INWESTYCJE KORPORACJI TRANSNARODOWYCH W PRZEMYŒLE SPO¯YWCZYM W POLSCE INVESTMENTS OF INTERNATIONAL CORPORATIONS

Piotr Chechelski

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ¯ywnoœciowej – Pañstwowy Instytut Badawczy w Warszawie

INWESTYCJE KORPORACJI TRANSNARODOWYCH W PRZEMYŒLE SPO¯YWCZYM W POLSCE INVESTMENTS OF INTERNATIONAL CORPORATIONS

IN THE FOOD INDUSTRY IN POLAND

S³owa kluczowe: korporacje transnarodowe, przemys³ spo¿ywczy, inwestycje zagraniczne Key words: international corporations, food industry, foreign investments

Synopsis. Przedstawiono szybko rosn¹cy wzrost inwestycji korporacji transnarodowych oraz ich znaczenia w polskim przemyœle spo¿ywczym i w poszczególnych jego dzia³ach.

Wstêp

W postêpuj¹cym procesie globalizacji gospodarki œwiatowej dynamicznie zwiêksza siê zna- czenie korporacji transnarodowych (KTN), które dysponuj¹ ju¿ kapita³em zak³adowym przekra- czaj¹cym 1/3 kapita³u sektora prywatnego na œwiecie, wytwarzaj¹ 25% i realizuj¹ 75% wymiany handlowej na œwiecie. Odgrywaj¹ wa¿n¹ rolê w generowaniu i wdra¿aniu postêpu techniczne- go, stanowi¹ grupê najwiêkszych przedsiêbiorstw i odgrywaj¹ tym samym niezwykle wa¿n¹ rolê w gospodarce œwiatowej. Dlatego te¿ uwa¿ane s¹ w literaturze ekonomicznej dotycz¹cej zagadnieñ zwi¹zanych z globalizacj¹ za g³ówne podmioty procesów globalizacji. Zorska [2002]

okreœla je jako motory procesów globalizacji. Z tej racji wydaje siê, ¿e warto poddaæ analizie inwestycje firm globalnych w Polsce, poniewa¿ przedstawiaj¹ one stopieñ powi¹zania naszego kraju i danej ga³êzi przemys³u z gospodark¹ œwiatow¹, a tak¿e okreœliæ przyczyny wiêkszego lub mniejszego zainteresowania poszczególnymi jego dzia³ami.

Na potrzeby niniejszego opracowania, przyjêto za³o¿enie, ¿e za korporacjê transnarodow¹ mo¿na uznaæ firmê, która posiada kilkuprocentowy udzia³ w œwiatowym rynku lub sektorze pro- dukcji, prowadzi dzia³alnoœæ przynajmniej na dwóch kontynentach, a produkty wytwarzane przez nie nie nale¿¹ do grupy produktów niszowych. Istotnym kryterium jest te¿ wielkoœæ obrotu i kapita³u reprezentowanego przez dan¹ firmê. W praktyce jest to przedsiêbiorstwo o obrotach przekraczaj¹cych miliard USD rocznie. Nie nale¿y wiêc uto¿samiaæ korporacji transnarodowych i ich dzia³añ z wszystkimi firmami zagranicznymi dzia³aj¹cymi w przemyœle spo¿ywczym.

£¹czna liczba inwestorów zagranicznych w Polsce w 2003 r. (w rejestrze REGON) wynosi³a

48 973, podczas gdy korporacji transnarodowych by³o kilkaset. W przemyœle spo¿ywczym

stanowi³y one niespe³na dwa promile wszystkich podmiotów gospodarczych produkuj¹cych

artyku³y spo¿ywcze, napoje i wyroby tytoniowe.

W przemyœle spo¿ywczym w Polsce proces nap³ywu bezpoœrednich inwestycji zagranicz- nych rozpocz¹³ siê w latach osiemdziesi¹tych z chwil¹ wejœcia korporacji transnarodowych Coca Cola i Pepsi Cola. Jednak¿e, wejœcie firm globalnych do tego sektora gospodarki na du¿¹ skalê mia³o miejsce dopiero na pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych wraz z nastaniem gospodarki wolnorynkowej. Przesta³y wtedy istnieæ bariery utrudniaj¹ce rozwój gospodarki, jak protekcjo- nizm pañstwowy, a powsta³y procesy prywatyzacji i liberalizacji gospodarki.

W przemyœle spo¿ywczym wyraŸnie widaæ powi¹zanie rozpoczêcia tych procesów, a zw³asz- cza prywatyzacji z czasem wejœcia firm globalnych do poszczególnych bran¿. Najwczeœniej rozpoczê³y siê one w przemyœle tytoniowym i cukierniczym i tam te¿ pojawi³y siê KTN, a najpóŸniej, bo dopiero po 2000 roku w przemyœle cukrowniczym i spirytusowym. Firmy global- ne przy wejœciu do danej bran¿y przemys³u czy przedsiêbiorstwa kierowa³y siê przede wszyst- kim rentownoœci¹ i wysok¹ dynamik¹ rozwoju krajowego rynku zbytu. W Polsce w 2004 roku w przemyœle spo¿ywczym i tytoniowym dzia³a³o oko³o 40 filii korporacji transnarodowych. Nie- które z firm globalnych nie zosta³y ujête w wykazie z uwagi na to, ¿e:

– struktury ich s¹ bardzo rozbudowane, oprócz firm matek wystêpuj¹ spó³ki córki i filie tych spó³ek itd.,

– filie w ró¿nych krajach wystêpuj¹ pod innymi nazwami (np. Heineken – Grupa ¯ywiec, Belvedere – Sobieski Dystrybucja itd.),

– zak³ady ich dzia³aj¹ w ró¿nych sektorach gospodarki, dzia³ach i bran¿ach przemys³u (np.

Orkla – wydawnictwa prasowe, nieruchomoœci, zak³ady owocowo-warzywne, rybne, dañ gotowych, Unilever – chemia gospodarcza, koncentraty spo¿ywcze itp.),

– maj¹ swoje udzia³y, akcje w innych firmach, np. Danone w Bakomie, Provimi w Rolimpe- xie itd.),

– zlecaj¹ produkcjê innym firmom pod swoim znakiem towarowym, np. Nestle – koncen- traty zup spó³ce Profi itd.

W zwi¹zku z powy¿szym istniej¹ trudnoœci w rejestracji zdarzeñ, w których bior¹ one udzia³ na rynku artyku³ów ¿ywnoœciowych. Dlatego te¿, nie mo¿na wykluczyæ, ¿e w polskim przemy-

œle spo¿ywczym dzia³aj¹ równie¿ inne firmy globalne reprezentowane b¹dŸ przez spó³ki zale¿ne, b¹dŸ ulokowane we wspólnych przedsiêwziêciach z firmami polskimi lub przez sprzeda¿ licencji technologii, franchisingu, dystrybucjê hurtow¹ itp.

Generalnie mo¿na stwierdziæ, ¿e zdecydowana wiêkszoœæ najwiêkszych korporacji transna- rodowych dzia³aj¹cych na rynku artyku³ów ¿ywnoœciowych na œwiecie w wiêkszym lub mniej- szym stopniu zaanga¿owania, ale jest obecna w Polsce.

Inwestycje zagraniczne w przemyœle spo¿ywczym

Wed³ug informacji agencji PAIZ do koñca 2003 roku nap³ynê³o do Polski zagranicznego kapita³u inwestycyjnego ³¹cznie w wysokoœci 72,7 mld USD. Bezpoœrednio do przemys³u spo-

¿ywczego 6,27 mld USD. Wynika st¹d, ¿e oko³o 9% kapita³u, jaki nap³yn¹³ do Polski zosta³o skierowane do przemys³u spo¿ywczego. Jeœli natomiast porównamy wielkoœæ zainwestowane- go kapita³u zagranicznego w przemyœle ogó³em z wielkoœci¹ zainwestowan¹ w przemyœle spo-

¿ywczym, to oka¿e siê, ¿e co czwarty dolar zosta³ skierowany do przemys³u spo¿ywczego.

Nap³yw bezpoœrednich inwestycji zagranicznych do przemys³u spo¿ywczego mia³ inny przebieg zarówno od nap³ywu BIZ na œwiecie, jak i do Polski. Swoje apogeum osi¹gn¹³ w latach 1996-1998, póŸniej mia³ nierównomierny przebieg. Po 1999 roku nap³yw BIZ do przemys³u spo¿ywczego bardzo siê zmniejszy³. Wi¹¿e siê to prawdopodobnie z faktem, ¿e:

– najwiêksze i najlepsze przedsiêbiorstwa przemys³u spo¿ywczego zosta³y ju¿ sprzedane,

– najwiêksi globalni inwestorzy posiadaj¹ w Polsce ju¿ swoje filie,

– istniej¹cy inwestorzy skoncentrowali siê na restrukturyzacji i modernizacji zakupionych

przedsiêbiorstw,

– KTN zwiêkszaj¹ swoje udzia³y na rynku polskim, tak¿e czêsto przez fuzje i przejêcia firm w tych sektorach na rynkach zagranicznych, które maj¹ swoje oddzia³y w Polsce,

– na œwiecie wyst¹pi³a globalna recesja,

– rozwój polskiej gospodarki by³ wolniejszy, co mia³o prze³o¿enie na zmniejszenie popytu na rynku krajowym.

Ponadto nale¿y tak¿e pamiêtaæ, ¿e kraje okreœlone jako rynki wschodz¹ce, a do nich mo¿na zaliczyæ Polskê musz¹ siê liczyæ nawet z du¿ymi wahaniami w nap³ywach kapita³u. Czêsto jest to niezale¿ne od ich wewnêtrznej sytuacji gospodarczej, ale od wydarzeñ na rynkach globalnych.

Inwestycje korporacji transnarodowych w przemyœle spo¿ywczym

Udzia³ inwestycji korporacji transnarodowych w inwestycjach zagranicznych w przemyœle spo¿ywczym w Polsce w 2003 r. mo¿na oceniæ na 82,5%. Skumulowana ich wartoœæ wed³ug szacunków opracowanych na podstawie materia³ów PAIZ wynios³a 5154,8 mln USD. Listê 32 najwiêkszych inwestorów globalnych dzia³aj¹cych w polskim przemyœle spo¿ywczym przed- stawiono w tabeli 1, ale jest to lista niepe³na, gdy¿ brak na niej kilku KTN, jak np.: Unilever, Diageo, Sara Lee Douwe Egberts, gdy¿ trudno jest okreœliæ wartoœæ ich inwestycji w przemyœle spo¿ywczym.

Pod wzglêdem kraju pochodzenia inwestora najwiêcej w polskim przemyœle spo¿ywczym zainwestowa³y korporacje transnarodowe z USA, bo 1815,0 mln USD, czyli 35,2% ogó³u BIZ, w dalszej kolejnoœci z Wielkiej Brytanii – 1016,5 mln USD, to jest 19,7%, Holandii – 12,0%, Danii – 8,8% oraz Szwajcarii – 8,1%.

Inwestycje firm globalnych koncentrowa³y siê w kilku dzia³ach przemys³u spo¿ywczego w Polsce. Najwiêcej zainwestowa³y KTN w produkcjê wyrobów tytoniowych, bo ponad jedn¹ trzeci¹ wszystkich nak³adów w tym sektorze. W dalszej kolejnoœci inwestowano w produkcjê napojów bezalkoholowych (14,4 proc.), produkcjê s³odyczy (13,6 proc.) i produkcjê piwa (13,8 proc.). w pozosta³e dzia³y produkcji KTN inwestowa³ w mniejszym stopniu.

Analizuj¹c inwestycje KTN pod wzglêdem udzia³u w strukturach przemys³u spo¿ywczego, to najwiêcej zainwestowano w produkcjê u¿ywek (52,1%) oraz we wtórne przetwórstwo (37,7%), natomiast najmniej w przetwórstwo produktów zwierzêcych (3,8%) oraz przetwórstwo produk- tów roœlinnych (6,4%).

Bran¿e z du¿ym udzia³em firm globalnych pomiêdzy rokiem 1987 a 2003 odnotowa³y bardzo du¿e tempo wzrostu produkcji. Co z kolei doprowadzi³o do znacznych zmian w strukturze bran¿owej przemys³u spo¿ywczego. Na przyk³ad udzia³ przemys³u tytoniowego w tym czasie wzrós³ z 3,7 do 5,6%, piwowarskiego z 2,2 do 6,2%, cukierniczego z 4,1 do 5,3%, paszowego z 3,1 do 7,2%, napojów bezalkoholowych z 0,7 do 5,8%, koncentratów spo¿ywczych z 3,0 do 5,4%.

Najwiêksze firmy globalne, które zainwestowa³y w Polsce z regu³y stosuj¹ koncentracjê produkcji w kilku bran¿ach, a w ramach tych bran¿ w wybranych segmentach rynku. Przyk³a- dem mog¹ byæ tu: Nestle (produkcja cukiernicza, dañ gotowych, napojów, p³atków kukurydzia- nych), PepsiCo (napoje, przek¹ski) Mars Inc. (s³odycze, karma dla zwierz¹t), Danone (jogurty, sery, s³odycze, napoje). Jedynie w takich bran¿ach, jak: piwowarska i cukrownicza najwiêksze firmy zagraniczne nie zawsze prowadz¹ dzia³alnoœæ w innych bran¿ach przemys³u spo¿ywcze- go, czego przyk³adem s¹: Carlsberg, Heineken, Südzucker, Nordzucker itd.

£¹czne nak³ady na inwestycje w przemyœle spo¿ywczym w Polsce w latach 1990–2003 wed³ug szacunków IERiG¯ wynios³y 16,3 mld USD, natomiast KTN zainwestowa³y w tym przemyœle 5,2 mld USD. Tak du¿e zainteresowanie KTN wynika z faktu, ¿e:

– stanowimy du¿y, prawie 40- milionowy rynek konsumentów,

– posiadamy stosunkowo tani¹ i wykwalifikowan¹ si³ê robocz¹,

– mo¿na nabyæ stosunkowo tanio przedsiêbiorstwa produkcyjne,

– stanowimy dogodny przyczó³ek do dalszej ekspansji zarówno na zachód Europy do krajów Unii Europejskiej, jak i na wschód do krajów by³ego Zwi¹zku Radzieckiego,

– jesteœmy do pewnego stopnia stosunkowo stabilnym krajem bior¹c pod uwagê zarów- no sytuacjê monetarn¹, jak i stabilizacjê gospodarcz¹ i polityczn¹ kraju.

- o p s e l

œ y m e z r p m i k s l o p w h c y c

¹ j a

³ a i z d h c y n l a b o l g w ó r o t s e w n i h c y z s k ê i w j a n a t s i L . 1 a l e b a

Tywczymw2003roku

¿ r o t s e w n

I WartoϾ

ij c y t s e w n imlnUSD] [

j a r

Kochodzenia

p Dzia³przemys³uspo¿ywczego )

a ir tl A ( s ir r o M p il i h Poca-Cola

CmpeiralTabaccoPlc I eslteS.A.

N

S / A k r a m n e D e c n ir P f o e s u o HarbinB.V.

HiritshAmeircanTabaccoGmbH BepsiCo

P

. V . B l a n o it a n r e t n I n e k e n i e Htladis AarsInc.

MWm.WirgleyJ.rCompany e n o n a D s i a v r e G N S

Badbury’sSchweppes CerreroGroup

FalrsbergBreweiresA/S CiritshSugarOverseas(BSO)Ltd. BargillInc.

CernodRicardS.A. P

c l P r e ll i M B A

SratfJacobsSuchardAG KungeInvestmentFrance BrovimiHoldingBV PmtihifeldFoods S.JHeinzCompany

HTchiboFirschRostKaffeeGmbH B

A ti ri p S

&

n i

VilleniumImpotrLLC MüdzuckerAG S.D.C.S.A. LelvedereS.A. BrklaFoodsA.S. Onwestycjezagraniczne I azemfrimyglobalne R

7 , 5 2 513,0 500,0 565,0 3

0 , 8 4 325,9 300,0 375,0 2

8 , 0 2 280,0 160,0 144,0 1151,9^a

5 , 6 2 112,0 107,5 190,0 0 , 1 80,4 8

2 , 7 57,0 53,8 58,0 46,0 40,8 45,0 33,7 39,5 289,3^b

0 , 5 28,3 14,5 17,0 4 2 6154,8 5

A S USA

UWielkaBrytania a ir a c j a w z S

a i n a Dolandia HWielkaBrytania

A S U

a i d n a l o Hiszpania HSA USA Urancja FWielkaBrytania

y h c o

³ Wania

DWielkaBrytania A

S Urancja F

A P Rzwajcaira Srancja Folandia HSA USA Uiemcy Nzwecja SSA Uiemcy Nrancja Francja Forwegia N

y w o i n o t y

Tapojówbezalkoholowych NTytoniowy

, h c y z c w y

¿ o p s w ó t a rt n e c n o

Kukierniczyinapojów cezalkoholowych bTytoniowy

i k s r a w o w i PTytoniowy

i h c y w o l o h o k l a z e b w ó j o p a Nukierniczy ciwowarski PTytoniowy

y z c i n r e i k u

Concenrtatówspo¿ywczych Kleczarsk,icukierniczy Mukierniczy

Cukierniczy Ciwowarski Pukrowniczy Caszowy

Ppriytusowy,napojów Sezalkoholowych biwowarski Pukierniczy Clejarski Oaszowy Piêsny

Mwocowo-warzywny Ooncenrtatówspo¿ywczych Kpriytusowy

Spriytusowy Sukrowniczy Crobiarski Dpriytusowy Swocowo-warzywny O00%

182,52%

a ³¹czniezUntiedBiscutisInvestmen.t

b ³¹czniezespó³k¹zale¿n¹SaintLuisSucreInternaitonalS.A.S.

d n a l o P n I s r o t s e v n i n g i e r o f r o j a m f o t s il e h T ( Z I A P h c y n a d e i w a t s d o p a n e n s a

³ w e i n a w o c a r p o : o

³ d ó r

004.) 2

Podsumowanie

Pierwszy etap in- westowania KTN w przemyœle spo¿yw- czym w Polsce dobie- ga koñca. Wi¹za³ siê on z prywatyzacj¹, kiedy to KTN kupo- wa³y przedsiêbior- stwa od pañstwa.

Obecnie niewiele ju¿

zosta³o do sprzeda¿y przedsiêbiorstw pañ- stwowych. Drugi etap bêdzie polega³ na fuzjach i przejê- ciach firm w poszcze- gólnych bran¿ach, ale ju¿ bez udzia³u pañ- stwa, w zwi¹zku z czym zmniejszy siê równie¿ wp³yw jego na procesy globaliza- cji. Do zmian udzia³ów na rynku krajowym mo¿e dochodziæ tak-

¿e w wyniku fuzji i przejêæ, w tym sekto- rze na zagranicznych rynkach. Na przyk³ad

Heineken przej¹³ austriack¹ firmê BBAG, w wyniku tego w Polsce Grupa ¯ywiec przejê³a firmê Brau Union. Danone po³¹czy³a siê z angielsk¹ firm¹ Union Biscuit i przejê³a zak³ady San w Jaros³awiu. Kraft Foods kupi³ zak³ady w Europie Œrodkowo-Wschodniej od Stollwercka i prze- j¹³ fabrykê czekolady w Poznaniu itd.

Przeprowadzone badania dowodz¹, ¿e inwestycje korporacji transnarodowych odgrywaj¹ coraz wiêksz¹ rolê w polskim przemyœle spo¿ywczym. Oddzia³uj¹c najpierw na proces prywatyza- cji tego sektora, a potem na postêp technologiczny, zatrudnienie, p³ace, jakoœæ i iloœæ oferty rynkowej. Znaczenie zagranicznych firm globalnych w tym przemyœle jest du¿o wiêksze ni¿ wyni- ka³oby to z wartoœci inwestycji. Przyczyniaj¹ siê one bowiem do zdynamizowania rozwoju po- szczególnych bran¿ przemys³u spo¿ywczego przez wzrost konkurencji wymuszaj¹cej wy¿sz¹ efek- tywnoœæ gospodarowania, poprawê funkcjonowania ca³ego sektora. A tak¿e przez szeroko rozumiane naœladownictwo firm krajowych, a tym samym podniesienie ogólnego poziomu rozwo- ju, dokapitalizowanie przedsiêbiorstw istniej¹cych, powstanie nowych dziedzin produkcji, likwi- dacjê nierentownych przedsiêbiorstw przez wypadanie ich z rynku, wzrost wydajnoœci pracy powoduj¹cej wzrost produktywnoœci miêdzynarodowej konkurencji, wzrost eksportu spó³ek kra- jowych z uwagi na du¿¹ konkurencjê na rynku wewnêtrznym, procesy koncentracji i specjalizacji.

Jednak¿e pozytywnym procesom wp³ywu KTN na rozwój gospodarczy towarzysz¹ nega- tywne zjawiska, jak na przyk³ad: stosowanie przez inwestorów praktyk monopolistycznych,

- o r a n s n a r t ij c a r o p r o k ij c y t s e w n i i c

œ o t r a w e n a w o l u m u k S . 2 a l e b a

Towychwed³ugstrukturybran¿owejprzemys³uspo¿ywczegoityto- diowegostanna31.12.2003 .r

n

e i n e i n l ó g e z c z s y

W WartoϾ

ij c y t s e w n imldUSD] [

a r u t k u r t Snwestycij i [%] y

n s ê i m

³ s y m e z r

Przemys³drobiarski Przemys³rybny Przemys³mleczarski

Pazemprzetwórstwoproduktówzwierzêcych Rrzemys³m³ynarski

Przemys³cukrowniczy Przemys³ziemniaczany Przemys³owocowo-warzywny Przemys³olejarski

Pazemprzetwórstwoproduktówroœilnnych Rrzemys³piekarski

Przemys³paszowy Przemys³cukierniczy Przemys³koncenrtatów

Przemys³napojówbezalkoholowych Pazemwtórneprzetwórstwo Rrzemys³spriytusowy

Przemys³piwowarski Przemys³winiarski Przemys³tytoniowy Pazemprodukcjau¿ywek R

0 , 6 45,0 2–

2 , 3 2 194,2 1–

3 , 8 1–

3 , 0 93,8 53,4 3 2–

0 , 1 2 196,0 679,0 343,0 739,0 9 1123,3

2 , 1 1 7–

7 , 3 5 8 1688,2 2

9 , 0,5 0–

4 , 2,8 3–

7 , 3– 7 , 1,0 1,4 6–

3 , 2,6 3 17,4

4 , 4 17,7 32,4 8 , 3 1– 9 , 5 352,1 o d Z I B h c y r ó t k e i n a i n a w o k if il a w k a z i c

œ o n d u rt a n u d ê l g z w e z : a g a w

Uoszczególnychbran¿orazinwestowaniaprzezfrimyglobalnewdwulubkliku pran¿ach,danepowy¿szenale¿y rtaktowaæzpewn¹osrto¿noœci¹.Jednak¿e bgólnyobrazuzyskanynaichpodstawiejestprawid³ow.y

oród³o:opracowaniew³asnenapodstawieThe ilstofmajorforeigninvestors .

h c y w o s a r p ij c a m r o f n i h c y n n i i a w a z s r a W , Z I A P ).

r 4 0 0 2 ( d n a l o P n I

przejêcie i transfer zysków za granicê, w wyniku stworzonej przez KTN konkurencji nastêpuje upadek firm krajowych oraz wzrost bezrobocia, wzglêdna jest nowoœæ transferowanych tech- nologii, przewa¿a w przemyœle spo¿ywczym orientacja KTN na zaspokojenie rynku wewnêtrz- nego przy stosunkowo niskiej sk³onnoœci do eksportu.

Strategie firm globalnych bardzo szybko siê zmieniaj¹ i dostosowuj¹ do mo¿liwoœci uzyska- nia jak najwiêkszych zysków. Dopóki bêd¹ dostrzegaæ korzyœci bêd¹ inwestowaæ w Polsce.

Aktualne zainteresowanie KTN inwestycjami w Polsce wi¹¿e siê przede wszystkim z ni¿szymi ogólnymi kosztami dzia³alnoœci w porównaniu z krajami zachodnioeuropejskimi oraz naszym wejœciem do struktur UE, które umo¿liwi³o ³atwy dostêp producentom do rynków UE. Jednak¿e dominuj¹cym argumentem kierowania inwestycji do Polski jest stosunkowo tania i wykwalifi- kowana si³a robocza, która jest 4-6 krotnie tañsza ni¿ w krajach Zachodniej Europy.

Przyk³adem nap³ywu bezpoœrednich inwestycji KTN z tego w³aœnie tytu³u mo¿e byæ inwesty- cja pi¹tego co do wielkoœci producenta na œwiecie w przemyœle tytoniowym brytyjskiego koncer- nu Gallaher, który kupi³ od Kompanii Tytoniowej Merkury zak³ady w Polsce. Przeniós³ do nich produkcjê ze zlikwidowanych zak³adów w Austrii i Wielkiej Brytanii. W lutym 2004 roku podobnie uczyni³ koncern BAT przenosz¹c produkcjê z zak³adów w Belgii do Augustowa. Podobne dzia³a- nia mo¿na zaobserwowaæ równie¿ w innych dzia³ach przemys³u spo¿ywczego: paszowym – Pro- vimi-Rolimpex – reorganizacja i rozbudowa zak³adów oraz zakup firmy produkuj¹cej karmê dla zwierz¹t; olejarskim – Grupa Bunge (ZPT Kruszwica) zakupi³a wspólnie z polsk¹ spó³k¹ firmê Kama Foods w Brzegu, w dziale miêsnym Smithfield – zakupi³ zak³ady drobiarskie.

Mo¿na st¹d wnioskowaæ, ¿e w 2004 r. korporacje transnarodowe nadal sporo inwestowa³y w przemyœle spo¿ywczym, zmieni³ siê tylko sposób i rodzaj inwestowania. Œwiadczyæ mo¿e o tym tak¿e stale wzrastaj¹cy udzia³ firm globalnych w produkcji przemys³u spo¿ywczego w Polsce. Szacuje siê, ¿e w 2004 r. wynosi³ on ju¿ 1/3 wartoœci produkcji tego przemys³u.

Literatura

Durka B. 2004: Podnoszenie konkurencyjnoœci polskiej gospodarki. Nowe ¯ycie Gospodarcze nr 8.

Inwestycje Zagraniczne w Polsce. Raport Roczny. 2004: Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa.

Praca zbiorowa pod redakcj¹ naukow¹ prof. dr hab. R. Urbana 2004: Przemiany przemys³u spo¿ywczego w latach 1988-2003. IERiG¯ Studia i Monografie z. 121, Warszawa.

The list of major foreign investors In Poland 2004: PAIZ, Warszawa .

Zorska A. 2002: Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w œwiecie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Summary

The article presents the growing importance of investments of international corporations in the polish food industry and in its sections.

Adres do korespondencji dr Piotr Chechelski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ¯ywnoœciowej – Pañstwowy Instytut Badawczy ul. Œwiêtokrzyska 20 00-950 Warszawa tel. (0 12) 425 20 66 e-mail: dzielnica7@um.krakow.pl