Kęsik Antoni

1

SPIS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I

p . n l\ Q

... £ n t e ...

...

^ " o / u - ^ w / O r t y H i ? aX <?ó " U 0 O_• r» •••••••••••••••• r i •!• r • A« •*»•••••, . - 5

" I./l. Relacja '

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora — LI./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora-—

"II. Materiały uzupełniające relację _ /! ^ III./1. Materiały dotyczące rodziny relatora

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —__ ^ III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945)___

III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 ---- III./5. Inne ...-

IV. Korespondencja

V. Nazwiskowe karty informacyjne A . 3 VI Fotografie O jj u A<\X?

2

3

ANTONI /1906 - 1942/,członek /,Grunwald Chełmża,

“ >»Vv^-f-vVbw } *

Toruń i TOW,,Gryf Kssrnib&ki Chełmża.

Ur.3.1*? ^1906 r. w Chełmży,syn Mikołaja z zawodu rzeźnika ; W-)

pochodzącego z Pomorza i Emilit/Rose,Niemki pochodzącej z Saksonii*

Rodzina Kosików przebywała na emigracji zarobkowej w USA m. in.

A

dzieci

ryty SkadlYPensylwanijL skąd powrócili na Pomorze.Mikołaj był właścicielem ic, ■ " ■

sklepu stałego i obwoźnego w Wał dowie Krglewskim.^ieli

r«rr,-ii -r „ c-»Q1n o ^-ka^^SrrfeoniTy-^ranisław*

ięciora<

r, Emili a, (Franci s zka')

Ąnt.nni giri-> h y * z^±j3u4ywvrry"W-rłrnr»ff¥t r o b o t n i k f i g W cukrowni Chełmży.Należał do Związku Strzeleckiego.Py^er! wnjną Współpracował w Chełmży z Józefem Gierszewskim,kierownikiem,Szkoły Powszechnej Nr 2 r

q> .^t_euŁiecii pm‘n h tr zfilficki ra v<RVfmspT rnwane j przed wojną-/

organizacji , ,Grunwald, ^PrETore odbywało się na strzelnicy Bractwa Kurkowego w Chełmży^// 1939 r. Mobilizowany j jaka żołnier^ odbył w

kampanię wrześniową.Po powrocie z frontu do Chełmży w 1939 r.

>)

Ą- w strukturaekfajnej Organizacji Wojskowej ,,Grunwald ^ ,7aetwqł-

spotkania odbywały si^na cmentarzu niemieckim w Chełmżyjfr/spółpracował

z Alfonsem Majewskim,Janem Kanieckim,Janem Plizikowskim,

Bolesławem Kurowskim,Stanisławem Rutkowskim,Siemieckim,por.Orzechows- kinuNowickim,Butkiewiczem i swoim bratem>3ronisławem.As^toa4-K§rs±k~

$rc<l Utj v' ' . . a

tbył J3hjacny_ji$i; acisłys# zebraniach konspiracyjnych,na których obecny J

był^ przebywający potajemnie w Chełmży Józef 31 erszewski).¥e>gruptt

f ) ** > >

fcfea- w ie-sf Czesławem Majewski^ ps.,,Major Wincenty Ochota ,

r ____ _40

który^do Chełmży z Toruniat przyjeżdżał'-jjŁotorem.Antoni■-Ky»4^: bfcaff

' f a r t u , 1 v

z bratem Bronisłaem,Alfonsem Majewskim i innymi żołnierzami

liĄó iidijAsZ

irmM n i r-a n ^ iŁ jzl oddziału /pi na ont ag»-■O a ha tyi w kilku zamachach antyniemieekich.Ąłitoni J'Ys i rj $ył dowódcą sekcji &rgsalzaC4i|

dywersyjno 'sabotażowe j,która organizowała różne

^tyniemieekie akcje.Przebrani w niemieckie mundury,wyposażeni w broń

Ol,• Hi

/nagany/ dostarczone przez ,■, Winceri Lego -4»*» h o V ’ , dokonali nie

4

udanego zamachu na życie jednego z Al v ens 1 e i^b enów w Sławkowie i Głuchowie.W_jCŁa^ia. tej akc.ji sam. Antoni Kęsiki__ ,__ ____ J

7. Aly^tfO-aijhpn prjiiT stn i eją-^l-ady w t»p1 ^r-p^h y iM w 19 40 r. organizacja

• »> P- k^ ^ k j 70yioXy> n

zaczęła być scalana z TOW,, Gryf Kaszubski , 4ZH5daift&ka przyj ca da q3t

k / y ---do Chełmży łącznik tej organizacji -w ■•p-e«<^rrBrrnr,^i 19*6"-m•

Podczas masowych aresztowań w Chełmży w nocy 26 maja 1941 r.

"^CryfcaL

Antoni Ilęsik wraz z innymi chełmżyńskimi konspiratorami przez

A o d A u r r

gestapo aresztowany i ipd^zioh^Yw^^^u^i^ł a po ty go dn i-a>rie- okr-esA w Bydgoszczy,gdzie był często dotkliwie bity i maltretowany,

Z- C&Zc

prr-e7- Ht *1 p-nnwp.ńmyTV maju 1942 r* został przetransportowanyrwa?@®

^3^-^fl-CL r- 'WcC(/VV z innymi che

W _

koncentracyjnego Ausehw-i4z /Oświycimx^|:am został zamęczony na śmierć

*

4 z m a^ ij 13.08.1942 r.TfeJług" srrehowanw^o. orygi»eł»ego Sokurtrsrrttt

ff '

S-Łerbeurkunde,3tendesaat Auschwitz (Nr* /20628/194 2)43,ar. Arbeiter z Bydgoszczy do obozu

4atoa Keft&ź-jr ist am"

iy

Antoni Kęsik był żonaty z Heleną z d» Gburczykowską-Z tego

małżeństwa mieli dwoje dzieci Józefa i Iren*. Bert-©-.ftsdrn±erricfi^ wdowie

. , . „ - u { u < S c ) i

y~ : :r ..:t r'-’^po wojnie {łrz^zaaaM renty dla osieroconych dzieciygóczas weryfikacji

& CUiv PoiuUol X/ ?) 0iAM^tXXs i j.7 '

' ’ n-jTłel5rri‘e" o debr and

totiatg.-prr Antonim Kęsiku, jedyne źródło utrzymani^ motywując tym,że

3/ Kęsik organizacja w której walczył i potem zginął

nie była d e m o k r a t y c z n a ->yła to d-i) ecyg^sr-Bady I^lstvrer'z go-errer"

. ■Oc

[L950 ■p-^-Nr Crg»IV 6694^W 1987 r. '-został przyzaan^ pośmiertnie

jfentoniovm Kęaikowif Krzyź^Oświ ę c i m s k i . 7^-8^"jest umieszczon^Pna Tablicy Pamięci Pracowników Cukrowni Chełmża)którzy padli ofiarą

orzemocy hitlerowskiej w latach 1939-1945. „ ,

VtoX&A. l4vil^. tur k w CrlWk^lu. ♦-»ł 4 u i ^ tf .J U^rotCi

7/maszynopis/oraz z dn.22.08. i 9.11.1986 w zbiorach autora;^

-■'Zaświadczenie ZBÓWiD,relacja. Adolfa Bąka z dn.9.02.1988'

~ :°~vc’'i ic::'. .. historyczne dotyczące członków oodzłemnej organizacji wojskowej braci Antoniego i Bronisławo. Kosików--

5

działających w Chełmży w czasie drugiej wojny kwiatowej - dokumenty za 1 a ta 119 >S ‘ - iStfx 1950, By dgo s z c z 19 8 8, mas zynopi s, s. 41, zdjęci-. ■ , kserokopie daŁument<5w,karty --pocztowo g-^i-g-gł^ajbe--h •-gestapa w ri-.-^Tnrnrnj-rw zbiorach autora/Jj^l

^Dzieje Chełmży~pód red., ^.Wojciechowskiego,Chełmża 1994, s.213, 216,.

2 2 0 .

Andrzej Bogucki

6

7

Kęsik Antoni (1906-1942), członek org. „Grunwald” i TOW „Gryf Pomorski"

Obw. Toruń.

Urodzony 3 VII 1906 r. w Chełmży; syn Mikołaja z zawodu rzeźnika, pochodzą­

cego z Pomorza i Emilii z d. Rose, Niemki pochodzącej z Saksonii. Rodzina Kęsi­

ków przebywała na emigracji zarobkowej w USA m.in. w m. Skadl w Pensylwanii, skąd powrócili na Pomorze. Ojciec był właścicielem sklepu stałego i obwoźnego w Wałdowie Królewskim. A ntoni był jednym z pięciorga dzieci (siostry Emilia, F ran­

ciszka i bracia Paweł, Bronisław).

Przed wojną był robotnikiem cukrowni w Cheł­

mży. Należał do Związku Strzeleckiego. Współ­

pracował w Chełmży z Józefem Gierszewskim, kierownikiem Szkoły Powszechnej N r 2 i kiero­

wnikiem zakonspirowanej przed wojną organizacji

„Grunwald”. Brał udział w szkoleniu strzeleckim

„Grunwaldu”, które odbywało się na strzelnicy Bractwa Kurkowego w Chełmży. Zmobilizowany w 1939 r. odbył kampanię wrześniową. Po powro­

cie z frontu do Chełmży w 1939 r. zaczął działać w strukturach tajnej organizacji wojskowej „G runwald”. Jej spotkania odbywały się m.in. na cm entarzu niemieckim w Chełmży. B rał też udział w zebraniach konspiracyjnych, na których obecny był przebywający potajem nie w Chełmży Józef Gierszewski. W spółpracował z Alfon­

sem Majewskim, Janem Kanieckim, Janem Flizikowskim, Bolesławem Kurko- wskim, Stanisławem Rutkowskim, Siemieckim, por. Orzechowskim, Nowickim, Butkiewiczem i swoim bratem Bronisławem. Wchodził w skład oddziału Czesława Majewskiego ps. „M ajor Wincenty O chota”, który przyjeżdżał do Chełmży z Toru­

nia. Razem z bratem Bronisławem, Alfonsem Majewskim i innymi żołnierzam i tego oddziału „G runw aldu” brał udział w kilku zamachach antyniemieckich. Był dowó­

dcą sekcji dywersyjno-sabotażowej, która organizowała różne antyniem ieckie akcje.

Przebrani w niemieckie mundury, wyposażeni w broń (nagany) dostarczone przez Cz. Majewskiego, dokonali nie udanego zamachu na życie jednego z Alvenslebe- nów w Sławkowie i Głuchowie. Gdy w październiku 1940 r. organizacja „G runwald”

zaczęła być scalana z TOW , „Gryf Pomorski” A. Kęsik został członkiem-łącznikiem

„Gryfa”. Podczas masowych aresztowań w Chełmży w nocy 26 V 1941 r. został wraz z innymi chełmżyńskimi konspiratorami aresztowany przez gestapo i więziony przez okres 1 tygodnia w Toruniu, a następnie odbył roczne więzienie w Bydgoszczy, gdzie był często dotkliwie bity i maltretowany. W maju 1942 r. został przetrans­

portowany z całą grupą Chełmżynian z Bydgoszczy do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (nr obozowy 20628/1942). Tam został zamęczony na śmierć w dniu 13 V III 1942 r.

Był żonaty z H eleną Gburczykowską, z którą miał dwoje dzieci Józefa i Irenę.

Przyznaną wdowie bezpośrednio po wojnie rentę dla osieroconych dzieci cofnięto podczas weryfikacji decyzją Rady Państwa z 30 VI 1950 r., motywując tym, że organizacja, w której walczył i potem zginął Kęsik „nie była dem okratyczna”.

Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Oświęcimskim (1987). Jego nazwisko jest umieszczone na Tablicy Pamięci Pracowników Cukrowni Chełmża, którzy padli ofiarą przemocy hitlerowskiej w latach 1939-1945.

B rat A. Kęsika Bronisław był również członkiem organizacji „G runw ald” i TOW

„Gryf Pom orski”.

AP AK, Dok. „G runw aldu”, T.: Kęsik A., Kęsik B.; Zbiory rodziny Kęsików z Chełmży;

Zbiory autora (rei. Majewskiego Alfonsa z dn. 1 IX 1968 r., s. 7, oraz z dn. 22 V III i 9 XI 1986 r.(mps), zaświadczenie ZBoW iD, rei. Bąka Adolfa z dn. 9 II 1988 r. (m ps); B o g u ­ c k i A., Materiały historyczne dotyczące członków podziemnej organizacji wojskowej braci Antoniego i Bronisława Kęsików działających w Chełmży w czasie drugiej wojny światowej —- dokumenty za lata 1938-1950, Bydgoszcz 1988, (mps w zbiorach autora); Dzieje Chełmży pod red. W o j c i e c h o w s k i e g o M., Chełmża 1994, s. 213, 216, 220.

8

9

{

M A T E R I A Ł Y H I S T O R Y C Z N E

DOTYCZĄCE CZŁONKÓW PODZIEMNEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ BRACI ANTONIEGO I BRONISŁAWA KOSIKÓW

DZIAŁAJĄCYCH W CHEŁMŻY W CZASIE DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ

D O K U M E N T Y Z A L A T A

1938 1950

10

Opracował Andrzej Bogucki

^ a T E H I a U h i s t o r y c z n a

DOTYCZĄCE CZŁONKÓW PODZIj w mEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ

uRaCI ANTONIEGO I BRONISŁAWA. KOSIKÓW

DZIAŁAJĄCYCH W CHEŁMŻY W CZaSIE DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ

D O K U M E N T Y Z a L a T A

1938 - 1950

E y d g o s z c z 1988

11

Informacje i materiały dotyczą dwóch braci Antoniego K^sik i Bronisława K^sik synów mikołaja i Emilii ^Vsik,którzy byli moimi

n|^8Bi*Ki«ll oni sióstr*. Franciszką Osińską z domu Kv sik#która była matką mojej mamy Bogumiły Boguckiej z domu Osińskiej.

Antoni >sik urodził si* w 1906 roku w Chełmży.Pracował jako robotnik w Cukrowni Chełmży.Bronisław Kv sik urodzony w 1909 roku w >'.'ałdowie 'rólewskim parafii Bolirainek na Ziemii Chełmińskiej.

Pracował w zakładzie prywatnym jako rzemieślnik w zawodzie dekarza, w Chełmży.

Ar.toni i Bronisław >sikowie współpracowali w konspiracyjnej organizacji wojskowej podziemnej wspólnie z Józefem Gierszewskim, późnie j s z y m ^ a jorem Rysiem ^komendantem i współtwórcą TO.'/

tf Gryf P o m o r s k i Z o b a c z bliżej biografia JAndrzej Gąsiorowski, Józef Gierszewski komendant ^ Gryfa Pomorskiego ** tPO»*JSRANIA

nr 8/1985,s*2^-23«^racia ^sikowie współpracowali z Józefem Gierszewskim jeszcze przed 1939 rokiem w Chełmży.Doskonale si*;

znali.Z pamiątek rodzinnych pozostało zdjęcie Antoniego Kosika

wraz z grupą nie rozpoznanych osób sprzed 1939 roku przy strzelnicy Bractwe 'urkowego - przy Stadionie - wał - w Chełmży 'uchni

/dzielnicy/.Być może jest to zdjęcie organizacji wojskowej lub paramilitarnej sprzed II wojny światowej?

Po wybuchu wojny z której powrócili do Chełmży w 1939 roku działali oni w organizacji podziemnej wojskowej.Zbierałi siv z innymi patriotami na cmentarzu niemieckim w Chełmży.Według

informacji rodzinnych,oraz dwóch relacji z 22 sierpnia 1986 roku i 9 listopada 1986 roku złożonych Andrzejowi Boguckiemu w Chełmży przez Alfonsa Gajewskiego wynika że była to Tajna Organizacja WojskowaffGrunwald °.W posiadaniu autora tego opracowania jest

jeszcze relacja pisemna A l f o n s a Gajewskiego z dnialO października 1968 roku,która jest także w posiadaniu Związku Bojowników o Wolność

i Demokracja w Chełmży i Toruniu.

12

urodzonego 23 kwietnia 1906 roku w Chełmży,zamieszkałego przy ulicy 19 ia^dziernika 47/4»spisana 22 sierpnia i 9 listopada 1986 roku.Emerytowany pracownik Cukrowni Chełmża.

Antoni i ^ronisław Kysikowie byli bliskimi przyjacielami Alfonsa -la jews ki ego.Znali doskonale nauczyciela i kierownika Szkoły Powszechnej Kr 2 w Chełmży JtBiESłraa Józefa Gierszewskiego,znali też Bolesława

Kurowskiego i Jans ilizikowskiego z którymi współpracowali.Co organizacji należwii jeszcze mi*dzy innymi Antoni ^obieralski,

^ackiewicz,Ceon Kaniecki,“-dolf ^ąk,porucznik Crzecnowski,porucznik 'usz,plutonowy Olszewski zawodowy żołnierz sprzed 1939,

i-itdzy innymi -ntoni i Bronisław Asikowi e kxxixxnćzxxlc ,Alfons

^ajewski brali udział w kampani wrześniowej 1939 roku.Po powrocie do Chełmży jesienią 1939 roku zacz*li służyć w organizacji podziemnej.

Do tej organizacji należało około 200 mieszkańców Chełmży i okolic.

Zbierali siy oni grupami najczyściej w kostnicy na cmentarzu

niemieckim w Chełmży,obok szkoły : r 2.Na zebraniach konspiracyjnych w ścisłym gronie przebywał Józef Gierszewski.Z nimi m.in. kontaktował siv kapitan Czesław --ajews^i /obcy do alfonsa *.ajewskiego,zbieżność nazwisk/."?: pi tan Czesław Gajewski ps. major ..incenty Ochota^

lh

35KxygEiKxxHrzy3gzcirz«łxprxxgBżźx przyjezdżał do Chełmży z Torania

*i

motorem.Był on jednym z dowódców Tajnej Organizacji wojskowej ^Grunwald Antoni i Bronisław Kosikowie wspólnie z Alfonsem ^ajewskim i

innymi żołnierzami z oddziału .«ncentego Cchoty dokonywali zamachów m.in. na szwagra lub brata ^lvenslebenów z Ostromecka szefa gestapo w Cł&wkowie i Ciuchowie.rzebrani w niemieckie mundury,wyposażeni w w broi* /nagan/ dostarczoną przez Ochot* .Antoni r*sik był szefem

sekcji w organizacji.■ jego sekcji był Leż jego brat Bronisław -Cysik.

m' czasie tej akcji Antoni K^sik prowadził pertraktacje z Aivensleubenem.

Były niektóre akcje udane ale też wiele si* nie powiodło.

i

Prawdopodobne jest.organizacja zaczęła być scalana w 1940 roku Relacja A L F O N S A ^ A J L W S K I E G O

13

- 4 -

z Tajną Organizacją "ojskową f Gryf Kaszubski późniejszy TOW i

( G r y f Pomorski^ którego komendantem był Józef Gierszewski a prezesem

>siądz podpułkownik Józef «rycza.Zobacz bliżej ^ndrzej Bogucki,

Ks.Józef -ryczą 25*rocznica -mierci, 'ygodnik iowszechny z dn.2*11.1986.

nr 44/1949/.2 Gdańska przyjeżdżał do Chełmży łącznik z Gryfa w październiku 194C roku.Członkowie chełmżyńskiej organizacji

zostali wtedy władnie może włączeni do Gryfa ?

Basowe aresztowania nastąpiły w Chełmży w nocy 26 maja 1941 roku w cukrowni chełmżyńskiej i dobach prywitnych.Beszczyński miał listr ze spiswm członków organizacji.Gdy Niemcy Go aresztowali dostał on szoku.Listy wydała Niemcom jego żona.Jeszcze aresztowany został

Stawski,który zginął, szastkich aresztowanych przewieziono do cukrowni, lotem przewieziono nas wszystkich na wały do "orunia,gdzie przebywaliśmy

ok. tygodnia.^astvpnie przewieziono nas na gestapo do Bydgoszczy Gros Bergstr 8. irzieni byliśmy na ul .Poniatowskiego i ‘.'ałach

Jagiełło* gkich.Frzebywałem ciągle uwirziony m.in. z Antkiem i Bronkiem sikami .Pracował i* my przy rozbiórce synagogi żydowskiej.*. Bydgoszczy byliśmy uwiezieni przez cały rok.Codziennie nas moczono,otrzymywaliśmy baty.Bo jedzenia dostawaliśmy zmarzłe kartofle i brukiew.^-.in.żony A s i k ó w przemycały żywność dla nas wi*.Bniów chełmżyBskich w czasie gdy pracowaliby v, miecie,specialnie one przyjeżdżały z Chełcżyy do Bydgoszczy, /ycze^iwały nas.

maju 1942 roku zostaliśmy przetransportowani ta z Bydgoszczy do Oświfccimia.^ostali-my uwiyzieni w obozie koncentracyjnym w O^wi^cimiu w bloku XI.Ja /^Ifons - ajewski/ miałem w obozie numer 37357.Antoniego

% s i k a zekatowano na śmierć w O^wiycimiu w sierpniu 1942 roku.

W Oi-wi^cimiu zastaliśmy już Stanisława Rutkowski ego powieki ego,

Siemiec^iego,Butkiewicza i wielu innych z Chełmży.Alfonsowi Gajewskiemu udało sir wydostać wraz z Bronisławem 'ysikie- z Cśw iv cimia.Niemcy

potrzebowali fachowców.Fotrzebni byli rzemieślnicy i robotnicy.!'*a transport załadowano nas ok. 1000 rzemieślników i 1000 robotników.

Alfons *«ajewski - murarz,^ronisław K rsik dekarz,zostali z transportem

J

14

skierowani do Hamburga przez Magdeburg w marcu ? 1943 roku.

Transport został po drodze zbombardowany,z 2000 wiyźniów zostało 700#i.yi-my z Bronkiem zostali uratowani. U ciekliśmy i ukryliśmy się w studni przy sygnalizacji kolejowej - dziura ok. 4 metrowa.

Przechodzący kolejarze niemieccy wyciągnęli nas bosakami.Zabitych ułożono na peronie.^ 7° esesmanów zostało 5.Zgrupowano nas i

przewieziono do i-amburga,gdzie przybyło nas 500 wiyiniów.Pół roku od 15 marca do jesieni 1943 roku przebywaliśmy z ~ronkiem

w Neugamen w obozie koncentracyjnym.Gdy Hamburg został zbombardowany przez aliantów to komando obozu zatrudniło wielu wiyiniów w-ród

nich nas do sprzątjuaia trupów.iracowali-my z uronkiem i innymi wiśniami przy wyciąganiu trupów ze schronów niemieckich.'!ru(Sów wydobyto przez wszystkich około 20 000 - 25 000.

Dowiedziałem się od t kapo'*,który był nawet nie złym człowiekiem i nie tak bardzo zdemoralizowanym ?1 ,że powinniśmy uciekać.

Niemcy potrzebowali fachowców do fabryki amunicji w Belzenburgen ? 8 km od xianoweru..Uo tamtąd udało mi si» wyjechać z Niemcami.

Bronisław Kysik nie wierzył w powodzenie tego wyjazdu i został w Neugamen.Jak? drugi transport do ^elzenburgen przyjechał to dowiedziałem si*,że ci co zostali w N eugamen zostali załadowani na stare barki,które zostały skierowane na morze i zbombardowane.

**iydzy utopionymi wiśn i a m i zginął Bronisław Kysik.Ja byłem jeszcze pół roku v.t Belzenburgen.- otem zostałem prze transportowany jesienią 1944 roku do ilosenburga ?.^yła tam podziemna kolej a pod jeziorem jska^ fabryka amunicji#którą rozpracowali i zbombardowali Anglicy*

"-yoli ,że była to jedna z fabryk -*esserszmitów.± ewnego razu

jeden Niemiec antyhitlerowiec uprowadził nas 150 wi*<-niów na strony partyzantów francuskich,gdzie zostaliśmy przemundurowani.

£ partyzantki francuskiej dostałem si* do armii której zostałem żołnierzem.• mundurze tej armii powróciłem do kraju.

Po wojnie w Chełmży stalinowski Urząd bezpieczeństwa poszukiwał dokumenty i akta naszej organizacji.^ajor Wincenty Ochota z Torunia

- 5 -

15

mieszkał on ne ul.Strumykowej/jego syn jest generałem a córka

leksrzec/.Zniszczył on czt^ć dokumentacji /tą do której miał dostąp/

przez co nie został uwivziony przez U3.

Ja włączyłem sir w nurt pracy społecznej.Zostałem członkiem orgmizacji -i^niowie P olityczni i Związek Inwalidów a potem po

reorganizacji Związku bojowników o "olno^ć i Demokrację.Ta organizacja pielęgnuje tradycje i pamięta o tych,którzy zginali z Chełmży za

Folsk^ ! Zbudowano pomniki i miejsca pamięci narodowej /a.in na tablicy poległych pracowników Cukrowni Chełmży znajduje si* w-ród wielu

Antoni Kv sik/.Odbywają si* apele polgłych.Vładze państwowe potem nas zrechabilitowały po 1956 bo dotychczas uznawano nas za wrogów i klerykałów.'<Vyróżniono mnie następuj -]cymi odznaczeniami :

l.Odzncka Grunwaldzka nr 223478,lŁV.rszawa 1.08.1959*

?.*• edal Zwycięstwa i -olno^ci nr L - 61456, -wa 1959.

J.-rzyż Oświęcimski nr 71 - 86 - 14 £0,7.05.1986.

4. ed'l 40 lecie Polski --udowej nr 281/225/84 -wspt 22.0 7.1984. 5.Odznaka Tysiąclecia nr B - 7969 FJI- .

6.^ed&l za Warszawę 1939 - 1945 nr L - 62512, -wa 28.08.1959.

7.M«dal za udział w wojnie obronnej 21*07.1982,nr 354-82-119 W.

8. Brąz o wy «*edal Zasłużonym na Polu Chwały, nrl53-73-62,3*01.1974.

9. "rzyż Partyzancki nr 131-74-8,3.-4.1974.

10.Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski nrl441-76-31,«*-wa 20.lo.

1976.

W czasach stalinowskich urząd Bezpieczeństwa prześladował członków naszej organizacji i ich rodziny ,oczywiście niektórych, w tej relacji starałem si* przybliżyć bardziej współprac* z Antonim

i Bronisławem F*sikami,chociaż moja współpraca bliższa w organizacji odbywała się jeszcze z wieloma innymi przyjacielami walki o Polską.

Wiele moich relacji i innych członków naszej organizacji posiada w swoich dokumentach ZLo'VIB w Chełmży i Toruniu.Jest opracowanych wiele kronik,które także posiada od naszego ZJo'A'iDu z Chełmży Biblioteka Główna Uniwersytetu mikołaja Kopernika.

KONIi-C RiwuACJl ALFONSA. i^AJEWSKIisiGO - 6 -

16

- 7 - <?

Obaj moi w«gowie bracia majej babci /miała jeszcze brata Pawła i siostry/ Franciszki Osińskiej z domu Kęsik zginyli za Ojczyzn*

za Tolskt jako synowie ziemi pomorskiej.Czy ich ~mierć uszanowali komuniści w czasach stalinowskich,którzy przybyli na * omorze do

Zachowały si* dokumenty rodzinne,pamiątki z których wykonałem kopie kserograficznea **kt zgonu Antoniego Kosika z Os>wiycimia#

gdzie z niemiecką dokładno*-ci'4 podano,że zmarł 1 3*08.1942 roku

ołówkiem właanorvcznie przez Antoniego Kosika z gestapo w

Bydgoszczy do żony i eleny.Nietety w wypadku Bronisława T<vsika nie byli już Kiemcy tacy pedantyczni.Zaświadczenia o ^mierci nie

wystawili H I Przedstawiam też dokumenty przyznania wdowiej renty dla żony i dzieci Antoniego Kysika.Niestety podczas weryfikacji w czasach stalinowskich odebrano Helenie ^ysik i jej dzieciom

rentv no Antonim T%-siku, jedyne źródło utrzymania motywując tym , że organizacja w której walczył i potem zginął robotnik Antoni K*sik nie była demokratyczna ??? 151 Była to decyzja Rady Państwa z 30 czerwca 1950 roku N r C r g .IV 6694.

1987 roku na mój wniosek przyznano córce Antoniego Kv sika Irenie pośmiertny Krzyż Oowiycimski uchwałą Rady Państwa

nr z dnia 1 1 lutego 1987 roku.^edal doręczono.

V załączeniu przesyłam zdjycia,które si* zachowały po Antonim Rysiku.Są to reprodukcje z jedynych bardzo zniszczonych z d jy ć . Po Bronisławie Kęsiki; nie zachowały si* żadne zdjycia.Podczas

wielu rewizji podczas wojny i po wojnie zdjycia zostały zniszczone przez rodziny.

Chełmży. ^ apewno nie H I

o godzinę 10°° siinut 40 H I.siedem kart pocztowych pisanych

2 6 " A 9

J

17

- 8 -

Porucznik: J4zef Gierszewski, ^ajor Hy^ komendant

T a j n e j Organizacji »*t>jskowej GrUP Po*,.OWSIKI " przyjaciel Antoniego i -ronisława K*.sików*£yły nauczyciel i kierownik izkoły Powszechnej -r 2 w Chełmży.

18 \

Antoni K*sik: 1906 - 1942

Zdjęcie sprzed 1939 roku-Chełmża strzelnica Bractwa Kurkowego przy Stadionie - wał - w dzielnicy Kuchnia.Członkowie organizacji wojskowej lub paramilitarnej,nie stwierdzono jakiej ¥ N a zdjvciu Antoni Kęsik czwarty z lewej i grupa osdb nie rozpoznanych.

19

^ntoni K ę s i k w i ę z i ć o b o z u k o n c e n t r a c y j n e g o w O ś w i ę c i m i u 1 9 4 2

I

f

—

Antoni Ktsik więzień gestapo w Bydgoszczy 1941 - 1942

20

11

Tablica pamiątkowa poległych pracowników Chełmży w 1939-1945, która znajduje si* na terenie Cukrowni Chełmża.wa" spisie

widnieje nazwisko Antoni K rsik.Bronisław Cysik nie był pracownikiem cukrowni tylko rzemieślnikiem dekarzem.^

Zdjęcia tablicy,krzyża i pomnika na zewnątrz cukrowni wykonano w 1937 roku.

21

22

23

24

25

26

27

. - "-Br '*« T v * s r ń:.v. . & j .

oinisja Kwalifikacyjna

przy

owiatowej R a d z i © Karodowej w Toruniu

,¥-IV-21-43/ 46.

B a r d z o pilne?

Toruń,dnia J^maja 1948 r.

Do

Obywatelki Kęsik Heleny

________5 _ 0 _ h _ ę _ ł _ m _ ż _ ^ ____________________

u W t t o ^ c l u s z r k l r t f r T l 5 . ^- U

W związku podaniem z dnia27.3.1946r.w sprawie przyznania renty wdowiej i sierocej po mężu ś.p.Antonim Kęsiku vj myśl ustawy z dnia 23 lipca 1945r./Dz.U.B.P.Nr.30.poz.l90./o zasiłkach i pomocy dla osób pozostałych po uczestnikach ruchu podziemnego lub partyzanckiego,poległych w walce o wyzwolenie Polski spod najazdu hitlerowskiego,proszę Obywatelkę o dodatkowe dostarcze­

nie w terminie najpóźniej do dnia 20-go mai a b.r.brakującego odpisu dekretu/orzeczenia/z Ubezpieczaini Społecznej w*Poznaniu, stwierdzającego wysokość pobieranej renty dla siebie i sierot, co zostało stwierdzone w- wydanym .zaświadczeniu przez Zarząd Eiejski w Chełmży-Znak akt 7-4.6-E/47.Z dnia 28.4.1947r.

W r a z i e niem o ź n c i c i d o s t a r c z e n i a b r a k u j ą c e g o o d p i s u d e k r e t u / o r z e c z e n i a / w t e rminie wyżej p o d a n y m , k t ó r y to d o k u m e n t do z a ł a t ­

wienia s p r a w y o zasiłek j93t k o n i e c z n y i n ie n a d e s ł a n i a w p o ­ wyższej sprawie odpowiedz.i-,''dglsze p o s t ę p o w a n i e p r z e d K o m i s j ą K w a l i f i k a c y j n ą zost a n i e . ^ a w i e s r '

P r z e w o d n i c z ą c ^ ■ om

/ T f e ^ y m l T r a

j i s j a t l

i “ >u

_ , ‘J :

Torfil, lais £ kwietfdr- \9Aff

d o s t a r c z e n i a f v ^.

od,

■ ■ / •• 'U- ' :t;: ■ /

w

\\ 28

Komisja K w a l ifikacyjna

I przy

ewódzkiej "Radzie N a r odowej

^ w Bydgoszczy

z, 22 0 / 4 6 ________ ____

Bydgoszcz, dnia

18*X.4-8ribku

Bo

Obyw, . ?-???.

w Chełaży

* * * *n?' * * * *,* *, • * * • * Ul -fgm. )(r *a ) IpSCiuSZki. 157.7

powiat ...

K o m i s j a K w a l i f i k a c y j n a przy W o j e w 5 d z k i e j R a d z i e N a r o d o ­ wej w B y d g o s z c z y w składzie: Pikies Paweł

P r z e w o d n i c z ą c y

Członkowie Milewski Antoni

Wroch.no Zbigniew

rozpatrując podanie Obyw. w n i e s i o n e dnia & . W P A W . p o d s t a w i e art. 3 pkt. 1 ustawy z dn i a 23 lipca 1945.’r. o z a s i ł k a c h i p o m o ­ cy dla osób p o z o s t a ł y c h po u c z e s t n i k a c h r u c h u p o d z i e m n e g o i par- tyzańskiego ( D z , U . N r. 3 0 poz.180) ' ••

o r z e k a

na wniosek k o m i s j i k w a l i f ikacyjnej przy p o w i a t o w e j (mi o j n k - f p ) radzie n a r o dowej w . J ... 3 d n i a \ 6 lijpc.a 1.948..

przyznać od d n i a X W U $ XBp£. / p o c z ą w s z y zasiłek.

I. dlffifbyyt? V?^vysokości ... .§P. ...$ u p o s a ż e n i a u r z ę d n i k a państwowego w X grupie

• ' ^'

II, dla niżej w y m i e n i o n y c h dzieci:

1. ... Aó^ki, J X A X &... ... ur. ...Vtó». .1.9.31... .

2. ... A J W i ... ... u r . .1*A*A936 ...

3. . Ao. .13 .żj;c^Hfc ą^na w ^ p M e k uczęszczania, do . . szkół sibednich. wyższych lub zawodowych to na cz a s t r w a n i a 4 ... ... *... ur. . ... ... ...

r 3tudiów najdalej jednak do 25 roku życia

6. ... ... ... . ur. ... . ♦. ., w w y s o kości po 4 0$ u p o s a ż e n i a u r z ę d n i k a w X g r u p i e

Zasiłek w y n o s i łącznie . . V ^ . .... $ zgodnie z a r t. 4 p o w o ł a n e j U z a s a d n i e n i e

ustawy

Z akt sora w y s t r ; 5 « 7 ł l 6 i 17 w y n i k a ,że sp. K ę s i k A n t o n i n ą ż 'o^atTe!lć£ ‘był* c z ł o n k i e m o r g a n f ź a ć_{3 1} p d d ż i e W e J V 'ćźsiśZć '(f&tpśćjl

‘^ ‘tlefowslćie^co* “było przyczyną ‘Jego ar^s^owarifa *i* 'śńZćććl W W o z i e

.lęoncentracy^n^m .( .s.tr* t2 1 #kt}

29

cyonym

O S E T

su i p a m u .

r \

P.gJ^y»ci,tifJ1A.1dSUv -,\K‘ Z ' ■ ' * * * r ' * t * • «■. r ?! *f #"-'•„ »*-*•-.'» . * ,• • ■-■•-

H£' ^fod&lfeWItj* a*rt'.7' irstttwy' # dniu' 23.7'.45r.r: bfeoby' p o w s t a ł e ' ktraysrają' r ó w n i e ż z n a s t ę p u j ą c e j pomocy.

1) Zaopatrzenie ż y w n o ś c i o w e w / g n o r m p r z e w i d z i a n y c h dla człon­

ków r o d z i n u r z ę d n i k ó w p a ń s t w o w y c h , * . ,

2) prawo do p i e r w s z e ń s t w a przy r ó w n y c h k w a l i f i k a c j a c h w p r z y j ­ mowaniu do pracy,. w o t r z y m a n i u , k o n c e s j i , p r z y d z i a ł ó w m i e s z k a ­ niowych, s t y p e n d i ó w w p r z y j m o w a n i u do zakładów n a u k o w y c h burs

i zakładów leczniczych. . .

:3) B e z p ł a t n a pomoc l e k a r s k ś n a k o s z t P aj.8twa w u b e z p i e ć z a l n i a c 1'' społecznych i s a m o r z ą d o w y c h z a k ł a d a c h leczniczych.

- ’ • * ’ f v ; . '** •'. V

4) Przy o s i e d l a n i u n a z f m i ą c h z a c h o d n i c h k o r z y s t a j ą z w s z e l k i c h ulg i udogodzeń, jakie s ł u ż ę r o d z i n o m ż o ł n i e r z y W o j s k a P olskiego.

Od tego o r z e c z e n i a s ł u ż y Obyw. o d w ołanie p r z e z W o j e w ó d z ­ ką Komisję K w a l i f i k a c y j n ą do Głównej K o m i s j i K w a l i f i k a c y j n e j przy .Rad,;ie P a ń s t w a w t e r m i n i e 1'4 d n i o w y m od d n i a n a s t ę p n e g o od daty o t r z y m a n i a decyzji, z g o d n i e ' z a r t , 28 r o z p o r z ą d z e n i a

• • Chłonkowiet

(-) Milsrwski Antoni

* ł ;» f i l * • • • » • • * • * « * 09 >

. . h i .

■ • P r z e w o d n i c z ą c y '

v _

‘ / M g r P i k i e s /

30

31

32

33

JW1Ą2EK BOJOWNIKOW / o W olność i Demok«*M«

m i c Nr V Ghs^aża Chełmża 1988.o2.©9.

L. r?z'.14i^erg/3/88

Obywatel

Andrzej Borucki ul.24 stycznia 12/2 85-081 Bydgoszcz

Zarząd Kpoła Miejsko-Gminnego Związku Bojownikpw

o Wolność i Demokrację w Chełmży - stwierdza,że bracia Antoni i B r o n i ­ sław Kęsikowie w Okresie okupacji hitlerowskiej zamieszkiwali w Chełmż;

obecnie ulica Kościuszki / Ziegelaistrasse 0

Wymienieni zostali aresztowani w kwietniu 1941 roku przez H Gestapo " - w czasie masowych aresztowań robotników Cukrowni chełmżyńskiej za przynależność do Tajnej Organizacji Wojskowej "Grun­

wald

Aresztowanych od bardzo wczesnych godzin porannych zwożono do budynku policji niemieokiej - obecnie Szpital Dziecięcy przy ulicy M.Nowotki.

Tam stawiane ich twarzą do ściany z rękoma podniesiony mi do góry.Niektórzy mdleli,to polewano ich wodą i bito.Gestapowcy, którzy pilnowali w pomieszczeniach aresztowanych trzymali pistolety w Sękach - gotowe do strzału w każdej chwili.Tak informował ranie woź­

ny Murawski,który palił w tym czasie w piecach kaflowych w tych pomie­

szczeniach i nie tylko.Widziałem osobiście jak w godzinach popołudnio­

wych wyprowadzano aresztowanych i ładowano ich na samochody wojskowe ciężarowe okryte brezentami,a policjanci - gestapowcy stali na ulicy z bronią maszynową - gotową do otwarcia ognia w razie próby ucieczki.

Samochody odjechały w kierunku Torunia pod eskrtą gestapowców na motoc kiach.Następnie do bydgoszczy,gdzie byli torturowani przez okres roku.

Następnie odwieziono ich do różnych obozów koncentracyjnych.

Powrócili tylko nieliczni Majewski Alfons obecnie je­

szcze żyjący,Pantlinowski Feliks.Wszyscy aresztowani byli na postawie imiennej listy - zaprzynależność do T0W."Grunwald ".

Organizacja ZBoWiD posiada kronikę w której są zapisa­

ni wszyscy członkowie masowego aresztowania w 1941 roku.Jeden odpis kroniki znajduje się w Archiwumy^y^iwersjfteku Mikołaja Kopernika w To-

IY jiU * /§ V Zarząau lioł*

34

35

36

37

38

39

40

41