1855.

Filipowicz, Tomaszewicz. O chemiclnej polskiej terminologji. Wilno 1856.

Gluziński J. Terminologja wyrobów

to-warnych w lasach Wołynia. "Drobnostki

Gospodarc~e". Warszawa, 1859, str. 105- 132.

Lilpop K. Uwagi tyczące się języka

che-micznego. T. III. Warszawa 1859.

H.

S. Systematyczne wyliczenie cia!

ko-palnych u nas postrzeżonych. (T 111).

Warszawa 1859.

Łab~cki H. Słownik górniczy. Warsza-wa 11l68.

Konicki M. Słownik techniczny polsko-rosyjski. Warszawa 1870.

Lichtenstein H. Słownik górniczy nie

miec-ko-polski. Lwów 1871.

Fil'ganek W. Nieco o słownictwie i treści łeśniowiedztwa. Kraków 1872.

'Czyrniański E. O słownictwie che

miez-nem polskim. Bibliot. Um. Przyr. nr. 1.

Kraków 1872.

Pietraszek

J.

Słowniczek niektórych wy-razów technicznych zawartych w dziele:

"Przewodnik dla maszynistów na dro-gach żelaznych". Warszawa 1873.

Bud'ynowski T. Słown;czek przemysło­

wy. Lwów I1l79.

Wyrazy do słownika techniczneg-o. Komi-sja Słownikowa Tow. Polit. Lwów 1879 - 1886.

Tyszyński

J.

Zbiór nazw dla cz<;ści skła­

dowych wozów. Lwów 1880.

Kossuth S. W przedmiocie słownictwa technicznego. Przegl. T. Warszawa 1880.

Wizbek H. W sprawie słownictwa

tech-nicznego. P. T. Warszawa, zesz. XX,

1881.

-Koss"th S. Uwagi nad artykułem p. H.

\:vrizbeka

.,'X'

sprawie słownictwa lech-nielnego". P. T. Warszawa zesz. IX.

18B1.

Kempiński

J.

Słowniczek techniczny

ko-lejowy polsko-rosyjski. Warszawa 1880.

Czyrniański E. Słownictwo chemiczne.

Projekt. K"ków 1881.

Wywiałkowski Z. Słowniczek czcionkar-stwa polskiego. Warszawa 1881. Materyały do słownika technicznego

pol-skiego. Komisya Słownikowa Tow. Techn. Krak. Kraków 1882-1886.

Komisja Słownikowa Towarzystwa Poli-technicznego we Lwowie. W sprawie słownictwa lechnicznego. Dźwignia nr. 8. R. V\. 1882.

Żehrawski T. Słownik budownictwa. Nakł. Akademii Umiej~tności. Kraków 1883. Towarzystwo Politechniczne Lwów. Słow­

nik kolejowy 1884.

Heilpcrn I. W sprawie ujednostajnienia znakowania w naukach matematycznych i technicznych.

P. T.

Warszawa 1885. Olszewski S. Słownictwo polskie

g6rnic-twa. Gorlice 1885.

Sprawozdanie delegacji słownikowej w spra\vie wyrazownictwa dla przemysłu cukrowniczejto. P. T. Warszawa 1887.

Darowski i Kempiński. Słownik kolejowy.

Lw6w 1889. II wyd. 1890.

Matlakowski W. Spis wyrazów. które mogłyby być niezrozumiałemi dla

czy-telnika. (Budownictwo I"dowe ha

Pod-halu. Nakl. A. Um. w Krakowie 1892).

Stadtmiiller K. Materjały do słownika

technicz.nego. Cz~ść I. niem-pol. Kra-ków 1tl92. (litogr.)

Bruchnalski K. Terminulogja kł6dkarska.

Kraków 1893.

Przyszychowski F. Słownik lerminów

gar-barskich . Warszawa 1895.

Dt:bicki I. Słownik górniczy nicm.~polski oraz spis wyrazów górniczych (objęty dziełem: K rólki wykład au.!ryackiego prawa górniczego). Kraków 1897.

Skibiński K. Słownictwo stosowane w

dzie-le: Iludowa kolei żelaznych. Pol,cz_nie

torów. Część l. Lwów 1897. Goł~biewski H. Wyrazy rybackie i

że-glarskie u Kaszubów. Rocznik Tow.

Nauk w Toruniu. VI. 1899.

Schramm R. Nazwy narzędzi rzemieslni-czych przyjęte w warsztatach par owo-zowych drogi żelaznej

Warszawsko-Wiedeńskiej (b. m. i r.)

Grabowski, ZnaŁowicz. Polskie słownictwo chemiczne. Warszawa 1900.

Baudouin de Courtennay

J.

Glos członka Akademii w sprawie słownictwa chemii. Nakl. A. Um. w Krakowie 1900.

Uchwały w sprawie ujcdnostajnienia słow­

nictwa chemicznesro. Sprawozdanie A. Um. w Krakowie, t. VI, styczeń 1901.

;~er;u}",ki T. Niellliecko-polski .słowlliczek wyra7ów te~:hni('r.l1v('h i te!"ll~iIlÓW nau-kowych z dziedziny rnagnetyZ!lHI, t'lek" hv(:zllo.~c.:i i elektrotechniki. Dal"mstadt w-grudni II 1901. wyd. l (hektog-r.).

Sio\Ytl!ct\Vo naukowe leehlliC"i.nc, Czcść I Matclllalyka niższa. (litOgT.) 1981 l:?). ~;ło·.'.'nict,,'\io naukowe teclmiezJlc. CZt;SĆ II

t\·1echilllikil teoretyczna lYO:l.

Slowllid\',Io llilUko\',Jc technicznI'. Cz~ś(: {lI

. Malemidyka \vyżsl,a 1903.

Ze:'allski T. Nicmiecku-pul.ski slowniezek

elektrotechniczny. Darrnstaclt, wyrł. Ii (hektogr,)

SlowJli!<. \vyrazl\'''' kdlllic7.uych dla

rze-miesiników. To ... Polit. Lwów 1902. Rcdah'ja Ch€'Jltika Pobkiego. Słowllik

chem;czny I. Związ!.("i nieorg-aJlicznc.

W,",sz:Hva 1902.

Ksiąi:ec"lka :1arzt;.dzio\' .... a. Łódź 190:!

Kucharzewski F. Słownictwu ,,\X'vktadu Hy,lrouliki·'. P. T. Warszawa 19·02.

Po!skit: stownich"o chemiezue uchwalone pl':":ez Akild. Um. \\: Krakowie 1902.

Jakubow·ic7. S. Słownictwo pl"Zl;dzalnif:ze

i lkacki(~. P. T. W'arszawa 1902. Cichocki \~i. Slownidwo przemysłll

pa-pil.!rnic"Lcgo. P. T. \'X'arszcnva 1<.102. L' mowa zawarta mi(~d1.y lwowskim Tow.

Po!;t. a deleg-acią elcktroh:dlll. p. wcH· sZilwskim OLldziale Tow. pop. przem. i hallulu (3.VI. 1904) w sprawie s low-nictwa eJektroteehllicz!le~o 1Y02.

(mu-terjały. do słownictwa elektrott"chnic.z"

llego Zerrtński i Lutosł[ł.wski. ~/

.uszu-wa 1904. Cz~~ć tej llTIIO"VY wydruko"

wanu osobno 190'2.)

\'\lawrykiewic."l E. SlowIliczek mierniczy. W"rszawa 19(J3.

Hfurich l. Słownictwo budowJ:Jne, P. T.

W./ ;1!"sz;wa 190:~.

Birkenmaier L Dawne :odownictwo tech -niczne. ·C. T. Lwó\v 190~~

Żer,:u1ski i Lutosławski. Matcridy dn słow

-nictwa dektrotech!licznt~g-o. Warsza-wa 1904.

Nicmicl:ko-polski słowniczek

matematy('.z-ny. Zurich 1904.

Kempiński 1. Książeczka narzędziowa. 'J/arszawa 1904.

Żórawski G. Słov.rniczek (Podrę,_'znik dla majstrów tklJ('kich. Łódź 1901). Kamiel1ski B. V./yruzy lechn;czne w wal~

cownidwie żelaza. P. T. \XTal'szawa 1904.

Materyały do słownictwa leclllliczncQ'o niemiecko"pol.skieg-o, opracowane przez komitet redakcyjny podręcznika "Tech-Ilik". Warszawa 1904 (heklogr.)

Technik. Spisy alfabetyczne wyr:lzów technicznych zuwartych w 2 lomaeh

lc-~o p()dr~('znika . . \Xl.1rSZ<lW3 1905; ;1..;0.":;. Trojallowski A. Słownik pfl~dzalni~'7.y.

Warszawa 1Y05.

B::Jlldl'owski E. Projekt SIOWIlictw<I Chl':llji organil:7.11cj Akai..klllji (JlIljeit;tllo~I~: w

Krakowie. 1907.

Malerialy do słownictwa chemicznego p·)l

-sk;ego. \X1"l"sz<lwa 1907.

Spra\\'ozJallre z prac komisji sło\\'nil'~"'\';: mlf':~z;lrski('"I)"o. Lwów ]907 .

\X!iśnio\' .. ski 1~ Materiały do Jlolsk;i..'~ro słownictwa gculo,-!iczllcg'o. Lwów 19u7. Książka narz(;dziowa fabryki Rollu, Z

it"!.!i-ski i Ska. Wal·" .•

w"

1907.

Lombardu

J.

Materinły do słownika t

~:,j1-uicznego. Pn::egl. CC1·am. Podgorze l ;;.u7.

Spis wyrażel1 z budownictwa. \Vyt!al "Architekl·'. Kraków 1907.

Morozewic:t .

.J.

Próba urohienia. slowr;:c

-lwa ~~li!lo-krzemianów. Kosmos

XXX:i,

,.cs?. XII. Lwów 1907.

Pijarski S. Glosarj'lIsz melulogrufi(:::~~'.

P. T. Warszawa 1YOH.

Słownictwo stolal'skie. Wyd. (?) staraniem

Tow. Pop. Przem. i Handlu. \Vurs/.a .. ~:a I ~UH (heklogr.).

Jarkowski \V. Z dzied:r.iny żeglarsh,,'a P0 -wietnneg-o. Por .

.J.

Krak6w 1909, Trojanuwski A. Słownik przC(cl7.alni:.; ')'.

C7.e,ść II. Wal·s?aw. 1910.

Proiekt słownictwa elektl'otechnic7 nf'}!O p~zecJłożoncg-o na V Zie~dzie T(;c:~n.

Polskich. Lwów 1910.

A,/likolasch i Świtkowski. Polskie slo\\'n~c­

two fotograficzne. Lwów 1~10. Słowniczek elektrotechniczny niemied:o

-polski, opracowauy przez Sek<."y~ El d..:-troŁechników Tow. Polit. we L .. \·cwi~

i pn.ec]łożone V Zjazdowi Techn, Pol -skich 1910. Lwów 1911.

Ankietn w sprawie słownictwa introlig-a -torskicg-o, zainicionowana przez M. Mu -zeum T. P. w Krakowie. 1 ~11.

Slaski B. Słownictwo rybackie i ieg-:ur-skic u Kaszubów. Warszawa 1911. 13erson Z. Słownictwu tramwajo\ve. P. T.

Wars7.awa 1911.

Materjały do polskieao slownictwól. ~(J)n!­ cza-hutniczego. Dąbrowa ~'órnicza 1Yl1. Słownictwo nallkowe. CZI:;.~Ć I. Mate

ma-tyka elementarna. Cz<;:sć II, Fizyka.

Wilno 1912.

Słownik rzemieślniczv ilustrowilny. C7(';'ś~ L Ohrobkn metali. Warszawćl 1912.

pjestr~k F. Słownik ~órlliczy fliem;ecko -polski. Wielic7.ka 1913.

Polsko-czesko-niemiecki slownic7.ek wyra

-zów llaic"lę~ciej lItywanych w.s:rórllictwic. Kalendarz górniczy. R. IV. 1913.

Si(;\"'nik IJiemiecko.polski dla ~łusarzy. to-kll:'ZY. ko\vali, kotlarzy i Llachnierzy.

}.J:,;zll~ui 191:t

\Vudarski \'\.'. Krótka terminologia Ilauk

!i:.:yc:t.no-m<ltemalycz:lycb. (Stownik ro -sYJsko-polski). Wars,"""" 191.).

Zt.:b:·zycki.l. Spis wyr:..:t,ów archlteklo-~ji.'::ZIlYC~l (\v dziele: Ulw()!' kształtu) Kpt-"''W 19'(L

\V \ J'~!7.y górni ~zc ... v Ni(·lllie(·ko -polskim 5,o\'.'niku podn~cznym do użytku pra\vni· ~:~\\'. \\"ienei1 1016, 0fJr~\cował już,górn,

.;. I.}ochel\ski.

:'l~,' .. a!a Vi "Jlrav~ie ujednoslajnienia

slow-.,.ctw:! ele!drotechr.ic1.!Icgo, zap;ldla w

{~, 13,IV. 1'117 r, lIa posil'dzcaiu Na u:lwy-Zj;,zdu Techn, Poi. \v \Vars7.awie. P. . \X'aJ"szawa 1917.

KH~:llierski F. Słownik stolarski. \Var -S'/a\v;\ 1917.

'\\1': .. :"ol'ki S, Opisov .. 'Y siowIliczek elekt. 0 -\.l"chniczIlV. \Van;ZU\VH 1917.

St~!(arnliller· K, Słownictwo rzemieślnicze. f)~·Le:.d. H.lem. Kruków i917-1Y. Slu',;nictwo l:leklrotcehniki teore.tycznej,

')i~ri,COW,ine pn.ez Komisit.:: Srowniczą pi"zy Kole elektrotechllików. p, T. \\'ja r-~:'a\\'a 191:--:.

Słu·.'1llik \\,' oiskowy llicmie("ko~polsko-fran­

cusko-rosY'jski pod red. inż. S. \\'. rvla~ !;I~o\\'!:ikil'.~o, C7.ęŚĆ_ tcchniezno·wojsko-1.',':1. ZtSZ, L \xrar~i'.awa 1910.

FaLryka G()reckiego w Krakowie. Spis

'. .. ydi!ny~:h nun:~dzi ślllsarskjeh. 191K U~·i"vala ].go Zjazdll Elt:ktrotcchników

!'ol,kich. Przegl. Elekt ... nr. 5. 1919. (;o"~bil..~w!:>ki H. Przyczynek do siownidwa

żl'!~larskjeg-o. ''Vlyn\zy :t.bierane od d,

! X. d" 15.XI. lK74. POl". J,:z. zesz. 5. ~~:-;d~ó\V 191Y.

Z~,;dlf:1" K. Opisowy .sIowIliczek tt;chlli{~z­ Il\, blldownidwa telefol1()w i leleg-rafów. j,"'Jczla nr. 2, J i 5, \Varszaw<L 1919. Szyddski S. Słownik techniczny dht allto~

mohilistów, \Viecleń 1919,

At r~[]aula. SłowIlik lechniczllY francusko -polski. Pozn:1I1 1919.

Sbdlrnliller K. Słowniczek klllejowy (~-wa -ru\Vo.polski). KI'aków lql<J.

St:,dtmuller K. Slowniclv .. ,o filmowe. Ekran, . Krab;w 1919.

Zt:'.'lllski T. Słowniczek cleklrol('!l:hIli<..~z-ny. K,uków 1919. (cyklostyl). Ok6lnik jt~zykowy. W przedlllio~;ie listM

-Ienia terminologii koll'jo\\'ej. "W'yd:t,iał t(·d1!l. sekcji eksploatacji Min. Wal'~za­ '

,'fi 1919·2'2. "lesz. 1- 9.

!\'Iierzr'jewski H. Ilustrowany słowniczek

typowych obrahiarek. Mechanik. \'1/

ar-"

",,"iJ

InO.

Stacltmulle;' K, S!o\'.'nict ... ·o garbarskie I--'rzegl. ~arbarski. Krakóvv 19łO. Słownik morski. Projekt. CZ~Śl~ l ;·o:.;

yj-sko-polska, wydanie I-sze. \\rydzi::d nau-kowo-wydawll!czy Dcpartalllclllu Spra\'Ii Morskich M. S. \\'ojsk, 8ydg"osz(~Z 192G. Z<.\ruski M. Slo·,\'n;k i.eglar~::;. (\'\/s

pól-czesl:a żeglu~_a ll1orsk<l) \\.iaJ'szllwa E)~O, Duchc'.,. in, B. Slo ... nik cheIllit',cIlY n:(~~ !1liecko . polski, Z<.I\\"!c:n 111 i <l l! ovm i '..:t\".'o picrwi"stkcjw i licznych polącl.ul, za -ró\,o.'t'lO nieorg-anic::r.nycn id...: o~·.i.;·Cl.!licznych, naz~vy l:aj:'\'iI;:niei:.>,.ych CZYllBOŚ.ci i prl"y· horo's, llzy\\'~:ny{'h \\' pracownIach clle -lllieZ!lyc'h oraz c'-tły s:!:erf'g" pOi~t~ Ilie -zb~dllych IH'':} sludj\::n chemii

B::d-gosz("i'.. N:d·.:bdenl Ksic;garl\i Bydgcskicj (L. IJo:;h.~5zl!y) 19:W.

SiOWllictwo techniczne \\' pr7.f-'i1ly~;le n:;f -lo.-wy 1'~ pol s ~~ -

r

l a.IlC1l5k~.~ ~1Il~'!,(' !SkO-ll~i(~­ lT!leo.:kJe. "l rzClli)'5! IH:\Ii.OWJ' LWl'W, \Viedc!l 1 S'~().

Rożański i L'Hil)':iki, Niemiecko -po~ski slowl:ik \\'vr .. zó\\, tcCh!lic/.n)'ch z Innte -r"n;ltyki. \Varsu~\\':'1 1920.

Szydelski S. Słownik tel.:hnicl11y dla .:.~ulo­ . nJobiłistó'.\': 11 \\'yd. L· .... ów 19~1. Zerański T, Słownik elektrotechni;::zny.

Lwów 1921

Stadtmlilll:r K. Nitllliec:ko-polski słownik łotnicz\'. \'/;lrS7.€l\ .... a 1911.

Sludtlllu!'lel K. Niemiecko-poJski sło\':nik

okrdowv, \V;H~ZaW<l 1921.

Stadt,~tillf:'1' K. Polskie SłO\'-llidwo tech -niczne. C. T. Krakó\rv 1921, nr. 1-;, Stadtlllullf'r K. Stownidwu młynarskie.

Ga,:eta ml,.'tlarska. \'{'"rszC1wa 19:21. KIcinot TL.:r~ki. Skwnictwtl l~laryl\;:nki.

Polskie ]\'lol"ze. \,Xl Y e.!. Li~i Ze~-1. Pol. \\?arsz<tWil lY21.

Po!~kic slowllicb .... o EllitO!1"lObilowe. Cz~so· pismo AutoIlJOhilo\ve. Kraków 1921·2.

Terminołog-ja .~~·azo\\lllil'l.a llch\valona. PI'ze -g-iąd ?,CI:t.owlliczy. ,'<'"<:'.rszowa 19'21-:2. \Vysocki S. Slo\Vllir.t\\'o "OLllczenia

p!'ze-wadów elektrycznych". PI'7:egląd Elt-ktr. llr. 8. 1921.

Drewnowski K. Słn\vnichvo tec-hniki wy-sokicl} llapi~ć. Pnegl. Elektr. lir. 13. 1921.

Dre\''Jno\\o'ski K. Slo\',:nictwo miernictwa

cleklrot(>('hni~2nf'go. Przegl. Elektr. nr. 9 i !1.19:!1.

U('hw3ł.a II-g-o Zia7.du eJekb'otech!1ików

Polskich. l'rze'fl. Elektr. nr. 23. 1

n!.

\Xiyl'azy że.glarskie polskie .. ustalone przez

Komisj~ i~7.yko\\'ą Lig'i Ze~lu~~'i Polskiej pod prze\\'odniclwcOl prof. Kry!iskieg-o. Gneta i Dzienllik Gd,,,iski z

.ci

.

18.XI. 1921.

Stadlmuller K. Słownictwo rzemieślnicze.

I Dział drzewny (ciesielstwo, stolarstwo,

bednarstwo i kolodzieistwo

l.

Wyd. M. Muzeum T. P. w Krakowie 1921. II wyd. 1925.

II Dział melalowy (hl.charstwo, kłód­

karstwo, kotlarstwo, kowalstwo, ruszni-karstwo, ślusarstwo. tokarstwo, zegar-mistrzostwo, złotnictwo . wyrażenia

wspólne). 1922.

itI. Dział instalacyjny (wyrażenia uży­

wane w zakładach: elektrotechnicznych, gazowych, centralnego ogrzewania, wo ..

dociągowych oraz wyrażenia wspólne)

1922.

IV. Dział skórniczy (garbarstwo, kuś­

nierstwo, n;;kawicznictwo, rymarstwo, siodlarstwo j szewstwo). 1922.

V. Dział włókienniczy (introligator-stwo, powroźnictwo, przędzalnictwo,

ta-picerstwo i tkactwo) 1922.

VI. Dział zbożowy (młynarstwo i

pie-karstwo) 1923.

VII. Dział ceramiczny (ceglarstwo,

garncarstwo i zdUllslwo) 1923. Vlll. D7.i.ł graficzny (drukarstwo,

fo-tografia, litografia i rytownictwo

(drze-worylownictwo i miedziorytownictwo)

1923.

IX.

D7.iał instrumentalny (budowa for-tepianów i organów) 1923.

X. Dział budowlany (kamieniarstwo,

malarstwo, murarsiwo, szklarstwo i

ogól-ny) 1923.

XI- Dział przemysłowo-rękodzielniczy

(modelarstwo, formierstwo, odlewnictwo, hutnictwo metali i szkła, mennictwo, mydlarstwo i świecarstwo, gorzelnictwo

i piwowarstwo, papiernictwo, tytoni ar-stwo) 1923.

Wysocki S. Terminy elektrotechniczne. Prze::!. Elekir. Warszawa 1922.

Slownictwo izolatorów wisiorowych i odcią­

g-owych opracowało Koło Toruńskie.

Przeg!. Elektr. nr. I. 1922.

Poiaryski M. Slownictwo techniki prądów

szybkozmiennych. Przeg!' Elektr. nr. 14 i 15. Warszawa 1922.

Bałaban i Wolski. Wojskowy słowniczek

lotniczy polsko-niemieck o-francus

ko-ro-syjski. Warszawa 1922.

Stadtmiiller K. Słownictwo graficzne

(I. drukarstwo). Grafika Polska. War-szawa 1922.

Sladtmi.illcr K. Słownictwo prz~dzalnicze.

Przegl. włóknisty. Poznań 1922. Stadtmiiller K. Słownictwo młynarskie.

Młynarz Polski. Warszawa 1922.

StadtmiiJler K. O sposobach usuni~cia

gwary rzemieślniczej z polskiego

słow-niclwa technicznego. C. T. Lwów, nr.9 i 10. 1922.

Stadtmiiller K. Slo\ ... ·otwórstwo techni~zne. Poradnik Językowy, nr. 33 i 34. Kra-ków 1922.

Stadtmiiller K. Słownictwo rzemie~lnicze.

Przemysł i R~kodzieło, nr. 1. Kraków

. 1922.

Slaski B. Słownik morsko-ryhołówczy.

Poznali 1922.

Dębicki S. Sbwnik elektrotechniki prą­

dów słabych, przejrzany przez Komisi~

słowniczą przy Stowarzyszeniu

Elektry-ków w \Y./ ar!izawie, uzupełniony przez Min. Poczt i TeJej!rafów. Poznarl 1922. Mianownictwo materjałów. Nakładem Min.

Kolei. Warszawa 1922.

Mianownictwo przedmiotów

inwentarial-nych. Nakładem Min. Kolei. Warsza-wa 1922.

Cichocki W. Slowniczek nazw pol

sku-niemieckich z papiernictwa. Warszaw'"

1922.

Burkot. Polskie nazwy i wyrażenia w dru -karstwie. Grafika Polska. R.lI, zesz.5. Warszawa 1922.

Słownictwo fortyfikacii polowej, zatwier-dzone rozkazem Min. Spraw Wojskowo

(Dz. Rozk. nr. 18 z d. 2.V. 1922 p.281). Slownik Morski niemiecko-polski. Puck

1923.

Słownik zawodowy. Powszechna Gazeta

Fryzjerska. R. I, nr. 3. Poznań 1923. Drewnuwski K. Ujednostajnienie najważ­

nieiszych terminów z teorii prądów

zmiennych. Pn.egl. Elekt ... nr. 15. 1923.

KunsŁeŁter

J.

Słownictwo pionowego sil-nika dwusuwowego. Mechanik. \YJ arsza-wa 1923.

MalsC2yński M. Słownik leśniczy. Cz~ść 1:

polsko - francusko - niemiecko-angielska;

C:r.C1ŚĆ II: francais-po)onais;

english-po-lish; deutsch-polni9ch. Lwów 1923.

Terminologja kinematograficzna. Film

Polski nr_ 2. Kraków 1923.

Stadtmi.ilter K. Słowuictwo rymarskie i siodlarskie. Skóra i obuwie. Poznań 1923. Stadtmuller K. Słownictwo kuśnierskie.

Skóra i obuwie. Poznań 1923.

Stadtmiiller K. Słownictwo rękawicznicze.

Skóra i obuwie. Pomań 1923.

Słownictwo radiotechniczne Wojska ŁąCI­

Ilości. Prze~1. Elektr. nr. 8. 1924.

Kruszewski S. Słowniczek parowozowy

odb. z Mechanika. Warszawa 1924.

Nazwy główniejszych czc;.ści parowozów

Baldwina, tablica. 1924.

Berson Z. Słownictwo tramwajowe. P. T ~ Warszawa 1924 (li wyd.).